آشنايي با مصالح و سازه

[ЛίL∞F∆R]

آجر

آجر ـ واژه بابلي است ,نام خشت نوشته هايي بوده است كه بر آنها فرمان ,منشور ,قانون وجزاينها را مي نوشتند .سومري ها و بابليها ,براي ساختن خشت , پس از فرو نشستن سيلاب گل خميري را ازكنار رودخانه بدست مي آورند . پختن آجر بايد همزمان با پيدايش آتش , نخست دردشت هايي كه سنگ پيدا نمي شده اختراع شده باشد .نخستين بار ازگل پخته ديواره ها وكف اجاق ها , به آجر پزي پي بردند . پيشينه آجر پزي درخوزستان وميانرودان ( بين النهرين ) زودتر ازجاهاي ديگر ايران زمين است , درهندوستان تاشش هزار سال پيش مي رسد . درايران , درجاهايي كه سنگ نبود , پختن ومصرف كردن آجر از زمان باستان معمول شده . در دوران ساسانيان , مصرف كردن آجر گسترش يافت . آجرهاي ساساني را نخست به كنده گي 7 تا8*44*44 س م مي ساختند . كف دالان مسجد جامع اصفهان با آجر هاي ساساني به روش نره فرش شده است , اين آجرها اززمان ساسانيان كه اينجا آتشكده بوه بجا مانده اند . آجرهاي بزرگ قدمگاه نيشابور هم از زمان ساسانيان بجا مانده اند زيرا آنجا آتشكده آذر برزين مهر بوده است .
ساختمانهاي بزرگ وزيباي آجري زيادي در ايران زمين زمان باستان بجامانده اند مانند :طاق كسري درميانرودان ( بين النهرين ) , پلهاي دختر كه براي آناهيتا ( ناپليد = بي گناه = معصومه ) ايزد آب يا ,بابك ( با = آب + بك = بغ = ايزد ) ساخته شده اند ,گنبد كاووس ,مسجدهاي بزرگ (بيشتر مسجدهاي جامع ) كه در زمان ساسانيان آتشكده بوده اند ونشانه هنر آجر كاري استادان ايراني هستند . شاهكار هنر آجر كاري مسجد جامع اصفهان وگنبد كاووس زيباتر از ساختمانهاي آجر ي ديگرند . آجر سنگي ست ساخته گي ودگرگون كه ازپختن خشت بدست مي آيد . خشت خاك نمناك ياگلي است كه به آن شكل داده شده باشد , گل مخلوط همگن و ورزيده خاك و آب است . خاك را با 15 تا 25% وزنش آب ,‌در هم كرده ورز مي دهند تا تمام دانه هاي خاك نمناك شوند , يا به گرد خاك 7 تا 8% وزنش نم مي زنند . به گل با فشار كم و به خاك نمناك بافشار زياد شكل مي دهند q مصارف آجر اولين پيام هاي تاريخي تمدن هاي گذشته به وسيله آجر براي ما به يادگار مانده است اين اسناد تاريخي اولين كتابخانه هاي تمدن بشري را تشكيل مي داده اند . به اعتقاد باستان شناسان اولين بار آجر در سرزمين بين النهرين تهيه شده است .به هر صورت بايد آجر پس از پيدايش آتش و و در نواحي كه معادن سنگ وجود نداشته اند اختراع شده باشد . نمونه هاي زيبا وباعظمت كار برد آجر درمعماري ايران باستان نماينده پيشرفت درخشان ايرانيان درتوليد ومهندسي كاربرد اين مصالح است . در اين ميان مي توان از زيگورات جغازنبيل , ايوان مدائن , كاخ هاي فيروز‌آباد ولرستان درقبل از اسلام و همين طور مساجدجامع اصفهان ويزد , گنبدكاووس و ارگ تبريز مربوط به دوران بعد از اسلام نام برد . رمز توانايي آجر درخلق شگف انگيز ترين ساختمان هاي تاريخ در نتاسبات آن نهفته است اين ابعاددر طي زمان متحول شده ودر حال حاضر باساختار وتوانايي بدن انسان هماهنگ شده است . ابعاد آجربه طريقي است كه به راحتي در يكديگر قفل وبست مي گردند . اين خاصيت , كيفيت هاي مهندسي بي شماري ازجمله درمحل اتصال دوديوار به يكديگر به وجود مي آورد آجرهابه كمك ملات به يكديگر متصل مي شوند وسطح يكنواختي را به وجود مي آورند . اين ابعاد متناسب باعث شده است كه اين مصالح به منظور اجراي دهانه هاي وسيع به صورت قوس وطاق وگنبد كه اززمان قبل از اساسانيان درايران رواج داشته است ,‌كار آيي منحصر به فردي داشته باشد . خواص آجر باعث شده است كه به عنوان خواص پركننده ديوار و سقف ازجمله پرمصرف ترين مصالح باشد . زيبايي آجر و الگوي حاصل از آجر چيني باعث شده است كه به صورت نما درداخل وخارج بنا مورد استفاده قرار گيرد وهويت خاصي به ساختمان ببخشد . استفاده از آجر به عنوان فرش كف و پلكان , فارغ از مقاومت مطلوب آن ويژگي هاي اقليمي اين مصالح كويري را بيشتر به نمايش مي گذارد . روش نوين امروزي , وسايل فني زياد و امكانات فراواني را به دست معماران داده است كه با وجود مدرن بودن , وسيله اي براي شكفتن روح حساس و زيبا شناس آنها مي باشد . البته تنها آجر وسيله شناخت اين زيبايي روحي نيست وعناصر بسياري نيز اين عمل را به خوبي انجام مي دهند ولي فرق بين آنها دراين است كه آجر قابليت ايفاي هر منظوري را دارد و باوجود گذشت قرون متمادي هنوز مدرن است . يك ساختمان آجري جزئي از طبيعت است وهم آوايي آن را نه تنها به هم نمي زند بلكه رنگ وفرم بديعي نيز به آن مي بخشد و بااين وجود هيچگاه كهنه نبوده و نيست وهمراه با زمان پيش مي رود . به هر حال يك ساختمان آجري همانند يك فرش دستباف , تركيب بديعي از سليقه هاي بي انتهاي معماران هنرمند است.

بیشتر بدانید

آجر يا آجور يا آگور وا‍ژه اي است يوناني و به خشتهايي گفته ميگفتند كه احكام و فرامين دولتي روي آن نوشته ميشد(حك ميگرديد) و به وسيله پختن اين خشتها نوشته ها را روي آن پايدار ميكردند.
بدرستي معلوم نيست كه آ جر از چه زماني پيدا شده است ولي مي توان آن را هم زمان با پيدايش آتش دانست بدين طريق كه گل موجود در كنار اجاق هاي انسان هاي اوليه پخته شده و سخت تر از كلوخه هاي هم جوار خود گرديد و با مشاهده آن بشر اوليه قطعه اي از آجر را كشف نمود .
آجر يكي از مصالحي است كه با خلق و خوي بشر بسيار سازگار بوده و در هر دوراني از تاريخ به نوعي مورد استفاده او واقع شده است.
در ابتدا بشر سنگهاي كوچك را مورد استفاده قرار داد و بعد از آن به فكر تهيه آجر افتاد و با آن توانست سر پناه مورد استفاده خود را بسازد و در ادوار بعد نيز از آن در ساخت قلعه و كشيدن ديوار هاي بلند به دور شهرها براي جلو گيري از هجوم دشمن استفاده نمود. و در ادوار بعد نيز آجر را براي ساختن پلها و بالاخره
ساختن قصرهاي با شكوه مورد استفاده قرار داد.
علاوه بر آن آجر مهمتين مصالح ساختماني در ايران قبل و بعد از ورود اسلام آجر بوده است.آجرهاي به كار رفته در معماري عموماً مربع شكل است كه در كار گاههاي آجر پزي سراسر ايران ساخته مي شد. اجر علاوه بر استفاده در ساختن بدنه بنا براي تزيين آن نيز نقش مهمي داشت و از اوايل اسلام تا دوره تيموري تزيين بيشتر بناها با آجر كاري است.
.همچنين از آجر هاي تراشدار و قالبي نيز استفاده مي شد. آجرهاي پخته رنگهاي گوناگوني چون زرد كمرنگ و قرمز و قرمز تيره داشته كه بيشتر در ابعاد 20در20در3 و20در20در5 و 25 در25در5 ساخته مي شد ودر قسمتهاي مختلف بنا مانند ايوانها،طاقنماها،گنبدها،م ناره ها و اتاقها به كار مي رفت.

