بازار قیصریه لارستان

**وحید 0319** · 28th January 2013 06:37 PM

وی که در سال ۱۰۲۶ ه.ق به ایران آمد بازار لار را چنین توصیف می کند :

این بازار از خارج یک مکعب کامل است. دیوارهای بسیار بلند دارد که از سنگ تراش بسیار سخت ساخته شده و مساحت هر یک به یکصد و پنجاه پای مربع می رسد. در هر پهلوی ساختمان دری بزرگ هست بطوری که از به هم رسیدن چهار بازار بزرگ، چهار سوقی پدید می آید که از درون آن می توان هر چهار در بزرگ را مشاهده کرد. روی این چهار سوق گنبدی بسیار بلند ساخته اند با پنجره هایی گرداگرد آن که نور از آنها به مقر اطراف درون گنبد می تابد. بدین گنبد چهار سقف یا طاق از سنگ سفید پیوسته است که هر یک از چهار بازار بزرگ را می پوشانند. زیر این طاق های منافذی تعبیه شده است، بی آن که نور آفتاب یا بارش باران موجب زحمت شود، تمامی بنا را روشن می کند. کف عمارت با سنگ های مربع شکل بسیار صیقلی از همان جنس، که کل بنا با آن ساخته شده است فرش گردیده.

**وحید 0319** · 28th January 2013 06:39 PM

چهار مربع کوچک دیگر که این بازار بزرگ را بوجود می آورند، چهار سوق های کوچک دیگری هستند که هر کدام بر روی خود گنبدی دارند با پنجره های همچون گنبد بزرگ، زیر هر یک از طاق های پیوسته این گنبدها نیز چهار بازار چه است چنانکه در این بنای بزرگ مجموعاً بیست بازار و بازارچه، یعنی چهار بازار بزرگ که به چهار در بزرگ ختم می شود و شانزده بازار کوچک تر به بازارهای بزرگ راه می یابند، وجود دارد. در دکان های اطراف بازارها همه نوع کالاهای تجاری به فروش می رسد. عرض بازارهایی که که به چهار سوق یزرگ می پیوندند ، بیست و پهنای آنها که که به چهار سوق های کوچک ختم می گردند ، پانزده تا شانزده پاست.

**وحید 0319** · 28th January 2013 06:41 PM

برای نظافت این بازارها به طور دائم می کوشندو به هیچکس حتی حاکم شهر نیز اجازه نمی دهند سواره وارد بازار شود. در یک کلام ساختمان این بازار به قدری مجلل است که می تواند رونق بخش زیباترین شهر های جهان باشد ؛ که شهر لار در شمار متوسطین آنها نیز قرار نمی گیرد. (همان کتاب ص ۵۲و۵۳)
قیصریه لار در عصر حاضر :
امروزه سطح کف بازار نسبت به میدان و نیز گذرگاههای اطراف سایر راسته ها حدود ۱٫۸ تا ۲ متر پایین تر است.
علل پایین بودن کف بازار را چنین می توان تصور کرد:
برای خنک تر شدن نسبی فضا (با توجه به اقلیم گرم و خشک لارستان)

**وحید 0319** · 28th January 2013 06:53 PM

طراح بازار از زلزله خیز بودن منطقه آگاهی داشته و بدین ترتیب کوشیده تا مقاومت یاختمان در برابر زمین لرزه بیشتر شود
شاید قدمت بسیار زیاد بازار و خراب شدن بناهای اطراف سبب بالا آمدن معابر و میدان نسبت به کف اولیه و اصلی بازار شده باشد.
و نهایتا شاید دخالت داشتن سه عامل بالا با هم
ارتباط راسته ها با میدان و گذرها از طریق ۵ الی ۶ پله برقرار می شود. در دو سوی راسته ها نیز مغازه ها کاملاً منظم و قرینه قرار گرفته اند. کف مغازه ها به شکل سنتی حدود ۶۰ سانتی متر از کف بازار بلند تر است و جلوی هر مغازه یک سکو به پهنای ۵۰ و ارتفاع ۶۰ سانتی متر وجود داشته است. در انتهای راسته ها یک فضای مربع شکل است که دور فضای مرکزی یا اصلی بازار قرار دارد و سپس فضای مرکزی که هشت ضلعی است در میان بازار قرار دارد. بدین ترتیب می توان بازار لار با به سه فضا، تقسیم کرد:

