حمله آلمان نازی به لهستان

[Joseph Goebbels]

حمله آلمان نازی به لهستان

نویسنده: حمید رضا نیک بخش

شکست آلمان در جنگ جهانی اول پس از شکست آلمان در جنگ جهانی اول پیمان به اصطلاح صلح ورسای در سال ۱۹۱۹ توسط فاتحان این جنگ (بریتانیا، فرانسه و امریکا) به کشور آلمان تحمیل گردید و مطابق آن بخش قابل توجهی از کشور آلمان به لهستان واگذار شد. یکی از بدترین نقاط این پیمان ظالمانه، تحویل دادن یک دالان به کشور لهستان بود که استان آلمانی پروس شرقی را از خاک اصلی آلمان جدا می کرد و در عوض لهستان به آب های آزاد دسترسی پیدا می کرد. همچنین بندر آلمانی دانتسیگ به صورت نیمه مستقل، اما تحت نظارت لهستان قرار داشت و ضمنا با وجود اینکه مردم آن بندر خواهان بازگردانده شدن سرزمینشان به آلمان بودند، فاتحان جنگ اجازه این کار را نمی دادند.


گذشته از مساله ارضی، بخش قابل توجهی از شهروندان آلمانی این مناطق، که اکنون تبدیل به اقلیت آلمانی کشور لهستان شده بودند، تحت فشار نژادی لهستانی ها ناچار شدند آنجا را ترک کرده و به کشور آلمان فرار کنند. شمار زیادی نیز حاضر نشدند سرزمین اجدادی خود را ترک کرده و فشار نژادی دولت لهستان بر اقلیت آلمانی را تحمل کردند، به این امید که یک روز این سرزمین ها دوباره هویت آلمانی خود را باز یابد.

سیاست جمهوری وایمار نسبت به موضوع جمهوری دموکراتیک وایمار که پس از شکست آلمان در جنگ جهانی اول تشکیل گردیده بود، از همان ابتدا نسبت به موضوع دانتسیگ اعتراض داشت و این اعتراض هیچ وقت خاموش نشد. سران جمهوری وایمار به وضعیت مرزی آلمان-لهستان اعتراض داشته و خواستار آن بودند که دالان لهستانی و بندر دانتسیگ دوباره به آلمان بازگردند. با این وجود از آنجایی که جمهوری وایمار به دلیل عدم داشتن ارتش نیرومند و به دلیل دارا بودن مشکلات اقتصادی و اجتماعی گوناگون، قادر نبود این درخواست منطقی را انجام دهد. با این وجود، به دلیل این مشکلات مرزی، روابط میان جمهوری وایمار و دولت لهستان خوب نبود.

سیاست دولت هیتلر نسبت به دالان و دانتسیگدر سال ۱۹۳۳ نازی های آلمان به رهبری هیتلر قدرت را به صورت قانونی بدست گرفتند و هیتلر به صورت قانونی صدراعظم آلمان گردید. وی بعدا به طور قانونی توسط مردم آلمان به عنوان رهبر کشور تایید گردید. هیتلر از همان ابتدا کوشش کرد رفتار دوستانه و مسالمت آمیزی نسبت به لهستانی ها داشته باشد و او توانست تا حد زیادی روابط آلمان با لهستان را اصلاح کرده و آن را بهبود ببخشد که این موضوع در سال ۱۹۳۴ به عقد پیمان عدم تجاوز آلمان-لهستان به اوج رسید. یکی از تمایلات هیتلر برای ایجاد روابط دوستانه با لهستان این بود که دولت لهستان تمایلات ضد کمونیستی داشت و این کاملا با عقاید ضد کمونیستی هیتلر و ناسیونال سوسیالیسم (نازیسم) سازگار بود. بدین گونه هیتلر کوشش هایی انجام داد تا لهستان را به پیمان ضد کمینترن (ضد کمونیسم بین الملل) ملحق کند و یک جبهه ضد شوروی با لهستان تشکیل دهد. کوشش های هیتلر برای ایجاد چنین اتحادی ناموفق ماند.

