دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان

[*FATIMA*]

آفتاب گردان

آفتاب گردان گیاهی است بلند و یکساله که منشأ اولیه آن پرو یا مکزیک است و می تواند به ارتفاع دو متر برسد . گاهی به صورت خودرو می روید ولی غالباً کاشته می شود . ساقه اش مستقیم و محکم و اندکی پرز دار است . برگ هایش پهن و تقریباً همیشه متناوب و شکل آن بیضوی و دندانه دار و زبر است . گل ها به رنگ زرد روشن بصورت کلاپرک منفرد و درشت که گاهی قطر آن به پنجاه سانتیمتر می رسد ، در انتهای ساقه جمع می شود و در ماه های تابستان تا اوایل پاییز باز می شود .

قسمت مورد استفاده : گل ، برگ ، دانه و گاهی ساقه .

ترکیب : ترکیبات گلیکوزیدی ، ترکیبات فلاونوئیدی مثل کوئرستین ، اسید سولانتیک ، صمغ ، ماده رنگی زرد ، مواد قلیایی ، روغن ، قند

خواص : آرام بخش ، تب بر و مقوی معده

موارد مصرف : تب ، اختلالات عصبی ، سنگینی معده .
آفتابگردان که ابتدا برای زینت باغچه ها کاشته می شد ، امروزه به صورت بی سابقه ای به خاطر روغنش کشت می شود و به عنوان روغن خوراکی در صنایع غذایی کاربرد دارد حتی انواع نامرغوب آن نیز مصارف صنعتی دارد . روغن آفتابگردان برای بیماران مبتلا به تصلب شرایین تجویز می شود و از تنتور گل های تازه و ساقه له شده اش به عنوان تب بر استفاده می گردد . همچنین دم کرده دانه های خرد شده در آب خاصیت ادرار آوری دارد .

طریقه مصرف : استعمال داخلی دم کرده = مقداری دانه آفتابگردان را به مدت ده دقیقه در آب جوش دم کنید دو تا سه فنجان از این دم کرده را به عنوان ادرار آور ، ملین یا برای تسکین ناراحتی های عصبی می توان به مصرف رساند

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

اسپند

گیاهی است علفی ، پایا ، پر برگ ، به ارتفاع حدود 40 -30 سانتیمتر ، از تیره اسپند ، با برگ های کشیده و متناوب ، گل های منفرد و درشت به رنگ سفید مایل به سبز که میوه آن کپسولی پنج قسمتی ، دارای دانه های متعدد و سیاه رنگ می باشد . این گیاه غالباً به صورت خودرو در تپه ماهورها و ارتفاعات 1800 متری استان دیده می شود .

قسمت مورد استفاده : دانه ، ریشه و برگ

ترکیبات شیمیایی : دانه اسپند با بویی نافذ و طعمی تلخ دارای آلکالوئیدهای مهمی مانند : هارمین ، هارمالین و هارمالون است که از نظر فارماکوژی حائز اهمیت هستند

موارد استفاده : براساس طب سنتی دانه اسپند گرم و خشک است و به عنوان خواب آور ، تب بر ، معرق ، شیر افزا ، تسکین دردهای گوارشی ، قاعده آور ، ضد انگل و مقوی قوه باه توصیه شده است

اخیراً در تهیه داروهای ضد پارکینسون و نیز در درمان بعضی انواع آنسفالیتها از اسپند استفاده شده است .

دانه اسپند اگر در آتش ریخته شود ، دود غلیظ و خوشبویی از آن متصاعد می شود که به عنوان دفع چشم ، زخم ، ضد عفونی کننده و تسکین دندان درد به کار می رود . سابقاً برای معالجه سنگینی گوش و رفع وز وز گوش ، دانه اسفند را در آب ترب و روغن زیتون جوشانده و پس از صاف کردن آن چند قطره در گوش می چکانده اند . در درد مربوط به فشار روی عصب سیاتیک مثل دیسک کمر بصورت جوشانده 7 - 5 گرم دانه کوبیده اسپند در شیر ، قبل از خواب مؤثر است . علاوه بر این ، جوشانده مخلوط اسپند که با عسل شیرین شده باشد به عنوان صفرا آور مورد استفاده قرار می گیرد .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

