فرهنگ کردی و زبان کردی

[ساناز فرهیدوش]

چه مهربون

[معمار حانیه]

سلام بر همه... دوستان لطفا هر جوری حرف میزنید فارسیش بنویسید. چون دوستای زیادی هنوز کردی نمیدونن... تا اونام بفهمن چی میگیم. ممنون

[معمار حانیه]

یکمی در باه زبان کردی بخونید...


زبان کردی یکی از زبان‌های هندواروپایی در شاخهٔ زبان‌های ایرانی غربی است . همچنین کردی به زنجیره گویشی ای گفته می‌شود که کردها هم اینک با آن سخن می‌گویند^[۳]. زبان کردی یا زبانهای کردی از زبانهای ایرانی شاخه غربی هستند که با زبان فارسی و بلوچی خویشاوندی دارند.^[۴] تعریف یک زبان به عنوان «کردی» همواره دستخوش عوامل غیر زبان‌شناختی به‌ویژه عوامل سیاسی، و فرهنگی است.^[۵]. در واقع «زبان کُردی» به مانند زبان فارسی به معنای یک زبان با یک شکل استاندارد و مرز و تعریف مشخص نیست^[۶][۷] بلکه امروزه به طیفی از زبان‌های ایرانی شمال غربی اطلاق می‌شود که گاه به هم نزدیک و گاه نسبت به هم از نظر زبان‌شناسی دورند. این زبان‌ها که در پی تصمیمات اجتماعی/سیاسی^{[نیازمند منبع]} در دوران معاصر نام «کردی» به خود گرفته‌اند عبارتند از: کرمانجی، کلهری، سورانی، گورانی و اورامانی. زبان زازا را نیز گروهی جزو زبان‌های کردی به‌شمار آورده‌اند.^[۸]

زبان کردی شباهت زیادی به زبانهای بلوچی، گیلکی، و تالشی دارد، این زبان ها نیز متعلق به زیرگروه شمال غربی زبانهای ایرانی هستند. از دیگر زبانهای مشابه به زبان کردی که زیرگروه جنوب غربی زبانهای ایرانی به شمار میایند، لری و بختیاری و فارسی هستند. که هرکدام در مناطق وسیعی تکلم می شوند.
گویش‌های مختلف عمدتاً در بخشهایی از ایران، عراق، سوریه و ترکیه مورد استفاده قرار می‌گیرد. جمعیتهای پراکنده کرد همچنین در جمهوری آذربایجان، ارمنستان، لبنان و اسرائیل نیز زندگی می‌کنند.^[۹]

[معمار حانیه]