مذاکرات درباره مشکلات مرزی از سال ۱۹۳۸ درخواست های آلمان برای بازگشت بندر دانتسیگ افزایش یافت. هیتلر حاضر شده بود به طور سخاوتمندانه ای از ادعاهای جمهوری وایمار نسبت به مناطق آلمانی نشین لهستان چشم پوشی کند. او حاضر شده بود دالان لهستانی را به عنوان یک سرزمین لهستانی بپذیرد، اما در عوض او یک جاده و خط آهن در دالان می خواست تا بتواند یک راه ارتباطی زمینی میان استان پروس شرقی و خاک اصلی آلمان ایجاد کند. لهستانی ها پیشنهاد های آلمان را با گستاخی رد کردند. صرف نظر از نفرت دیرینه ای که لهستانی ها از آلمانی ها داشتند، حمایت دولت هیتلر از سازمان های ملی گرای اوکراینی که خواهان حمایت از اقلیت اوکراینی لهستان در برابر وحشیگری و بیرحمی دولت لهستان بودند، در این مساله نقش داشت. همانطور که سرزمین های آلمانی نشین لهستان به زور ضمیمه خاک لهستان شده بودند، مناطق اوکراینی نشین لهستان نیز به شیوه ی خشونت آمیز ضمیمه خاک آن کشور شده بودند و اقلیت اوکراینی لهستان نیز تقریبا همانند اقلیت آلمانی آن کشور تحت فشار قرار داشتند.

با توجه به عدم پیشرفت مذاکرات آلمان و لهستان، هیتلر در ۲۸ آوریل ۱۹۳۹ پیمان عدم تجاوز کشورش با لهستان را که در سال ۱۹۳۴ امضا کرده بود، لغو کرد، زیرا لهستانی ها با نزدیک شدن به بریتانیا مواد این پیمان را نقض کرده بودند و باطل کردن این پیمان توسط هیتلر قانونی بود. با این وجود هیتلر اعلام کرد که مایل است پیمان دیگری برای رسیدن به صلح با لهستان امضا کند، اما لهستانی ها حاضر نبودند به یک راه حل منطقی برسند و حتی رفتار خود نسبت به دولت آلمان و اقلیت آلمانی را بدتر کردند.


اکنون تمایلات هیتلر برای ایجاد روابط دوستانه با لهستان در درجه اول، و وارد کردن لهستان به جبهه ضد کمونیستی خود در درجه دوم، به طور کامل با شکست مواجه شد. موضوع خطرناک تر اینکه، اکنون دموکراسی های غربی (فرانسه و بریتانیا) در پی مذاکره با اتحاد شوروی بودند تا آلمان را محاصره کرده و آن را نابود کنند. در چنین حالتی، هیتلر تنها یک چاره داشت و آن این بود که فورا روابط جدیدی با شوروی برقرار کند و اتحاد میان شوروی و دموکراسی های غربی جلوگیری کند. بدین ترتیب طی مذاکراتی میان آلمان و شوروی یک پیمان عدم تجاوز در ۲۳ اگوست ۱۹۳۹ میان این دو کشور به امضا رسید.
با وجود اینکه هیتلر پیمان عدم تجاوز با شوروی را به امضا رسانده بود، هنوز امیدوار بود بتواند مشکلات مرزی و قومی را با لهستان حل کند، اما دولت نالایق لهستان نه تنها از راه های گوناگون همچون برقراری روابط نظامی با متفقین همانند عقد پیمان دفاعی مشترک لهستان-بریتانیا که ضمیمه اتحاد نظامی فرانسه-لهستان شده بود که مستقیما یک پیمان ضد آلمانی محسوب می شد، و یا افزایش فشار بر ضد اقلیت آلمانی، امکان هر گونه اصلاح شدن روابط را از بین برد، بلکه هر گونه درخواست آلمانی ها برای مذاکره از طرف لهستانی ها پاسخی دریافت نمی کرد. در ۲۹ اگوست آخرین پیشنهاد صلح آلمانی ها که حتی از نظر بریتانیایی ها منطقی به نظر می آمد، توسط دولت لهستان بی پاسخ ماند و حتی دولت لهستان در روز بعد بسیج عمومی را اعلام کرد. این حرکت که اوج دشمنی لهستانی ها نسبت به آلمانی ها را نشان می داد، باعث شد که هیتلر در روز بعد دستور تهاجم ارتش آلمان به لهستان را برای یکم سپتامبر صادر کند.

