اشکال دارویی2

اشكال دارويي ابزاري مي باشند كه مولكول هاي دارو را به محل اثر مي رسانند. اثر فارماكولوژيك دارو مرتبط با غلظت دارو از محل اثر است كه اين اثرات شامل اثرات سمي و ناخواسته و اثرات درماني و مفيد مي باشند. هدف درمان موفق دارويي، رساندن غلظت مناسبي از دارو به محل مناسب مي باشد به نحوي كه بيشترين اثر درماني و كمترين سميت حاصل گردد. برخي اشكال دارويي براي ايجاد اثر موضعي طراحي شده اند كه اين اثرات را روي پوست و غشاهاي مخاطي از جمله چشم، بيني، معده، ركتوم، واژن و مجاري تنفسي اعمال مي كنند. علي رغم اينكه جذب سيستميك از چنين فرمولاسيون هايي بايد حداقل باشد ولي برخي داروها وارد جريان خون مي شوند و اثرات ناخواسته به جا مي گذارند. اشكال دارويي زيادي طراحي شده اند كه از طريق دستگاه گوارش، پوست و يا غشاء مخاطي قسمت هاي مختلف بدن، باعث جذب قابل توجهي از دارو به جريان خون مي شوند.
اشكال Parenteral براي تجويز دارو از طريق تزريق به اعماق مختلف نسبت به سطح پوست، طراحي شده اند.
جذب و توزيع دارو در بدن تا حد زيادي، تحت تاثير آزادسازي دارو از شكل دارويي و توانايي دارو در عبور از غشاهاي بيولوژيك قرار مي گيرد.
راههاي تجويز براي ايجاد اثر سيستميك


1)راه دهاني (Oral Route)
راه دهاني معمول ترين راه تجويز است كه براي مصرف دارو توسط خود فرد، مناسب مي باشد. S.A(Self Administration)
اين راه براي اكثر داروها به جز آنهايي كه توسط ترشحات گوارشي يا اثر عبور اول كبدي غيرفعال مي شوند، مناسب است. اين راه در موارد زير نامناسب مي باشد:
بلافاصله قبل يا بعد از عمل جراحي، بيماران بي هوش يا در حال استفراغ و بيماران دچار سوء جذب.
2)راه گونه اي (Buccal Route)
اين راه براي مصرف دارو توسط خود فرد مفيد است (S.A) و براي غلبه بر برخي مشكلات راه دهاني به كار مي رود. غشاء موكوسي حفره بوكال جريان خون بالايي دارد و داروها از اين طريق بدون ورود به جريان خون وريد Port كبدي، وارد جريان خون سيستميك مي شوند. در نتيجه دارو در اثر عبور اول كبدي تخريب نمي گردد. اين راه در بيماران بي هوش نيز ممكن است استفاده شود.

3)راه مقعدي (Rectal Route)
داروهاي تجويز شده از راه مقعد عمدتا وارد جريان خون سيستميك مي شود، هرچند ممكن است مقداري دارو وارد وريد پورت كبدي گردد. در مقايسه با روده كوچك، جذب دارو از طريق موكوس مقعد، كمتر قابل پيش بيني است. اين راه همچنين براي تجويز سيستميك داروهايي كه باعث تحريك گوارشي مي شوند و يا در بيماران بي هوش و يا در حال استفراغ مفيد مي باشد.

4)راه استنشاقي (Inhalation Route)
ميزان جريان خون بالاي ريه ها و سطح مقطع وسيع غشاء آلوئولي، خصوصياتي هستند كه باعث جذب سريع سيستميك دارو از ريه ها مي شوند. گازهاي بي هوشي، مايعات فرار و داروهايي با قابليت تبديل به فرم آئروسل، مي توانند براي ايجاد اثر سيستميك از اين طريق استفاده شوند. غشاء مخاط بيني هم مي تواند راهي براي تجويز سيستميك داروها باشد.

5)راه استعمال موضعي (Transdermal Route)
داروهاي استفاده شده در سطح پوست ممكن است به آهستگي جذب گردش خون سيستميك شوند. اين راه در مورد داروهايي كه بعد از تجويز خوراكي طول اثر كوتاهي دارند، به خصوص آنهايي كه به سرعت توسط كبد متابوليزه مي شوند، مفيد مي باشد. اين راه مي تواند غلظت ثابتي از دارو در خون ايجاد كند. (Sustained Concentration)

6)راه تزريقي (Parenteral Route) داروها ممكن است به طور مستقيم توسط تزريق وريدي وارد جريان خون سيستميك شوند. توزيع دارو توسط جريان خون سيستميك سريع است و با اين روش بسياري از غشاهاي بيولوژيك كه مي توانند جذب را به تاخير بياندازند، حذف مي شوند. حجم دوز (dose volume) تزريقي داخل وريدي، بين كسري از ميلي ليتر به صورت تزريق سريع (bolus injection) تا 500 ميلي ليتر يا بيشتر به صورت انفوزيون وريدي متغير است.
تزريق داخل شرياني اساسا براي مقاصد تشخيصي است و به استثناي نوزادان، به ندرت جهت تجويز داروها استفاده مي شود. تزريق عضلاني داروها به فرم محلول آبي، اغلب منجر به جذب سريع و كامل مي گردد در حالي كه در تزريق زير جلدي (Subcutaneceus) يا حجم كم جذب آهسته تر خواهد بود. انواع راه هاي Parenteral عبارتند از: داخل مفصلي، داخل چشمي، داخل عضله قلب، داخل مايع مغزي نخاعي