اسفناج

گیاهی است علفی ، یکساله یا دو ساله و فاقد کرک ، از تیره غازپایان ، دارای انواع مختلف خشکی دوست ( گزروفیت ) و نمک دوست ( هالوفیت ) ساقه آن راست به ارتفاع حدود 30 - 80 سانتیمتر ، برگ ها مثلثی شکل ، دمبرگ دارو گلها سبز رنگ به صورت گل آذین سنبله ای شکل است . این گیاه بیشتر در مناطق معتدل استان می روید و به عنوان سبزی خوراکی مورد استفاده قرار می گیرد .

قسمت مورد استفاده : برگ و ساقه و تخم

ترکیبات شیمیایی : پروتئین ، چربی ، سکرتین ، لسیتین ساکارید ، ساپونین ها ، انواع ویتامین ها ، املاح مختلف به خصوص ( آهن ، پتاسیم و کلسیم ) ، و کلروفیل .

موارد استفاده : اسفناج دارای طبیعت سرد است ، برگ و ساقه آن به صورت خام یا به صورت سالاد مصرف می شود . پخته برگ آن همراه روغن بادام شیرین در درمان سرفه های خشک و کاهش تب مؤثر است و نیز به علت داشتن مواد ازته و هیدروکربنه جویدن برگ آن در استحکام لثه ها و از بین بردن بوی بد دهان مؤثر است . این گیاه با توجه به ذخایر آهن ، فسفر و کلروفیل برای مبتلایان به کم خونی و بیماری گواتر مفید است . تخم اسفناج به علت داشتن مواد موسیلاژی خاصیت ملین و نرم کننده دارد و در افزایش شیر مادران ، درمان کولیک صفراوی ، نقرس و تقویت اعصاب مفید است .

موارد منع استفاده عبارتند از : کودکان کمتر از یکسال ، ورم مفاصل ، سنگ های صفراوی و کلیوی

ضماد خام اسفناج جهت برطرف کردن درد و تورم ناشی از گزش حشراتی مانند زنبور مفید است .

مقدار مصرف : دم کرده تخم اسفناج به مقدار 10 - 5 گرم در یک فنجان آب به عنوان ملین به کار می رود .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

اکلیل کوهی

اکلیل کوهی درختچه ای است با برگ های ماندگار که در زمین های خشک نواحی مدیترانه ای فراوان است ، ساقه چوبی اش می تواند گاهی به یک و نیم تا دو متر برسد . برگ هایش متقابل ، باریک ، ضخیم و ماندگار است و به رنگ سبز مایل به خاکستری در رو و مایل به سفید و کرکدار در زیر است . گل ها به رنگ آبی کمرنگ ( گاهی سفید ) با لکه های بنفش در انتهای شاخه ها دیده می شود . گل ها در آب و هوای مدیترانه ای در قسمت اعظم سال و در دیگر نواحی از بهار تا تابستان باز است . این گیاه بوی خوشی دارد که اندکی به بوی کافور شبیه است .

قسمت های مورد استفاده : برگ ها و سرشاخه های گلدار

ترکیب : اسانس ، ماده تلخ ، ساپونین ، اسیدهای آلی ، تانن ، هتروزید

خواص : ضد تشنج ؛ هضم کننده ، ضد رماتیسم ، تسکین ناراحتی های عصبی ، مقوی عمومی ، ضد عفونی کننده

موارد مصرف : اختلالات گوارشی ، سرفه های همراه با تشنج ، تب ، افسردگی ، رماتیسم ، دردهای مفصلی

تاریخچه : در گذشته از این گیاه زمانی در مراسم مذهبی ، در ازدواج ها و مراسم تدفین به صورت بخور استفاده میشد و حتی در یکی از مقابر فراعنه ی مصر باستان شاخه ای از این گیاه به دست آمده است .

اکلیل کوهی برای دوران نقاهت ، خستگی های مفرط ، رفع افسردگی و حتی برای اشخاصی که اصطلاحاً دلشوره دارند ، توصیه شده است .