شیوه های جنگی آلمان همانطور که در قسمت قبل گفته شد، کوشش های هیتلر برای ایجاد روابط دوستانه و حل مشکلات مرزی و قومی با لهستان بی نتیجه ماند و بنابراین هیتلر ناچار شد برای آزاد کردن اقلیت آلمانی تحت فشار ساکن لهستان و حل مشکلات ارضی، دستور تهاجم به لهستان را صادر کند.
برای پیروزی بر لهستان، فرماندهی آلمان در نظر داشت شیوه ی جدیدی را اجرا کند. مطابق این شیوه، لشکر های زرهی در همکاری با نیروهای دیگر اقدام به شکافتن خطوط دشمن و محاصره کردن یگان های مورد نظر دشمن می کردند، و لوفت وافه (نیروی هوایی آلمان) نیز باید قدرت هوایی استراتژیک و تاکتیکی را فراهم می کرد و اقدام به درهم گسیختن خطوط تدارکاتی و ارتباطی دشمن می کرد. این شیوه ی نوین جنگی، بلیتسکریگ (جنگ برق آسا) نامیده شد.

شیوه های جنگی لهستان از سال ها پیش از جنگ جهانی دوم، لهستانی ها به در حال پیشرفت در بخش صنعتی و نیروی نظامی خود به سر می بردند. اگرچه این برنامه ها به عنوان برنامه های دفاعی مطرح می شد، اما روزنامه های لهستانی مشهور و کثیر الانتشار در بسیاری موارد از پیشروی به سوی آلمان سخن می گفتند، چنین سخنانی حتی پیش از اینکه هیتلر در آلمان به قدرت برسد در این روزنامه ها دیده می شد.


تانک لهستانی

با وجود پیشرفت های اخیرنظامی لهستان، ارتش این کشور دارای نیروی زرهی قابل توجهی نبود، و ارتش لهستان را عمدتا نیروی پیاده نظام تشکیل می داد. البته با تجربیاتی که لهستانی ها از جنگ خود با اتحاد شوروی (پس از جنگ جهانی اول) کسب کرده بودند، به نیروی سواره نظام (که در آن جنگ نقش موثر داشت) اعتقاد یافته و یگان های سواره نظام قابل توجهی ایجاد کرده بودند. نیروی هوایی لهستان نیز هم از نظر تعداد و هم از نظر کیفیت در وضعیتی بدتر از لوفت وافه به سر می برد، اما در نیروی هوایی لهستان خلبانان شجاعی وجود داشتند. نیروی دریایی لهستان نیز یک نیروی دریایی کوچک با تعدادی ناوشکن و زیردریایی بود، اما لهستانی ها طی یک عملیات در ۲۰ اگوست (۱۱ روز پیش از آغاز جنگ جهانی دوم) بخش بزرگی از نیروی دریایی خود را به سوی بنادر بریتانیا فرستادند، بدین گونه در حالی که هیتلر برای مذاکره در جهت صلح با لهستانی ها می کوشید، لهستانی ها می دانستند که زمان جنگ با آلمان به کمک متحدینشان رسیده است. لهستانی ها امیدوار بودند به کمک متفقین به سوی آلمان پیشروی کنند. نیروی زرهی لهستان نیز شامل دو تیپ زرهی بود و ضمنا چند یگان تانک جداگانه نیز در یگان های پیاده نظام و سواره نظام ارتش لهستان پخش بودند.

