اصطلاحات تركي

[پیمان هادی فرکوش]

<< اصطلاات بیماریهای سنتی و محلی>>


یارا: زخم
قوتورلوق: بیماری جرب وگال
قره یارا:سیاه زخم
قیزیشما:تب سرماخوردگی
چوزه: جوش
قارین بورما:دل پیچه-شکم درد
چیبان: دمل- کورک
قان قوشماق:استفراغ خون از معده وروده
ساریلیق:یرقان-زردی.
قان گئت ماخ: خونریزی
سانجی: دل درد- درد
تریخ: اسهال
ستلجم: سینه پهلو- ذات الریه
اوچوق : تبخال
سویوق دیمه:سرماخوردگی
ایت دیر سگی: گل مژه
قیزدیرما: تب مالاریا
قاشینما: خارش.
قولوش: کمر درد- قولنج
قیزیلجا: سرخک
چیچک:آبله
تیترتمه: تب و لرز
اورک دویونمه: تپش قلب

[پیمان هادی فرکوش]

<<اصطلاحات واحدهای طول>>(دولما اولچی لری)

آغاج(فرسنگ) فرسخ: مقدار راهی که یک آدم معمولی در بیابان و کوه و یا جاده به حالت پیاده بدون خستگی و در حالت

معمولی بتواند در مدت یکساعت طی کند. هر آغاج یا فرسنگ برابر با 6 کیلومتر است.

منزل( خانه- استراحتگاه) مقدار راهی است که یک آدم پیاده یا یک راس چهارپای باربر بدون خستگی خود و چهارپایانش بتواند

در یک روز طی کند را یک منزل گویند.این مقدار راه معمولا 3 تا 5 فرسنگ یا16 تا30 کیلومتر است که در مدت 5 ساعت باید

طی شود.

دورت بارماق( چهار انگشت) پهنای چهار انگشت بهم چسبیده است از انگشت سبابه تا انگشت کوچک.

قاریش(قریش) وجب: طول آن از نوک انگشت کوچک تا نوک انگشت شصت درحالیکه همه انگشتان کاملا باز باشد.

آرشین( گز-ذرع):اگر یک دست انسان کاملا بصورت کشیده در امتداد شانه قرار گیرد و سر انسان کاملا رو به شانه اش باشد از

نوک بینی تا نوک انگشت میانی دست کشیده را یک آرشین یا گز حساب میکنند.

اووج(کف دست): مقدار گندم یا آردی که در یک کف دست در حالیکه همه انگشتان بهم چسبیده باشد و دو دست حالت یک

ظرف و کاسه را به خود میگیرد.

بیرآل(یک دست): واحد اندازه گیری آب چشمه یا جویبار و نهر که در مجرای معمولی آب و قنات جریان دارد بیرآل میگویند.

[somayehfaridi]

<< اصطلاحات جغرافیایی>>

گونی:آفتابگیر-در زبان ترکی گونی به معنای آفتابگیر و جبهه رو به خورشید کوهستان را گویند که در معرض تابش نور آفتاب باشد.


گوزی:محلی که آفتابگیر نباشد.


یوقوش(یوخوش):گردنه- سربالایی- فراز به معنای گردنه کوچک و سربالایی کوهستانی است.


کوفشن (کفشن):مزرعه کوچک پاره زمینهای پیرامون روستا که زیر کشت باشد.


کهل (کوفول): طویله – آغل –محل نگهداری دامها و چهارپایان را گویند که در داخل تپه ها و کوهها توسط مردم کنده شده یا بطور طبیعی بشکل غار بوجود آمده باشد.

یاشاسین آذر اوغلو
بیر سؤز دییم؟
گؤنی:جنوب (و جنوب هم در نیمکره شمالی آفتاب گیر است)
گؤزِی: شمال (شمال هم آفتاب گیر نیست)

[پیمان هادی فرکوش]

<< اصطلاحات آب و آبیاری>>

آرخ: مجرای آب یا کانال خالی در بستر جویبار و نهر را گویند.

دسته: مبدا ساعت در قدیم در روستا بود که از ساعت 12 شب تا12ظهررا دسته میگفتند.( تقسیم آب چشمه و رودخانه مبدا ساعت همان دسته بود.)

قنوو: قنات و کانال’مجرای آب و کانال مسیر بتونی یا سنگچینی آب را گویند.

بولاق/بولاخ(چشمه) :به آبی که بطور طبیعی از کوه و تپه خارج شود بولاخ گویند.

گوزه: مظهر چشمه را گوزه گویند و به سر چشمه و ابتدای منبع زیرزمینی نیز میگویند.

گول(استخر) :در روستاهایی که آب کمیاب بوده و کفایت اراضی روستا را نمیکند آب چشمه ها و رودخانه های کم آب را در استخر یا گول ذخیره نموده و پس از پر شدن محفظه استخر بصورت رودخانه پرآب استفاده میکنند.

کهریز(قنات- کاریز) آب چندین حلقه چاه را در کوهستان از زیر زمین بهم ارتباط داده و آنها را بوسیله یک رشته مجرابه سطح زمین منتقل میسازند و آب در مظهر قنات در سطح افقی جاری میشود.