[ЛίL∞F∆R]

ساروج چیست؟

ساروج در گذر زمان : ساروج یکی از مصالح قدیمی مصرف شده در ایران و بعضی کشورهای کنار خلیج فارس می‌باشد که تاریخ شروع کاربرد دقیق آن را نمی‌توان حدس زد ولی نمونه‌هایی 700 ساله از ساروج هم‌اکنون در نقاط مختلف ایران یافت می‌شوند. از کشورهای دیگری که ردپایی از ساروج در آن یافتیم و در دانشگاههای آن نیز، به ساروج به عنوان یک ملات نگریسته می‌شود، کشور عمان می‌باشد که در دانشگاه «سلطان قابوس» ، حتی مقاله‌هایی نیز در این زمینه ارائه گردیده است. آخرین باری که در ایران از ساروج استفاده شده حدود هشتاد سال قبل و در ابتدای دوره پهلوی بوده که از این تاریخ به بعد این ملات کلا به فراموشی سپرده شده و از صحنه معماری ایران حذف گردیده است و فقط در کتب مصالح به آن اشاره شده‌است.

کاربردهای ساروج

- ساروج با توجه به خاصیت اصلی آن یعنی نفوذپذیری بسیار اندک به عنوان روکش در سازه‌هایی که در تماس مستقیم با آب بوده‌اند مانند آب‌انبارها ، حوضها ، حمامها و … مورد استفاده قرار گرفته است. - ساروج با توجه به نحوه اجرای آن از سطحی بسیار بسیار صاف و براق برخورداراست که این ظاهر ساروج ، باعث استفاده از آن در امر تزئینات ساختمان گردیده. مواد تشکیل دهنده ساروج : بدنه اصلی ساروج از ترکیب آهک با سیلیس فعال شکل می‌گیرد. نکته مهم در اینجا فعال بودن سیلیس می‌باشد که به سیلیس آمورف یا بی‌شکل معروف است چرا که ساختمان آن بلوری نمی‌باشد. در گذشته برای تامین سیلیس از خاکستری که در محل با سوزاندن فضولات حیوانی حاصل می‌شد استفاده می‌کردند که امروزه می‌توان از جایگزینهایی مانند سیلکافوم (میکروسیلیس) استفاده کرد. یکی از معایب اصلی ساروج خاصیت کاهش حجم آن می‌باشد که با توجه به کاربرد ساروج در امر پوشش ، این خاصیت باعث ترک خوردگی در سطح و در نتیجه ایجاد اختلال در نقش اصلی آن یعنی نفوذناپذیر کردن سطح می‌شود. برای کاهش اثرات این خاصیت مخرب، در گذشته از الیاف طبیعی که شامل الیاف گیاهی مانند لوئی که از نوعی نی بدست می‌آمده و همچنین الیاف حیوانی مانند پشم بز و شتر و یا گاهی موی سر انسان ، استفاده می‌شده است. امروزه می‌توان از الیاف مصنوعی مانند الیاف پلیمری ، فلزی و یا شیشه‌ای بجای الیاف مصنوعی استفاده کرد. در بعضی مواقع که مواد اصلی تشکیل دهنده ساروج کمیاب بوده و یا گاهی برای بدست آوردن ساروجهایی با خاصیتهای مختلف از ماسه ریز دانه استفاده می‌شده است ولی این ماسه کارآیی ملات را پایین می‌آورده که برای جبران آن از خاک رس استفاده می‌شده است. گاهی مواد افزودنی خاصی مانند تخم مرغ به ساروج اضافه می‌شده که فقط باید با آزمایش اثرات دقیق آن را تعیین نمود.

ساروج ملاتي است كه از مخلوط كردن آهك خاك رس دار و خاكستر بدست مي آيد. ساروج را از زمانهاي قديم در ايران ميشناختند و قبل از توليد سيمان در ايران از آن در امر ساختمان سازي بعنوان ملات استفاده مينمودند و براي آب بندي مخزن آب و آب انبارهاي عمومي مورد مصرف قرار ميگرفت.هنوز هم بقاياي آب انبارهاي قديمي كه بدنه آن با ساروج اندود شده است در تهران فراوان است.
مصرف ساروج دربعضي شهرهاي بندري در جنوب ايران هنوز رواج دارد.

طرز تهيه ملات ساروج

طرز تهيه آن در نقاط مختلف متفاوت است ولي در هر حال بايد سنگ آهك خاك رس دار را طوري بپزند كه با خاكستر مخلوط شود .
مثلا ممكن است سنگ آهك خاك رس دار را كوبيده بطوري كه نرم شود آنگاه آنرا با پهن يا كاه و آب مخلوط كرده و خشت مي زنند. پهن و كاه در حرارت كوره سوخته اولا به مغز پخت كردن خشت كمك
مي كند و در ثاني مقداري از آن به خاكستر تبديل ميشود و به ساختن ساروج كمك مينمايد.
خشتها را پس از خشك شدن به كوره برده وتا درجه سرخ شدن حرارت ميدهند آنگاه آن را كوبيده و به عنوان ساروج استفاده مينمايند.اين طريقه در بنادر جنوب هنوز هم رايج مي باشد.
در موقع مصرف در بعضي نواحي ايران به ملات ساروج الياف گياهي مانند لوئي اضافه مي كنند مصرف الياف گياهي در ساروج از تركيدن آن هنگام خشك شدن و تقليل حجم آن جلوگيري ميكند.

[ЛίL∞F∆R]

خصوصيات بتن سبك

بتن سبك ماده اي است با تركيبات جديد و فوق العاده سبك و مقاوم . مواد تشكيل دهنده بتن سبك عبارت است از ورموكوليت، پرليت، سنگ بازالت و سيمان تيپ 2 و ... در اين بتن همانند بتنهاي عادي ، از ماسه استفاده نمي شود.
عدم وجود ماسه باعث سبك و همگن شدن ساختار بتن گرديده و باعث مي شود كه مواد تشكيل دهنده كه تقريبا" از يك خانواده مي باشند و بهتر همديگر را جذب كنند . ساختمان اين بتن متخلخل بوده و اين مسئله پارامتر بسيار موثري است. چون تخلخل موجود در بتن باعث مقاوم شدن در برابر زلزله و عايق شدن در برابر صدا ، گرما و سرما مي گردد . تركيبات اين بتن به گونه اي عمل مي كند كه حالت ضد رطوبت به خود گرفته و به مانند بتن معمولي كه جذب آب دارد عمل نكرده و آب را از خود دفع مي كند . اين بتن تحت فشار مستقيم (پرس) ساخته مي شود . بدليل شكل گيري بتن در فشار، ساختار آن دارا ي يكپارچگي قابل قبولي است . بتن سبك در قالبهاي طراحي شده توسط متخصصين ، بصورت يكپارچه ريخته مي شود . بدليل يكپارچگي در نوع ساختمان بتن ، قطعه توليدي از استحكام بالايي برخوردار شده و مقاومت بالايي نيز در برابر زلزله از خود نشان خواهد داد . براي تقويت اين بتن از يك يا چند لايه شبكه فلزي در داخل بتن استفاده شده كه اين حالت همانند مسلح كردن بتن معمولي بوسيله ميلگرد مي باشد . هزينه توليد اين نوع بتن از ديگر مواد ساختماني به نسبت ويژگي آن پايينتر است. زمان بسيار كمتري جهت توليد ديوار هاي بتني سبك يا قطعات ديگر لازم است . پرت مواد اوليه جهت توليد بتن سبك بسيار كمتر از بتن معمولي است. چون تمام مراحل توليد در محل مشخصي صورت گرفته و جهت توليد پروسه اي طراحي گرديده است . بدليل طراحي كليه مراحل توليد و وجود نظارت بر تمامي اين مراحل ماده توليدي داراي استاندارد خاصي تعريف شده است . (مهندسي ساز) خريد مصالح بطور عمده صورت مي گيرد و هزينه كمتري براي سازنده در بر خواهد داشت و در نهايت خانه پيش ساخته با قيمت پائين تري عرضه مي گردد . قطعات توليدي در كارخانه از آزمايشات كنترل كيفيت گذر كرده و در صورت تائيد به بازار مصرف عرضه مي گردد . بتن سبك مسطح بوده كه مي توان با يك ماستيك كاري ساده بر روي آن رنگ آميزي كرد.

