گیاه‌شناسي درختي (Dendrochronology)
چيست؟

از كودكي
به ياد داريم كه به ما آموختند با شمارش هر حلقه تيره و روشن در مقطع درختان
مي‌توان سن درخت را محاسبه كرد. اين روش اگرچه در مناطق معتدله (كه در هر سال يك
حلقه رويش منحصرا توليد مي‌شود) صادق بود اما بنيان اساسي گاه‌شناسي درختي را پديد
آورده است.
درختان در
مناطق معتدله در هر سال رويش خود يك حلقه رويشي توليد مي‌كنند و اين منجر به افزايش
قطر و رويش شعاعي درخت مي‌گردد. اما اين حلقه در سالهاي سخت رويش بسيار باريك و در
سالهاي خوب رويش پهن مي‌گردد. اين نوسانات رويش از سالي به سال ديگر منحني رويش هر
درخت در سالهاي متمادي رويش را مي‌سازد. حال اگر درختي با قدمت زياد را پيدا نماييم
مي‌توانيم منحني رويش طولاني مدت نظير 500 سال يا بيشتر را فراهم نماييم. اين منحني
رويش اطلاعات ذي‌قيمتي درخصوص شرائط رويش درختان در سالهايي كه هيچ ابزار
اندازه‌گيري (مثلا براي دماي محيط) وجود نداشت در اختيار ما قرار مي‌دهد. اين
اطلاعات ارزشمند در واقع بيانگر اتفاقات و شرائطي است كه بر روي درختان يا براي
درختان پدپد آمده است.
حال دانش گاه‌شناسي درختي تكنيك‌هايي را در
اختيار دارد تا اين اطلاعات ارزشمند را از اين منحني‌هاي رويش استخراج نمايد. بر
اين اساس زير مجموعه‌هاي اين دانش پديد آمده است. به عنوان نمونه اگر از اين
منحني‌هاي رويش، اطلاعات تغييرات اقليم گذشته را استخراج و پيش‌بيني‌هايي براي
آينده نماييم، وارد زير مجموعه اقليم‌شناسي درختي (Dendroclimatology)
شده‌ايم.
اين بياني ساده از اين دانش ارزشمند بود. براي
آنكه با زير مجموعه‌هاي اين دانش بيشتر آشنا شويد به نمودار پروفسور براونينگ در وبلاگ دکتر پورطهماسی مراجعه
نماييد.
قلم : دکتر پورطهماسي

امروزه مطالعات برروی حلقه­های درخت، فقط برای
تعیین سن درخت و به یک موضوع خاص ختم نمی­شود.
محققان سایرعلوم از خصوصیات بارز درختان در
ضبط تغییرات وقایع زیست­محیطی استفاده نموده و از آن در جهت کشف پاسخ پرسشها و
مجهولات علمشان استفاده می­کنند. ارتباط بین فاکتورهای مختلفی مانند اقلیم، عوامل
موثر بر اکوسیستمهای زمین و آلودگی هوا و آب، حرکت یخچالهای طبیعی و تحولات منابع
آبی، آتش سوزی­ها، پدیده­های زمین­شناسی و... با الگوی رویش درختان، باعث بوجود
آمدن شاخه­های مختلفی از گاه­شناسی درختی گردیده که از آن جمله می­توان به :
دندروکلیماتولوژی، دندروهیدرولوژی، دندروگلاسیولوژی، دندرواکولوژی، دندروآرکئولوژی،
دندروژئومورفولوژی، دندرواینتروکرونولوژی و دندروپیروکرونولوژی اشاره
نمود.
1- دندروکلیماتولوژی
(اقلیم شناسی درختی)

زیر مجموعه‌ای از علم بوم­شناسی درختی است که
با استفاده از حلقه‌های رویشی تاریخ‌گذاری شده مطالعه اقلیم‌های گذشته و حال را
ممکن می‌سازد.
2- دندرو هیدرولوژی (آب شناسی
درختی)
زیر­مجموعه‌ای از بوم­شناسی درختی است که از
حلقه‌های رویشی تاریخ­گذاری شده جهت مطالعه و تاریخ­گذاری پدیده‌های آب­شناسی همچون
تغییرات جریان رودخانه‌ای، تغییرات سطح آب دریاچه‌ها و تاریخ سیلابها استفاده
می‌کند.
3- دندروگلاسیولوژی (یخچال شناسی درختی)
زیر مجموعه‌ای از بوم شناسی درختی است که از
حلقه‌های رویشی جهت مطالعه و تاریخ‌گذاری حرکت‌های یخچالی استفاده می‌کند.

4- دندرو اکولوژی (بوم­شناسی درختی)
زیر مجموعه‌ای از علم گاه­شناسی درختی است که
در برگیرنده تمامی شاخه‌های علومی است که از حلقه‌های رویشی تاریخ‌گذاری شده جهت
مطالعه پدیده‌های اکولوژیکی و زیست­محیطی استفاده می‌کند، برای مثال تغییرات اقلیم
(اقلیم­شناسی درختی)، جریانات آب (آب­شناسی درختی)، فرآیندهای زمین ریختی یا
ژئومورفیک، حرکات و جریانات یخچالی، توده‌های برفی، فرآیندهای آتشفشانی، وقوع
آتش­سوزی، پویایی توده‌های جنگلی، تاثیر انسان و غیره.
5- دندروآرکئولوژی (باستان­شناسی درختی)
به مجموعه‌ای از روشهای علمی اطلاق می‌شود که
برای تعیین تاریخ دقیق یک دوره­زمانی به کار می‌روند که طی آن زمان عملیات قطع،
انتقال، استحصال و استفاده در بنا انجام شده باشد.
6- دندروژئومورفولوژی
در این دانش از حلقه‌های رویش در مطالعه تاریخ
فرآیندهای زمین استفاده می‌کنند. به عنوان مثال می‌توان تاریخ دقیق برخی حوادث را
که در سطح زمین اتفاق افتاده‌اند، مشخص کرد.
7- دندرواینتروکرونولوژی
به کمک حلقه‌های­رویش درخت می‌توان به فعالیت
جمعیت حشرات آسیب­رسان درخت پی ­برد. بدین وسیله می­توان مشخص نمود که در طی زمان
حشرات چه تاثیری را بر رویش درخت داشته­اند.
8- دندروپیروکرونولوژی
در این دانش از حلقه‏های رویش درخت جهت تعیین
زمان وقوع آتش‏سوزی‏هایی که ممکن است در گذشته اتفاق افتاده باشند، استفاده می‏شود.
مسلم است اگر بتوان یک ارتباط منطقی بین الگوی حلقه­های رویش درخت با فاکتورهای
موردبررسی پیدا نمود، علت بسیاری از پدیده­هایی که برای درخت اتفاق افتاده­اند مشخص
می­گردد و نیز می­توان حوادثی را که درخت در آینده پیش روی دارد، پیش­بینی کرد. از
روی همین مساله می­توان به اثرمثبتی که گاه­شناسی درختی در علوم کاربردی دارد پی
برد.
برگرفته از: پایان نامه کارشناسی ارشد خانم
مهندس لادن پورسرتیپ