اختلال پيش از قاعدگي

[midvife]

قاعدگي يا عادت ماهانه، بخشي از زندگي خانم ها است كه هر ماه تكرار مي شود. اما به نظر مي رسد كه بسياري از زنان از ناراحتي هاي در طي هر دوره رنج مي برند. در خانم هاي دچار اين مشكل يك دوره قاعدگي طبيعي همراه با ناراحتي هاي جسمي و روحي همراه مي شود. البته اين مساله با رعايت نكات لازم قابل درمان است.
اختلال پيش از قاعدگي چيست؟
اين اختلال كه بر اثر تغييرات هورموني در بدن رخ مي دهد، كه از يك تا دو هفته پيش از عادت ماهانه شروع مي شود. برخي علايم جسماني هستند مانند نفخ كردن (تجمع گاز در شكم) و دردناك شدن سينه ها. علايم ديگري روحي مانند بدخلقي و اضطراب هستند. اين علايم خودبخود زماني كه عادت ماهانه شروع مي شود، برطرف مي شوند. در بيشتر خانم ها اين علايم را در اواخر دهه سوم عمر ( 20 تا 30 سالگي) تجربه مي كنند. نكته مهم اينجاست كه اين بيماري اگر مورد درمان قرار نگيرد، شروع به بدتر شدن مي كند.
چه مي توان كرد
اين بيماري يك اجبار براي عادت به تحمل و زندگي با آن نيست. مراقبت هاي فردي و درمان مي تواند علايم آن را تسكين دهد. اما خانم ها بايد تغيرات ماهانه بدن خود را بشناسند تا بتوانند علايم را درك كرده و راه حلي براي آن بيابند.
گفته مي شود كه بيش از 85 درصد خانم هايي كه در سنين باروري هستند،دچار اين مشكل مي باشند و در 5 تا 10 درصد آنان علايم در حدي شديد است كه برنامه رندگي روزانه آنان را مختل كند.
اختلال پيش از قاعدگي پاسخ شديدتر از عادي بدن به قاعدگي ماهانه است. قاعدگي ماهانه براثر تغييرات هورمون ها ( مواد شيميايي كه از غدد بدن ترشح مي شوند ) ايجاد مي شود. در برخي خانم ها اين تغييرات هورموني طبيعي همراه با كاهش ترشح هورموني به نام سروتونين ( يك ماده شيميايي كه از مغز ترشح شده و مسووليت تنظيم خلق و احساس را برعهده دارد ) همراه مي باشد كه ترشح اين ماده منجر به بروز علايم اختلال پيش از قاعدگي مي شود.
دوره قاعدگي و عادت ماهانه

در طي يك دوره عادت ماهانه مجموعه اي از تغييرات هورموني در بدن خانم ها رخ مي دهد كه بدن آنها را براي حاملگي آماده مي كند. تخمدان ها هورمون هايي به نام هاي استروژن و پروژسترون را توليد و ترشح مي كنند. در طي يك دوره ماهانه ميزان اين هورمون ها تغيير مي كند. اين مساله باعث ضخيم شدن جدار داخلي رحم مي شود. تغييرات هورموني همچنين باعث تخمك گذاري نيز مي شوند. اين مجموعه تغييرات در انتهاي ماه با ايجاد قاعدگي برطرف مي شوند تا در ماه آينده مجدد از ابتدا آغاز شوند.
يك سيكل قاعدگي طبيعي چه مدت طول مي كشد
در بسياري از خانم ها سيكل طبيعي ماهانه 4 هفته يا 28 روز طول ميكشد. برخي خانم ها دوره هاي كوتاه تري را تجربه مي كنند و برخي دوه هايي طولاني تر. طول دوره مهم نيست هر خانمي كه تخمك گذاري داشته باشد، مي تواند دچار علايم اختلال پيش از قاعدگي شود.
استروژن و سروتونين
هورمون استروژن در طي نيمه اول يك دوره قاعدگي ماهانه ترشح آن زياد مي شود . در نيمه دوم شروع به كاهش مي كند. در برخي خانم ها ميزان هورمون سروتونين تقريبا در طي اين دوران ثابت باقي مي ماند. اما در خانم هاي دچار اختلاق قاعدگي؛ ميزان سروتونين همزمان با كاهش استروژن شروع به كاهش مي كند. در نتيجه در زمان شروع عادت ماهانه ميزان هورمون سروتونين در انتهاي دوره قاعدگي ماهانه در كمترين ميزان خود است. و اين خانم ها هستند كه در اين زمان دچار بروز علايم مي شوند.
پروژسترون
پروژسترون اثر آرام كننده اي بر روي بدن دارد و علايم جسمي ايجاد شده بر اثر تغييران ماهانه را آرام مي كند. در خانم هايي كه دچار اختلال پيش از قاعدگي مي باشند، اين هورمون فاقد اين اثر آرام كنندگي خود است و در نتيجه بدن دچار مشكل و بروز علايم میشود

