تجزيه و تحليل علل موفقیت حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهرشرکت بهره برداری
تجزيه و تحليل علل موفقیت حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهرشرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری دربازه زمانی ( 1384-1383)فريد بن سعيد کارشناس ارشد آموزش و تجهیز نیروی انسانی شرکت ملی گاز ایران رهبر وقت گروه کنترل کیفیت بوذرجمهرسپهدار سیاهی اپراتور ایستگاه تزریق گاز شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری و دبیر وقت گروه کنترل کیفیت بوذرجمهرواژگان کلیدی: نظام پیشنهادها ،دوایر کنترل کیفیت (QCC) ،ابزارهای کنترل کیفیت مناطق نفت خیز جنوب ، شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری چکیده :شركت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری، یکی از پنج شرکت اصلی مناطق نفت خیز جنوب شرکت ملی نفت ایران است . این شرکت درسال 1382 سیستم نظام پیشنهادها را نهادینه و اجرایی نمود، نويسندگان اين مقاله كه در جريان جزييات اجراي اين سيستم قرار داشتند،با توجه به نواقص ،مشکلات ،معضلات وطراحی های ناقص سیستم،ادوات،تجهیزات و فرآیندهای موجود در حیطه شغلی خود که منجر به بروز مشکلات جدی برای سازمان می گردید ،تصمیم گرفتند از این فرصت پیش آمده استفاده و باتشکیل یک حلقه کنترل کیفیت ( QCC) به نام گروه بوذرجمهر در قالب سیستم نظام پیشنهادها و ارائه پیشنهادهای گروهی بر مبناء پایه های علمی به حل این مسائل بپردازند تا علاوه بر تحقق اهداف این سیستم ،خود نیز از مزایای نتایج اجرای پیشنهادها بهره مند شوند .این گروه پس از شکل گیری با ارائه و اجرایی نمودن چند پیشنهاد موثر در حوزه کاری خود موفق گردید علاوه بر تحقق اهداف گروه،در دوسال متوالی 1383و1384در بین 44حلقه کنترل کیفیت به عنوان گروه نمونه درشرکت بهره برداری نفت وگاز آغاجاری معرفی شود. (1)این مقاله،حاصل تجربیات حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر در کسب موفقیت های فوق می باشد . بي گمان نتايج خروجي اين پژوهش مي تواند با بررسي تفصيلي نتايج حاصل از اجراي آن به عنوان يك الگوي مناسب جهت استقرار و اجراي هوشمندانه اين رويكرد در سطح سازمان های دولتی و خصوصی مورد استفاده و بهره برداری قرار گيرد . مقدمه : دواير كنترل كيفيت( QCC) یكي از رويكردهاي موثري است كه در عرصه هاي مختلف صنعتي و خدماتي بسيار کاربرد دارد ، از ويژگي هاي مهم ومنحصربفرد اين رويكرد آن است كه علاوه بر بكارگيري موثر تكنيك ها و ابزار هاي مورد استفاده در حوزه مهندسي كيفيت ، با رويكردي خلاقانه به حوزه حل مسئله نيز پرداخته و تلاش مي كند تا با تلفيق اين دو ، در قالب يك كار گروهي هدفمند به تامين اهداف سازمان از طريق حل مشكلات در سطوح مختلف ،بهبود مستمر ببخشد . حلقه های کنترل کیفی ،گروه کوچکی از داوطلبان یک واحد کاری مشابه هستند که با استقلال کامل ،به صورت پیش قدم و دلخواه به شناسایی ،تجزیه و تحلیل و حل مسائل داخل واحد خود پرداخته و راه حل مناسب را برای اجرا به مدیران ارائه می دهند .این حلقه ها که بیشتر در مورد ارتقای کیفیت و افزایش بهره وری تلاش می کنند اغلب بین 4 تا 12 عضو دارند که بصورت داوطلبانه فعالیت می کنند .