اولین کلیسای ساخته شده جهان در ایران
کلیسای تادئوس یا «طاطائوس» یا «قره کلیسا» در شمال شرق شهرستان «چالدران» و «جنوب ماکو» از توابع استان آذربایجان‌غربی واقع شده است. تاریخ آن به روایت «خورناستی» مورخه ارمنی به اوایل دوره مسیحیت می‌رسد. این کلیسا از معتبرترین و پرنقش و نگارترین کلیساهای ارمنیان در ایران است و از شهرت جهانی برخوردار است. در چهارم مرداد هر سال برابر با 26 ژوئن میلادی ارمنیان جهان برای زیارت کلیسای طاطائوس مقدس به ایران می‌آیند که به هم‌راه آن‌ها تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران نیز در مراسم زیارت کلیسای طاطائوس شرکت می‌کنند. قره در زبان آذری به معنای سیاه است و وجه تسمیه این نام سیاه بودن قسمتی از کلیسا است. ظاهرن ساختمان اصلی کلیسا تمامن از سنگ‌های سیاه ساخته شده که پس از بازسازی قسمتی از سنگ‌ها به وسیله سنگ‌های سفید جای‌گزین شده است. به احتمال زیاد این عمل به‌صورت عمدی انجام شده تا آیندگان از شکل و ظاهر اولیه کلیسا مطلع باشند.
این کلیسا در دوره‌های مختلفی، به‌دلایل مختلف ویران و مجددن بازسازی شده است. در سال 1230 میلادی (616 هجری) هنگام حمله «چنگیز» قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت «هلاکوخان» مغول در آذربایجان، «خواجه نصیرالدین طوسی» به مرمت آن همت گماشت. این کلیسا یک بار نیز در زلزله‌ای که در سال 1319 میلادی اتفاق افتاد، ویران شد و بنا بر روایت «آندرانیک هویان»، سندی درباره تعمیر آن به وسیله «زکریای» قدیس در سال 1329 در دست است. در سال ۶۴۴ یا ۶۴۵ هجری قمری تجدید بنا شد. فرمان «شاه عباس اول» صفوی در حمایت از ارمنیان بر روی سردر آن دیده می‌شود. «عباس میرزا» ولیعهد فتح‌علی‌شاه نیز تزبیناتی بر آن افزوده‌است.
در سال 1230 میلادی (616 هجری) هنگام حمله «چنگیز» قسمت بزرگی از این کلیسا ویران شد، ولی هنگام اقامت «هلاکوخان» مغول در آذربایجان، «خواجه نصیرالدین طوسی» به مرمت آن همت گماشت.
قره کلیسا دارای ویژگی خاص معماری ارمنی بوده و از نظر حجم و تکنیک یکی از با ارزش‌ترین آثار تاریخی کشور محسوب می‌شود. تادئوس یا طاطائوس (طاطاوس) یکی از حواریون مسیح است که در سال چهل میلادی به ارمنستان آمد و به تبلیغ مسیحیت پرداخت. گروه زیادی به آیین مسیح روی آوردند که از آن جمله «ساناتروک» پاشاه ارمنستان و دخترش ساندخت بود. ولی سلطان کمی بعد پشیمان شد و به مخالفت با آیین جدید پرداخت و دستور داد تا تادئوس، ساندخت (دخترش) و گروهی دیگر که به مسیحیت گرویده بودند (حدود 3500 نفر) را به قتل برسانند.
در سال 302 میلادی، زمان پادشاهی «تیرداد» از پادشاهان ارمنستان، مسیحیت در این کشور دین رسمی و همگانی شد. مسیحیان ارمنی که خاطره شهادت تادئوس و ساندخت را نسل به نسل حفظ کرده بودند. کلیساهایی بنا کردند که قره کلیسا یکی از آن‌هاست. بنابر عقیده ارامنه کلیسای طاطائوس اولین کلیسایی است که به دستور مبشرین و حواریون مسیح در دنیا ساخته شده است و چون از نظر مذهبی، شهادت را بزرگترین سعادت برای بشر می‌دانند، هر سال در روزهای آخر تیر ماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل «تادی» مقدس و پیروان مسیحی او است در قره کلیسا مراسم خاصی بر پا می‌دارند.
این کلیسا امروزه به مناسبت جشنی سالانه، تابستان‌ها میعادگاه ارمنیان ایران و حتا کشورهای همسایه است. در هفته اول مرداد ماه، ارمنیان از شهرهای تبریز، ارومیه، تهران، اصفهان، قزوین و… به صورت گروهی و خانوادگی به قره کلیسا می‌آیند. علاوه بر ارمنیان، خانواده‌هایی از آشوریان و به‌ندرت خانواده‌های کاتولیک هم در این جشن شرکت می کنند. یکی از آداب پسندیده در طول زیارت سه روزه، آیین‌های غسل تعمید کودکان و نوجوانان ارمنی در این کلیسا است. زیرا عده‌ای براین عقیده‌اند که تعمید کودکانشان در نخستین کلیسای حضرت مسیح و محل شهادت حواری آن حضرت، هم‌راه با خیر و برکت است.