تاریخچه زبان کردی

کردستان - خبرنگار آفرينش
هنگامي که از زبان کردي سخن به ميان ميآيد، مقصود زباني است که کردها هم اينک با آن سخن ميگويند. برخي از زبان شناسان و شرق شناسان فرنگي که با زبان کردي مانوس بوده اند، بيشتر اين اطلاعات را به شکلي کلي يا ويژه ارائه داده وگفته اند که: اين زبان در عداد زبانهاي هند و اروپايي و خانواده هاي هند و ايراني و در زمره ي زبانهاي ايراني است وبا زبان فارسي قرابت نزديکي دارد.اينک اين سوال پيش ميآيد که پيدايش زبان کردي چگونه بوده است؟ اشکار است که زبان هر زاد و بومي زبان ساکنان آن است; اگر رويدادهاي تاريخي باعث ايجاد تغييرات نژادي نشده باشد آن زبان همان زبان ساکنان ديرين آن سرزمين است. عکس اين موضوع نيز صادق است. اينک ببينيم اين موضوع در مورد زبان کردي چگونه صدق مي کند؟.سرزميني که آن را کردستان مينامند و کردها در آن ساکنند، محل کشف باقيماندهي اجساد فسيل شدهي انسانهاي باستاني است. اين استخوانها که در "شانه دري" يافت شده است، داراي اهميت بسياري است; چرا که، اولين بار است بقاياي انسان عصر سنگي - که 60 هزار سال پيش از اين عراق را مسکن خويش ساخته است، يافت ميشود .شصت هزار سال پيش از اين محدوده اي که اينک کردستان ناميده ميشود،آباد و ماوا و پناهگاه مردماني بوده که زباني هم براي سخن گفتن داشته اند; اما از آن جا که سخن گفتن درباره اين زبان کار دانشمندان باستان شناس است; به همين جهت همراه با تابش انوار آفتاب 57200 ساله بربالهاي زمان و گذر ايام خود را به پيش ميکشيم و به دوراني ميرسانيم که، اقوام ماد خود را به ايران کنوني و غرب آسيا رساندند و با نژادهاي خوژيايي، لولو، گوتي، کاسي، (خوري يا هوري ) - که در دامنه هاي آن سوي کوههاي زاگرس ميزيستند و تا حد مناسبي زندگي خود را سامان داده بودند و جمهوري و تمدني نسبتا پيشرفته تاسيس کرده بودند - مواجه شدند.مادها ظرف 200 سال طومار اين حکومتها را در هم پيچيدند و در سال 612 پيش از ميلاد مسيح امپراتوري بزرگ مادي را بنيان نهادند و بدين ترتيب زبان مادي به زبان رسمي بدل شد. از آن زمان تا هنگام انتشار اسلام در کردستان، سيزده قرن سپري شده است. در اين مدت طولاني سرزمين ماد بزرگ و کوچک و سرزمينهاي ديگري که به سرزمين ماد ملحق شده اند; از حيث نظامي وسياسي بسيار دست به دست شده اند. و قدرت سياسي به دست افراد مختلفي - که زبان آنها با زبان مادها متفاوت بوده است - افتاده است. هر حکومتي هم که برسر کار آمده زبان خود را به عنوان زبان رسمي بر اين سرزمين تحميل کرده است. در اوضاع واحوال آن روزگاران، که تمامي بنيادهاي اجتماعي کم رنگ شده و رو به افول نهاده بوده است، اين جابه جايي درقدرت نمي تواند از تاثير نهادن بر اين بنيادها برکنار بوده باشد. تاريخ، برخي رويدادها را ثبت کرده و است که طي آن، سلطه اي سياسي بريک سرزمين، تغييرات نژادي بنيادي ايستايي زبان را در آن سرزمين باعث شده است. امروز ردپاي تاثير جابه جايي در قدرت را در شرق قلمرو امپراتوري ماد به وضوح مي توآن ديد. به عکس در بخشي از غرب سرزمين ماد، بنيادها همچنان دست نخورده مانده است. بلکه تسلط مادها وضعيت نژادي وزباني برخي از سرزمين هايي را که بعدا به قلمرو مادها ملحق شد، تغيير داده و به مسير توسعه مادي کشانده است و به موازات بخش غربي قلمرو خود، آنها را توسعه داده است.بيشتر تاريخ شناسان پر آوازه براين باورند که، کردهاي امروز نوادگان مادهاي ديروزند."