همچنین در موارد سوء هاضمه ناشی از ناهماهنگی اعضای دستگاه گوارشی مؤثر است و همراه با افزایش ترشح صفرا و تسهیل دفع آن ، عملکرد دستگاه گوارشی را بهبود می بخشد .

در استعمال خارجی ، برگ پخته اش را به صورت مرهم روی آماس های دردناک و پیچیدگی مفصل و ضرب دیدگی ها و همچنین رماتیسم مفصلی می گذارند . غرغره با جوشانده برگ ها ، ورم لوزه را درمان می کند و لثه ها را محکم می سازد . همین جوشانده را اگر در وان حمام بریزند موجب تسکین دردهای رماتیسمی می شود . البته مصرف زیاد اکلیل کوهی اختلالاتی به وجود می آورد که از جمله آنها تشنج و سرگیجه است .

طرق مصرف :
استعمال داخلی =
جوشانده _____ یک مشت برگ تازه را به مدت دو دقیقه جوشانده و بگذارید به مدت یک ربع ساعت بماند و در صورت تمایل با عسل شیرین کنید . از این محلول در تسکین تب ، سه فنجان در روز استفاده می گردد .
دم کرده _____ 25 گرم برگ خشک را به مدت 15 دقیقه در یک لیتر آب جوش دم کنید . از صافی عبور دهید و شکر بیفزایید . طی روز چندین بار از این دم کرده بنوشید . برای درمان سردرد و نیز آرام کردن سرفه ها توصیه شده است .

استعمال خارجی =
جوشانده _____ یک مشت برگ را در یک لیتر آب بجوشانید . به صورت کمپرس روی محل دردهای رماتیسمی قرار دهید
مرهم _____ چند برگ اکلیل کوهی را در شراب بپزید و آن را به صورت مرهم روی آماس های ناشی از در رفتگی و شرب دیدگی قرار دهید .
غرغره _____ جوشانده را به صورت غرغره برای درمان گلودرد و ورم لوزه به کار برید

موارد مصرف زیبایی =
برای یافتن تناسب و توازن از حمام تقویت کننده و معطر اکلیل کوهی استفاده می شود ، برای اینکار حدود 200 تا 250 گرم ، گیاه خشک شده را در تنظیفی بپیچید ، یا در لیف حمام بریزید و ته وان یا مستقیماً زیر شیر آب گرم دوش یا وان قرار دهید . می توان با دم کرده 50 گرم گیاه اکلیل کوهی همراه با هم وزن آن پوست پرتقال در یک لیتر آب جوش ، لوسیون تقویت کننده خوبی نیز برای پوست فراهم آورد .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

ارس

ارس دارای اسامی محلی مختلفی مانند آردوج ، سلب آغاجی ، اروس ، چچم و ... می باشد .

ارس درختی به ارتفاع حدود 25 متر و دو پایه ( به ندرت یک پایه ) است . شاخه جوان آن نازک ، به رنگ سبز مایل به خاکستری و یا زرد و دارای مقطعی دایره ای می باشد . برگ های این درخت متقابل ، متلافی ، فلسی ، لوزی شکل ، چهار ردیف و دارای یک غده صمغی در سطح پشتی هستند . میوه آن کروی با 6 - 4 پولک و شامل یک خط برجسته در سطح پشتی و با پوششی گردینه است . رنگ میوه قهوه ای متمایل به سیاه و یا ارغوانی بوده که در سال های دوم یا سوم می رسند . موسم گل دهی در اردیبهشت ماه می باشد .

قسمت های مورد استفاده : از دود سرشاخه های آن در هندوستان برای درمان هذیان و تب استفاده می شود . پوست آن در بام سازی به کار گرفته می شود . چوب ارس نسبتاً سخت ، خوشبو و با کیفیتی خوب است و در ساختمان سازی از آن استفاده می کنند ، و همچنین آن را مانند خوشبو کننده های هوا می سوزانند . میوه آن به صورت پخته و خام خوراکی است .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

اسطوخودوس

اسطوخودوس معمولاً به صورت انبوه در مناطق گرم مخصوصاً روی شیب های آهکی می روید . درختچه کوتاهی است شبیه بوته که ساقه اش شکننده و مستقیم و در زیر گلهاش برهنه است و می تواند به بلندی 50 تا 60 سانتیمتر برسد . برگ هایش باریک و سبز مایل به خاکستری ، نیزه ای ، سخت و متقابل اند . گل ها که به صورت سنبله در نوک ساقه جمع می شوند آبی و ریزند . گل ها در تابستان باز می شوند و بوی معطر و دلپذیری دارند .