- - - به روز رسانی شده - - -

علايم اين بيماري چه هستند؟
علايم جسمي و روحي زيادي را به اين اختلال نسبت مي دهند. اين علايم غالبا يك تا دو هفته قبل از شروع قاعدگي شروع مي شوند. يعني زماني كه ميزان هورمون هاي استروژن و پروژسترون مي رود كه به كمترين حد خود در طول ماه برسد. كه در زير برخي از اين علايم بيان شده اند:

علايم جسمي:

ورم كردن بدنbloating دردناك شدن سينه ها عدم تحمل غذاهcravingsا درد عضلات

ورم كردن دست ها و پاها تغيير اشتها و ذائقه سردرد احساس خستگي

علايم روحي:

نوسان خلق، بي ثباتي هيجاني مشكل در تمركز نمودن افسردگي اشك ريختن بي دليل spells زود عصباني شدن

دوري جستن از دوستان و تحريك پذيري بيش از حد خانواده فراموش كار شدن

تشخيص اختلال پيش از قاعدگي
براي درمان اين ناراحتي پس از آشنايي مختصر با دليل بروز آن و مروري ساده بر فرآيند دوره ماهانه در خانم ها بهتر است كه به تشخيص و درمان آن پرداخته شود. اگر هريك از علايم بالا را داريد بهتر است به پزشك خانواده خود و يا متخصص زنان و زايمان مراجعه نماييد. در اين ملاقات پزشك بيمار را معاينه خواهد نمود و كه براي بررسي ساير بيماري هايي كه علايم مشابهي دارند مانند افسردگي، اختلال در ترشح هورمون هاي تيروئيد و اختلالات اضطرابي مي باشد. همچنين بيمار ممكن است در خصوص زمان بروز علايم، رژيم غذايي و شيوه زندگي و داروهايي كه مصرف شده اند مورد پرسش قرار گيرد.
بهتر است بيماران براي اينكه درك بهتري از بيماري خود پيدا كنند نسبت به ترسيم زمانبندي بروز علايم در يك نمودار مخصوص اقدام نمايند. نمونه اين جدول در زير آورده شده است:

دريافت فايل بزرگ جدول ثبت علايم ماهانه اختلال پيش از قاعدگي: فايل PDF - فايل تصويري
براي پيگيري مناسب علايم و همچنين تاثير مراقبت ها و درمان پيشنهاد مي شود كه از جدول نمونه سه نسخه تهيه شده و در آن به طور مشخص زمان شروع و اتمام علايم و شدت آنها ثبت شود. تا بتوان تخمين صحيحي از ميزان بهبود و تاثير درمان ها مطلع شده و براساس آن درمان را هدايت نمود.

درمان اختلال پيش از قاعدگي
توجه به بدن
طبق روال هميشگي ابتدا راه حل هايي غيردارويي مورد ارزيابي قرار مي گيرد. داشتن يك رژيم غذايي سالم به بدن براي مقابله با اين اختلال كمك مي كند. غذاهاي مشخصي مي توانند ميزان هورمون سروتونين در بدن را افزايش دهند و در نتيجه به بدن انرژي كافي براي مقابله به علايم بدهند. در مقابل غذاهايي هم هستند كه علايم را بدتر مي كنند. اما براي زندگي بدون علامت بايد در همه طول ماه رژيم غذايي مناسبي داشت نه فقط در حوالي زمان شروع علايم.
مزاياي يك رژيم مناسب در بالا بيان شد اما اين رژيم بايد شامل غذاهايي هز همه گروه هاي غذايي موردنياز بدن (رجوع كنيد به مقاله رژيم غذايي)