و با انجام فعالیت گسترده کنترل کیفی در سطح شرکت با سازماندهی مستمر و با استفاده از روش های کنترل کیفی و مشارکت تمامی اعضاء در برابر افزایش آگاهی های خود و افزایش کیفیت محیط کار ،کنترل فرآیند تولید و اصلاح آن فعالیت می کنند . (3)هدف اصلی از تشکیل حلقه های کنترل کیفیت هموار کردن راه ارتقای کیفیت کار از سوی کارکنان ،سرپرستان و مدیرانی است که مستقیما"با کار در ارتباط هستند . در این شیوه ،کسانی که کالا و یا خدمتی را تولید می کنند ،خودشان باید کنترل کیفی کنند تا خدمت و یا محصول بدون عیب و نقص تولید شود . در این روش هم مانند سایر روش های مشارکت نیاز جدی به آماده بودن بستر فرهنگی سازمان دارد . از ویژگی های دیگر این روش ،اختیاری بودن عضویت در این گروه ها است .افراد با میل ،علاقه و اراده خود در این فعالیت ها مشارکت کرده و در نتایج حاصله سهیم می شوند . حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر در سال 1382 در واحد تزریق گاز کرنج شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری در راستای موارد ذکر شده تشکیل گردید و با عملکرد بسیار خوب توانست در سال های 1383و1384 با ارائه 80 پیشنهاد ، اجرایی نمودن 20 پیشنهاد وارزیابی 50 پیشنهاد برای شورای نظام پیشنهادهای شرکت ،به عنوان گروه نمونه در سطح شرکت بهربرداری نفت و گاز آغاجاری معرفی گردد.(1) در ادامه به بررسی و تجزیه و تحلیل روند شکل گیری و عملکرد این گروه در تحقق موارد فوق و همچنین چالش ها و موانعی که در مسیر این حرکت قرار داشتند و استراتژی های طراحی شده جهت غلبه بر این موانع توسط گروه ذیربط می پردازیم.بیان زمینه و موقعیت تجربه :شركت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري يكي از پنج شركت بهره برداري تابع شركت ملي مناطق نفتخيز جنوب شرکت ملی نفت ایران است كه راهبري عمليات توليد ، فرآورش و انتقال نفت و گاز را با رعايت اصول صيانت از مخازن با فعاليت مستمر در 45 واحد عملياتي از هشت ميدان نفتي (آغاجاري، كرنج، پرنج ، پارسي ، رامشير، رگ سفيد، پازنان و مارون) را با فعاليت 12 واحد بهره برداري، 8 كارخانه گاز و گاز مايع ،18 ايستگاه تقويت فشار و تزريق گاز، 4 واحد نمكزدايي را بر عهده دارد و 25%درصد نفت مناطق نفتخيز جنوب را توليد مي نمايد . و بيش از 30% مايعات گازي خوراك پتروشيمي بندر امام خميني (ره) و توليد روزانه در حدود 11000 بشكه در روز نفتا بخشي از خوراك مورد نياز شركت پتروشيمي بوعلي را تامين مي كند.شركت بهره برداري نفت و گاز آغاجاري با گستردگي 25 هزار كيلومتر مربع پراكندگي در نقاط كوهستاني و صعب العبور استان هاي خوزستان، كهگيلويه و بوير احمد و سواحل استان بوشهر قرار دارد .اين شركت در 125 كيلومتري اهواز در جنوب غربي كشور و جنوب شرقي استان خوزستان واقع شده است كه وظيفه اصلي آن توليد نفت خام،گاز، مايعات گازي و همچنين تزريق گاز به مخازن محدوده جغرافيايي تحت مديريت با رعايت كليه اصول ايمني و محيط زيست مي باشد . اين شركت با توليد حدود20% نفت توليدي كشور سهم بسزايي را در توسعه و آباداني ايران اسلامي ايفا مي كند. واحدهاى بهره بردارى شماره ٤ و شماره ١ آغاجارى، اولين واحدهاى عملياتى بوده‌اند كه نفت خام توليدى آنها به ترتيب جهت ارسال به صادرات تاسيس گرديده اند. اين شركت راهبرى عمليات توليد، فرآورش و انتقال نفت و گاز را با فعاليت مستمر واحدهای بهره بردارى ، كارخانه های گاز و گاز مايع ، ايستگاه های تقويت فشار و تزريق گاز و واحدهای نمكزدايى به عهده دارد.از ويژگي هاي منحصر به فرد اين شركت مي توان به موارد ذيل اشاره نمود.