قسمت های مورد استفاده : گل ها و سر شاخه های گلدار

ترکیب : اسانس زرد ( یا زرد مایل به سبز )

خواص : آرام بخش ، ضد تشنج ، ادرار آور ، مقوی معده ، صفرا بر و ضد عفونی کننده

موارد مصرف : عفونت های دستگاه تنفسی ، سوء هاضمه ، رماتیسم ، نقرس ، زخم ، ضرب دیدگی ، نیش حشرات و گزش جانوران

تاریخچه : نام لاتین اسطوخودوس از فعل شستن در زبان لاتین مشتق شده است . به گفته مورخان در روم باستان ، در آب حمام چند شاخه اسطوخودوس می خیساندند . گرچه امروزه اسطو خودوس را بیشتر در صنایع عطرسازی و بهداشتی به کار می برند ، اما از خواص دارویی و کاربرد آن کاسته نشده است .

برخی معتقدند که یک کیسه کوچک اسطوخودوس را اگر شب ها زیر بالش بگذارند در تسکین سردرد مؤثر است . این گیاه در گنجه لباس ، نه تنها به البسه بوی خوش می بخشد ، بلکه کک و سایر حشرات را دور می کند . علاوه بر این عسلی که از گل اسطوخودوس بدست آمده باشد بسیار گوارا و خوشبو است .

طرق مصرف :
استعمال داخلی =
دم کرده _____ 3 گرم اسطوخودوس را در یک لیتر آب جوش دم کنید . از صافی بگذرانید و شیرین کنید ( در صورت تمایل با عسل ) در مواقع ابتلا به زکام ، برونشیت ، تنگی نفس ، گریپ و سیاه سرفه روزی سه فنجان از این دم کرده بنوشید . همچنین همین دم کرده برای سوء هاضمه ، مفخ ، دل پیچه ، میگرن و بی اشتهایی توصیه می شود . اگر شب ها پیش از خواب نوشیده شود خواب را آسان می کند .
جوشانده ______ 20 گرم سر شاخه های گلدار را در 100 گرم آب بریزید و بجوشانید . صاف کنید و شکر بزنید . برای درمان بی خوابی ، یکی دو فنجان پیش از خواب بنوشید .

استعمال خارجی =
استنشاق _____ چند گل خشک را بکوبید و گرد آن را استنشاق کنید .
روغن اسطوخودوس _____ 40 گرم گل اسطوخودوس را به مدت دو هفته در یک لیتر روغن زیتون بخوابانید . برای درمان ضرب دیدگی و دردهای رماتیسمی به موضع بمالید . اگر چند قطره از این روغن را روی یک تکه قند چکانده بخورند ، در رفع سردرد میگرن مؤثر است .
غرغره ______ چند قطره اسانس اسطوخودوس را در یک لیوان ولرم چکانده و غرغره کنید .

موارد مصرف زیبایی =
اسطوخودوس را می توان با نتایج بسیار مطلوبی به عنوان مقوی و ضد بو به کار برد ؛ جوشانده 200 گرم گیاه خشک شده را در وان حمام بریزید . اگر چند قطره اسانس اسطوخودوس را به دست و پا بمالید برای جلوگیری از عرق کردن مناسب است . همچنین همین اسانس می تواند از پوسته شدن پوست های سوخته در اثر آفتاب جلوگیری کند .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

اسفرزه

در فارسی به آن اسپرزه ، اسفیدش ، اسفیوس ، اسپغول و اسپغل نیز می گویند . در کتب طب سنتی به نام های برزقطونا و حشیشه البراغیث آمده است .

