سنگ ادراری

[poune]

سنگ چیست؟
سنگ یک توده سخت و تو پر می‌باشد که در کیسه صفرا- مثانه و کلیه‌ها ساخته می‌شود. سنگ‌ها علل و درمانهای متفاوت دارند. این بروشور درباره سنگ‌های کلیه و حالب می‌باشد. سنگ‌ها در کلیه ساخته می‌شوند و در آنجا مانده یا وارد حالب می‌شوند.

سنگهای کلیه زمانی که مواد معدنی و نمک‌های اسیدی در ادرار حالت کریستالی پیدا می‌کنند ساخته می‌شوند. اکثر این سنگ‌ها با ادرار از بدن خارج می‌سوند ولی در بعضی موارد به درمان یا خارج کردن نیاز پیدا می‌کنند.

عامل ایجاد سنگ کدام است؟
هر کسی در طول زندگی ممکن است سنگ بسازد. سنگ‌ها زمان عدم تعادل در تولید ادرار ساخته می‌شوند. تولید سنگ به میزان مصرف مایعات و اینکه مواد شروع کننده سنگ سازی در ادرار شما به میزان کافی وجود داشته باشد وابسته می‌باشد.

علائم:
درد شایع‌ترین علامت مواجهه با سنگ است. علائم از درد بسیار شدید تاحالت بدون علامت و درد است که این وابسته به شکل- سایز و محل سنگ در دستگاه ادراری می‌باشد.

درد شدید (کولیک کلیوی):
اگر سنگ باعث انسداد در جریان ادراری از حالب شود درد شدید ی بنام کولیک کلیوی ایجاد می‌کند. این درد بسیار شدید و در ناحیه پهلو و کمر می‌باشد و ممکن است به ناحیه کشاله ران و ران و در مردان به بیضه‌ها کشیده شود.

علائم دیگر شامل تهوع- استفراغ - خون در ادرار- ادرار کردن دردناک و تب می‌باشند. کولیک کلیوی یک حالت فوریتی می‌باشد و باید سریعا به بیمارستان یا پزشک معالج مراجعه کنید. در مواردی که تب داشته باشید نیاز به درمان فوری خواهد بود.

عدم علامت و درد مبهم:
سنگ می‌تواند باعث ایجاد درد هر از گاهی در ناحیه پهلو‌ها شود. این نوع درد می‌تواند به علت بیمای‌های دیگر هم باشد و نیاز به بررسی جهت تشخیص وجود سنگ در کلیه و حالب دارد.

سنگ می‌تواند هیچ علامتی نداشته باشد که به این حالت سنگ‌های بدون علامت گفته می‌شود که اغلب سنگ‌های کوچک هستند و تصادفی تشخیص داده می‌شوند.

تشخیص:
پزشک برای تشخیص بیماری شما از تست‌های آزمایشگاهی و روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند. در ابتدا تاریخچه بیماری و معاینه از شما انجام می‌گیرد و سپس از تصویربرداری برای تشخیص وجود سنگ استفاده می‌شود.

روش‌های تصویربرداری:
سونوگرافی و عکس ساده از شکم با آمادگی قبلی (تمیز شدن روده‌ها با ملین) روش تشخیص سنگ شما می‌باشد. در مواردی که سنگ با این روش‌ها دیده نمی‌شود از سی تی اسکن که می‌تواند محل و اندازه سنگ شما را دقیق مشخص کند استفاده می‌شود.

آزمایش جنس سنگ و تست‌های دیگر:
در موارد کولیک کلیوی تست ادراری و خون جهت تشخیص عفونت ادراری و نارسایی کلیه انجام می‌شود. اگر سنگ شما شانس دفع داشته باشد باید ادرار خود را جمع آوری کرده تا سنگ دفع شده را جهت آزمایش بگیرید. از آزمایش سنگ اطلاعات مهمی در مورد درمان و جلوگیری از سنگ سازی شما به دست می‌آید.

درمان:
همه سنگ‌ها نیاز به درمان ندارند. زمانی که سنگ باعث ناراحتی و یا دفع نشود نیاز به درمان دارد. اگر سنگ حالب یا کلیه شما علامتی نداشته باشدممکن است درمانی نیاز نباشد. پزشک شما یک برنامه مشخص مراجعه به شما داده تا از نظر بد‌تر نشدن وضعیت سنگ شما کنترل شوید. اگر سنگ شما در حال دفع باشد داروهایی برای راحت‌تر شدن دفع سنگ برای شما تجویز می‌شود.

درمان محافظه کارانه:
اکثر سنگ‌های کلیه و حالب از ادرار دفع می‌شوند. دفع سنگ بسته به سایز و محل سنگ مدتی طول می‌کشد. در زمان دفع سنگ ممکن است کولیک کلیوی داشته باشید. در کل هر چه سنگ به مثانه نزدیک‌تر و اندازه آن کوچک‌تر باشد شانس دفع سنگ بیشتر است.

