اعلان جنگ ایران علیه آلمان و ژاپن

[M@hdi42]

اعلان جنگ ایران علیه آلمان و ژاپن

پس از آنکه فروغی توانست قرارداد سه جانبه (پیمان ایران - شوروی - انگلستان) را به تصویب مجلس برساند ، در نهم مارس 1942 ، از نخست وزیری استعفا داد و علی سهیلی وزیر امور خارجه که یک دیپلمات طرفدار غرب بود ، مامور تشکیل دولت جدید گردید .

وی در دوره نخست وزیری خود که به طور متناوب تا 28 مارس 1942 به طول انجامید ، اقدامات مهمی به نفع متفقین به عمل آورد و در این سال های بحرانی جنگ مجری نظریات آنان به شمار می رفت .

سهیلی در نخستین روزهای زمامداری خود یعنی در 30 مارس روابط سیاسی با دولت فرانسه ویشی و در 14 آوریل 1942 روابط سیاسی با امپراطوری ژاپن را قطع کرد و راه را برای الحاق به متفقین و اعلان جنگ به آلمان و ژاپن هموار نمود .

در ژوئن 1942 ارتش رایش آلمان دست به دومین حمله بزرگ تابستانی خود در جبهه روسیه زد و موفق به تصرف بقیه خاک اوکراین و سواحل دریای سیاه شد و استالینگراد را که اهمیت استراتژیکی فوق العاده ای داشت محاصره نمود .

جبهه استالینگراد ، جبهه سرنوشت

در این حین جنب و جوش فراوانی میان میهن پرستان ایرانی مشاهده شد و هر روز انتظار آخرین شکست روسها و سرازیر شدن قوای آلمانی به قفقاز و ایران را داشتند . انگلیسی ها به منظور جلوگیری از هرگونه حادثه ای ، عده ای از رجال و سران کشور و عناصر ناسیونالیست ایرانی را بازداشت نموده و در اراک زندانی کردند .

در ماه نوامبر پیشقراولان ارتش آلمان به کوه های قفقاز رسیدند و موضوع حمله به چاه های نفت باکو و ایران جدی شد . اما شوروی در استالینگراد مقاومت عجیبی کرد و توانست در یک حمله ارتش ششم آلمان را محاصره کند . شکست ارتش آفریقایی آلمان در نوامبر 1942 در العلمین و تسلیم ارتش ششم آن کشور در فوریه سال 1943 در استالینگراد نقطه عطفی در تاریخ جنگ جهانی دوم به شمار می رود و از آن پس ژرمن ها هرگز نتوانستند فتوحات خود را دنبال کنند و خیال متفقین از خطری که چاه های نفت باکو و ایران را تهدید می کرد ، آسوده گردید .

در خلال این مدت راه آهن سراسری و جاده ها و کلیه وسایل ارتباطی ایران در اختیار متفقین بود و تا سپتامبر 1944 که آلمانی ها از خاک شوروی خارج شده بودند ، در حدود 5ونیم ملیون تن اسلحه و مهمات و مواد غذایی خام و دارو از طریق ایران به شوروی ارسال شد و باید گفت بخش مهمی از دلایل شکست آلمان در نبرد استالینگراد ، به همین بحث مربوط است تا حدی که متفقین به ایران لقب ((پل پیروزی)) دادند .

ارسال اسلحه و مهمات به جبهه شوروی تحت نظر آمریکایی ها که ارسال کننده عمده مواد مزبور بودند ، انجام می گرفت و برای این منظور نیرویی به نام فرماندهی خلیج فارس مرکب از 28 هزار سرباز و متخصص حمل و نقل به ایران اعزام نمودند . ژنرال دونالد کانالی فرمانده نیروی مزبور در ژانویه سال 1943 ، مرکز ستاد خود را در امیر آباد واقع در حومه تهران قرار داد و قوای آمریکا بدون هیچ قراردادی تا پایان جنگ در ایران باقی ماندند .

از ابتدای سال 1943 که خطر رسیدن آلمان به خاورمیانه برای متفقین رفع شد ، آن ها به دولت ایران فشار آوردند که از حالت بی طرفی خارج شده و رسما به رایش آلمان اعلان جنگ دهد و اخطار کردند در غیر این صورت ایران نخواهد توانست در کنفرانس های صلح آینده شرکت کند و به این جهت دولت ایران ناچار شد به بهانه واهی فعالیت های خرابکارانه ماموران و جاسوسان آلمانی در نهم سپتامبر 1943 ، به رایش آلمان اعلان جنگ دهد .

در مقابل متفقین موافقت کردند دولت ایران به اعلامیه ملل متحد مورخ اول ژانویه سال 1942 (که از طرف 26 کشوری که با آلمان در حال جنگ بودند ، امضا شده بود) ملحق شود و پس از جنگ در کنفرانس های صلح با حقوق متساوی با سایر دول شرکت نماید .

دولت ایران که تجربه تلخی از مخالفت دول فاتح با شرکت ایران در کنفرانس ورسای داشت ، بلافاصله الحاق خود را به اعلامیه ملل متحد اعلام نمود و محمد شایسته وزیرمختار ایران در واشنگتن ، اعلامیه مزبور را در 14 سپتامبر امضا نمود .

پس از اعلان جنگ ایران به آلمان و الحاق به اعلامیه ملل متحد ، دولت ایران تاکید کرد که تا وصول به هدف مشترک و شکست نهایی آلمان (!) مساعدت موثر و صمیمانه خود را دنبال خواهد کرد . آخرین اقدام ایران به نفع متفقین در زمان جنگ ، اعلان جنگ به ژاپن بود که در 28 فوریه سال 1945 صورت گرفت .

منابع :
کتاب تاریخ روابط خارجی ایران نوشته هوشنگ مهدوی
سیاست خارجی ایران در دوران پهلوی نوشته هوشنگ مهدوی
2000 تن بنزین ، نوشته بهرام چوبین