سرنوشت زباله های شهر ما

[Almas Parsi]

سرنوشت زباله های شهر ما

از حدود صد سال پیش تا کنون که مسئولیت جمع آوری زباله های شهری به شهرداری ها سپرده شد، شهرداری ها برای جمع آوری و حمل زباله ها از کوچه و خیابان های شهرمان به هر روشی که فکرش را بکنید متوسل شدند.

از آن سال ها که زباله ها از سوی کارگران جمع آوری و در محل هایی در سطح شهر تلنبار شده و سپس به وسیله اسب و قاطر به حومه شهر منتقل و تخلیه می شد، گرفته تا امروز که پس از گذشت این همه سال کامیون های بزرگ حمل زباله جای گاری و قاطر را گرفته اند.


اما این پایان داستان زباله های شهری نیست. بطری های شیشه ای، قوطی های پلاستیکی، ته مانده غذاها و سبزیجات و میوه های پلاسیده، ظروف آلومینیومی و انواع و اقسام زباله های تر و خشکی که نامپسماند شهری را یدک می کشند هر کدام شان ممکن است سرنوشت متفاوتی داشته باشد.


شاید آنها را پس از پرس کردن دوباره به کارخانه ساخت ظروف آلومینیومی ببرند تا با آن ظرف های جدید درست کنند یا شاید در نزدیک ترین محل دفن زباله برای همیشه نابودشان کنند یا حتی به نقاطی دور فرستاده شود تا بازیافت شوند.



بسیاری از شهروندان گمان می کنند وقتی کیسه نایلونی سیاه رنگ زباله را دم در خانه می گذارند تا ساعت 9 شب کامیون های بزرگ جمع آوری زباله با کارگران نارنجی پوشی که پشت این خودروها سوار شده اند از راه می رسند، داستان زباله های شهرما هم تمام می شود، اما این تازه آغاز سفر است؛ سفری طولانی که در میانه راه سرنوشت زباله های شهری را تغییر می دهد.

ایستگاه اول: کامیون های حمل زباله

سر و کله شان حوالی ساعت 9 شب به بعد پیدا می شود؛ کامیون های بزرگ حمل زباله وقتی از کنارتان عبور می کنند علاوه بر ظاهر نازیبایشان که انواع و اقسام ته مانده زباله از آنها آویزان شده، بوی ناخوشایندی هم از آنها به مشام می رسد.

حالا نوبت کارگران خدمات شهری با آن لباس های فسفری رنگ شان است که تر و فرز از کامیون ها پایین بپرند و مخزن های از زباله لبریز شده سر کوچه و محله تان را با کمک بالابر مخصوص درون کامیون ها خالی کنند.




جمع آوری زباله های شهری که در اصطلاح به آنها پسماند هم گفته می شود مهم ترین فعالیت معاونت خدمات شهری شهرداری ها را تشکیل می دهد.

از سال 84 که شهرداری تصمیم گرفت زحمت کار رفتگرها را کمتر کند برای جمع آوری زباله های شهری به روش مکانیزاسیون متوسل شد.

در این روش با استفاده از ماشین آلات و تجهیزات مکانیزه که به سیستم فشرده سازی و پرس زباله مجهز هستند، پسماندهای نگهداری شده در مخازن مخصوص با خودروی مکانیزه تخلیه شده و پس از تکمیل ظرفیت به ایستگاه انتقال یا به طور مستقیم به مرکز دفن منتقل می شوند.


این خودروها به داشتن مخزن شیرابه گیر هم مجهز هستند، چون مخزن شیرابه گیر باعث جلوگیری از جاری شدن شیرابه و ریختن زباله در سطح خیابان می شود.

به این ترتیب در شیوه مکانیزه کارگران خدمات شهری، مستقیم با زباله و ضایعات و آلودگی های شهری تماس ندارند، بلکه فقط با مخازن در ارتباط هستند و تخلیه و حمل زباله با ماشین آلات مکانیزه انجام می شود که علاوه بر جلوگیری از بیماری ها، سبب افزایش بهره وری کارگران و سرعت گرفتن جمع آوری زباله از سطح شهر می شود.

البته این روش فقط شامل کلان شهرهایی چون تهران است و در شهرهای کوچک هنوز از سیستم های قدیمی جمع آوری زباله استفاده می شود.

ایستگاه دوم: ایستگاه های انتقال پسماند

ایستگاه های انتقال پسماند یا ایستگاه های خدمات شهری به مکان هایی گفته می شود که زباله های جمع آوری شده به آنجا منتقل و پس از ثبت اطلاعاتی مانند نوع بار، پیمانکار مربوط، تاریخ، زمان و.. در خودروهای سنگینی با عنوان خودروهای سمی تریلر بارگیری و به مرکز دفع حمل می شوند.

در تهران تا قبل از اجرای سیستم جدید جمع آوری، حدود 1200 مرکز اصلی و فرعی زباله در کنار خیابان ها، چهار دیواری های بین ساختمان ها و کنار بیمارستان ها یا در محل های مسکونی وجود داشت که این نقاط به صورت ایستگاه انتقال عمل می کردند.

ابتدا زباله از سوی رفتگرها در این محل ها تخلیه و سپس به وسیله کامیون از این ایستگاه ها به مراکز دفن در جاده آبعلی و کهریزک منتقل می شد، اما با اجرای سیستم جدید جمع آوری، این مراکز حذف و به جای آنها 11 ایستگاه انتقال ساخته شد.