	كلسيم:مي تواند باعث كاهش ناراحتي هاي خلقي شود و سردردتحريك پذيري و ورم بدن را كم كند. اين ماده غذايي در لبنيات مانند شير، پنير، ماست وجود دارد.به برخي آبميوه ها، نون، آجيل ها و سويا نيز به طور مصنوعي كلسيم اضافه مي شود.
	منيزيم: اين ماده غذايي مي تواند ورم بدن و دردناك شدن سينه ها را تسكين دهد. اين ماده در بسياري غذاها از جمله ميوه ها و سبزيجات تازه يافت مي شود. براي دريافت كافي از اين ماده توصيه مي شود كه در روز 5 وعده يا بيشتر ميوه و سبزيجات تازه مصرف شود.
	ويتامين ب شش: اين ويتامين به بدن در توليد هورمون سروتونين كمك مي كند. بنابراين در كاهش افسردگي موثر است. اين ماده غذايي درتخم مرغ، گوشت مرغ و ماهي، سيب زميني و هويج يافت مي شود.
	ويتامين اي: مي تواند به كاهش سردرد و دردناك بودن سينه ها كمك كند. اين ماده غذايي در بسياري از انواع آجيل ها و در سبزي هاي داراي برگ سبز يافت مي شود.

قرص هاي مكمل كه داراي مجموعه اي از ويتامين ها و مواد معدني ضروري هستند نيز مي توانند كمك كننده باشند اما مصرف بي رويه آنها ممكن است خطرناك باشد و بهتر است در خصوص ميزان مصرف آنها با پزشك مشورت شود.
غذاهاي شادكننده!
غذاهاي حاوي مقدار زياد كربوهيدرات ( غذاهاي نشاسته اي ) و غذاهاي حاوي فيبر ( پوست ميوه هاي سفت و سبزيجات ) به كاهش علايم اختلال پيش از قاعدگي با افزايش ترشح هورمون سروتونين كمك بسياري مي كنند و همچنين انرژي كافي براي تحرك و سلامتي را فراهم مي كنند. اما برخي كربوهيدرات ها مانند قند ساده ميزان انرژي زيايد را به ناگهان در بدن آزاد مي كند كه چاق كننده و مضر است اما قندهاي مركب يا انواع قندي كه فيبر زيادي دارند مانند آنچه كه در ميوه ها وجود دارد با آزاد شدن تدريجي انرژي مفيدتر هستند:
نان هاي سبوس دار: برنج قهوه اي و ماكاروني سبوس دار گزينه هاي غذايي مناسبي در اين گروه هستند. همچنين انواع لوبيا، نخود فرنگي و نخود نيز از اين نظر غني هستند.
غذاهاي بد
از طرف ديگر برخي مواد غذايي مضر هستند كه البته اين مواد درواقع همان هايي هستند كه هميشه بعنوان مواد نامناسب براي سلامتي عنوان مي شوند. و شامل نمك، شكر، كافئين و الكل ( پيروان ساير اديان غير از اسلام ) بايد مورد پرهيز قرار گيرند.
زندگي با اختلال پيش از قاعدگي
زندگي راحت با اين بيماري نياز به تلاش و پشتكار دارد اين بيماري ناتوان كننده به نظر مي رسد اما راه حل اين است كه فرد راه حل هاي مناسبي را براي مقابله با آن اتخاذ كند. كلا پيشنهاد مي شود كه بيمار در طول روز فعال باشد و شب نيز به اندازه كافي استراحت كند و از جلب حمايت و كمك ديگران خودداري نكند.
فعاليت كمك مي كند كه بدن اكسيژن كافي دريافت نمايد. ورزش روزانه به مدت نيم ساعت اگرچه ممكن است در ابتدا به نظر زياد برسد اما اگر با روزانه 10 دقيقه شروع شود آنگاه مي توان به تدريج آن را زيادترنمود. البته مي توان راه هاي جايگزيني براي ورزش نيز ابداع كرد مثلا مانند استفاده از پله به جاي آسانسور يا پياده رفتن به محل كار. استفاده از روش هاي آرامش بخشي (Relaxation ) نيز كمك كننده است. برخي از روش هاي ساده قابل استفاده را مي توان چنين بيان كرد:

