ساختمان های فعال پسوندی
ساختمان های فعال پسوندی:
پسوندهای فعال به ترتیب حروف الفبا عبارتند از:
"-آسا": امروزه پسوند صفت ساز شباهت است مانند: برق آسا یعنی مانند برق.
"- آگین و گین": پسوند صفت ساز برای آلودگی و آغشتگی و تزیین و اختلاط است؛ مثل: خشمگین و دردآگین؛ یعنی خشم آلود و درد آلود.
"- اً(تنوین)": پسوند قید ساز است در کلمات عربی مانند"جسماً، روحاً، محترماً، اولاً.
"-ان" فاعلی که به ریشه مضارع می چسبد و صفت فاعلی می سازد؛ مثل: نادان.
"-ان" مصدری و آداب و رسوم مانند: آب بندان، عقدکنان، گلریزان، بله بران که در واقع نوعی "ان" فاعلی است ولی در این موارد برای ساختن اسم به کار میرود نه صفت.
"-انه" مشابهت و نسبت: مانند عاقلانه و محترمانه که در این حال پسوند قید ساز است و به طور فعال صفت را بدل به قید می کند. گاهی این پسوند، اسم را بدل به اسم یا صفت می نماید ولی در این صورت چندان فعال نیست؛
مانند: صبحانه، عصرانه، شاگردانه.
"- بان" پسوند صفت ساز محافظت و نگهبانیست مانند: باغبان و شهربان یعنی محافظ باغ و نگهبان شهر.
"- چه": پسوند اسم ساز تصغیر و کوچک سازی است مانند: باغچه، زاغچه، کتابچه، دفترچه یعنب باغ کوچک و زاغ کوچک و...
"- چی": پسوند ترکی تبار فاعلی صفت ساز است مانند: درشکه چی و کودتاچی.
"- دان": پسوند اسم سازیست که بر ظرف و محل نگهداری اشیاء دلالت دارد مانند: نمکدان
"-زار": این پسوند نیز برای ساختن اسم مکان به کار می رود که بر کثرت هم دلالت می کند مانند: گلزار و لاله زار به معنی جای گل و محل لاله.
"- سان": در قدیم اسم مستقل بوده است به معنی عادت و خوی، ولی امروز پسوند صفت ساز مشابهت است مانند: لاله سان و پروانه سان به معنی شبیه لاله و مانند پروانه.
"- ستان": که پسوند اسم ساز مکانست مانند:گلستان و دبیرستان به معنای جای گل و مکان نوشتن.
"- فام": پسوند صفت ساز رنگ و مشابهت است؛ مثل: نقره فام و سپید فام به معنی نقره گون و به رنگ سپید.
" –َ ک": پسوند اسم ساز تصغیر و گوچک سازی و ترحم و ظرافت است مانند: طفلک به معنی طفل قابل ترحم و کلاهک به معنی کلاه کوچک.
"- کار": پسوند یا شبه پسوند فاعلی و مبالغه و شغل است؛ نظیر ستمکار و خطاکار و جوشکار که ستمکار معنی فاعلی و مبالغه دارد به معنی ستم کننده و ستمگر و جوشکار جنبه فاعلی و شغلی دارد یعنی کسی که شغل او جوشکاری است.
"- که و یکه": در لهجه عامیانه مردم تهران پسوند معرفه و تحقیر است مانند: مردکه، زنیکه.
"-َ کی": در زبان عامیانه: پسوندیست که صفت و قید چگونگی می سازد؛ مانند:زورکی و پس پسکی.
"- گان توزیع": پسوندیست که صفت و قید توزیعی می سازد مانند: دهگان و پانصدگان. یعنی ده ده و پانصد و پانصد.
"- گانه": پسوند صفت ساز نسبت است مثل: دهگانه و دوگانه و یگانه.
"- گر": پسوند بسیار فعال صفت ساز است که بر مبالغه و شغل دلالت می کند مانند: کارگر و ستمگر و آهنگر.
"- گری": پسوند مرکب اسم ساز است که بر عقیده و خط مشی دلالت دارد؛ مانند: صوفیگری و دیوانه گری.
"- گون و گونه": پسوند صفت ساز مشابهت است، مثل: نیلگون و شعر گونه.
"- مند": پسوند صفت ساز دارندگی است مانند: ثروتمند و سعادتمند.
"- ُم" و "-ُمین": پسوند عددساز است که هر دو صفت عددی ترتیبی می سازند؛ نظیر: سوم و سومین.
"-َن": مصدری که پسوند مصدرساز است. مثال: ساختن و شنیدن.
"- ناک": پسوند صفت ساز آلودگی و دارندگی است؛ مثل خشمناک و دردناک و آتشناک.
"-َنده": پسوند صفت ساز فاعلی ست مانند: راننده و خواننده.
"- وار": پسوند صفت ساز و قیدساز مشابهت است که هم به آخر اسم ملحق می شود؛ مانند: حباب وار و هم به آخر صفت؛ چون: دیوانه وار و عاجزوار.
"- واره": پسوند اسم ساز مشابهت و مانندگیست مثل شعرواره، فلزواره، ماهواره و جشنواره.
"- ور": پسوند صفت ساز دارندگی و فاعلیست مانند: دانشور، سرور، دستور و گنجور.
"-وش": پسوند صفت ساز مشابهت است؛ نظیر مهوش و پریوش.
"- ه" نسبت: پسوند اسم ساز است؛ مانند: هفته و نیمه و هزاره.
"- ه" صفت گذشته: مانند: رفته، گسسته، گشته، دیده که پسوندی صفت ساز است.
"- ه" مصدری: در زبان عامیانه مانند: لب گزه، ترتره که اسم مصدر می سازد.
"- ه" معرفه: پسوند اسم ساز معرفه است در همان زبان مانند: دختره، خوشگله.
"- ه" زمانی و مقدار: پسوندی صفت ساز است مانند: "دو مرده" و " یک روزه".
"- ی" صفت ساز ("ی" نسبت): مانند کبابی، متابی، جنگی.
"- ی" مصدری ( "ی" اسم ساز): مانند سیاهی، زیبایی.
"- ی" نفی جنس: مانند: "کسی نیامد" که پسوندی اسم ساز است.
"- ین" نسبت: مانند: سیمین و رنگین که پسوند صفت ساز است.
"- ینه" نسبت: مثل: سیمینه و زرینه که پسوند نسبت صفت ساز و اسم ساز است.
منبع:
تبیان
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
علاقه مندی ها (Bookmarks)