اگر کردها نوادگان مادها نباشند، پس برسر ملتي چنين کهن و مقتدر چه آمده است و اين همه قبيله و تيرهي مختلف کرد که به يک زبان ايراني و جداي از زبان ديگر ايرانيان تکلم مي کنند; از کجا آمده اند؟" ( مينورسکي يش از اين گفتيم: زبان هر سرزميني - اگر رويدادهاي تاريخي آن راتغيير نداده باشند - زبان ساکنان کهن همان سرزمين است. چنان که گفته شد رويدادهاي تاريخي وجابه جايي حکومتها طي سيزده قرن، نتوانسته است چيزي رادر بخش غربي قلمرو ماد، تغيير دهد. و امروز ساکنان اين بخش از مادستان کهن، کردها هستند که نوادگان ميدي ها به شمار ميروند. به راستي بيش از اين که بگوييم زبان کردي از اساس پايان نشو و نما و تکامل زبان مادي است; ميتوان به گونه ديگري اظهار نظر کرد; اسناد تاريخي که دانشمندان - تنها به منظور خدمات علمي - بررسي و تجزيه و تحليل کرده اند; تاکنون همين حقيقت را آشکار کرده اند که; زبان کردي امروز آثار و نشانه هاي کمال يافتگي زبان مادي ديروز را در خود دارد.همچنان که آگاهيم، زبان يک پديده اجتماعي است که براساس قواعد مشخص خود تغيير ميکند; تکامل و توسعه مييابد و در سير تکاملي خود از ديگر زبانها تاثير ميپذيرد; و او هم بر آنها اثر ميگذارد و گاهي در اين گير و دار ميميرد. زبان مادي نيز از اين قاعده مستثني نيست و از همه زبانهايي که به پشتوانه قدرت سياسي در قلمرو ماد زبان رسمي بوده اند، تاثير پذيرفته و برآنها تاثير گذاشته است و تا امروز زنده مانده است.بويژه زبان پارتي (فارسي = پهلوي اشکاني) ، که به نظر زبان شناسان همراه با زبان مادي در زمره زبانهاي شمال شرقي، خانواده زبان ايراني جاي ميگيرند. ;بيش از ديگر زبانها بر زبان مادي تاثير نهاده است و امروزه رد پاي اين تاثيرات در گويش آييني زبان کردي، ديده مي شود.همزمان با سقوط و فروپاشي امپراتوري ساساني و ترويج اسلام در کردستان، وقفه تازهاي براي زبان کردي آغاز شد - که جداگانه در مورد آن بحث خواهد شد - تنها مشکل اين است که ما از زبان مادي اواخر دورهي ساساني سند مکتوبي در دست نداريم تا موشکافانه در باره آن اظهار نظر کنيم. اما اين موضوع سبب نخواهد شد که نتوانيم بگوييم: اين زبان در آن زمان زبان مادي بوده است. که به نسبت زبان رايج دوران اقتدار امپراتوري، دستخوش تغييرات 1300 ساله شده است. به همان نسبت که زبان پارسي باستان پيشرفت کرده و به زبان دري / پارسيک تبديل شده و آمادگي و ظرفيت آنرا يافته است که زبان پارسي کنوني از آن جدا شود; يک نتيجه گيري آني اقتضا ميکند که، زبان مادي هم پيشرفت کرده و دستخوش چنان تحولات و دگرگوني هايي شده باشد. که استخراج زبان کردي از آن ممکن شده باشد
استان کردستان يکي از استان هاي کردنشين در غرب ايران است ، اکثريت ساکنان اين استان ، کرد زبان هستند که به لهجه هاي مختلف تکلم مي کنند . درباره زبان کردي
مردم شناسان بر اين راي هستند که زبان کردي يکي از زبان هاي گروه هند و اروپايي و ايراني است.
زبان کردي در استان کردستان و همچنين در استان هاي الام ، کرمانشاه ، همدان ، آذربايجان غربي و شمال خراسان و ديگر کشورها لهجه هاي گوناگوني دارد اما مهمترين ، پر تکلم ترين و يا به عبارتي لهجه رسمي و ادبي دو شاخه کرمانجي و سوراني است ، شاخه سوراني در استان کردستان لهجه رايج در ادبيات مکتوب است . شيوه غالب زندگي مردم در اين استان سنتي و با هويتي قومي است . وجود حدود 1900 روستا در استان نمايانگر انس مردم به طبيعت و کشاورزي است.
به استناد شواهد و مدارک مستند تاريخي ، قوم کرد از نژاد آريايي هستند که در هزاره اول قبل از ميلاد مسيح از کناره هاي درياي خزر به سلسله کوه هاي زاگرس آمده و با غلبه بر قدرت آشوريان در نينوا امپراطوري مادها را در قرن هفتم قبل از ميلاد در ايران پايه گذاري کردند.

