آنوریسم

[دستیار]

آنوریسم‌ عبارت‌ است‌ از بزرگ‌ شدن‌ یا بیرون‌زدگی‌ دیواره‌ یک‌ سرخرگ‌ در اثر ضعف‌ دیواره‌ سرخرگ‌. آنوریسم‌ اغلب‌ پس‌ از حمله‌ قلبی‌ رخ‌ می‌دهد و معمولاً در آئورت‌ (سرخرگ‌ بزرگی‌ که‌ از قلب‌ منشاء گرفته‌ و در سینه‌ و شکم‌ به‌ سمت‌ پایین‌ حرکت‌ می‌کند) یا سرخرگ‌هایی‌ که‌ مغز، پاها، یا دیواره‌ قلب‌ را تغذیه‌ می‌کنند، ایجاد می‌شود.

آنوریسم آئورت عبارت است از یک ناحیه متورم تضعیف شده در آئورت ، آئورت رگ اصلی است که همه بدن را با خون تغذیه می‌کند.
به دلیل آن که آئورت تغذیه‌کننده اصلی بدن است، آنوریسم پاره شده آن می‌تواند باعث خون‌ریزی‌های خطرناک شود. اکثر موارد آنوریسم ، کوچک هستند و به کندی رشد کرده به ندرت پاره می‌شوند.
گاهی آنوریسم بزرگتر شده و پاره می‌شود. بسته به میزانی که رشد می‌کند درمان نیز متفاوت است. با تشخیص آنوریسم پزشک مرتب بیمار را تحت کنترل قرار می‌دهد تا در صورت نیاز به جراحی به موقع برنامه‌ریزی شود.
هر چند که جراحی فوری برای آنوریسم پاره شده احتمال خطر را افزایش داده و شانس زنده ماندن را کاهش می‌دهد.