برنامه آلمان: برنامه ارتش آلمان استفاده از نیروی زرهی برای ایجاد شکاف در خطوط لهستانی ها و محاصره یگان های مختلف لهستانی بود. پیاده نظام آلمانی با پشتیبانی از نیروی زرهی در حفظ و نابودی این محاصره ها کمک می کرد. لهستان به ویژه به دلیل مرز وسیع با آلمان و داشتن دشت های مسطح برای اجرای عملیات مورد نظر ارتش آلمان کاملا مناسب بود. برنامه نیروهای آلمانی این بود که از سه جهت حمله کنند: - حمله اصلی از مرز غربی لهستان توسط گروه ارتش های جنوبی به فرماندهی ژنرال فن روندشتت
- حمله دوم از جانب شمال (از پروس) توسط گروه ارتش های شمالی توسط ژنرال فدر فن بوک- حمله سوم از اسلواکی توسط بخشی از گروه ارتش های جنوب و ارتش اسلواکیهدف هر سه جهت ورشو بود.



برنامه لهستان لهستانی ها بخش قابل توجهی از نیروی نظامی خود را در مرز غربی خود متمرکز کرده بودند. هدف آنها این بود که در مرز جلوی آلمانی ها را بگیرند و در صورتی که ناچار شدند، به سرپل رومانیایی عقب بکشند و در آنجا در مقابل ارتش آلمان مقاومت کنند. آنها گمان می کردند می توانند ماه ها در برابر ارتش آلمان مقاومت کنند و امکان پیشروی متفقین به آلمان را فراهم آورند و پس از پیروزی بتوانند همانند پایان جنگ جهانی اول، بخش دیگری از آلمان را به زور تصرف کنند. تمرکز بخش عمده ارتش لهستان در مرز غربی اش، با توجه به وضعیت جغرافیایی لهستان و مرز طویل آلمان با لهستان برای آلمانی ها بسیار مناسب بود و بدین گونه ارتش آلمان می توانست به راحتی «نبرد برق آسای» خود را اجرا کرده و ارتش لهستان را تار و مار کند.


مرحله ۱: تهاجم ارتش آلمان:در یکم سپتامبر ۱۹۳۹ ارتش آلمان از سه جهت لهستان را مورد حمله قرار داد. حمله ی اصلی آلمانی ها توسط گروه ارتش های جنوبی از سمت غرب تحت فرماندهی ژنرال فن روندشتدت صورت گرفت که در همان ابتدای نبرد ضربات سخت و موثری بر ارتش لهستان وارد آورد. این حمله از شمال در پروس شرقی توسط گروه ارتش های شمالی آلمان به فرماندهی ژنرال فدور فن بوک پشتیبانی می شد و در جنوب نیز یگان های آلمانی و ارتش اسلواکی با هماهنگی و همکاری کامل از سوی جنوب پیشروی کردند. متفقین در ۳ سپتامبر به آلمان اعلان جنگ دادند، با این وجود فعالیت نظامی متفقین بر ضد آلمانی ها تنها در حد یک درگیری کوچک در مرز آلمان و فرانسه بود.


سربازان آلمانی از مرز لهستان عبور می کنند


از همان ابتدای عملیات، نیروهای زرهی آلمان با هماهنگی کامل با نیروی هوایی و پشتیبانی پیاده نظام اقدام به شکافتن خطوط لهستانی ها کرد. نیروهای لهستانی خیلی سریع دچار آشفتگی و ناهماهنگی شدند و به چند تکه تقسیم گردیدند. برخی از آنها اقدام به عقب نشینی کرده و برخی دیگر دست به حملات ناهماهنگ و گسیخته به نزدیک ترین یگان های آلمانی زدند، با این وجود ارتش آلمان لطمه ی قابل توجهی ندید و به سرعت به پیشروی ادامه داد.


سربازان ارتش لهستان


لوفت وافه آلمان نیز طی چند روز اول نیروی هوایی لهستان را کاملا شکست داد و قدرت هوایی در آسمان های لهستان را بدست آورد. البته هواپیماهای لهستانی باز هم به نبرد ادامه دادند و سرانجام تعدادی از آنها به رومانی گریختند.