[معمار حانیه]

آداب و رسوم مردم کرمانشاه در ماه رمضان

رمضان در كرمانشاه با پیچیدن نوای ربنا در كوچه‌ها و خیابان ها می آید... با سفره‌های پر از خرما، حلیم، شیربرنج، زولبیا و بامیه... با دست های رو به آسمان و دعاهای زیر لب.مردم كرمانشاه هم مثل تمام مردم کشور، از قدیم عادت داشتند که سر رسیدن رمضان را از ارتفاعات نگاه کنند. آنها به بلندترین نقطه شهر می رفتند و سعی می کردند اولین نفری باشند که هلال ماه پربرکت رمضان را به چشم می بینند.
کرمانشاهی ها در آخرین روزهای ماه شعبان به استقبال ماه رمضان می روند و بسته به توانشان، چند روزی را روزه می گیرند.

---

آنها هنوز هم داوطلبانه جمع می شوند و با هم شروع به رفت و روب و پاكیزه كردن کوچه ها و مساجد می کنند. ریش سفیدهای محل، دست به کار آشتی دادن كسانی می شوند كه به هر دلیلی از همدیگر کینه به دل گرفته اند و کوچکترها خود را برای روزه کله گنجشکی آماده می کنند.
در همان روزها بود که شلیك گلوله توپ لحظه آغاز اذان صبح و اذان مغرب را به مردم شهر اعلام می کرد و جمعیت کم و متمرکز شهر، بهانه ای بود تا مردم شبیه یک خانواده بزرگ، همدیگر را از روی دیوارها صدا کنند و سر سفره های سحری و افطاری همدیگر بنشینند و روزه داری شان را با یکدیگر تقسیم کنند.

سفره رمضان



در ماه رمضان بازار غذاهای سنتی و محلی کرمانشاه به راه است. سر سفره کرمانشاهی ها که بنشینید، می توانید طعم لذیذ حلیم کرمانشاهی، آش عباسعلی، آش ترخینه، خورشت خلال، سیب پلو، خوراک چنگال، شیر برنج، كوفته، شله زرد و كله گنجشكی را بچشید که همه با روغن اعلای حیوانی درست شده اند. شیرینی های محلی کرمانشاهی مثل کاک و نان برنجی هم پای ثابت سفره های رمضانی مردم این منطقه هستند که در کنار نان روغنی، زولبیا و بامیه، شیره انگور، حلوا و خرما قرار می گیرند.

شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که آش عباسعلی تاریخچخه ای به اندازه 200 سال دارد! در آن زمان آشپز متدین و ماهری به نام عباس علی نذر می کند که هر شب در مسجد به مردم آشی ویژه بدهد تا آنها روزه خود را با آن آش افطار کنند. در این این آش از گوشت، نخود، لوبیا، عدس، پوره گندم، سبزیجات معطر، روغن کرمانشاهی و ادویه جات استفاده شده بود که مزه ای منحصر به فرد به آن می دادند.

سال ها بعد، این آش پرملات به نام آشپز آن یعنی عباسعلی در کرمانشاه معروف می شود و به یکی از غذاهای مورد علاقه مردم تبدیل می شود. حالا، بعد از 200 سال، یاد عباس علی متدین در هر ماه رمضان بر سر سفره های افطاری مردم زنده می شود و مردم با این عقیده که چنین آشی متبرک و خوش یمن است، آن را نذری می دهند.
خوراک چنگال هم یکی دیگر از خوردنی های پرطرفداری کرمانشاهی است که نوعی شیرینی محسوب می شود. این خوراک مخلوطی است از نان و روغن کرمانشاهی و شکر که به عقیده کرمانشاهی ها، روزه دار را تا افطار نگه می دارد.

فطریه

کرمانشاهی ها رسم دارند که مبلغ فطریه را شب قبل از عید مردم زیر بالشت خود بگذارند و فردا اول وقت، به خانواده مستمندی كه آبرومند و اهل نماز و روزه است هدیه بدهند. این شیوه پرداخت فطریه اگرچه این روزها چندان رایج نیست اما هنوز هم در محله های قدیمی و روستاهای کوچک دیده می شود.

[BaAaHaR]

ای آهنگه دانلود کردین؟ خوشتان هات تا دواره بنم

ای ایوه ایه کاکا ایلیا گیان، خوارزامه

خوا خفظه بکه. انشالله دائی خاصه بویی ارای کاکه الیا. د طرف مه ماچه بکه لی



بةهةشتي من ئصران


شاعر: شهباز شاهين‌ثور

ئةي وپاتم ئصران ئةي بةهةشت و جصي شصران
عاشقي ناوي تؤم قورباني خاکي تؤم

دصتةدةر دةنطي يةکيةتي و أةهايي لة سينةي ئصمة
هةر دةمصنص لة أصبازي زةمان شوصنةواري مة