گروهی نیز فرزندان‌شان را با نذر و نیت در آن‌جا غسل تعمید می‌دهند و به‌همین خاطر سن غسل تعمید گیرندگان گاه به 15 و 20سال هم می‌رسد. روزهای توقف خانواده‌ها در قره کلیسا متفاوت است. رسم این است که سه روز (از اول تا سوم مرداد) باید در آن‌جا بمانند ولی کسانی که از راه دور می‌آیند، گاهی بیش از سه روز می‌مانند. خانواده‌هایی هم که از شهرهای نزدیک می‌آیند ممکن است فقط روز دوم آن‌جا باشند، سپس مراجعت کنند. در اطراف کلیسا، به رغم فراوانی جمعیت در روزهای جشن، ساختمان و بنایی برای بیتوته زائران نیست. خانه‌های روستایی قره کلیسا (در سیصد متری کلیسا، که 10 تا 12 خانه است) متعلق به کشاورزان مسلمان روستاست و مورد استفاده مسافران قرار نمی‌گیرند.
از طرف خلیفه‌گری ارامنه، در روزهای جشن چادرهایی در اطراف کلیسا نصب شده که در اختیار مسافران قرار داده می‌شود. علاوه بر آن گروه زیادی از مسافران با خود چادرهای مسافرتی حمل می‌کنند تا با مشکل اقامت رو به رو نشوند. جشن قره کلیسا برای ارمنیان، مجموعه‌ای از انگیزه‌های اعتقادی، قومی، سنتی، خانوادگی، عاطفی، تفریحی و هم‌چنین مسافرت و استفاده از آب و هوای ییلاقی و دیدار دوستان و آشنایان است. تهیه غذا و پرداختن به خوردن و آشامیدن، سرگرمی عمومی خانواده‌ها را در این سه روز تشکیل می‌دهد.
در بیش‌تر ساعت‌های روز و شب سفره و بساط غذا در چادرها یا آستانه چادرها گسترده است و این سفره‌ها مرکز گرد آمدن خانواده‌ها و آشنایان است. تجدید دیدار با دوستان و آشنایان نیز یکی از ویژگی‌های این جشن سه روزه است. چنان که برخی از ارامنه تنها در موقعی که به قره کلیسا می‌آیند یک‌دیگر را ملاقات می‌کنند. در این سه روز آیین دعای کلیسا در روزهای اول و دوم مرداد صبح و عصر برگزار می‌شود، ولی در روز سوم، تنها یک بار و با آیین ویژه عید به وسیله اسقف اعظم که از تهران می‌آید و اسقف تبریز اجرا می‌شود. شرکت در آیین‌های کلیسا در روزهای جشن اجباری نیست و دیده شده است که برخی افراد هیچ‌گاه در این مراسم شرکت نمی‌کنند. در دو کیلومتری شمال غرب کلیسا، بر بلندایی، نمازخانه‌ای وجود دارد که طبق گفته‌ها محل شهادت «ساندوخت»، اولین شهیده مسیحی است که قدمت آن به قره کلیسا می‌رسد.
قره کلیسا، مزار تادئوس (طاطاؤس) مقدس یکی از حواریون عیسی مسیح است. به استناد منابع تاریخی بخشی از ارمنیان پیرو دین زرتشت بوده‌اند و بخشی نیز آیین مهرپرستی داشته‌اند. برای نخستین‌بار در سال ۴۳ میلادی دو نفر از حواریون به نام‌های «طاطاوس» و «بارتولومئوس» از شمال بین‌النهرین گذشته و برای رساندن پیام مسیح به ارمنستان وارد ایران می‌شوند. «تادئوس مقدس» که یکی از حواریون عیسی مسیح و از بنیان‌گذاران کلیسای ارمنی است، در سال ۶۶ میلادی به‌خاطر بشارت مسیحیت به قتل رسید. مقبره وی در قره کلیسا قرار دارد و به‌صورت یکی از زیارت‌گاه‌های مهم ارمنیان از آن یاد می‌شود.
منابع:
ایرانیکا
دوست عزیز، به سایت علمی نخبگان جوان خوش آمدید
مشاهده این پیام به این معنی است که شما در سایت عضو نیستید، لطفا در صورت تمایل جهت عضویت در سایت علمی نخبگان جوان اینجا کلیک کنید.
توجه داشته باشید، در صورتی که عضو سایت نباشید نمی توانید از تمامی امکانات و خدمات سایت استفاده کنید.
پاسخ با نقل قول
نوشته اصلی توسط طلیعه طلا
علاقه مندی ها (Bookmarks)