[ЛίL∞F∆R]

انواع سیمنن و کاربرد آنها

1 - سيمان پرتلند نوع 1 ( سيمان پرتلند معمولى ) - ( P.C-type I )
در مواردى به کار مى رود که هيچ گونه خواص ويژه مانند ساير انواع سيمان مورد نظر نيست.


2 - سيمان پرتلند نوع 2 - ( P.C-type II )
براى استفاده عمومى و نيز استفاده ويژه در مواردى که گرماى هيدراتاسيون متوسط مورد نظر است.


3 - سيمان پرتلند نوع 3 - ( P.C-type III )
براى استفاده در مواقعى که مقاومت هاى بالا در کوتاه مدت مورد نظر است.


4 - سيمان پرتلند نوع 5 - (P.C-type V)
در مواقعى که مقاومت زياد در مقابل سولفات ها مورد نظر باشد استفاده مى شود.


5 - سيمان سفيد - ( White Cement )
براى استفاده در سطح ساختمان ها و مواقعى که استفاده از سيمان هاى بدون رنگ با مقاومت هاى بالا مورد نياز باشد از اين سيمان در توليد انوع سيمان هاى رنگى استفاده مى شود.


6 - سيمان سرباره اى ضد سولفات - ( SR.slag Cement )
در مواقعى که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و يا حرارت هيدراتاسيون متوسط مورد نظر است استفاده مى گردد.


7 - سيمان پرتلند - پوزولانى - ( P.P. Cement )در ساختمان هاى بتنى معمولى و بيشتر در مواردى که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و حرارت هيدراتاسيون متوسط مورد نظر باشد استفاده مى شود.


8 - سيمان پرتلند - آهکى - ( P.K.Z. Cement )
اين نوع سيمان در تهيه ملات و بتن در کليه مواردى که سيمان پرتلند نوع 1 بکار مى رود قابل استفاده است . دوام بتن را در برابر يخ زدن ، آب شدن و املاح يخ زا و عوامل شيميايى بهبود مى دهد.


9 - سيمان بنائى - ( Masonry Cement )
براى استفاده در مواقعى که ملات بنائى با مقاومت هاى کمتر از سيمان پرتلند نوع 1 مورد نياز است.


10 - سيمان نسوز 450 - ( Rf Cement 450 )
حاوى بيش از %40 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و فازهاى کلسيم آلومينات ، براى مصرف به عنوان ماده نسوز در
صنايع حرارتى استفاده مى شود .


11 - سيمان نسوز 500 - ( Rf Cement 500 )
حاوى بيش از %70 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و فازهاى CA2 ، CA براى مصرف به عنوان ماده نسوز با درصد خلوص بالا در صنايع حرارتى و اتمسفرهاى CO.H2 به کار مى رود .


12 - سيمان نسوز 550 - ( Rf Cement 550 )
حاوى بيش از %80 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و آلومينات کلسيم به عنوان ترکيب اصلى، داراى نسوزندگى و خواص
ترمومکانيکى بالا و کاربردهاى ويژه نسوز مانند اتمسفرهاى احياى هيدروژن .


13 - سيمان هاى چاه نفت
اين سيمان ها براى درزگيرى چاه هاى نفت به کار مى روند . عمده اين نوع سيمان ها ديرگير بوده و در برابر دماها و فشارهاى بالا مقاوم مى باشند . اين سيمان ممکن است در حفر چاه هاى آب و فاضلاب نيز به مصرف برسد .


14 - سيمان هاى پرتلند ضد آب
اين سيمان به رنگ سفيد ، خاکسترى توليد مى شود . اين نوع سيمان ، انتقال مويينه آب را تحت فشار ناچيز يا بدون فشار ، کاهش مى دهد ولى جلوى انتقال بخار آب را نمى گيرد.


15 - سيمان هاى با گيرش تنظيم شده
سيمان با گيرش تنظيم شده به گونه اى کنترل و ساخته مى شود که مى تواند بتنى با زمان هاى گيرش از چند دقيقه تا يک ساعت توليد کند.


16 - سيمان هاى رنگى
اين سيمان ها بيشتر جنبه تزئينى و آرايشى دارند و در نماسازى سيمانى و توليد بتن نمادار به مصرف مى رسند.

[ЛίL∞F∆R]

انواع سیمنن و کاربرد آنها

1 - سيمان پرتلند نوع 1 ( سيمان پرتلند معمولى ) - ( P.C-type I )

در مواردى به کار مى رود که هيچ گونه خواص ويژه مانند ساير انواع سيمان مورد نظر نيست.


2 - سيمان پرتلند نوع 2 - ( P.C-type II )

براى استفاده عمومى و نيز استفاده ويژه در مواردى که گرماى هيدراتاسيون متوسط مورد نظر است.


3 - سيمان پرتلند نوع 3 - ( P.C-type III )

براى استفاده در مواقعى که مقاومت هاى بالا در کوتاه مدت مورد نظر است.


4 - سيمان پرتلند نوع 5 - (P.C-type V)

در مواقعى که مقاومت زياد در مقابل سولفات ها مورد نظر باشد استفاده مى شود.


5 - سيمان سفيد - ( White Cement )

براى استفاده در سطح ساختمان ها و مواقعى که استفاده از سيمان هاى بدون رنگ با مقاومت هاى بالا مورد نياز باشد از اين سيمان در توليد انوع سيمان هاى رنگى استفاده مى شود.


6 - سيمان سرباره اى ضد سولفات - ( SR.slag Cement )

در مواقعى که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و يا حرارت هيدراتاسيون متوسط مورد نظر است استفاده مى گردد.


7 - سيمان پرتلند - پوزولانى - ( P.P. Cement )

در ساختمان هاى بتنى معمولى و بيشتر در مواردى که مقاومت متوسط در مقابل سولفات ها و حرارت هيدراتاسيون متوسط مورد نظر باشد استفاده مى شود.


8 - سيمان پرتلند - آهکى - ( P.K.Z. Cement )

اين نوع سيمان در تهيه ملات و بتن در کليه مواردى که سيمان پرتلند نوع 1 بکار مى رود قابل استفاده است . دوام بتن را در برابر يخ زدن ، آب شدن و املاح يخ زا و عوامل شيميايى بهبود مى دهد.


9 - سيمان بنائى - ( Masonry Cement )

براى استفاده در مواقعى که ملات بنائى با مقاومت هاى کمتر از سيمان پرتلند نوع 1 مورد نياز است.


10 - سيمان نسوز 450 - ( Rf Cement 450 )

حاوى بيش از %40 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و فازهاى کلسيم آلومينات ، براى مصرف به عنوان ماده نسوز در
صنايع حرارتى استفاده مى شود .


11 - سيمان نسوز 500 - ( Rf Cement 500 )

حاوى بيش از %70 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و فازهاى CA2 ، CA براى مصرف به عنوان ماده نسوز با درصد خلوص بالا در صنايع حرارتى و اتمسفرهاى CO.H2 به کار مى رود .


12 - سيمان نسوز 550 - ( Rf Cement 550 )

حاوى بيش از %80 Al2O3 با اتصال هيدروکسيلى و آلومينات کلسيم به عنوان ترکيب اصلى، داراى نسوزندگى و خواص
ترمومکانيکى بالا و کاربردهاى ويژه نسوز مانند اتمسفرهاى احياى هيدروژن .