* علایم‌ شایع‌
آنوریسم‌ در قفسه‌ صدری‌ باعث‌ درد قفسه‌ صدری‌، گردن‌، کمر، و شکم‌ می‌شود. درد ممکن‌ است‌ ناگهانی‌ و تیز باشد.
آنوریسم‌ در شکم‌ باعث‌ درد در کمر (گاهی‌ شدید)، بی‌اشتهایی‌ و کاهش‌ وزن‌، و وجود یک‌ توده‌ ضربان‌دار در شکم‌ می‌شود.
آنوریسم‌ در یک‌ سرخرگ‌ در پا باعث‌ نرسیدن‌ خون‌ به‌ قدر کافی‌ به‌ نقاط‌ مختلف‌ پا می‌شود. در نتیجه‌ پا دچار ضعف‌ و رنگ‌پریدگی‌ می‌شود، یا اینکه‌ متورم‌ شده‌، رنگ‌ آن‌ به‌ آبی‌ تغییر می‌کند. امکان‌ دارد یک‌ توده‌ ضربان‌دار در ناحیه‌ کشالة‌ ران‌ یا پشت‌ زانو وجود داشته‌ باشد.
وجود آنوریسم‌ در یک‌ سرخرگ‌ مغزی‌ باعث‌ سردرد (اغلب‌ ضربان‌دار)، ضعف‌، فلج‌ یا کرختی‌، درد پشت‌ چشم‌، تغییر بینایی‌ یا نابینایی‌ نسبی‌، و مساوی‌ نبودن‌ اندازه‌ مردمک‌ها می‌شود.
وجود آنوریسم‌ در عضله‌ قلب‌ باعث‌ نامنظم‌ شدن‌ ضربان‌ قلب‌ و علایم‌ نارسایی‌ احتقانی‌ قلب‌ می‌شود.
* علل‌
گرچه علت اصلی این اختلال کاملا مشخص نشده ارتباط برخی فاکتورها با ایجاد آن تایید شده است که عبارتند از سیگار کشیدن ، فشار خون بالا ، ضعف دیواره آئورت به هنگام تولد ، به طور کلی روند افزایش سن که موجب کاهش قابلیت ارتجاعی عروق خونی می‌شود همراه با ریسک فاکتورهای زیر در ایجاد آنوریسم در سنین بالا نقش دارد.
این ریسک فاکتورها علاوه بر سیگار و فشار خون بالا، آترواسکلروزیس یا سخت شدن عروق خونی، جنسیت (در مردان بیش از زنان است)، سابقه خانوادگی، و سندرم مارفان هستند.
سندرم مارفان یک اختلال ژنتیکی است که بافت همبند سراسر بدن از جمله بافت عروق خونی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. ابتلا به این سندرم خطر آنوریسم آئورت را افزایش می‌دهد.
شایع‌ترین‌ علت‌، افزایش‌ فشارخون‌ است‌ که‌ سرخرگ‌ را ضعیف‌ می‌کند.
آترواسکلروز (تصلب‌ شرایین‌)
ضعف‌ مادرزادی‌ سرخرگ‌ (به‌ خصوص‌ در مورد آنوریسم‌های‌ سرخرگ‌هایی‌ که‌ به‌ مغز می‌روند.
عفونت‌ آئورت‌ در اثر بیماری‌ سیفلیس‌ (نادر است‌).
صدمه‌ فیزیکی‌
* تشخیص :
اکثر آنوریسم‌های آئورت بطنی هنگام معاینه بیمار به علل دیگر تشخیص داده می‌شوند. معمولا تست‌های عادی آزمایشگاهی مانند عکس‌برداری با اشعه ایکس یا اولتراسوند قلب یا شکم که به علل دیگری توصیه شده‌اند ، وجود آنوریسم را نشان می‌دهند.
در صورتی که پزشک مشکوک به آنوریسم آئورت باشد تست‌های تشخیصی اختصاصی‌تری مانند اولتراسوند ، توموگرافی کامپیوتری (سی‌تی اسکن) و یا تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی یا ام.آر.آی ناحیه شکم و قفسه سینه را توصیه می‌کند.
به این ترتیب او قادر خواهد بود اطلاعات دقیق‌تری را از اندام و عروق خونی قفسه سینه و شکم و البته آئورت به دست آورد.
مهم‌ترین پیامد آنوریسم آئورت پارگی آن است. زمانی که یک پارگی کوچک در دیواره داخلی آئورت به ناحیه میانی بافت همبند گسترش یابد بیمار با این وضع مواجه می‌شود.
پاره شدن آنوریسم آئورت منجر به خونریزی داخلی خطرناک می‌شود که علایمی همچون درد ناگهانی شکم ، قفسه سینه و پشت ، درد منتشره به سمت کمر و پاها ، تعرق ، سرگیجه ، افت فشار خون ، تپش قلب ، کاهش هشیاری و تنفگی نفس را در پی دارد.
پیامد دیگر آنوریسم آئورت، احتمال لخته شدن خون است.لخته‌های کوچک خون در ناحیه‌ای از آنوریسم ایجاد می‌شوند.
اگر لخته خون از دیواره داخلی آنوریسم جدا شده و در محلی دیگر یکی از عروق بدن را مسدود کند ، باعث درد یا انسداد جریان خون به پاها، انگشتان یا اندام‌های شکمی می‌شود.
* عوامل‌ افزایش‌دهنده‌ خطر
سن‌ بیشتر از ۶۰ سال‌
سابقه‌ حمله‌ قلبی‌
فشارخون‌ بالا
سیگارکشیدن‌
چاقی‌
سابقه‌ خانوادگی‌ تصلب‌ شرایین‌
پلی‌آرتریت‌ گرهی‌ (یک‌ نوع‌ بیماری‌ که‌ طی‌ آن‌ التهاب‌ سرخرگ‌های‌ کوچک‌ و متوسط‌ رخ‌ می‌دهد)
آندوکاردیت‌ باکتریال‌ (عفونت‌ سطح‌ داخلی‌ قلب‌)