• تنفس آرام و عميق از طريق بيني و نگه داشتن آن براي 5 ثانيه و بيرون راندن هوا از طريق دهان. اين حركت بايد سه بار تكرار شود.
• تجسم خود در يك مكان آرام و لذت بخش مانندساحل دريا و تجسم نمودن صداي امواج، پرندگان و تنفس كردن هواي تازه
• كشيدن عضلات براي آرام كردن آنها و كاهش درد عضلاني.

اصلا بد نيست كه بيمار درباره مشكل خود با ديگران صحبت كند و بايد سعي شود موضوع با ديگران در ميان گذاشته شود تا حمايت و پشتيباني آنان جذب شود. خانواده ، دوستان و يا همكاران گزينه هاي خوبي براي جلب حمايت و هم دردي هستند. صحبت با ساير خانمها و بحث درباره تجربيات آنها كمك كننده است. اين مساله به كشف راه حلهاي ساده جديد نيز كمك مي كند.
نور خورشيد باعث افزايش ميزان هورمون سروتونين مي شود. گذراندن وقت بيرون از منزل و محل كار در آفتاب مي تواند به بهبود علايم كمك كند، حتي در يك روز ابري. پس بهتر است سعي شود در حد چند دقيقه هم كه شده روزانه به پياده روي در آفتاب پرداخت.

- - - به روز رسانی شده - - -

درمان دارويي
اما بهرحال در بسياري از موارد تغيير رژيم غذايي، شيوه زندگي و ورزش به كاهش علايم كمك چنداني نمي كند. فقط در اين مرحله است كه مي توان به مصرف دارو نيز فكر كرد. اين مرحله نياز به مشورت با پزشك دارد تا بهترين گزينه پيشنهاد شود.
نبايد فراموش كرد كه دارو شمشيري دو لبه است بسياري از داروها عوارض بسيار مهلك و مرگباري مخصوصا در صورت استفاده نابجا و بي هنگام دارند. پس بايد دقيقا براساس گفته پزشك دارو را مصرف نمود و همواره درباره داروهاي مصرفي از طريق كتابها و يا بروشورهاي خود دارو اطلاعات مناسب درباره عوارض احتمالي و شيوه مصرف مطالعه نمود. اما داروهاي زير را مي توان به عنوان راه حل پيشنهاد نمود:

داروهاي ضدالتهاي غيراستروئيدي
اين داروها درد را تسكين داده و برخي از آنها را بدون نسخه نيز مي فروشند. از جمله اين داروها مي توان آسپيرين، بروفن (ايبوپروفن)، ناپروكسن را نام برد انواع قويتر توسط پزشك تجويز مي شوند:
مزايا: اين داروها سردرد را تسكين مي دهند و درد عضلاني و ساير علايم جسمي را آرام مي كنند. اين داروها زماني بهترين اثر را دارند كه به محض شروع علايم مصرف آنها آغاز شود.
مضرات: اين داروها مي توانند منجر به مشكلات معده و در مواردي خونريزي معده شوند. حتما بايد آنها را همراه با غذا مصرف كرد.
نكات ديگر: در هر دوره درمان نبايد بيش از يك نوع از اين داروها را مصرف نمود. اين داروها براي افرادي كه مبتلا به بيماري آسم؛ بيماري قلبي و يا مشكلات كليوي هستند گزينه هاي مناسبي نيستند.