13 - سيمان هاى چاه نفت

اين سيمان ها براى درزگيرى چاه هاى نفت به کار مى روند . عمده اين نوع سيمان ها ديرگير بوده و در برابر دماها و فشارهاى بالا مقاوم مى باشند . اين سيمان ممکن است در حفر چاه هاى آب و فاضلاب نيز به مصرف برسد .


14 - سيمان هاى پرتلند ضد آب

اين سيمان به رنگ سفيد ، خاکسترى توليد مى شود . اين نوع سيمان ، انتقال مويينه آب را تحت فشار ناچيز يا بدون فشار ، کاهش مى دهد ولى جلوى انتقال بخار آب را نمى گيرد.


15 - سيمان هاى با گيرش تنظيم شده

سيمان با گيرش تنظيم شده به گونه اى کنترل و ساخته مى شود که مى تواند بتنى با زمان هاى گيرش از چند دقيقه تا يک ساعت توليد کند.


16 - سيمان هاى رنگى

اين سيمان ها بيشتر جنبه تزئينى و آرايشى دارند و در نماسازى سيمانى و توليد بتن نمادار به مصرف مى رسند.

بیشتر بدانید

سيمان:

با توجه به تحولات قرن اخير كه در كليه علوم منجمله در صنعت ساختمان سازي ايجاد گرديد و با توجه به رشد روز افزون جمعيت و احتياج جوامع بشري به مسكن بيشتر و در نتيجه احتياج به گسترش شهرها كارشناسان متوجه شدند كه اگر شهرها به طور افقي ادامه يابد رسانيدن سرويسهاي شهري مانند آب و برق... به شهروندان مشكل خواهد شد بدين لحاظ تشخيص دادند كه شهرها ميبايد بطور عمودي گسترش يابد در نتيجه ساختمانهي يك يا دو طبقه قرون 18،19 به ساختمانهاي بلند قرن بيستم تبديل گرديد و رفته رفته مصالحي مانند آجر و آهك و ملاتهاي كم مقاومت منسوج شده و مصالح مرغوب تري كه بتواند بارهاي كششي و فشاري را تحمل نمايد مورد توجه قرار گرفت كه در رأس آنها سيمان و انواع فولاد ميباشد قرار دارد.

كشف سيمان به شكل امروز مربوط است به يك نفر بناي انگليسي بنام ژوزف اسپدين كه از پخت آهك و خاك رس در حرارت بالا و آسياب كردن آن موفق شد ابتدايي ترين نوع سيمان را كشف نموده و در اكتبر 1824 به نام خود در انگلستان ثبت نمايد و نام محصول بدست آمده را سيمان پرتلند گذاشت. علت اين نا گذاري سيمان از سمنتوم رومي گرفته شده و پرتلند نام جزيره اي است در انگلستان كه رنگ سيمان پس از سخت شدن به رنگ سنگهاي اين جزيره در مي آيد. آنچه مسلم است سيمان در اوايل قرن نوزدهم در انگلستان به ثبت رسيده و آن را ابتدا براي ساختن فانوس دريايي مورد مصرف قرار دادند.

تاريخچه رواج سيمان در ايران:

اولين كارخانه سيمان با توليد روزانه 100تن در نزديكي شهر ري در تهران احداث و در سال 1312آغاز به كار كرد و تا سال 1334 به تدريج با افزودن واحدهاي ديگر به اين مجموعه ظرفيت اين كارخانه به600 تن در روز رسيد ولي به علت شروع عمليات ساختماني و راه سازي اين مقدار سيمان جوابگوي نيازهاي كشور نبود و به تدريج در نقاط ديگر مملكت كارخانه هاي بزرگ سيمان داير گرديد از جمله سيمان تهران- سيمان شمال- سيمان فارس-سيمان مشهد- سيمان اروميه كه تعداد آنها حدود 20كارخانه بوده توليد روزانه آنها فعلأ در حدود بيست مليون تن در سال ميباشد كه هنوز جوابگوي مصرف داخلي نبوده و مجبور به واردات سيمان سيمان ميباشيم.

[ЛίL∞F∆R]

آشنایی با وینیل، از مصالح جدید و مفید ساختمانی

آشنایی با وینیل، از مصالح جدید و مفید ساختمانیوینیل ـ قابلیت برگشت به چرخه محیط
تولید وینیل یک فرایند تولید بسته اتوماتیک با تکنولوژی بالا است و تقریبا تمام ضایعات آن به چرخه تولید بازمی­گردد. مطالعات نشان داده است که تولیدات وینیل تنها یک­درصد آلودگی کل ناشی از مصارف گاز و نفت را تولید می­کنند و انرژی مصرف شده برای تولید وینیل سه برابر کمتر از انرژی مصرف شده برای تولیدات آلومینیومی است. همچنین مطالعاتی که توسط Principia Partners انجام گرفته است، نشان می­دهد که بیش از 98 درصد وینیل موجود می­تواند به چرخه تولید بازگردد.

ـ مقاومت و دوام

وینیل در مقایسه با سایر مواد به­کار رفته در ساختمان­سازی دوام قابل قبولی دارد. یک مثال ساده در این مورد، پوشش­های بام وینیلی می­باشد. این پوشش­های تک­لایه وینیلی، بیش از 30 سال عمر می­کنند. وینیل بهترین انتخاب برای پوشش­ کف­ها و پوشاندن دیوارهاست، به­خصوص در محل­های پر رفت­وآمدی همچون مراکز بهداشتی. انتخاب لوله­های PVC برای مواردی که لوله­ها زیر خاک قرار می­گیرند بسیار به­صرفه است، چرا که بدون هرگونه نیازی به نوسازی، بدون ترک خوردن و زنگ زدن عمر می­کنند.

ـ صرفه­جویی در انرژی

باتوجه به هدردهی انرژی کمتری که وینیل نسبت به سایر مواد مشابه دارد، از­ این رو بیشترین مصرف را در زمینه ساخت درب و پنجره داشته است.

ـ مقاومت در برابر آتش­سوزی

معمولا استفاده از محصولات ساختمانی وینیل کمترین درصد ریسک را در بر دارد. وینیل نسبت به سایر مواد از مقاومت فوق­العاده بیشتری در برابر آتش دارد.

سیستم­های جدید ساختمانی تولید شده از وینیل

ترکیبات جدیدی که از وینیل به­دست می­آیند، امکان عرضه سازه­های جدیدی را می­دهد که می­توانند جای فلز و چوب را در بسیاری موارد بگیرند. Royal Building Systems یکی از این نوع سیستم­های سازه­ای جدید است که از پیوند وینیل­های توخالی تولید می­شود. داخل آن را با بتن پرنموده­ و به عنوان دیوار آماده عرضه می­شود. این سیستم، قابلیت آن را دارد که انجام هرگونه عملیات اجرایی در سطح آن انجام­پذیر باشد. این سیستم در تمام دنیا، برای ساخت خانه­های یک یا دو خانواری، ساختمان­های اداری، صنعتی و تجاری به کار می­رود. مزایایی که این سیستم دارد، باعث می­شود که بتواند در کشورهایی که تغییرات دمای آنها در طی سال زیاد است و در معرض آسیب­های طبیعی مثل زمین­لرزه، تندباد و سیلاب قرار دارند، بسیار مفید واقع شود. دیوارهای به­کار رفته در این سیستم، علاوه بر دارا بودن خاصیت­های وینیل، در برابر موریانه نیز مقاومند.
امروزه، تولید محصولات متنوع­تر تشکیل یافته از وینیل و کاربردهای تازه و مختلف آنها، امکان انتخاب و گزینش­ بسیاری را در اختیار معماران و طراحان قرار می­دهد.