* پیشگیری‌
هیچ دارویی وجود ندارد که با مصرف آن از ایجاد آنوریسم آئورت بتوان جلوگیری کرد. محققان در حال مطالعه آنتی بیوتیک‌هایی به نام تترا سایکلین هستند که می‌تواند رشد آنوریسم‌های کوچک آئورت را کند سازد اما برای تایید اثر این دارو هنوز خیلی زود است.
به طور کلی بهترین روش برای جلوگیری از این بیماری سالم نگه داشتن عروق خونی است. پس:
- فشار خونتان را کنترل کنید.
- سیگار نکشید.
- ورزش کنید.
- از کلسترول و چربی رژیم غذایی‌تان بکاهید.
ترک‌ سیگار
ورزش‌ منظم‌
تغذیه‌ کافی‌ و رژیم‌ کم‌چربی‌
در صورت‌ وجود سیفلیس‌، درمان‌ زودهنگام‌
رعایت‌ برنامه‌ درمانی‌ کنترل‌ فشارخون‌
کاهش‌ استرس‌

* عواقب‌ مورد انتظار
اغلب‌ به‌ کمک‌ جراحی‌ درمان‌پذیر است‌. در جراحی‌، رگ‌ مصنوعی‌ به‌ جای‌ آن‌ قسمت‌ از رگ‌ که‌ آنوریسم‌ دارد گذاشته‌ می‌شود. جراحی‌ در مورد آنوریسم‌ قلبی‌ می‌تواند باعث‌ بر طرف‌ شدن‌ نامنظمی‌های‌ ضربانی‌ شود و عمر را طولانی‌تر کند. گاهی‌ آنوریسم‌ عود می‌کند.

* عوارض‌ احتمالی‌ :
سکته‌ مغزی‌
پاره‌شدن‌ آنوریسم‌. علایم‌ بسته‌ به‌ مکان‌ آنوریسم‌ عبارتند از: سردرد شدید، درد شدید و تند و تیز در قفسه‌ صدری‌، شکم‌ یا پا، از دست‌ دادن‌ هوشیاری‌. اگر پارگی‌ درمان‌ نشود می‌تواند به‌ مرگ‌ بیانجامد.