درمان دارویی دفع سنگ:
پزشک شما در زمان دفع سنگ به شما داروهایی می‌دهد که درد شما را کمتر و دفع سنگ سریع‌تر انجام شود که این روش در دفع سنگ‌های حالب موثر‌تر است. در این مدت شما باید به فواصل معین توسط پزشکتان جهت بررسی نحوه دفع سنگ و کارکرد کلیه چک شوید.

درمان فعال سنگ:
سنگ کلیه و حالب زمانی که باعث علائم شوند نیاز به درمان دارند. سه روش کلی جهت خارج کردن سنگ وجود دارد:

• سنگ شکن برون اندامی ESWL
• سنگ شکن درون اندامی TUL
• عمل جراحی خارج کردن سنگ از طریق پوست PCNL

سنگ شکن برون اندامی:
در این روش سنگ توسط دستگاه سنگ شکن از طریق امواج صوتی شکسته می‌شود و تکه‌های سنگ از طریق ادرار در عرض چند روز تا چند هفته دفع می‌شوند.

سنگ شکن درون اندامی:
در این روش بیهوشی عمومی یا موضعی دریافت می‌کنید و جراح با استفاده از اندوسکوپ با قطر کم وارد مثانه یا حالب شده و سنگ را شکسته و خارج می‌کند. موفقیت این عمل بالا و عوارض ان کم می‌باشد.

عمل جراحی خارج کردن سنگ از طریق پوست:
این روش جراحی خارج کردن سنگ کلیه به طور مستقیم از طریق پوست می‌باشد. فایده این عمل این است که سنگ با سایز بزرگ در یک مرحله از کلیه خارج می‌شود. این روش با بیهوشی عمومی انجام می‌شود.

جلوگیری از عود سنگ:
افرادی که سنگ کلیه و حالب دارند ممکن است در آینده باز هم سنگ بسازند. بعد از دفع یا خارج کردن سنگ پزشک شما شانس عود سنگ را مشخص می‌کند. در این مورد بایستی نوع سنگ شما مشخص شود. علاوه بر ان نتایج آزمایشات خون و ادرار قبل از شروع درمان بررسی می‌شوند. اگر شانس عود سنگ شما کم باشد تغییرات عادتهای زندگی برای کاهش عود سنگ کافی می‌باشد. پیشنهادات زیر در بزرگسالان توصیه می‌شود:

• زیاد بنوشید
• روزانه ۵/۲ تا ۳ لیتر اب معمولی بنوشید.
• مایعات نوترال مانند آب معمولی بنوشید.
• حجم ادرار روزانه باید بین ۲ تا ۵/۲ لیتر باشد.
• رنگ ادرار شما باید شفاف باشد.
• در صورتی که در آب و هوای گرم زندگی می‌کنید یا فعالیت ورزشی شما زیاد است مایعات بیشتری بنوشید.

برنامه غذایی مناسب داشته باشید:

• بسته به شرایط اختصاصی شما پزشکتان برنامه غذایی خاصی در نظر می‌گیرد. برنامه غذایی خود را حتما با پزشکتان مشورت کنید.

• برنامه غذایی متعارفی داشته باشید.

• سبزیجات زیاد -فیبر و میوه بخصوص لیمو ترش بخورید.

• غذاهای با اگزالات کم مصرف کنید (تخم مرغ –عدس –برنج –سیب پوست گرفته –انگور –گل کلم –نارنج و...).

• مطمئن شوید که مقدار کافی کلسیم (۱۰۰۰ میلی گرم) در برنامه غذایی شما موجود باشد.

• غذای کم نمک بخورید.

• از مصرف گوشت قرمز تازه خودداری کنید. در عوض از پروتئین‌های گیاهی به خصوص اواکادرو-گل کلم و نخود فرنگی استفاده کنید.

• وزن مناسب داشته باشید.

• از استرس بپرهیزید.

بررسی آزمایشگاهی:
اگر شما شانس عود سنگ بالایی داشته باشید یک سری بررسی‌های آزمایشگاهی خون و ادرار جهت اینکه نیاز به درمانهای اضافی وجود داشته باشد انجام می‌شود. بر اساس این آزمایشات ممکن است شما نیاز به مصرف دارو‌هایی داشته باشید که در کل این دارو‌ها عوارض کمی دارند. علاوه بر این تغییر استیل و عادت‌های زندگی در جلوگیری از سنگ سازی موثر می‌باشند.

پانوشت:

متن از جناب دکتر داریوش منصوری - متخصص کلیه و مجاری ادراری

منبع: مجله اینترنتی رویش