[ЛίL∞F∆R]

سبک سازی با پانل های پوما

با توجه به قرار گرفتن کشور ما برروی کمربند زلزله، هميشه اين وحشت وجود دارد که در آينده نيز زلزله هايی به وقوع پيوسته و خسارتهای بيشتری به بار آورند، لذا استاندارد سازی فرآيند ساخت و ساز با رويکردهای مختلف ضرورتی است که لزوم اهتمام بدان برکسی پوشيده نيست.
گرچه بررسی نقاط تخريب شده در اثر زلزله مبين اين امر است که ساختمانهای بتن آرمه ايکه براساس ضوابط و آئين نامه های ساختمانی تحت نظارت دقيق ساخته شده توانسته اند، در مقابل زلزله به خوبی مقاومت کرده، آسيب پذيری کمتری نسبت به ساير ساختمانهای سنتی و اسکلت فولادی داشته باشند، اما همين مطالعات درصد ساختمانهايی را که در آنها ضوابط و مقررات ساختمانی بدقت به اجرا درآمده باشند را بسيار کمتر از حد انتظار برآورده می کنند.
در واقع طرحی که مهندسان طراحی می کنند در عمل به اجرا در نمی آيد. در واقع عدم نظارت برتوليد بتن و اجرا و کنترل کيفيت، از جمله ضعف هايی است که در ساختمانهای بتنی وجود داشته و دارد. مثلاً در شرايطی که بتن ساخته شده به مدت 5 تا 7 روز نياز به آب دارد در برخی مناطق کشور، بعلت خشک سالی در ساخت و ساز از آب برای عمل آوری بتن، کمتر استفاده می کنند و يا در مناطقی ديگر از کشور بعلت سرمای هوا و يخ زدگی، ساختماهای بتنی لاجرم از کيفيت و استحکام لازم برخوردار نيستند، اين مشکلات و بسياری ديگر از موارد، باعث شده که به اعتراف کارشناسان صنعت ساختمان، "در سراسر دنيا ، عمر سازه تا 80 سال است. اما در کشور ما متأسفانه اين زمان به کمتر از 10 سال ميرسد" . از طرف ديگر مستند به تحقيقات بعمل آمده و با فرض خوشبينانه و رعايت کامل استاندارد 2800 ساختمانهای اجرا شده در کشور بسيار سنگين بوده، بطوريکه برخی کارشناسان معتقدند که در کشور ما بار مرده هر مترمربع ساختمان بطور متوسط 400 تا 500 کيلوگرم بيش از معيارها و استانداردهای متداول جهانی است.
چنانچه سنگينی ساختمانهای اجرا شده هزينه بسيار بالای استفاده از بتن، هزينه های اعمال نظارت کامل را در کنار آوارهای کشنده ناشی از حدوث زلزله مورد مطالعه قرار دهيم، علت استقبال فراوان از تکنولوژيهای جديد در صنعت ساخت و ساز کشور خودنمايی می کند. اين استقبال در چند ساله اخير خصوصاً پس از وقوع زلزله دلخراش " بم " نمود جدی تری يافته تا جايی که از آن بعنوان " فرهنگ سبک سازی " ياد می شود.
در واقـع سبک سـازی در حـال حاضـر يکی از اسـاسی تـرين، کـم هزينـه تـرين و مؤثرتـرين راهکارهای مقابلـه بـا خسارات مالی و جانی ناشی از بروز زلزله و ساير بلايای طبيعی بشمار می آيد. اهميت سبک سازی زمانی آشکارتر می گردد که امکان نظارت دقيق، علمی و عينی را برآن بيافزائيم. در واقع با گسترش و ترويج سبک سازی، اعمال نظارت برساخت و ساز، دچار تحول اساسی گرديده است.
بجای اعمال ناقص و بسيار پرهزينه و بعضاً ناممکن نظارتهای " پسينی " ، اين امکان وجود خواهد داشت تا با تدوين استاندارد ملی و گواهينامه های خاص پيش از نصب و اجرا تا 90 درصد فرآيند نظارت صورت گرفته، ضريب ايمنی ساخت و ساز را افزايش دهيم. در اين ميان سيستم ساختمانی پوما ( پانل های سقفی و ديواری سه بعدی) نسبت به ساير مصالح ساختمانی به سبب وجوه متمايزی که با ساير مصالح سبک دارد باعث شده تا شاهد بيشترين استقبال در سطح کشور و خصوصاً مناطق زلزله زده بم و ... باشد.
سيستم ساختمانی پوما علاوه بر سبک بودن و مقاومت بسيار بالا و اطمينان بخش در برابر زلزله، در برابر صدا، سرما و گرما نيز عايق است. همچنين اين پانلها کم حجم بوده و قادرند تا ساعتها در برابر شعله های مستقيم آتش مقاومت کنند. عمده ترين وجه تمايز پانل های پوما با ساير مصالح سبک از جمله ساندويچ پانل، ديوارهای درای وال، آزبست و ... قيمت مناسب اين پانلهاست زيرا پانلهای توليدی شرکت پوما بی نياز از مواد اوليه وارداتی می باشد به سبب بی نيازی از ارزبری مواد با قيمت مناسب در دسترس مصرف کنندگان قرار می گيرد. ماده اصلی پانلهای " پومـا " پلی استايرن است که در مجتمع پتروشيمی تبريز توليد می گردد. در حاليکه در ساخت نوعی از پانلها از ماده شيميائی پلی يورتان استفاده می شود که استفاده از اين مـاده علاوه بر تخريب محيـط زيست، برای سلامتی انسان نيز زيانبار است. مزيت بسيار مهم ديگر پانلهای پوما تهيه و تدوين جزئيات اجرايی و روش کار سيستم است. اين روشها بصورت کاملاً دقيق و منطبق با مقررات ملی ساختمان تدوين شده که خود باعث سرعت اجرای بالای اين سيستم است. علاوه بر آن ساخت تجهيزات جانبی اجرای سيستم پوما باعث شده تا سرعت اجرا چندين برابر گردد. دستگاههای ملات پاش الکترونيکی ساخته شده در شرکت پوما تحول عظيمی در اجرای اين سيستم است. بکارگيری ملات پاش سرعت اجرای سيستم را تا سه برابر افزايش می دهد. ضمن اينکه ضايعات و تلفات ملات سيمانی کاهش می يابد، در مجموع همه عوامل دست بدست هم داده اند تا هموطنان زلزله زده بم بيش از ساير نقاط کشور از اين سيستم استقبال نمايند.

[ЛίL∞F∆R]

سيستم نوين اجراي ساختمان با پانلهاي سه بعدي ( 3DPanel )

1. خانه های يك طبقه كورديد از ساندويچ پانلهای سيمی جوش خورده بجای قاب چوبی تشكيل شده است .
اين پانلها در شركت Brunswick-Ga سيستمهای ساختمانی فولادی ساخته شده است كه ادعا ميكند از تكنيك پيشرفته ای كه در چند سال اخير در كشور اتريش به وجود آمده است ، استفاده می كند.
پانلهای سبك كه كمترين زمان را جهت نصب احتياج دارند، از دو ورق سيم مش موازی تشكيل شده است كه با سيم های خرپای اريب كه به يك پوشش هسته پلی استايرن به ضخامت 40 تا 100 ميليمتر نفوذ كرده، وصل شده است .
پانلها به يك فونداسيون بتنی وصل شده است و توسط يك بست ويژه بهم متصل شده اند .

2. در ژانويه سال 1992 ، سيستم پانلهای فولادی 3D جهت استفاده در ساختار تمام ديوارهای حمال خارجی در 4 ساختمان بنا شده در صحرای Mojare در كوههای گرانيتی كاليفرنيا انتخاب شدند . اين طرح بی نظير جهت ساخت منطقه كويری دانشگاه كاليفرنيا طراحی شده است، تا به استفاده از 3DPanel بتواند در شرايط سخت حرارتی تا 96 % صرفه جويی انرژی داشته باشد .
اين پروژه، توسط انجمن ملی علوم، انجمن اديسون كاليفرنيای جنوبی و دانشگاه كاليفرنيا، سرمايه گذاری شده است .
در 28 ژوئن سال 1992 ، اين منطقه از كاليفرنيا دو بار زلزله هايی به مقياس 5/6 و 9/6 ريشتر قرارگرفت. (دومين زمين لرزه، شديدترين زلزله در 40 سال گذشته بوده است) . كانون اين زمين لرزه فقط 110 - 80 كيلومتر از مركز تحقيقات فاصله داشت.
با توجه به بيانات دكتر فليپ كوهن كه شخصاً در مركز تحقيقات اقامت دارد، اين مركز به مدت يك دقيقه كامل درحال لرزش از نقطه ای به نقطه ای ديگر بود.
به طرز باور نكردنی در اين چهار ساختمان مركز تحقيقات كه بعضي ديوارهای آن به طول بيش از 3/7 متر است، علی رغم وجود قسمتهای شيشه ای هيچگونه نشانه ای از آسيب ديده نشد.
تمام آناليزهای ساختاری بنا، بعنوان يك شاهد برجسته از قدرت و استحكام پانلهای 3D در مقاله ای كه نوشته مهندسان معمار است منتشر شد .
در اين مقاله، جمله ای با اين مضمون وجود دارد : هيچ نشانه ای از آسيب و شكاف در فونداسيون ها و اسكلت ديده نشده است.