علائم آنوریسم‌ :
آنوریسم‌ در هر قسمتی از آئورت ممکن است ایجاد شود ، اما اکثرا در بخش بطنی رخ می‌دهد که آنوریسم بطنی آئورت نام دارد.
آنوریسم‌هایی که در بخش بالایی آئورت ایجاد می‌شوند آنوریسم صدری گفته می‌شوند.
آنوریسم‌های آئورتی اغلب به کندی رشد می‌کنند و معمولا بدون علامت هستند که این مساله تشخیص آنها را دشوار می‌سازد. همه آنوریسم‌های آئورت به مرحله پاره شده نمی‌رسند.
با بزرگ شدن آنوریسم برخی افراد متوجه علایمی می‌شوند:
- احساس ضربان در نزدیکی ناف
- حساسیت یا درد در ناحیه شکم یا قفسه سینه
- کمردرد
* درمان‌
هدف درمان آنوریسم پیشگیری از آن است. در صورت ابتلا به آن بیمار باید مرتب تحت کنترل باشد تا در صورت نیاز به جراحی اقدامات فوری صورت گیرد.
تصمیم فرد بستگی به اندازه آنوریسم و سرعت رشد آن دارد. اگر آنوریسم کوچک باشد (حدود ۴ سانتی‌متر قطر) معمولا نیازی به جراحی نیست و پزشک روش کنترل را توصیه می‌کند.
در مورد آنوریسم متوسط با قطر ۴ تا ۵٫۵ سانتی‌متر توجه به وجود علایم نیز اهمیت دارد و در واقع هر تصمیمی با مشورت پزشک صورت می‌گیرد.
و بالاخره آنوریسم‌های بزرگ با قطر ۵٫۵ سانتی‌متر یا بیشتر که آنوریسم سریع‌الرشد نیز گفته می‌شوند به احتمال زیاد نیازمند جراحی هستند.
یک روش جدید برای درمان آنوریسم آئورت استفاده از روشی با تهاجم کمتر است. پزشکان یک قطعه مصنوعی را به انتهای کاتاتر متصل کرده آن را از طریق رگ کشاله ران وارد بدن می‌کنند و سپس آن را به آئورت می‌رسانند.
این قطعه که لوله سنتتیک پوشانده شده با یک توری فلزی است ، به محل آنوریسم فرستاده می‌شود و از پاره شدن آنوریسم در قسمت ضعیف شده جلوگیری می‌کند. این روش جراحی اندو وسکولار نامیده می‌شود.زمان بهبود کمتر از مدت زمان مورد نیاز برای جراحی باز است.
به هر حال با آن که به کمک جراحی می‌توان یک آنوریسم پاره شده آئورت را ترمیم کرد باید گفت خطرات آن بسیار زیادتر و شانس زنده ماندن کمتر است.
اصول‌ کلی‌
تشخیص‌ زودهنگام‌ و درمان‌ قبل‌ از اینکه‌ آنوریسم‌ پاره‌ شود ضروری‌ است‌.
بررسی‌ها عبارتند از: آزمایش‌ خون‌ از لحاظ‌ انعقادی‌، نوار قلب‌، آنژیوگرافی‌، سایر عکس‌برداری‌ها، سی‌تی‌اسکن‌، یا سونوگرافی‌
جراحی‌ برای‌ جایگزین‌ کردن‌ رگ‌ دچار آنوریسم‌ یا بستن‌ آنوریسم‌
آنوریسم‌ مغزی‌ نیاز به‌ جراحی‌ اورژانس‌ دارد. جراحی‌ برای‌ سایر انواع‌ آنوریسم‌ را می‌توان‌ در میزان‌ مناسب‌ انجام‌ داد.
پس‌ از جراحی‌، اندازه‌گیری‌ فشارخون‌ و کنترل‌ فشارخون‌ را جدی‌ گرفته‌ و یاد بگیرید.

* داروها
داروهای‌ ضدانعقادی‌ برای‌ جلوگیری‌ از تشکیل‌ لخته‌ و داروهای‌ ضددرد، پس‌ از جراحی‌ تجویز می‌شوند.
امکان‌ دارد برای‌ جلوگیری‌ از عفونت‌ آنتی‌بیوتیک‌ تجویز شود.

* فعالیت‌
قبل‌ از جراحی‌ از فعالیت‌ سنگین‌ یا فشارآوردن‌ به‌ خود اجتناب‌ کنید. بعد از جراحی‌، به‌ تدریج‌ فعالیت‌های‌ عادی‌ خود را از سر گیرید.

* رژیم‌ غذایی‌
قبل‌ از جراحی‌، غذای‌ پرفیبر مصرف‌ نمایید تا از زور زدن‌ به‌ هنگام‌ اجابت‌ مزاج‌ اجتناب‌ کنید. بعد از جراحی‌، رژیم‌ خاصی‌ توصیه‌ نمی‌شود.

* در این‌ شرایط‌ به‌ پزشک‌ خود مراجعه‌ نمایید
اگر شما یا یکی‌ از اعضای‌ خانواده‌ تان علایم‌ آنوریسم‌ را دارید، به‌ خصوص‌ وجود یک‌ توده‌ ضربان‌دار در شکم‌ یا پا، یا درد قفسه‌ صدری‌ یا شکمی‌ این‌ یک‌ اورژانس‌ است‌! کمک‌ بخواهید و تا زمان‌ رسیدن‌ آمبولانس‌ در تخت‌ استراحت‌ کنید.
اگر حمله‌ قبلی‌ داشته‌اید و بعد از آن‌ دچار نامنظمی‌ ضربان‌ قلب‌ یا علایم‌ نارسایی‌ احتقانی‌ قلب‌ شده‌اید.
اگر پس‌ از جراحی‌، هر کدام‌ از علایم‌ دوباره‌ رخ‌ دهد.
سایت پزشکان بدون مرز