اسفرزه گیاهی به ارتفاع 40 - 15 سانتیمتر و با ساقه ای علفی ، ایستاده و پوشیده از کرک است . برگ های آن متقابل ، خطی باریک یا خطی سر نیزه ای ،و نوک تیز هستند . گل های این گیاه ریز ، سفید مایل به سبز و مجتمع در سنبله های پر گل هستند که در کناره برگ های قسمت انتهایی ساقه قرار دارند . میوه اسفرزه ، پوشینه ، شکوفا ، 2 خانه بیضی و دارای 2 دانه بیضی کشیده و قهوه ای مایل به قرمز درخشان و براق است . موسم گلدهی در ماه های فروردین و اردیبهشت است .

قسمت های مورد استفاده : بذر ، برگ

موارد مصرف : از برگ آن به عنوان التیام دهنده زخم و جراحات استفاده می شود . قسمت اصلی گیاه ، بذر آن می باشد که چه به صورت خشک شده و یا پوست آن آرام بخش ، ملین و مسهل می باشد . بذر اسفرزه دارای موسیلاژ است که پس از جذب آب متورم شده و افزایش حجم می دهد و موجب لینت مزاج می شود و از آ« در درمان یبوست ، دیسانتری ، ناراحتی های روده ، نزله های مزمن ، اسهال های ساده ، بیماری مختلف ناشی از التهاب کلیه ، مثانه و خونریزی ریه استفاده می شود و مواد سمی و زائد بدن در روده بزرگ را دفع می نماید .

خیسانده و یا جوشانده دانه ، موسیلاژ زیادی ایجاد کرده و برای کاهش التهاب و ورم پوست و ورم پلک چشم مورد استفاده قرار می گیرد . خرد شده آن را اگر با روغن گل سرخ بجوشانند قابض است و اگر با سرکه ضماد نماییند ، سردرد را به کلی از بین می برد . مخلوط آن با سرکه در مداوای ورم های گرم ، باد سرخ ، دمل های بناگوش و دمل های بلغمی بسیار مؤثر است . ضماد آن با سرکه و روغن گل سرخ ، نقرس و درد مفاصل را معالجه می کند . سینه را نرم کرده و لعاب آن همراه با روغن بادام ، تشنگی صفرای شدید را تسکین می دهد .

از آن بیشتر در تب های شدید ، خشونت سینه ، حلق و زبان استفاده می شود . در سرفه و اخلاط های سفت و چسبنده مؤثر است . برای نرم کردن ورم ها به صورت ضماد مورد استفاده قرار می گیرد . برای بلند شدن موهای سر مفید بوده و مالیدن آن به مو باعث راست شدن آن می گردد . کوبیده آن با پوست خشخاش و روغن زیتون برای کم کردن ورم ها به صورت مالیدنی به کار می رود . خوردن آن خطر ابتلا به سرطان کولورکتال را کاهش می دهد . مقدار 20 - 5 گرم آن را که پس از پاک کردن یک شب خیس خورده باشد برای معالجه زخم معده ، سرطان رحم ، رماتیسم ، نرسایی های کبد ، ذات الجنب و بیماری های کلیه نافع است . برای رفع ورم چشم ، با لعاب آن چشم را شستشو می دهند . اگر اسپرزه پخته را روی پارچه قرار داده و به صورت ضماد در روی دمل یا آبسه قرار دهند ، برای گشودن آن مفید است . برای این کار برحسب بزرگی دمل 2 - 1 قاشق مربا خوری اسفرزه را در کمی آب به حرارت ملایم می پزند تا لعاب دار شود ، سپس بر روی دمل یا کورک قرار می دهند ، این عمل چند بار باید ادامه پیدا کند . ضد زخم روده و نفخ بوده ، تب بر و نشاط آور می باشد . ضماد کوبیده آن با گلاب ( در استعمال خارجی ) که بر روی سر قرار داده شود ، سر درد را درمان کرده و شادی اور است . از ماسک دانه اسپرزه برای نرم کردن پوست استفاده می شود .