در همان چند روز اول نیروهای لهستانی تلفات قابل توجهی متحمل شدند. طی هفته اول نیروهای لهستانی مناطق پومرانی (دالان لهستانی)، لهستان بزرگ و سیلزی علیا را ترک کردند. در این شرایط پیشروی نیروهای آلمانی به قدری سریع بود که تا ۸ سپتامبر برخی یگان های زرهی آلمانی با ۲۲۵ کیلومتر (۱۴۰ مایل) پیشروی، به حدود ورشو نزدیک شدند. در چنین شرایطی دفاع ارتش لهیتان فروریخت و برنامه های لهستانی ها عملا به شکست انجامید. در حالی که بخش قابل توجهی از نیروهای لهستانی در غرب ویستولا تحت محاصره ارتش آلمان قرار گرفته بودند، در ۹ سپتامبر نیروهای آلمانی حمله به ورشو را آغاز کردند. در چنین شرایطی، در ۱۰ سپتامبر مارشال ادوارد ریدز اسمیگلی فرمانده کل ارتش لهستان دستور عقب نشینی عمومی به سرپل رومانیایی را صادر کرد تا در آنجا به مقاومت در برابر ارتش آلمان ادامه داده شود.


ورشو در ۱۳ سپتامبر توسط نیروهای آلمان محاصره شد. در همین حال بزرگترین عملیات جنگی میان نیروهای آلمانی و لهستانی در نزدیکی رودخانه بزورا رخ داد که به نبرد بزورا مشهور شد. در این نبرد که از ۹ سپتامبر تا ۱۹ سپتامبر به طول انجامید نیروهای لهستانی که دارای شماری یگان های سواره نظام نیز بودند سرانجام از آلمانی ها شکست خوردند. به ویژه قدرت هوایی بالای آلمان در طول این عملیات در فروپاشی نیروهای لهستانی در این منطقه نقش موثری داشت.


عبور تانک های آلمانی از یک رودخانه


مرحله ۲: تهاجم شوروی در ۱۷ سپتامبرنیروهای شوروی که از پیشروی ارتش آلمان غافلگیر شده بودند، در ۱۷ سپتامبر تهاجم خود به لهستان را آغاز کردند. بهانه ارتش شوروی برای حمله به لهستان، حفاظت از اقلیت اوکراینی و بلاروسی آن کشور بود. فرمانده کل ارتش لهستان، مارشال ریدز اسمیگلی به نیروهای لهستانی دستور داد که در شرق با ارتش شوروی درگیر نشوند و عقب نشینی کنند، اما درگیری هایی میان طرفین رخ داد و در برخی موارد یگان های لهستانی همراه مردم محلی در برابر ارتش سرخ (ارتش شوروی) مقاومت کردند.


در شرایط موجود در میان شهروندان لهستانی، عملا سه گروه بر ضد ارتش لهستان می جنگیدند:برخی از اقلیت آلمانی که تحت پشتیبانی دولت آلمان نازی در قالب یگان های دفاع از خود سازماندهی شده بودند.اقلیت اوکراینی وابسته به سازمان ملی گرایان اوکراینی که تحت پشتیبانی دولت آلمان نازی قرار داشتند.پارتیزان های کمونیست که برای شوروی می جنگیدند.


در هر صورت پیشروی ارتش شوروی از سوی شرق، امید لهستانی ها برای دفاع از سرپل رومانیایی را به کلی از بین برد. از ۱۷ سپتامبر تا ۲۰ سپتامبر نیروهای لهستانی در نبرد بزرگ دیگری به نام نبرد توماسو لوبلسکی شکست خوردند. همچنین در ۲۲ سپتامبر شهر لووف تسلیم شد و در اختیار ارتش شوروی قرار گرفت.


سربازان ارتش آلمان و ارتش اسلواکی پیروزی بر لهستان را جشن می گیرند. اسلواکی نخستین متحد آلمان در جنگ جهانی دوم بود.


اگرچه پیروزی ارتش آلمان قطعی شده بود، اما دفاع در ورشو ادامه یافت و نیروهای عقب نشینی کرده لهستانی که تجدید سازمان شده بودند، به همراه غیر نظامیان مسلح تا ۲۸ سپتامبر مقاومت کردند. پس از آن یگان های لهستانی به مقاومت پراکنده ادامه دادند و در ۶ اکتبر آخرین یگان های لهستانی در لوبلین تسلیم شدند.

(این مطلب برای نخستین بار در سایت قدیم منتشر گردید. پس از چندین سال مجددا این مطلب را قرار دادیم.)

http://www.reich-history.com/?p=282