(8)1. تنوع و تعدد ماشين آلات فرايندي توليد2. داشتن بزرگترين ايستگاه تزريق گاز خاورميانه. ( تزريق گاز آغاجاري) 3. اولين ايستگاه تزريق گاز امتزاجي. ( تزريق گاز رامشير ) 4. وجود دو پالايشگاه گاز و گاز مايع. 5. با در اختيار داشتن دو تلمبه خانه نفت، نقش ترمينال را درخطوط صادراتي ايفا مي كنند.(شاهرگ حياتي صادرات)6. داشتن 7000 كيلومتر خطوط لوله.7. وجود وسيع ترين انبارهاي كالاي نفتي در آغاجاري. حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر در واحد تزریق گاز کرنج این شرکت شکل گرفت ،وظیفه این واحد تزریق روزانه 270 میلیون فوت مکعب گاز به مخزن نفتی کرنج به منظور حفظ فشار رانش نفت وافزایش ضریب بازیافت نفت این مخزن می باشد. بیان مسئله و ضرورت آن طرح جمع آوری گازهای همراه نفت مخازن کرنج و پارسی وتزریق گازبه این میادین از سال 1354 طراحی و ادوات و تجهیزات آن از شرکت های آلمانی و انگلیسی خریداری گردید که به دلیل انقلاب اسلامی ایران در سال 1357 و جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران اجرای آن به تعلیق افتاد . پس از پایان جنگ تحمیلی در سال 1369 مراحل نصب ایستگاه ها و ادوات و تجهیزات این طرح از سر گرفته شد و نهایتا" فاز اول آن در سال 1372 به مرحله بهره برداری رسید اما از آنجائیکه از مرحله طراحی تا اجرا زمان زیادی سپری شده و اسناد و مدارک آن ناقص بود بلطبع این طرح در هنگام بهره برداری با مشکلات فنی زیادی روبرومی شد که بازدهی آن را کاهش می داد ،از جمله این مسائل می توان به موارد زیر اشاره نمود :1-ناهماهنگ بودن سیستم نصب واحدهای تقویت فشار با ایستگاه های تزریق گاز 2-ازکار افتادن متوالی الکتروموتورها و توربین های گازی ایستگاه ها 3-ارسال گازومایع های گازی به مشعل و سوزاندن آن ها 4-نقص و کمبود قطعات و تجهیزات ایستگاه ها و تشکیلات سر چاهی 5- ناقص بودن نقشه ها و اسناد عملیاتی ادوات ،تجهیزات و فرآیندها 6-کمبود منابع انسانی آموزش دیده و متخصص 7-آلوده نمودن محیط زیست به علت انجام فرآیندهای اشتباه 8-نقص در سیستم های کنترلی 9-بسته شدن شیرهای کنترلی در مسیرهای ورودی و خروجی واحدها و خطوط انتقال گازبا توجه به موارد فوق و لزوم بررسی و تجزیه و تحلیل مشکلات و ارائه راهکارهای عملیاتی مناسب در راستای رفع آن ها و همچنین ارتقاء بخشیدن به سیستم های فرآیندی ،ضرورت تشکیل گروه های متخصص در قالب حلقه کنترل کیفیت که با استقلال کامل ،به صورت پیش قدم و دلخواه به شناسایی ،تجزیه و تحلیل و حل مسائل این طرح پرداخته و راه حل مناسب را برای اجرا به مدیران ارائه دهند احساس گردید که در این راستا حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر در سال 1382 در قالب نظام سیستم پیشنهادها شکل گرفت . در ادمه به روند شکل گیری و تشریح عملکرد این گروه پرداخته می شود . شکل گیری گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر از ابتدای سال 1382 که نظام مشارکت در شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری تصمیم به تشکیل گروه های کنترل کیفیت گرفت ، افراد گروه بطور فعال و با ارائه پیشنهادهای فردی و گروهی ، شرکت در سمینارهای آموزشی ،برقراری ارتباط دوستانه با اعضای شورای نظام پیشنهادها ومطالعات مرتبط با موضوع، با این نظام همکاری نمودند تا بتوانیم ذهنی افراد را با مدیریت مشارکتی آشنا و توانمندی لازم را در این زمینه کسب نمایند .