3. در اكتبر سال 1996 سدی در نزديكی كانتری كلاب و زمين گلف كابو ، در مكزيكو در اثر طوفان شديد در هم شكست و نيروی آب جاری شده بسياري از تاسيسات پايين خود را از بين برد . مقاله زير در يكی از روزنامه های محلی به چاپ رسيد.
" سدی كه برروی آب درياچه زده شده بود، از قسمت نزديك حفره پانزدهم شكسته شد و توده عظيمی از آب جاری شد و اين طغيان به سمت اقيانوس ادامه دارد ". اين ساختمان با وجود اينكه از قسمتهای پايه ای تقويت نشده بودند در ساختمان تغييری ايجاد نشد. تنها بتن كاری های مختصری كه زير ستون ها و تراشه ها انجام شده بود باعث شد ساختمان پابرجا بماند. مالكان اين خانه ها مطمئن هستند كه در مقابل هر حادثه طبيعی در آينده، خانه های آنها محفوظ است.
خانه ای ساخته شده با پانلهای 3D كه بعضی به بناهای يكپارچه مربوط ميشدند، بار ديگر ثابت كردند كه نه تنها توانايی ايستايی در مقابل طوفان با سرعت 250 كيلومتر در ساعت را دارند، بلكه به همان خوبی در مقابل سيل شديد نيز مقاومت ميكنند. در اين حالت، ساختمانهای 3D Panel حتی در مقابل گردباد Faust نيز مقاومت ميكند.
با توجه به اينكه در طبقه دوم كنسولی به طول 3/4 متر وجود دارد، ساختمان های 3D Panel در حين طوفان متحمل هيچ شكاف يا شيار داخلی و يا خارجی نمی شود .
اين طور به نظر می آيد كه ساختمانهای يكپارچه بسيار محكم هستند به طوری كه سقف بنا فونداسيون را تقويت مي كند.

4. جهت تضمين مقاومت در برابر زلزله آزمايشاتی در مركز تحقيقات انجام شده است كه يكی از آنها آزمايشی از مدل بنای 3D در مقياس 1:6 در دانشگاه تانجی در شانگهای چين است. اين مدل از پانلهايی در متراژ 400 ، 200 ، 30 ميليمتر تشكيل شده است.
پوشش مش، قدرت تحمل 210 نيوتن بر ميليمتر مربع را داراست. مكعب قدرت ميكرو بتنی 10 نيوتن بر ميليمتر مربع اندازه گيری شده است. اين مدل در معرض زلزله ال - سنتر و با شدت های متفاوت كه از 7 درجه در مقياس ريشتر شروع شد، قرار گرفت.
با توجه به گزارش آزمايشات، اين مدل در زلزله ای با شدت 9 ريشتر سلامت سازه را از دست داد. بعد از اين لرزه، ديگر قادر به تحمل فشارهای بعدی نبود ولی هرگز ساختمان فرو نريخت.
در يك ساختمان واقعی، ساكنين هرگز در اثر ريزش ديوارها و صفحه های بتنی آسيب نخواهد ديد.

* در هنگام زمين لرزه 7 ريشتری هيچگونه شكافی در بنا به وجود نخواهد آمد و ساختمان به حالت الاستيكی عمل می كند.

* در هنگام زمين لرزه های 8 ريشتری، شكاف های اندكی در بالای ميله تير سقف از طبقه اول ظاهر ميشود.
در حين ساير زمين لرزه ها شيارها به تدريج ظاهر ميشود، در نتيجه پيشرفت آنها بسيار فشرده می باشد.

* در هنگام زمين لرزه های 9 ريشتری، مدل، قدرت تحمل بارهای بعدی را نخواهد داشت. هر چند كه ساختمان هرگز فرو نريزد.

منبع : ماهنامه ساختمان و کامپيوتر ، شماره هشتم

[ЛίL∞F∆R]

گچ

از مهمترین مصالح ساختمانی است. گچ از ابتدای کار که تعیین حدود زمین است تا انتهای کار که سفید کاری، نصب سنگ و حتی نقاشی است کاربرد دارد.

سنگ گچ

از گروه مصالح کلسیم دار و سنگی رسوبی است. در طبیعت به علت میل ترکیبی شدیدی که دارد بطور خالص یافت نمی‌شود بطوریکه بیشتر بصورت ترکیب با کربن یا اکسیدهای آهن یافت می‌شود. البته بیشتر سنگ گچ‌ها با آهک و خاک رس مخلوط است.

انواع سنگ گچ

یا به شكل سولفات کلسیم بدون آب است که به آن انیدریت می گویند و یا به شكل سولفات کلسیم آبدار است که به آن گچ خام گویند و بصورت‌های مختلفی وجود دارد:

الف- سنگ گچ مرمری: مصرف گچ پزی نداشته و جز سنگ‌های زینتی است. به علت نرمی، کار کردن با آن و تراشیدن آن بسیار آسان است و نیز برای ساختن وسایل زینتی مانند قاب عکس استفاده می‌شود. در ایران این سنگ و صنعت آن بیشتر در خراسان است.

ب- سنگ گچ مطبق: لایه لایه می‌باشد و یا سنگ گچ خوشه‌ای که مانند تارهای ابریشم بهم چسبیده‌اند. این نوع سنگ گچ نیز مصرف گچ‌پزی ندارد.

ج- سنگ گچ معمولی: غیر بلوری بوده و فراوان‌ترین نوع سنگ گچ است. مصرف گچ‌پزی دارد و موضوع همین مطلب است.
سنگ گچِ خالص بی‌رنگ است، اگر با کربن مخلوط باشد به رنگ خاکستری است و اگر با اکسید‌های آهن مخلوط باشد بسته به نوع اکسید به رنگ‌های زرد روشن، کبود، سرخ و یا بی‌رنگ است.

مصارف

در ساختمان سازی عبارتند از: تعیین حدود زمین و پیاده کردن نقشه، ملات سازی، گچ و خاک، سفید کاری، سنگ کاری (بطور موقت) و سیمان پزی.

اندازه دانه‌ها و وزن مخصوص آنها

هر قدر اندازه ذرات گچ ريزتر باشد مرغوب‌تر بوده و براي كارهاي ظريف‌تر بهتر استفاده مي‌شود.
قطر بزرگترين دانه نبايد بيش از 6/0 ميليمتر باشد و قطر 5/99 درصد آن نيز بايد ريزتر از 2/0 ميليمتر باشد.

خواص

1. زود گیر بودن
ملات گچ بسیار زودگیر است، در واقع در حدود 10 دقیقه خود را می گیرد. این خاصیت به کارگران کمک می کند که هر چه سریعتر تیغه های 5 سانتیمتری و طاق های ضربی را با این ملات بسازند.

2. ارزانی
گچ بسیار ارزانتر از بسیاری از مصالح ساختمانی است و به همین دلیل در بیشتر کارگاه ها از آن استفاده می شود. در واقع فراوانی و سادگی تهیه و مصرف گچ، آن را ارزان کرده است.

3. ازدیاد حجم

تنها دو نوع ملات این خاصیت را دارد:

1- یک نوع سیمان که در ایران مصرف ندارد.

