تکلیف مال بی صاحب

[Sookoot]

پيدا شدن اموالي که مالکي ندارد، موضوعي است که شايد براي بعضي از افراد اتفاق افتاده باشد. به اموالي را که صاحبي ندارد يا يابنده از پيدا شدن صاحب مال عاجز شود، اموال مجهول المالک گفته مي شود

قانون براي اين گونه اموال و چگونگي استفاده از آن و حقوق يابنده اموال شرايطي را مطرح کرده است

قانون چه میگوید؟

طبق ماده 23 قانون مدني «استفاده از اموالي که مالک خاص ندارد، مطابق قوانين مربوطه به آن هاست.» به اموالي که مالک خاصي ندارد و قانون مصرف آن را براي فقرا قرار داده است اموال مجهول المالک گفته مي شود.

براساس ماده 28 قانون مدني «اموال مجهول المالک با اذن حاکم يا ماذون از طرف او به مصارف فقرا مي رسد.» بهترين مصداق اموال مجهول المالک در اين قانون اشيا و حيوانات است.

اگر هر فردي مالي پيدا کند که قيمت آن کمتر از يک درهم (هزار و 500 تومان امروز) باشد، مي تواند آن را تملک کند البته در صورتي که بعد از تملک صاحب آن پيدا شود و عين مال موجود باشد بايد به مالک برگردانده شود، اما اتلاف آن ضمان آور و مسئوليت آور نيست.

اگر قيمت مال پيدا شده يک درهم و وزن آن 6/12 نخود نقره يا بيشتر باشد، پيدا کننده بايد براي آن يک سال تعريف کند و اگر در اين مدت صاحب مال پيدا نشد، اختيار دارد آن را به طور امانت نگه دارد يا در آن تصرف کند. در صورتي که مال را به طور امانت نگه دارد و بدون تقصير او تلف شود، ضامن نيست

چنان چه پيدا کننده مال از همان ابتدا يا قبل از پايان مدت يک سال متوجه شود که نمي تواند صاحب مال را بيابد و از پيدا کردن او مأيوس شود، اين تعريف (مدت يک ساله) از او ساقط مي شود،
منظور از تعريف که در اين قانون آمده، انتشار نصب و آگهي، مبني بر پيدا شدن مال در محل و تلاش براي پيدا کردن مالک آن مال از اين طريق است، طوري که بتوان گفت در عرف و عادت به اطلاع اهالي محل رسيده‌است.

اگر بعد از يک سال، صاحب مال پيدا شود و عين آن مال موجود باشد بايد به او داده شود، زيرا ماده 163 قانون مدني، تملک را مجاز نشمرده است و تنها تصرف در آن را مجاز مي داند. چنان چه مال تلف شده باشد، مالک نمي تواند از او خسارت بگيرد چرا که يابنده مجاز در تصرف آن مال است

بنا بر ماده 165 قانون مدني «هر فردي که در بيابان يا خرابه که خالي از سکنه است و مالک خاصي ندارد مالي پيدا کند، مي تواند آن را تملک کند و محتاج به تعريف نيست، مگر اين که معلوم باشد مال زمان حاضر است.» در اين صورت در حکم اشياي پيدا شده ديگر در آبادي است.

اگر قدمت و کهنگي مال جوري باشد که آن را در زمره آثار باستاني و عتيقه درآورد، تملک آن مجاز نيست و بايد در اختيار دولت قرار گيرد.
ماده 167 قانون مدني میگوید اگر مال پيدا شده، امکان ندارد که باقي بماند و فاسد مي شود بايد به قيمت معادل روز فروخته شود و قيمت آن در حکم خود مال پيدا شده، خواهد بود.

هر فردي که حيوان گم شده اي را پيدا کند، بايد آن را به مالک آن مسترد کند و اگر مالک را نشناسد بايد به حاکم يا قائم مقام او (دادستان) تسليم کند وگرنه ضامن است هر چند بعد از تصرف آن را رها کند.
براساس ماده 172 قانون مدني «هر گاه حيوان گم شده اي در نقاط غير مسکوني يافت شود، پيدا کننده حق مطالبه مخارج نگهداري آن را از مالک خواهد داشت.»

اگر فردي مال دفن شده اي يا جواهري از دريا پيدا کند که مالک آن معلوم نباشد و جزو آثار باستاني هم نباشد، مي تواند آن را تملک کند.