**وحید 0319** · 28th January 2013 07:03 PM

فضای مرکزی: این قسمت از یک ۸ ضلعی کاملاً منظم با سقف گنبدی ساخته شده به همان شکل ساخته شده است. ارتفاع سقف از کف بازار حدود ۱۸ متر تخمین زده شده است.
غلام گردش ها: گذرهایی که به فضای مرکزی و راسته ها راه دارند و دور تا دور فضای مرکزی را در بر می گیرند، که به آنها غلام گردان یا تیمچه نیز می گویند.
راسته ها : بازار دارای ۴ گذر عمود بر هم است که شکل صلیبی آن را می سازند.
(همان کتاب ص۵۵)نظم در تراش و ترکیب قرارگیری سنگ ها که جلوة خاصی به فضای مرکزی بخشیده، نه تنها در سقف گنبد هشت گوش و سقف مغازه ها دیده می شود، بلکه تمامی ستون های سنگی نیز از این زیبایی برخوردار هستند. همچنین در قسمت های گچ کاری شده اثر نقاشی های دلپذیر کمابیش وجود دارد. (همان کتاب ص ۵۹و۶۰و۶۱)

**وحید 0319** · 28th January 2013 07:08 PM

در گنبد هشتی فضای مرکزی هشت بیت شعر با خط نستعلیق زیبا و سیاه رنگ روی سنگ حکاکی شده است. آغاز مصرع اول ابیات در سر ضلع جنوب شرقی(راسته ی میدان) قرار دارد.متن آن اشعار در زیر امده است :

شکرخدای که باز به تایید کردگار ********** در عهد پادشاه جهان سایه ی خدای
عباس شاه آن که ز خاک درش مدام ********** کسب سعادت ابدی می کند همای
از یمن عدل خان زمان آن که از کفش********** خجلت برد محیط چو گیرد ره سخای
ویران سرای لار به سعی وزیر دهر **********دستور بحر خاطر و دارای مهر و رای
قبر علی بیگ آن که ز آیینه ی دلش ********** در غیرت ابد شده جام جهان نمای
معمور شد چنان که نمانده است جغد را********** در وی زبهر ساختنش آشیانه جای
از قیصریه که هوای فضای او**********در وی نسیم باغ بهشت است غم زدای
تاریخش از خرد طلبیدم جواب گفت********** “دارالامان” لار شد احیا از این بنای

**وحید 0319** · 28th January 2013 07:12 PM

حوض را به احتمال زیاد برای زیبایی، تعدیل در خشکی هوا و نیز استفاده از آب آن ساخته بودند. مهمتر آنکه آب مایة حیات و روح بخش است و در معماری سنتی ایران همواره بدان توجه می شده است.
در هر یک از هشت گوش بزرگ فضای مرکزی، یک ستون سنگی به ابعاد ۵/۱*۵/۱ متر وجود دارد یعنی جمعاً هشت ستون سنگی باز سقف را حمل می کنند. ستون های حمال به گونه ای ساخته شده اند که زاویة هر دو ضلع از هشت ضلعی درست در وسط آنها قرار می گیرد. طول هر یک از اضلاع هشت ضلعی داخل فضای مرکزی حدود ۵/۵ متر است که از آن مقدار ۴۰/۴ متر دهانة عبوری به طرف راسته ها و غلام گردش ها را تشکیل می دهد. در وسط فضای مرکزی نیز حوض هشت گوش وسط سقف قرار داشته که اکنون اثری از آن نیست.