2- گچ که در حین سخت شدن 01/0 به حجم خود می افزاید.
این خاصیت کمک می کند که کارگران سطوح وسیعی را اندود کاری کنند بدون اینکه در آن فرورفتگی، برآمدگی و یا ترکی به وجود آید و چون حشرات نمی توانند در آن لانه سازی کنند، دیوار بهداشتی خواهد بود.

4. مقاومت در برابر آتش سوزی
هنگامی که گچ سخت می شود آب تبلور از دست رفته را به دست می آورد یعنی دارای دو مولکول آب می شود.
به هنگام آتش سوزی آب از لایه گچ جدا شده و یک لایه آبی از گچ محافظت می کند. مقـاومت آب 3-2 سـاعـت طول می کشد و فرصت خوبی را برای عکـس العمل افراد بوجود می آورد.

5. اکوستیک بودنگچ توانایی جذب و عدم پژواک 75-60 درصد امواج صوتی را دارد. در نتیجه برای محیطی همچون کلاس، اتاق و سالن کوچک کنفراس مناسب است. البته برای سالن های بزرگ باید از وسایل اکوستیکی بهتری بهره جست.

6. پلاستیکی بودن
ملات گچ خاصیت شکل پذیری فوق العاده ای دارد بطوری که برای ساخت شکل ها و نقوش مختلف در فضای ساختمانی و نیز اندود کاریِ سطحی وسیع، بسیار مناسب است.

7. رنگ پذیری
ملات گچ پس از خشک شدن سفید است. سفیدی آن جلوه ای خوب دارد و چشم را خسته نمی کند.
اندود گچ پس از خشک شدن، قابلبتِ قبولِ تقریبا همه نوع رنگی را دارد. برای همین برای اندود کاری فضای داخل ساختمان بسیار مناسب است.

ساخت ملات

برای ساخت انواع ملات، باید ابتدا نوع اجزا تعیین و مخلوط شود، سپس آن را با آب مخلوط کرد.
برای ساخت ملات گچ باید مشخص شود که تنها ملات گچ لازم است یا ملات گچ و خاک. در هر حال باید از یک وسیله به نام استامبولی استفاده کرد. استامبولی ظرف مخصوص گچ سازی و حمل ملات است.
ابتدا مقدار کمی آب در ظرف می ریزیم، سپس دانه های گچ و احیانا خاک را که با نسبت معین مخلوط شده اند در آن می ریزیم. با این کار تمام دانه ها تر می شود.
برای ساخت ملات از یک کیلو گرم پودر گچ، از لحاظ تئوری به 2/0 لیتر (20% وزن گچ) آب نیاز است. اما عملا برای اینکه ملات، شکل پذیرتر باشد و کارگران فرصت بیشتری برای کار بر روی آن را داشته باشند، آب بیشتری به گچ اضافه می کنند. آب اضافی پس از خشک شدن (دقت کنید که خشک شدن با سخت شدن فرق دارد) تبخیر می شود، بر اثر ازدیاد حجم مقداری از فضای خالی ناشی از تبخیر آب پر می شود. البته پس از سخت شدن، ازدیاد حجم رخ نمی دهد. بنابراین آن قسمت از آب اضافی که فرصت تبخیر نداشته اند در گچ ترک های مویین ایجاد می کنند.

سخت شدن

پودر گچ ساختمانی که 5/0 مولکول آب تبلور را دارد برای سخت شدن (گرفتن) نیاز به جذب 5/1 مولکول آب تبلور دیگر دارد تا به سنگ گچ تبدیل شود. البته سختی این سنگ همانند سنگ گچ اولیه نیست اما می تواند در برابر نیروها مقاومت کند.
در واقع این یک چرخه است. یعنی سنگ گچ را آسیاب کرده، آن را می پزند و 5/1 مولکول آب را از آن می گیرند تا به گچ ساختمانی تبدیل شود، سپس دوباره به آن 5/1 مولکول آب می دهند تا سخت شده و به سنگ گچ تبدیل شود.

زمان گرفتن ملات

اگر در ظرف مقداری آب و گچ بریزیم شروع سخت شدن ملات از لحظه ای است که اگر داخل مخلوط را به وسیله میخی خط بیاندازیم بلافاصله اثر خط پر نشود. پایان آن نیز زمانی است که اگر با انگشت ضربه ای (حدود 5/0 كيلوگرم)

بر روی ملات بزنیم آب ظاهر نشود.
البته زمان شروع سخت شدن گچ مرغوب، پس از اختلاط با آب، بین 25 – 8 دقیقه و زمان پایان آن بین 20 دقیقه تا یک ساعت است.
شـروع خشـک شدن گچ، بسته به شرایط آب و هوا بین چند ساعـت تا چـند روز طول می کشد. گچ زمانی کامل خشک می شود که کاملا سفید شده باشد. (فرق بین سخت شدن را با خشک شدن مد نظر داشته باشید.)

دوغ آب

ساختن دوغ آب گچ مانند ساختن ملات گچ است، فقط از آب بیشتری استفاده می کنند، بطوری که کاملا رقیق شود. از آن در پر کردن درزهای طاق ضربی استفاده می شود. دوغ آب قبل از ازدیاد حجم، و ملات را تقریبا بعد از آن استفاده می کنند.

بیشتر بدانید

گچ:

گچ از جمله مصالحي است كه در صنايع ساختمان سازي از اهميت ويژه اي برخوردار ميباشد و بعلت ويژگي هايي كه دارد از زمانهاي قديم در امر ساختمان سازي محل مصرف داشته است.

در بسياري از ساختمانهاي قديمي مخصوصأ دوران صفويه كه اغلب آنها در اصفهان موجود ميباشد گچ نقش مؤثري داشته و گچبريهاي بسيار زيبايي از آن دوران باقي مانده است.

گچ بعلت خواص خود از اولين قدم در ايجاد يك بنا كه پياده كردن حدود زمين باشد و با صطلاح براي ريختن رنگه اطراف زمين مورد نياز ميباشد و همچنين تا آخرين مراحل بنا كه سفيد كاري و نصب سنگ است باز هم گچ مورد نياز است .


از طرفي گچ از ديگر مصالح ساختماني است كه در تمامي ادوار در معماري استفاده شده است.از آنجايي كه گچ از مصالح ارزان قيمت بوده و زود سفت ميشده است كاربردهاي متعدد داشته و مورد توجه معماران بوده است.


گچبري براي آراستن سطوح داخلي بناها،نوشتن كتيبه ها، تزيين محرابها،زير گنبدها و ايوانها به كار مي رفته است. بسياري از بناهاي عصر سلجوقي و ايلخاني با گچبري تزيين شده اند. اهميت گچبري در بناهاي اسلامي به حدي بود كه هنرمندان اين رشته به((جصاص)) معروف بودند.

[ЛίL∞F∆R]

گچ 2

مواد افزودنی

گاه برای تغییر در زمان گرفتن گچ موادی را به آن با نسبت های معین اضافه می کنند.

1- اگر 5/0 درصد وزن گچ به آن نمک طعام
اضافه کنیم زمان گیرش 5 دقیقه کاهش می یابد. همچنین اگر از 4 – 1 درصد، نمک طعام اضافه کنیم زمان گیرش 5/3 دقیقه می شود. اما اگر نمک بیش از 4 درصد باشد، گچ کندگیر می شود.

2- اگر به ملات گچ، تا یک درصد وزن آن زاج سفید اضافه کنند زمان آغاز گرفتن تا 5/15 دقیقه به تأخیر می افتد ولی بیشتر از یک درصد، گچ را تند گیر می کند.

3- اگر به ملات گچ 6 – 1 درصد آن، سریش اضافه کنیم، آغاز گرفتن آن 38 – 12 دقیقه به تأخیر می افتد.

4- با افزودن 1 – 5/0 درصد براکس به گچ، آغاز گرفتن آن بین 15 دقیقه تا 5/1 ساعت به تأخیر می افتد.

5- اگر به ملات گچ، 15 – 10 درصد وزن آن، خاک رس اضافه شود (ملات گچ و خاک) آغاز گرفتن آن حداکثر 5/12 دقیقه به تأخیر می افتد.