داروهاي جلوگيري كننده از بارداري داروهاي جلوگيري كننده از بارداري يا OCP هل نيز با هدف كنترل ترشح هورمون ها كمك كننده اند. اين داروها داراي تركيبي از استروژن و پروژسترون هستند براي جلوگيري از بارداري و در طي دوره هاي سه هفته اي هماهنگ با دوره ماهانه و يك هفته عدم مصرف در زمان قاعدگي مصرف مي شوند. اما زماني كه اين داروها براي كنترل اختلال پيش از قاعدگي تجويز مي شوند، هر روز به مدت 9 هفته مصرف مي شوند(در اين شيوه مصرف نيز از بارداري جلوگيري مي كنند): مزايا:اين داروها دسته از علايم مانند دردناك بودن سينه ها و تغييرات ذائقه و بي اشتهايي را بهبود مي بخشند. مضرات: اين داروها ممكن است باعث سردرد و ناراحتي معده شوند. نكات ديگر: اين داروها در موارد نادري به لخته شدن خون در بدن منجر مي شود كه اين مساله در افراد سيگاري و بالاي 35 سال احتمال بيشتري دارد.

داروهاي مهاركننده بازجذب مجدد سروتونين
اين داروها كه به اختصار SSRIs نيز ناميده مي شوند براي كنترل ميزان ترشح هورمون سروتونين ترشح مي شوند. اين داروها هر روز مصرف شده و يا ميتوان فقط از دو هفته پيش از شروع قاعدگي ماهانه آنها را مصرف كرد:
مزايا: اين داروها به تسكين علايم روحي شامل تحريك پذيري و زودعصباني شدن، افسردگي و بدخلقي كمك مي كنند. همچنين اين داروها به تسكين برخي علايم جسمي مانند ورم بدن ، دردناك شدن سينه ها و تغيير اشتها نيز كمك مي كنند.
مضرات: اين داروها مي توانند باعث ناراحتي معده، مشكل در به خواب رفتن و اضطراب و سردرد شوند. اين داروها ميل جنسي را ممكن است كاهش دهند كه عوارض زماني كه داروها فقط در يك دوره اي از ماه مصرف شوند كاهش مي يابند.
نكات ديگر: اين داروها زماني كه داروهاي ضدافسردگي ديگري مصرف مي شوند نبايد بدون تاييد پزشك استفاده شوند.

داروهاي مدر يا ديورتيك اين داروها كه اصطلاحا باعث افزايش دفع مايع و نمك از طريق ادرار مي شوند به رفع ورم بدن كمك مي كنند: مزايا: اين داروها ورم بدن و همچنين ورم دست ها و پاها را كاهش مي دهند. مضرات: اين داروها منجر به عدم تعادل در مواد معدني بدن مانند پتاسيم مي شوند كه ممكن است به تغيير رژيم غذايي و يا مصرف داروهاي مكمل براساس تشخيص پزشك نياز باشد. نكات ديگر: اين داروها نبايد همراه با داروهاي ضدالتهابي غيراستروئيدي و داروهاي ضد افسردگي مصرف شوند

برنامه ريزي براي درمان
پس از آنكه بيمار به كمك يك جدول ماهانه كه نمونه آن در بالا آورده شده است از زمانبندي علامي خود مطلع شد مي تواند بهتر با آنها مقابله كند و پيش از زمان شروع علايم با مصرف داروها و پيگيري اقدامات اصلاحي گفته شده براي مبارزه با علايم پيشگام شود.
اولويت بندي
هفته ها پيش از شروع قاعدگي ماهانه مي توان برنامه ريزي براي مبارزه با علايم را شروع كرد:
بايد ليستي از كارهايي كه هر روز فرد بايد انجام دهد تهيه نمود. مانند بردن بچه ها به مدرسه و رفتن به سركار. و همچنين زماني براي ورزش، ارامش بخشي و امثال آن در نظر گرفته شود و در مقابل برنامه ها يا كارهايي كه فرد مي داند در زمان بروز اختلال ، ناراحتي بيشتري را سبب مي شود، شناسايي و راهي براي عدم انجام آنها در زمان علامت دار بودن پيدا كند. همچنين مي توان ارزيابي كرد كه كدام كارها را در طي مدت علامت دار بودن مي توان به ديگري واگذار كرد. در نهايت اينكه خيلي از كارها را مي توان يك تا دو هفته به تاخير انداخت به اين ترتيب با كاهش كارهايي كه باعث بدتر شدن علايم در طول زمان علامت دار بودن مي شوند مي توان با آرامش بهتري دوره اختلال را سپري نمود. بهرحال خيلي كارها اگر دو هفته ديرتر انجام شوند زياد مشكلي ايجاد نخواهد شد.