پس از گذشت یک سال به این نتیجه رسیدیم که می بایست از مرحله نظام پیشنهادها فراتر رفت و یک گروه کنترل کیفیت در واحد عملیاتی خود تشکیل دهیم تا پیشنهادها بصورت هدفمند تذوین شده و قبل از ارسال به دبیر خانه توسط همین گروه ارزیابی و کارشناسی شوند . از آنجای که اعضا گروه می بایست از سطوح سازمانی و مقاطع تحصیلی متفاوت و از همه مهم تر بصورت داوطلبانه شکل می گرفت،شاخص هایی را برای گزینش افراد مشخص و برمبناء آن شاخص ها و عملکرد ایشان در طول یکسال گذشته در نظام پیشنهادها افراد گروه را مشخص نموده و گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر را در ایستگاه تزریق گاز کرنج پارسی شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری شکل دادیم .شاخص های مورد نظرجهت گزینش افراد در دو بخش عمومی و ویژگی های شخصیتی ارائه نمودیم که عبارت بودند از :شرایط عمومی : 1- شاغل (رسمی و غیر رسمی )درایستگاه تزریق گاز 2-هر مقطع تحصیلی 3- بدون محدودیت سنی ویژگی های شخصیتی : 1- مخاطره‌پذيري متوسط2- تحمل ابهام3- نياز به توفيق طلبي4- استقلال‌طلبي 5- خلاقيت و نوآوري 6- آينده‌نگري 7- عزم، اراده و پشتكار 8- فرصت‌طلبي 9- کانون کنترل درونيمرحله بعد پس از تشکیل گروه، تدوین نظام نامه حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهربود که پس از چند جلسه هم اندیشی و دعوت از کارشناسان ذیربط در جلسات، این نظام نامه تهیه و تدوین گردید که از مهم ترین موارد آن می توان به نکات زیر اشاره نمود : (2)1- چشم انداز گروه : قرار گرفتن بین پنج گروه برتر مناطق نفت خیز جنوب و برترین گروه شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری در سال 13862- ماموریت گروه : تشکیل جلسات منظم و مستمر داخلی و ارتباط تنگاتنگ با شورای نظام پیشنهادهای شرکت در راستای تحقق اهداف گروه در کمترین زمان ممکن 3- اهداف گروه شامل :الف – بالا بردن کیفیت محصولات و خدمات ،تقلیل ضایعات ،کاهش هزینه های تولید ، بهبود فرآیندهای عملیاتی و بهداشت ،ایمنی و محیط زیست ب – تقویت حس مسئولیت پذیری و ایجاد انگیزه در بکارگیری ابداع و ابتکار کارکنان ج – فراهم نمودن زمینه های دستیابی به اهداف و سیاست های نظام پیشنهادهای شرکت د- اخذ پیشنهاد سایر اعضاء و گروه ها از شورای نظام پیشنهادها جهت ارزیابی و- نهادینه نمودن چهار اصل تعهد ،تبحر ،ارتباطات ،و بهبود مستمر در اعضاء گروه و کارکنان 4- ترکیب گروه : رییس جلسه (هر شش ماه با رای گیری اعضاء انتخاب می شود .)،دبیر جلسه (با رای گیری اعضاء به مدت سه سال انتخاب می شود )؛چهار کارشناس در زمینه های متفاوت(اعضای اصلی گروه )،با توجه به دستورجلسه از یک یا دو کارشناس مرتبط با موضوع جهت شرکت در جلسات دعوت به عمل می آید . در این نظام نامه وظایف رییس ،دبیر و اعضای گروه نیز مشخص گردید .5- برخی از دستورالعمل های اجرایی نظام نامه حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر عبارت بودند از : الف – تشکیل جلسات بصورت منظم و هفته ای یکبار ب- استفاده از تکنیک های خلاقیت برای استخراج پیشنهاد ج – ارزیابی و کارشناسی پیشنهاد تو سط اعضاءگروه د- در صورت قبول پیشنهاد توسط شورای نظام پیشنهادها 30 % پاداش به ارائه دهنده پیشنهاد و مابقی بین اعضاء تقسیم خواهد شد. .و- پیشنهاد های دریافت شده از شورای نظام پیشنهادها جهت ارزیابی توسط اعضا ء در جلسات داخلی ارزیابی و حق ارزیابی بین اعضاء تقسیم می شود . ه- انتشار نشریه داخلی توسط گروه بصورت ماهانه و توزیع بین کارکنان و سایر گروه ها . ی – اجرای مباحث آموزشی جهت به روز ماندن و توانمند سازی اعضاءگروه توسط اعضاء یا افراد خارج از گروه در ابتدای جلسات.