احتیاط مصرف : در استفاده داخلی ، هیچگاه نباید تخم اسفرزه کوبیده شود و خوردن بیشتر از حد مجاز آن ( 40 گرم ) موجب سرد شدن بدن ، تنگی نفس و آشفتگی می شود . در صورت مصرف بیشتر از حد مجاز باید به پزشک مراجعه شود و تا قبل از رسیدن دکتر با داروهای قی آور ، سعی شود تا بیمار استفراغ نماید

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

ازبوه

گیاهی است علفی ، کرکدار ، معطر از تیره نعناع به ارتفاع حدود 40 سانتیمتر ، ساقه آن کوتاه شبیه پر سیاوشان ، مشوه اش فندقه ، برگ ها ریز ، خوشبو ، متقابل و گل های آن ارغوانی روشن یا صورتی مجتمع است . این گیاه اکثراً در ارتفاعات نواحی مرطوب دیده می شود .

قسمت مورد استفاده : سرشاخه های گلدار و برگ های خشک شده گیاه

ترکیبات شیمیایی : عبارتند از اسانس های فنلی از قبیل تیمول ، سرپوله ، کارواکرول ، فلاوونوئید ، تانن ، ساپونین ، پنتوزان ، تری ترپن ، اسید کافئیک ، اسید اولئانولیک ، اسید ارسولیک ، املاح مختلف بخصوص منیزیوم

موارد استفاده : ازبوه گیاهی است با طبیعت گرم و علاوه بر مسارف غذایی که به منظور خوشبو کردن دوغ و به عنوان نوشیدنی ( چای ) مصرف می شود ، در طب سنتی به عنوان اشتها آور ، خلط آور ، مسکن سرفه و دردهای احشایی ، مقوی بینایی ، بادشکن ، قاعده آور ، مسکن اعصاب ، دافع سنگ کلیه ، و نیز مؤثر در درمان شب ادراری کودکان و قاعدگی دردناک به کار می رود . در بعضی مناطق چهارمحال و بختیاری کمپرس گرم ازبوه را به منظور تسکین ضرب دیدگی دردناکی ، مورد استفاده قرار می دهند و جوشانده آن را جهت پیشگیری از ریزش مو و شوره به کار می برند .

مقدار مصرف : جوشانده 15 - 20 گرم ازبوه در نیم لیتر آب روزانه 2 - 1 فنجان به مدت 5 روز در موارد دردهای احشایی و نیز به عنوان مسکن اعصاب و سردرد توصیه شده است و جهت درمان شب ادراری کودکان ، یک استکان از جوشانده آن قبل ار خواب به مدت 8 - 6 هفته مورد استفاده قرار می گیرد و در استعمال خارجی دم کرده یا جوشانده 30 گرم سرشاخه گل دار آن در یک لیتر آب جهت تهیه لوسیون به کار می رود .

ازبوه در ترکیب فرآورده های گیاهی ضد سرفه و آنتی اسید بسیاری مثل ضد سرفه تیمیان و قطره خوراکی آنتی اسید گاسترولیت وجود دارد .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

بابونه

نام های دیگر : بابونه رومی ، کرکاش
این گیاه علفی پایا به بلندی 20 تا 30 سانتیمتری می رسد و در کشتزارها و علفزارها می روید و نیز در باغ ها کاشته می شود . ساقه های باریکش گاهی مستقیم و گاهی خمیده است . برگ هایش متناوب است و به صورت برگچه های باریک و اندکی کرکدار می روید . گل هایش به صورت کلاپرک های سفید و در نوع کشت شده غالباً بصورت دوگانه جمع می شود .

قسمت های مورد استفاده : کلاپرک ها

ترکیب : روغن آبی معطر ، صمغ ، قند ، تانن ، فیتوسترول ، ماده تلخ

خواص : تسکین بیماری های عصبی ، مقوی معده ، ضد تشنج ، تب بر

موارد استفاده : سوء هاضمه ، ورم معده ، ورم ملتحمه ، دردهای روماتیسمی ، تنظیم کننده قاعدگی ، ضد عفونی کننده ، التیام بخش زخم ها

تاریخچه : بابونه از کلمه یونانی به معنی گل های کوچک با بوی سیب گرفته شده است . در میان انواع گوناگون بابونه ، نوع بابونه رومی شهرت بیشتری دارد

طرق مصرف :
استعمال داخلی =
دم کرده _____ چند گل بابونه را به مدت 5 دقیقه در یک فنجان آب جوش قرار دهید . از صافی بگذرانید و شکر به آن بیفزایید . بنا به ذائقه اندکی لیموترش اضافه کنید . دم کرده بابونه را اکثر پزشکان برای درمان ناراحتی های عصبی صورت تجویز می کنند . در موارد سوء هاضمه ، نفخ و درد روده نیز بسیار مؤثر است .