هةر تؤ ئاواتمي خاکي ثاکي ئصران
نووري ضاوي ئصمة خاکي ثاکي ئصران

أؤيي لةلامان شةوي أةشي نامرادي
دصتة دةر بؤني طوپ ، بؤني شادي

هةر لة سايةي تصکؤشاني بص‌وضان
ئةيثارصزين خاکي ثاکي نيشتمان

ترجمه:
بهشت من ايران
اي ميهنم اي ايران،اي بهشت و اي جايگاه شيران
عاشق نام توام، قربان خاک پاک توام

بانگ اتحاد و همبستگي از سينة ما بيرون مي‌آيد
ردّ پاي ما بر جادة زمان خواهدماند

تو اميد زندگي مني اي ايران، تو نور چشم مني اي ايران
شبهاي تيرة نامرادي طي شد

رايحة شادي و عطر گل در همه‌جا پيچيده‌است
با همت و تلاش بي‌وقفه و خستگي‌ناپذير خود

خاک پاک ميهن را از گزند دشمنان در امان مي‌داريم.

[BaAaHaR]

سلام بر همه... دوستان لطفا هر جوری حرف میزنید فارسیش بنویسید. چون دوستای زیادی هنوز کردی نمیدونن... تا اونام بفهمن چی میگیم. ممنون

بانی چو حانیه گیان. اوشم فارسی قصه بکیمن که ابرومان چو. بیلا هه کردی خومان بوشیمن که راحت تِریم.

تامةزرؤي ديدار(مشتاق ديدار)

شاعر : عزيز الي

ياران تةطبيرص ، زامـم کـاري‌ية دةردي ئةمجـارةم ئةوينداري‌ية
کؤترة باريکة نصضيري بـاز بص هةرطيزناتوانص بفأص،دةرباز بص

باخي بةهةشتم ، روخساري تؤية ضاوم تامــةزرؤي ديداري تؤية
يـادي ثيرؤزت هـةر لـة دپـماية تا أؤذي دوايـي کـؤتايي ناية

بـص تؤ هـةناوم باخي بـص‌ئاوة طوپـي ئـاواتم سيس و ذاکـاوة
ضاوم لـة أصذنةي بةزةيي تؤية بةسيةتي خةزان وادةي ضرؤية

ترجمه:
ياران چاره‌اي! زخم من كاريست چراكه درد م اين‌بار،درد عشق است
كبوتري‌كه به چنگ شاهين افتاده‌است نه مجال پروازش هست نه راه گريزي!

باغ بهشت من ، رخسار توست ديدگانم مشتاق ديدار توست

ياد متبرك تو مونس دل من است وتا روز بازپسين همراه اوست

بي يادت دلم باغ تشنه‌اي خواهد‌شد بي يادت گل اميدم خواهد پژمرد
چشم اميدم به باران رحمت توست پس پاييز مرا بهار پرشكوفه‌ گردان

[معمار حانیه]

ـ نژاد : اگر چه اظهار نظر درباره نژاد کرد ، کاری بس دشوار است ولی به نظر می رسد کردهای کرمانشاه ، همچون کردهای کردستان آریایی تبار و از ساکنان قدیم فلات ایران می باشند . این قوم یکی از شعبات نژاد آریایی است که از هزاره دوم پیش از میلاد وارد ایران شدند و در کوه های زاگرس سکنی گزیدند .
کردها مردمانی ایرانی تبارند که زبان ، فرهنگ و آداب و سنن آنان در ارتباط و پیوند با دیگر مردمان در قلمرو زیست اقوام ایرانی است . در اسناد سومری و آشوری از بخشی از اقوام ساکن در سرزمین کوهستانی شرق آشور ، شمال شرق و شرق بین النهرین و سرزمین سومر به نام کرتی یا گودی و کارتی و کارد نام برده اند و در منابع ارمنی واژه کردوخ بر اینان اطلاق شده است . در آثار یونانی سده چهارم پیش از میلاد صریحاً به واژه کردوخی اشاره شده که محققین معتقدند کردوخی که با کردها ارتباط نژادی داشته اند . از زمان هخامنش تا دوره پس از اسلام اینان به نام « کورد » و « کرد » نامیده شده اند .