این ایستگاه ها محل تخلیه و بارگیری پسماند از خودروهای جمع آوری به خودروهای بزرگ تر (سمی تریلر) برای حمل به مرکز دفع و پردازش آرادکوه هستند.

وقتی راه زباله ها از هم جدا می شود

از اینجا به بعد راه زباله های شهری از هم جدا می شود، زباله های تر به راه خود، زباله های خشک هم به راه خود و سرنوشت خاک و نخاله های ساختمانی هم طور دیگری رقم می خورد!

پس از جمع آوری زباله خشک این زباله ها به ایستگاه های میانی در هر منطقه شهرداری منتقل می شوند؛ در اینجا شیشه، پلاستیک و کاغذ از هم تفکیک شده، بسته بندی می شوند و در صورت وجود مشتری به کارخانه هایی که برای تولیدات خود از مواد اولیه بازیافتی استفاده می کنند، فرستاده می شوند.

زباله های تر پس از رسیدن به کهریزک وارد خطوط پردازش شده و زباله های خشک ارزشمند از آن جدا می شود، سپس زباله تر باقیمانده به سایت تخمیر رفته، هوا دهی شده و به کمپوست درشت دانه تبدیل می شوند.کمپوست های درشت دانه در آنجا به خطوط پالایش که کمپوست را به درجه یک و درجه دو تبدیل می کند، وارد می شود و در صورت وجود مشتری به مصارف کشاورزی می رسد.

خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی نیز راهی مرکز دفن و پردازش خاک و نخاله می شوند.

مجتمع آرادکوه؛ خانه پایانی زباله ها

سرنوشت همه زباله ها به اینجا ختم می شود؛ مجتمع پردازش و دفع پسماند آرادکوه مجموعه ای بزرگ در مساحتی حدود 1400 هکتار است که از سال 1355 پذیرای زباله های شهر تهران بوده است.

این مرکز در جنوب شهر کهریزک و ابتدای جاده قدیم تهران قم واقع شده است، همه روزه به طور متوسط بیش از 7000 تن پسماند وارد این مرکز می شود، پسماند منتقل شده به این مرکز از منابع مختلفی مانند مناطق 22 گانه شهر تهران، بیمارستان ها و مراکز بهداشتی- درمانی، شرکت ها و شهرک های اطراف پایتخت وارد این مجتمع می شوند.

پسماندهای وارد شده به این مرکز، پس از وزن شدن یا برای طرح های پردازش پسماند و تولید کمپوست راهی واحدهای بازیافت و پردازش مجتمع آرادکوه هدایت می شوند یا به مرکز دفن منتقل و دفن می گردند.

کوه زباله

زباله ها اگر آنقدر با ارزش باشند که وقتی پایشان به مرکز آرادکوه می رسد، بشود روی شان حساب باز کرد به جای این که راهی بخش دفن زباله شوند سرنوشت دیگری پیدا می کنند.
این زباله ها به واحد بازیافت و پردازش منتقل می شوند. این واحدها شامل 14 خط بازیافت و پردازش پسماند هستند که از سال 1384 تاکنون با همکاری بخش خصوصی راه اندازی و به بهره برداری رسیده است.در این روش، پسماند ریزدانه پس از جداسازی و خردشدن، وارد فرآیند کمپوست سازی شده و پس از پشته سازی با هوادهی فعال یا غیرفعال در طی زمان به کمپوست تبدیل می شود.

پسماندهای تر حاصل از خطوط پردازش مجتمع آرادکوه به صورت مستقیم با تسمه نقاله به دو سایت هوادهی شماره یک و دو منتقل می شوند.

پسماندهای تر به صورت پشته هایی به ارتفاع دو متر و طول 200 متر روی یکدیگر ریخته شده و به طور متوسط هشت هفته روی یکدیگر باقی می مانند، در طول این مدت بر اثر فعالیت باکتری های هوازی مواد آلی تجزیه شده و بر اثر حرارت تولید شده، رطوبت موجود در پسماند (50 درصد وزن از کل پسماند تر ورودی) به صورت بخار خارج می شود.

در طول این مدت بنا به نظر آزمایشگاه کنترل کیفیت پشته های موجود در سایت ها با دستگاه های هوادهی زیر و رو شده تا کمپوست تولیدی از یکنواختی بیشتری برخوردار شود.کمپوست تولید شده در این سایت پس از طی مرحله رسیدگی به واحدهای پالایش کمپوست وارد شده و محصول به دست آمده به صورت کمپوست درجه یک و دو در اختیار بازارهای مصارف کشاورزی قرار می گیرد.

گود آبعلی؛ قبرستان خاک و نخاله ساختمانی

از ابتدای دهه 40 زباله های شهر تهران به دره ای در آبعلی منتقل و در این محل سوزانده می شد، عملیات سوزاندن زباله از سال 1356 در این محل متوقف و از آن پس زباله ها در این محل دفن شدند.

به دلیل نزدیکی این محل به رودخانه و آلودگی های زیست محیطی ناشی از دفن زباله در این محدوده با توجه به ضرورت حفظ محیط زیست از شش ماهه دوم سال 1369 دفن زباله در گود آبعلی ممنوع شد و از آن زمان تاکنون از این مرکز فقط برای دفع خاک، نخاله و ضایعات ساختمانی تولیدی شهر تهران استفاده می شود.

البته پس از گود آبعلی، کهریزک مهم ترین مرکز دفع نخاله های ساختمانی در تهران است، مانند گود آبعلی، خاک و نخاله های ساختمانی مناطق جنوبی شهر به این مرکز منتقل می شود.

منبع : جام جم