استعمال خارجی =
شست و شوی چشم _____ با دم کرده بابونه می توان کمپرس خیسی آماده کرد و به آهستگی روی پلک متورم یا روی ورم ملتجمه قرار داد

موارد مصرف زیبایی =
استفاده از بابونه در زیبایی به اندازه قدمت کارگیری آن در عطاری ها سابقه دارد . خواص آن بخصوص برای پوست های شکننده و حساس در مقابل تغییرات جوی مفید است . امروزه در صنعت لوازم آرایش آن را به تنهایی یا همراه گیاهان دیگری از قبیل اکلیل کوهی ، خلنگ و بنفشه به کار می گیرند .
دم کرده ساده بابونه در استعمال خارجی روی پوست صورت ، برای حفاظت از پوست بهترین تأثیرها را دارد .
شامپوی همراه بابونه اندکی رنگ مو را روشن می گرداند .

روغن بابونه =
ظرفی حاوی 50 گرم گل خشک بابونه را همراه با 300 گرم روغن مایع به طریقه بن ماری ( در ظرف دیگری که حاوی آب است ) روی آتش بگذارید تا به مدت بیش از دو ساعت بجوشد . با فشار از صافی پارچه ظریفی بگذرانید . برای سرعت بخشیدن به عبور روده ای و درمان تشنج های روده به این صورت به کار می رود . روغن بابونه همچنین برای درمان رماتیسم اعجاز می کند . در این مورد ، روغن را روی موضع درد می مالند .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی

[*FATIMA*]

بارهنگ

بارهنگ دارای ارتفاعی حدود 70 - 10 سانتیمتر و با ساقه ای ، بدون کرک ، فاقد برگ ، متعدد و بدون شیار است . برگ های آن تماماً طوقه ای و بن رست ، دمبرگ دار ، تخم مرغی پهن و دارای 9 - 3 رگبرگ برجسته هستند . گل های این گیاه به رنگ سبز مایل به قهوه ای ، کوچک و مجتمع در خوشه های طویل استوانه ای می باشد . میوه بارهنگ ، کپسول ، تخم مرغی و دارای 8 - 4 دانه کوچک و زاویه دار است . موسم گلدهی در ماه های اردیبهشت تا شهریور می باشد

قسمت های مورد استفاده : ریشه ، برگ ، دانه

موارد استفاده : جوشانده 100 - 50 گرم برگ یا ریشه در یک لیتر آب که به مقدار 3 فنجان ، صبح ، ظهر و شب خورده شود برای معالجه آسم ، برونشیت مزمن ، خون ریزی ریه ، سوء هاضمه ، برگشتن غذا در مری ، یرقان ، ورم مخاط دهان ، درد دندان و درد گوش مفید است . گرد بارهنگ را چنانچه بر روی زخم ها بپاشند ، جهت التیام زخم ها ، رفع ورم ، خارش پوست و تسکین سوختگی ها و زخم دهان نافع سوختگی ها و زخم دهان نافع است .

دم کرده دو مشت برگ آن در یک لیتر آب جوش برای درمان اسهال ، اسهال خونی ، ورم اعضاء داخلی بدن و تنگی نفس مؤثر است ( 6-5 فنجان در روز ) اگر در این دم کرده گل گندم نیز مخلوط شده و از صافی عبور داده شود ، برای شستشوی چشم ، ورم ملتحمه و ورم پلک مفید است . هرگاه ، چند برگ بارهنگ را با آب جوشیده ، بشویند و قسمت صاف برگ را بر روی انواع تاول ها و قسمت رگبرگ دار آن را بر روی زخم های باز قرار دهنده ، اثر التیام بخش دارد .