ـ زبان گویش :
زبان اهالی کرمانشاه کردی است ، زبان کردی خویشاوند نسبی زبان فارسی است زیرا اشتراک قواعد دستوری و ذخیره لغوی زبان های ایرانی نتیجه خویشاوندی نسبی آنها است . زبان کردی که شاخه ای از زبان شمال غربی ایرانی میانه است به علت داشتن ادبیات مکتوب اهمیت خاصی دارد . با این حال نفوذ زبان های دیگر در این زبان قابل توجه است . زیرا از زبان های عربی ، ارمنی ، ترکی و فارسی لغات بسیار در آن راه یافته است .

سابقه تاریخی کردها و پراکندگی آنان موجب پیدایش گویش های بیشماری شده است که از جمله آنها عبارتند از :
ـ گویش کردی کلهری :
این گویش کردی بیشتر در میان افراد کلهر مورد استفاده واقع می شود و مناطقی که تقریباً با این گویش سخن می گویند شامل ایلات زنگنه ، سنجابی ، احمدوند ، بهتوری ، نانکلی ، پایروندها ،‌اهالی قصرشیرین ، سرپل ذهاب ، قلخانی ، کرندی ، قلعه زنجیری های ساکن کرمانشاه ، صحنه و مردم دینور است . با این تفاوت که تلفظ و لغات مردم کلهر اصیل‌تر و در سایر نقاط با توجه به همجواری با گویش های دیگر کلمات تغییر یافته است .
ـ گویش کردی اورامی :
اکثر مردم دو ایل بزرگ لهونی در منطقه اورامان جنوبی در کرمانشاه و همچنین طوایف اورامان تخت و اورامان رزاب در حوالی کردستان و نیز ایل بزرگ باجلان که تعدادی از آنها در دشت ذهاب و بسیاری در حوالی خانقین زندگی می کنند . چندین روستا در منطقه گوران و تمامی مردم کندوله در دینور به این گویش تکلم می کنند .
ـ گویش کردی سوراانی :
طوایف متعدد جاف جوانرود و تعدادی از طوایف مهاجرگوران ، مردم دشت ذهاب و جیگیران ، سراسر بخش روانسر و تیره هایی از اهالی سنجابی با این گویش سخن می گویند . این گویش شیوه ساده ای از کرمانج است .
ـ گویش لکی :
اهالی هرسین ، طوایف کاکاوند ، بالاوند ، جلالوند و عثمان وند به این گویش تکلم می کنند . این گویش آمیخته ای از گویش کردی کلهری و لری است . همچنین لغاتی از گویش اورامی نیز دارد .
علاوه بر گویش های کردی ، مردم کرمانشاه به زبان فارسی کرمانشاهی و مردم سنقر به زبان ترکی تکلم می کنند . لهجه فارسی کرمانشاهی خاص این دیار است . این لهجه از لحاظ ضرب المثل غنی است و واژگان کردی دگرگون شده با پرداخت در جملات فارسی کرمانشاهی ، جان می گیرد و کاربرد می یابد .
ـ مذهب :
اکثریت قریب به اتفاق جمعیت استان کرمانشاه را مسلمانان تشکیل می دهد که در حدود 7/99 درصد می باشد . در میان پیروان اسلام بیشتر شیعیان و درصدی نیز اهل تسنن می باشند . گروهی نیز زیر پوشش بدعت های دینی با نام اهل حق با حفظ آداب و مناسک و معتقدات دین کهن ایران باستان یعنی زردشتی و همچنین با التقاطی از اسلام به حیاط دینی خود ادامه می دهند .
به طور کلی اقلیت های مذهبی استان در مجموع 17/0 درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند که مهمترین آنها زردشتیان با 12/0 درصد مسیحیان 2/0 درصد و کلیمیان 3/0 درصد از کل جمعیت را دارد
منبع- سایت میراث فرهنگی کرمانشاه

[Capitan Totti]

هی! خدا هاوار!چه خو وره!دوتل و کر ل هانر ئیره! مه نو ئیمیدرود درود!

[معمار حانیه]

خوب دوستان.... یک آموزش لباس کردی در این بخش قرار دادم.. میتونید نگاه کنید...
اموزش لباس کردی

لباس محلي كردي