6- آب گرم در زمان گرفتن تأثیر چندانی ندارد.

گچ و دما

هنگام ملات سازی، گچ گرمایی در حدود 20 – 15 درجه تولید می کند، بنابراین از نظر تئوری گچ را می توان در دماهای پایین و حتی زیر صفر بکار برد. اما عملا از بکار بردن گچ در دماهای زیر 6 – 5 درجه خودداری می کنند.
مقاومت گچ در برابر آب
گچ در برابر آب بسیار ضعیف است. لایه گچ در برابر رطوبت طبله کرده و از هم جدا می شود. حتی اگر رطوبت از بین برود، گچ به حالت اول خود باز نخواهد گشت، بنابراین از گـچی کـه در بـرابـر آب مقـاوم نشـده باشد در جـاهایی که رطـوبت دارد مانند حمام، اسـتفاده نمی شود.

مقاوم کردن گچ در برابر آب

گچ انیدریت را کاملا پودر و در محلول زاج٢ خمیر می کنند. خمیر را به کوره برده و در دمای 500 درجه می پزند. سپس آن را با آسیاب به گرد گچ تبدیل می کنند. این گچ در برابر آب مقاوم بوده و طبله نمی کند، بنابراین می توان از این گچ در نمای ساختمان، سرویس ها و آشپزخانه استفاده کرد.

مقاوم کردن اندود گچ در برابر آب

در فضاهایی مانند سقفِ سرویس های بهداشتی و آشپزخانه، اندود گچ در مقابل بخار آب قرار دارد. برای آنکه بخار آب به اندود گچ آسیبی نرساند روی آنرا با یک یا چند لایه رنگِ روغن می پوشانند تا بدین وسیله مقاومت آن در مقابل آب و مخصوصا بخار آب بیشتر گردد. البته باز هم بـعد از مدتی سـقف یا دیوار این گـونه فضاها، در اثر مجـاورت با بخار آب طبله می کند.

گچ کُشته

گچ زودگیر است و پس از سخت شدن حالت شکل پذیری را از دست می دهد و فرصت کمی برای کار کردن به کارگران می دهد. بنابراین کارگران از گچی استفاده می کنند که هرگز سخت نشود.
پس از اندود کاری با ملات گچ از گچ کشته استفاده می کنند. گچ کشته هرگز سخت نشده و تا قبل از خشك شدن حالت شكل‌پذيري خود را حفظ مي‌كند توجه شود كه ضخامت نبايد بيش از 1 ميليمتر شود. البته این کار تنها از دست کارگرانی برمی آید که در این کار توانا باشند مثلا حدود 20 سال کار کرده باشند. دیگران این کار را با ضخامت بالاتر انجام می دهند که باعث پوسته پوسته شدن سطح کار می شود.

ساخت گچ کشته

گچ را از الک هایی با سوراخ هایی بسیار ریز رد می کنند. سپس آن را با مقدار زیادی آب (تا آنجا که نگارنده اطلاع دارد حدود 80 – 70% وزن گچ) مخلوط می کنند. پس از آن برای جلوگیری از تشکیل کریستال ها که موجب سخت شدن می شود، آن را مالش می دهند. پس از 12 – 10 دقیقه مالش، گچ کشته به دست می آید.

علل ترک خوردن گچ کاری

ترک خوردگی می تواند دلایل مختلفی داشته باشد از جمله:

1. در موقع ساختن ملات گچ، مقدار آب از حد معین بیشتر باشد یعنی درصد وزن آب نسبت به گچ زیاد باشد. در این صورت گچ پس از انبساط حجم نمی تواند جای آب های اضافی تبخیر شده را پر کند در نتیجه تقلیل حجم یافته و ترک می خورد.

2. یک لایه گچ با ضخامت بیش از 8 – 7 در یک نوبت کشیده شود. در این صورت آبِ گچ هایِ زیرین فرصت نمی کنند که بخار شوند حال آنکه آب گچ های رویی سریع بخار می شود. آب باقیمانده با ایجاد ترک هایی در سطح کار خود را به بیرون می رساند تا بخار شود.

3. در فصل سرما و درجات زیر صفر، آبِ ملاتِ گچ قبل از انبساط یخ می زند. پس از آنکه یخ ذوب شد گچ فاسد شده و دیگر منبسط نمی شود در نتیجه در سطح کار ترک هایی ایجاد می کند.

4. نشست های ساختمانی در گچِ کاری ترک هایی ایجاد می کند که معمولا با افق زاویه 45 درجه می سازد.

گچ و فلزات

اگر به کناره های چهارچوب فلزی درب نگاه کنید، احتمالا خوردگی هایی می بینید. علت آن تماس گچ با فلزات است.
گچ با فلزات آهن، روی و سرب ترکیب شده و تولید سولفات می کند. در ساختمان ها مخصوصا ساختمان های فلزی، حتما باید روی تمام قطعات فلزی را قبل از مصرف گچ با یک لایه از رنگ مخصوص که به آن ضد زنگ می گویند پوشاند.

مقاومت فشاری و کششی

معمولا مصرف گچ در ساختمان برای اعضای باربر نیست، بلکه برای نازک کاری مصرف می شود. بنابراین گچ باید تنها وزن خود را تحمل کند.
مقاومت فشاری گچ سخت شده بیش از 30 كيلوگرم و مقاومت کششی آن بیش از 5 كيلوگرم است که برای تحمل وزن خود کافی است.

تخته های پیش ساخته

در ساختمان ها برای جدا سازی فضاهای داخلی از تیغه بندی استفاده می کنند. در فضاهای داخلی آپارتمانی احتیاج به مصالحی بسیار سبک داریم که وزن زیادی را به سازه وارد نکند.
در ایران برای این کار معمولا از بلوک سفالی توخالی بهره می برند. گاهی نیز از قطعات گچی پیش ساخته با ابعاد تقريبي 80 در 50 در 50 سانتي‌متر استفاده می کنند.
قطعات به شکل کام و زبانه روی هم قرار گرفته و ملات بین آنها چسب مخصوصی است که مخلوط گچ داشته و پس از مصرف، کاملا هم رنگ تخته ها می شود.
پس از نصب پلاک ها، می توان روی آنرا با اندود گچ یا کاغذ دیواری پوشاند. البته این قطعات نیز در برابر آب مقاومتی ندارند.
قطعات گچی دارای کاربردها و به تبع آن اشکال مختلفی است. مثلا آن را بجای گچ کاری به دیواره سالن ها می چسبانند و از خاصیت اکوستیکی آن استفاده می کنند یا از تخته گچی مقاوم در مقابل آتش سوزی و حرارت در فضای خصوصی استفاده می کنند تا امنیت آن بالاتر رود و یا آن را بصورت گل و بوته در تزیین فضای داخلی ساختمان بعنوان گچ بری پیش ساخته استفاده می شود.

ساخت تخته های پیش ساخته سبک

در تیغه بندی حجم قطعه مورد نظر است نه وزن آن. بنابراین هر قدر که وزن آن کمتر باشد بهتر است.
گاهی برای ساخت قطعه گچی از گچ پوک شده استفاده می کنند. گچ پوک شده گچی است که به هنگام سخت شدن، دارای خلل و فرج بسیاری است. برای ساخت آن، به آبی که با آن ملات گچ را می سازند، موادی را مانند آب اکسیژنه یا سولفات آلومینیوم اضافه می کنند. به هنگام سخت شدن این گچ، مواد حباب هایی ایجاد کرده و در گچ خلل و فرجی بوجود می آورند در نتیجه وزن مخصوص تخته کم می شود.
همچنین می توان، با اضافه کردن مواد دیگری به ملات گچ مانند پودر کاه و سبوس برنج، قطعات سبکی ساخت.
اگر به ملات گچ موادی مانند مو، الیاف گیاهی، مفتول های باریک فلزی و... اضافه کنند قطعه گچ مسلح بدست می آید که نسبت به دیگر قطعات از مقاومت کششی و فشاری بیشتری برخوردار است.

منبع: كتاب مصالح شناسي از سياوش كباري