قویی(چاه) در روستاهای کمآب با کندن چاه به آبهای زیرزمینی دسترسی پیدا میکنند که بنام دایازقویی یا چاه نیمه عمیق و درین قویی یا چاه عمیق خوانده میشود.

دن او:دانه ای که نم نم به خود آب گرفته باشد’گندم را بعد از شکوفه کردن آبیاری نمودن.

نووا:آبیاری کردن زمین قبل از شخم زدن.

شومو(شخم آب ) زمین را پس از کشت بلافاصله آبیاری کردن.

خک او(خاک آب)اولین آبیاری زمین کشاورزی بعد از درو.

شوخوم-پرشوم:زمین شخم شده را دوباره شخم زدن جهت آیش.

[پیمان هادی فرکوش]

«اصطلاحات مواد غذایی»

آغارتی:لبنیات و انواع محصولات شیری.
آیران:دوغ حاصل از ما ست.
آیران شوربا:آبگوشت کشک<اشگنه>
اریشته آشی:آش رشته.
اوماج آشی: آشی که از آرد و خمیر گندم و روغن تهیه میشود.
سوتلی آش:آشی که با شیر پخته میشود.
تندیر آشی: آشی که در تنور پخته میشود.
فتطیر:نانی که خمیر آنرا بلافاصله پس از خمیر کردن در تنور می پزند.
کومش:<کماج> نان پرحجم شبیه نان بربری که بصورت گرد و دولایه پخته میشود.
قوتماج:<قوتماش> در کوهستان چوپانان شیر گوسفندان را جوشانیده به آن قند یا شکر و نان خشک اضافه میکنند که لذیذ و قویترین غذا برای چوپانان است.
قوووت:غذایی شامل:آرد و پودر نخود همراه باسیب وگندم و سنجد.
قووورقا:گندم بو داده و برشته شده که همراه با شاه دانه خوردنی است.
قاخ: برگه زردآلو- سیب و...
قووورما: گوشت سرخ شده در روغن و چربی.
قاتوق: یوورت- ماست.
قوروت: کشک.
قیماق: سرشیرگرفته شده از ماست.
تورتا: مواد ته نشین شده روغن حیوانی پس از ذوب کردن کره.
جورتان: ماست آبکش پس از گرفتن سرشیر.
لور: چکیده آب پنیر.
شوربا: آبگوشتی که از قرمه تهیه میشود.
بزباش: آبگوشت کم حجم برای مصرف یکنفر.
دورمک: لقمه بصورت لوله.
هدیک/هدیح: گندم و نخود پخته شده در شیر و آش.< آش گندم>
خیتاب: خوراکی است لذیذ از روغن و تخم مرغ و تره صحرایی و شنگه در نانی که بصورت دو لایه پخته میشود.
جیزلیق: جوشانده دنبه گوسفند پس از برداشتن پیه و چربی که باقیمانده اش بسیار خوشمزه و لذیذ است.
سوزمه: ماست چکیده.
بال: عسل.
آنا بال: عسل سرخ رنگ و عسل بیش از یکساله که بازدهی زنبور بیشتر بوده است.
بچه بال: محصول کندوی عسل که برای اولین بار محصول میدهد و عسلی به رنگ زرد وسفید است.
شان بال: عسل موم دار.
سوزمه بال: عسل خالص بدون موم.

[پیمان هادی فرکوش]

«اصطلاحات ظروف سفا لین»

ساخسی:سفال تولید شده از خاک رس.
سیین/سهین: کاسه سفالی لعابدار در اندازه های مختلف.
سهنگ: کوزه در اندازه های متوسط که دروگران در مزارع آب آشامیدنی در آن میریزند.
بارداخ: ظرف دسته دار لیوانی.
چاناخ: پیاله کوچک.
چولمک: نوعی ظرف سفالی که در آن غذا وما ست ریخته با خود به صحرا میبرند.
لولیین: لولهنگ و آفتابه سفالی و مسی.
مترت:matarat کاسه بزرگ لعابدار یا بی لعاب مخصوص ماست.

[پیمان هادی فرکوش]

«اصطلاحات لباس و پوشاک»

آرخالیق:نوعی کت با مدل قدیمی و شبیه دامن چین دار.
آیاق قابی: نوعی کفش.
قورشاق: شال کمر.
الجک: دستکش.
کوینک:پیراهن.
باشماق: کفش.
چاریخ: چاروق از چرم و لاستیک.
بورک: کلاه.
یل: جلیقه مخصوص زنان که از روی لباس میپوشند.
دولاق:نوار پای پیچ.
پنجک:کت.
دیزلیک:زیرشلواری.
تومان: زیر شلواری/تنبان.

[پیمان هادی فرکوش]

پايان

[somayehfaridi]

<<اصطلاحات قالیبافی و صنایع دستی>>


یوماق:گلوله نخ و پشم الوان

یون:پشم گوسفند

شیش: سیخ نوک کج

پیچاق:کارد

گوزم: پشم بهاره بسیار لطیف(پشم بره)

قزیل: پشم بز

پیتراق:غوزه خار چسبیده به پشم گوسفندان

تیفتک: کرک بسیار لطیف بز

[bitsad]

مرسي