آب تازه برگ های بارهنگ و یا دم کرده برگ های خشک شده برای درمان سرفه ، حساسیت سینه ، گرفتگی صدا و هم چنین ناراحتی های معده و روده مؤثر است .

جوشانده اعضاء گیاه نرم کننده ، تصفیه کننده خون و معالج نزله های مزمن برونش ها و نزله مجاری ادرار و دستگاه هاضمه ، آسم مرطوب ، ورم مخاط دهان ، درد دندان ، وجود خون در اخلاط ، بیماری های کبدی ، بیماری های دستگاه تنفسی کودکان ، سیاه سرفه ، ترشی معده ، درد معده ، و بند آمدن شدید ادرار است .

اگر برگ بارهنگ را کوبیده و با وازلین به نسبت 10% برگ و بقیه وازلین مخلوط شود ، پمادی درست می شود که مالیدن آن برای زخم های چرک زا و دردناک مفید است و به سرعت از تشکیل چرک جلوگیری می کند . از کوبیده برگ آن همراه با برگ بنه برای مداوای کورک و غده روی بدن استفاده می شود . اگر ریشه بارهنگ را با فراسیون به مقدار مساوی مخلوط نمایید برای درمان نیش مار زنگی مفید است .غرغره 100 گرم جوشانده بارهنگ در یک لیتر آب موجب درمان گرفتگی صدا و تورم خرخره ، ورم حلق و گلو و ضد عفونی کردن مخاط دهان می شود .

دانه این گیاه به عنوان ضد انگل و کرم های بدن ، خون ریزی و خون روی بواسیر به کار می رود ، یک قاشق غذاخوری دانه بارهنگ که بو داده شود و با کمی آب و شکر خورده شود درمان کننده اسهال است . در معالجه بیماری های کلیه ، دم کرده دانه بارهنگ در مقداری آب جوش و خوردن ان ، اثر شفابخش دارد . مصرف جوشانده دانه برای کودکان ، یبوست را برطرف می کند .گرد دانه گیاه را چنانچه در دهان نگه دارند ، زخم های دهان را التیام می بخشد . دانه بارهنگ قابض ، نرم کننده و تصفیه کننده خون است . آشامیدن دم کرده دانه آن در خونریزی ریوی ، وجود خون در اخلاط ، بیماری کبد ، یرقان و برگرداندن غذا ، جوشاندن ان برای معالجه بیماری های التهاب ، کلیه ، مثانه و به خصوص وجود خون در ادرار مفید است .

به کار بردن کرم بارهنگ در رفع جوش های صورت و ناحیه بینی ، زنخدان و گونه ، توصیه شده است . اگر مقداری برگ تازه بارهنگ را به مدت 5 دقیقه در شیر بجوشانند و سپس مایع حاصل را صاف و سرد نموده و بر روی پوست به آرامی بمالند ، نه تنها پوست صورت را نرم و شاداب می نماید بلکه ناراحتی های ناشی از تأثیر گرما و اشعه خورشید بر روی پوست نیز از بین می رود . برگ تازه و له شده بارهنگ باعث می شود که اگر منافذ پوست صورت ، باز شده باشد آن را به حال طبیعی برگرداند . آب تقطیر شده برگ لوسیون عالی برای چشم است .

مقداری مصرف جوشانده ریشه یا برگ تازه ، مقدار 100 - 50 گرم در یک لیتر آب و روزی 4 استکان بین غذاها و از اعضاء خشک گیاه 30 - 20 گرم برای استفاده 24 ساعت به مقدار 3 استکان در روز و میزان مصرف دانه حداکثر 8 گرم در 24 ساعت است . برای شستشو غرغره و حمام ، دم کرده 10 گرم برگ در 150 گرم ، به کار می رود .

بذر بارهنگ به صورت پخته یا خام خوراکی بوده است . و سرشار از ویتامین B است و می توان آنرا جوشانده و به صورت نشاسته مصرف نمود . برگ ها به صورت خام یا پخته خوراکی بوده ولی به علت طعم تلخ و سفتی که دارد ابتدا باید لایه های فیبر آن جدا شود که کاری مشکل است . از آن چای مناسبی تهیه می شود .

منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی