مدیریت مصرف انرژی - Energy Consumption Management

[Aysajoon]

مقدمه :

مدیریت مصرف به مجموعه روشها و اقداماتی گفته می شود كه برای بهینه سازی مصرف به كار گرفته میشود .

این روشها معمولا به سه گروه تقسیم می شوند :

گروه اول - روشهایی هستند كه هزینه ای نداشته باشند مثلا استفاده درست از وسایل و دستگاهها و مراقبت و نگهداری از آنها .

گروه دوم - روشهایی هستند كه هزینه دارند اما این هزینه ها چندان زیاد نیست ( روشهای كم هزینه ) مانند تعمیر و نگهداری وسایل ، اندازه گیری میزان مصرف انرژی در دستگاههای مختلف یك كارخانه و نظارت بر تغییر مصرف هر دستگاه ، عایق كاری لوله ها و كانالها ، اجرای برنامه های آموزشی در خصوص روشهای كاهش انرژی .


گروه سوم - روشهای پر هزینه هستند . در این روشها باید تغییرات اساسی جهت بهبود مصرف انرژی در دستگاهها ، تاسیسات و ساختمانها بوجود آورد .

مثلا : اگر كارخانه ای كهنه و قدیمی باشد باید در صورت نیاز و امكان صرفه جویی انرژی ، دستگاههای آنرا با دستگاههای نو تعویض كرد یا دستگاههای تكمیلی در جهت جلوگیری از اتلاف انرژی نصب نمود یا اگر ساختمانی كهنه شده باشد باید تمام تاسیسات گرمایش و سرمایش آنرا تعویض كرد .

[Aysajoon]

همه ما مصرف كننده انرژی هستیم و در خانه ، خیابان ، محل كار و رفت و آمدهای خود از یكی ازانواع انرژی استفاده می كنیم .

برای آنكه بتوانیم مدیریت مصرف انرژی را بهتر انجام دهیم لازم است بین این مصرف كننده های گوناگون تقسیم بندی بوجود آوریم و آنان را به چند بخش تقسیم كنیم .

این بخشها عبارتند از :

• خانگی
  
• تجاری
• صنعتی
• كشاورزی
• عمومی
• سایر مصرف كنندگان

هر یك از این بخشها یكی از انواع انرژی را بیشتر مورد استفاده قرار می دهند .

در مدیریت مصرف باید هر كدام از آنها روشهای مناسبی را كه برای مصرف كنندگان آنها مفید است پیشنهاد كنیم .

[Aysajoon]

بخشهای خانگی و تجاری :

وسایل و مصرف كننده های انرژی كه در خانه و یا در مغازه ها و فروشگاههای خانگی مورد استفاده قرار می گیرند مثل یخچال ، فریزر ، تلویزیون ، ماشین لباسشویی ، جاروبرقی ، اجاق ، روشنایی و دستگاههای گرمایش و سرمایش ، جزءمصرف كننده های این بخش هستند .

در این بخش ، بیشتر از انرژی برق استفاده می شود و مهمترین مصرف آن برای گرمایش و سرمایش و روشنایی است .

در كشور ما 34% از انرژی تقریبا یك سوم انرژی ، در این بخش مصرف می شود .

بنابراین ، اعمال مدیریت انرژی در این بخش بسیار مهم است .

اقدامات مدیریت مصرف در این بخش شامل موارد مختلفی میشود .

آگاه سازی و آموزش مصرف كنندگان اولین اقدام مهم به شمار میرود .

همانطور كه گفتیم همه افراد در هر موقیتی كه باشند مصرف كننده انرژی در بخشهای خانگی و تجاری هستند .

هم خود از وسایل انرژی بر استفاده می كنند و هم خدمات مراكز تجاری و شبكه حمل و نقل بهره می برند .

به همین دلیل آگاه سازی و آموزش مصرف كنندگان باید در همه سنین و همه اقشار اجتماعی انجام بگیرد .

آموزش راههای درست استفاده از وسایل خانگی به وسیله معلمان و دبیران به دانش آموزان، انتشار كتاب و جزوه برای كودكان و نوجوانان ، انتشار دفترچه های راهنمای استفاده صحیح از دستگاه ها و پخش برنامه های رادیو و تلویزیونی ، روشهایی هستند كه می توان برای مصرف بهینه انرژی از آنها استفاده كرد .

روش دیگر مدیریت انرژی در این بخش آن است كه از تولید كنندگان بخواهیم دستگاهها و ساختمانهایی با مصرف بهینه انرژی بسازند .

می دانیم كه یخچالها و فریزرهای ما، بیشتر از استاندارد جهانی انرژی مصرف می كنند .

همینطور ساختمانها ، فروشگاهها و مغازه ها را می توان طوری طراحی كرد كه مصرف انرژی كمتر بشود، مثلا می توان برای روشنایی ساختمان ، بیشتر از نور خورشید استفاده كرد یا ساختمان را خوب عایقكاری كرد تا سرما از بیرون به داخل ساختمان نفوذ نكند و گرما از داخل بیرون نرود .

[Aysajoon]

بخش صنایع

منظور از این بخش ، مصارفی از انرژی است كه در كارخانجات به مصرف می رسد تا انواع كالا ها تولید شود و در اختیار مصرف كنندگان قرار گیرد .

تمامی كارخانجات ، مصرف كنندگان بزرگ انرژی هستند ، اما بعضی از آنها بیشتر از دیگران انرژی مصرف می كنند به این گروه كارخانجات بسیار انرژی بر می گویند .

كارخانجات تولید سیمان ، فولاد و فلزات و همچنین نیرو گاهها یعنی كارخانجات تولید برق ، انرژی زیادی به صورت برق یا مواد سوختنی مصرف می كنند .

نوع انرژی مصرف شده در صنایع یكسان نیست و به نوع صنعت وابسته است .

در صنایع شیمیایی بیشتر از انرژی فسیلی (نفت و گاز ) و در صنایع فلزی (با كوره های الكتریكی نظیر صنایع فولاد ، آلومنیوم ، آهن ، مس) بیشتر از انرژی برق استفاده میشود.

در بعضی از صنایع هم مثل صنایع ساخت سیمان ، كاغذ سازی و صنایع غذایی (نظیر صنایع قند و شكر) از هر دو نوع انرژی به میزان تقریبا یكسانی استفاده می شود .

در كشور ما تقریبا 27% یعنی حدود یك سوم از كل انرژی در این بخش مصرف می شود .

اما باید توجه داشت كه مصرف انرژی در این بخش - كه در حال حاضر كمتر از بخش خانگی و تجاری است -به سرعت افزایش می یابد ، زیرا كشورمان در حال سازندگی است و تعداد كارخانجات روز به روز بیشتر می شوند .

بنابراین ، اعمال مدیریت مصرف در این بخش نیز حایز اهمیت است .

اقدامات مدیریت مصرف در بخش صنایع شامل چند رده مهم می شود كه عبارتند از :

آموزش و آگاه سازی ، ممیزی انرژی ، مدیریت بار و باز یافت انرژی

[Aysajoon]

آموزش و آگاه سازی

نخستین اقدام ، اقدامات آموزشی و آگاه سازی هستند .

تشكیل دوره های آموزشی و سمینارها ، انتشار كتابها و تهیه فیلمهای آموزشی برای مدیران و تكنسینهای كارخانه ها ، راههای استفاده درست از وسایل و روشهای كنترل و نظارت و امكانات بهینه سازی مصرف انرژی را به آنها می آموزد .

تجربه كشورهای مختلف نشان داده است كه برنامه های آموزش و آگاه سازی می توانند نقش موثری در كاهش مصرف انرژی و بهینه سازی آن داشته باشند .

برآورد ها نشان داده كه اقدامات انجام شده در این زمینه تا 20 درصد انرژی را كاهش داده است .

آموزش و آگاه سازی در هر یك از بخشهای انرژی بر ، شكل خاصی دارد كه در هر مورد به آنها اشاره خواهیم كرد .

[Aysajoon]

ممیزی انرژی

ممیزی انرژی به روشهایی گفته می شود كه وضعیت یك كارخانه را از لحاظ مصرف انرژی مشخص میكند.

در این روشها ، چند مرحله اساسی وجود دارد :


مرحله اول آن ، فعالیتهای كارخانه و محصولات آن ، نوع انرژیهایی كه بكار می برد ، روشهایی كه برای تولید از آنها استفاده می كند و همچنین دستگاهها و ماشینهایی كه در آن كارخانه مشغول بكار هستند ، مشخص می شود كه چه مقدار انرژی با چه هزینه ای در كجای كارخانه به مصرف می رسد ، آیا بخشی از این انرژی تلف می شود ؟ اگر چنین است ، دلیل تلف شدن انرژی چیست ؟ در كجای كارخانه یا در كدام دستگاهها و ماشینها این اتلاف انرژی وجود دارد ؟ میزان اتلاف چقدر است ؟



دومین مرحله ، اندازه گیریهای مختلف است . ساده ترین روش اندازه گیری آن است كه صورتحسابهای برق و مواد سوختی كارخانه را بررسی كنیم و ببینیم در یك دوره زمانی مشخص چقدر انرژی مصرف شده است ، سپس باید حجم تولیدات كارخانه را محاسبه كنیم و ببینیم در همان مدت ، چه مقدار محصول تولید شده و برای هر محصول چقدر انرژی مصرف كرده ایم ؟ نتیجه این محاسبه ، یعنی میزان مصرف انرژی برای هر واحد تولید را شدت انرژی می نامیم .

مطالعات نشان داده است كه میزان شدت انرژی در كشور ما تقریبا سه برابر بیشتر از سایر كشور هاست ، یعنی ما برای آن كه محصول مشخصی را در مقایسه با سایر كشورها تولید كنیم سه برابر بیشتر از انرژی استفاده می كنیم .



سومین مرحله آن است كه : اولویتها را برای انجام دادن اصلاحات تعیین كنیم ، یعنی به مسئولان كارخانه نشان دهیم كه از كجا و از چه بخشهایی بهینه سازی مصرف انرژی را آغاز كنیم .

چهارمین مرحله آن است كه هزینه های لازم برای انجام اصلاحات را بر آورد كنیم و تعیین كنیم كه اگر كارخانه در این كار سرمایه گذاری كند چقدر در هزینه انرژی خود صرفه جویی خواهد كرد و در چه مدت سرمایه اش باز خواهد گشت .

مجموعه این موارد به صورت یك گزارش و دستورالعمل مشخص به مسئول كارخانه ارائه می شود تا اصلاحات لازم را انجام دهد .

[Aysajoon]

مدیریت بار

منظور از بار ، بار الكتریكی است . یعنی میزان الكتریسیته ای كه هر مصرف كننده در هر زمان از شبكه برق مصرف می كند .

هر گونه مصرف برقی هر قدر هم كم باشد به همان نسبت بر شبكه برق فشار می آورد، این فشار را بار الكتریكی می گوییم .

در همه بخشهای انرژی بر ، زمانهایی در طول روز یا سال وجود دارد كه مصرف برق زیاد می شود یا اگر در كارخانه ، همه دستگاههای برق با هم شروع به كار كنند فشار بر شبكه برق زیاد می شود ، این لحظه را اوج مصرف یا پیك می گویند .

مثلا می دانیم كه در كشورمان بین ساعات 5 تا 9 بعد از ظهر ، یك اوج مصرف وجود دارد و فشار زیادی به شبكه وارد می آید ، چون همه مردم به خانه هایشان بر می گردند و از وسایل برقی متعددی استفاده می كنند .


این اوج مصرف را اوج مصرف شب می گویند و به همه مردم سفارش می كنند كه در این ساعتها تا آنجا كه ممكن است از وسایل خانگی پر مصرف مثل جاروبرقی ، اتو و ماشین لباس شویی استفاده نكنند .

یك اوج مصرف هم در طول سال داریم ، مثلا در وسط تابستان ، یعنی گرمترین فصل ، چون همه مردم كولرهایشان را روشن می كنند ، یك اوج مصرف فصل تابستان بوجود میآید .

در این زمان گاه شاهدیم كه خاموشیهایی هم اتفاق می افتد . این خاموشیها به آن دلیل صورت می گیرد كه فشار مصرف بر شبكه برق بسیار زیاد می شود و این شبكه قدرت تامین برق كافی را ندارد .

در كارخانجات ، مدیریت بار هم مثل ممیزی انرژی با همان اقدامات یعنی شناخت كارخانه و محصولات آن ، شناخت منابع انرژی ، اندازه گیریها ، تعیین كردن اولویتها و ارزیابی اقتصادی انجام می شود با این تفاوت كه این كار با استفاده از ابزارهای دیگری انجام می شود و هدف پیدا كردن راههایی است كه نه تولید كارخانه كم شود و كار آن دچار توقف و اخلال و نه فشار زیادی به شبكه برق وارد شود .