پس از تدوین نظام نامه رییس و دبیر جلسه مشخص و حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر فعالیت خود را بطور رسمی آغاز نمود. در ابتدا می بایست حمایت مدیر ذیربط و شورای نظام پیشنهادها اخذ می گردید تا مواردی چون آموزش ،حمایت مالی و ایجاد انگیزه برای اعضاء گروه حاصل می شد ،بدین جهت تمرکز گروه بر روی پیشنهادهای زود بازده قرار گرفت و با ارائه دو پیشنهاد و اجرایی شدن آن در کمترین زمان و همچنین ارزیابی چهار پیشنهاد و ارائه جوابیه کامل ارزیابی به شورای نظام پیشنهادها حمایت های لازم از ایشان اخذ گردید . از جمله این حمایت ها می توان به دوره های آموزشی ضمن خدمت مانند تکنیک های خلاقیت ،فن اداره جلسات ،مستند سازی ،کار گروهی، مهارت های ارتباطی و همچنین انگیزه های مادی و معنوی مانند اضافه کاری ،بالا بردن ارزش یابی سالانه ، اجازه تشکیل جلسات در وقت اداری و مشارکت در تصمیم گیری های مدیریتی اشاره نمود .تدوین استراتژی حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر :پس از اخذ حمایت لازم و کسب اعتماد شورای نظام مشارکت می بایست استراتژی گروه با توجه به شرایط موجود و شرایط مطلوب استخراج و بر مبناء آن نقشه راه اجرایی استراتژی تدوین می گردید. برخی از استراتژی های استخراج شده عبارت بودند از :الف - استراتژی افزایش آگاهی اعضاء از طریق داستانگویی: هرگاه اعضاء مسئولیت حل مشکلات خود را بر عهده گیرند، مستعد تلاش در جهت بهبود زندگی فردی و سازمانی خود هستند. رویکرد داستانگویی به عنوان عامل ضروری توانمند سازی موجب تقویت تلاش های مبتنی بر همکاری و کار تیمی می شود . ب - استراتژی آموزش مهارتهای حل مسئله: اعضاء لازم است که ظرفیت مهارت های حل مسئله را در خود افزایش دهند .این مهارت ها می تواند به توانمند سازی افراد در سطح فردی ، بین فردی و گروهی به عنوان یک گام ضروری منجر به تغییر موقعیت نامطلوب شود. ج –استراتژی استخراج نقاط ضعف فرآیندهای عملیاتی: با تهیه لیست این نواقص از طریق بررسی اسناد و مصاحبه با کارکنان به راحتی می توان از آنها پیشنهادهای اجرایی فراوانی استخراج نمود .د- استراتژی ترازیابی با سازمان های داخلی و خارجی در زمینه موارد ذیربط: با اجرای این استراتژی از تجربیات سازمان های داخلی و خارجی جهت بهبود و توسعه فرآیندها در قالب پیشنهاد می توان بهره برداری نمود.که کشور ژاپن و شرکت داخلی ساپکو انتخاب گردیدند. و-استراتژی تفویض اختیار از مدیریت : با اجرای این استراتژی و حذف رده های نظارتی می توان به روند فعالیت گروه سرعت بخشید و به اهداف از پیش تعیین شده سریع تر رسید .ه- استراتژی کسب اعتماد و حمایت سایر کارکنان : با ایجاد محیط رقابتی سالم و سهیم نمودن سایر کارکنان در مزایای اجرای پیشنهادها می توان از ایده و حمایت های ایشان در تحقق اهداف گروه بهرمند شد .روش اجرایی گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر با توجه به اهمیت و جایگاه حلقه های کنترل کیفیت جهت تحقق اهداف گروه و رسیدن به چشم انداز تعریف شده می بایست یک روش اجرایی مناسب و با رویکرد علمی تدوین و بر مبناء آن فعالیت های گروه را ادامه می دادیم بدین منظور مطالعات متعددی را در این زمینه انجام ،و در نهایت حلقه های کنترل کیفیت شرکت ساپکو را الگوی خود قرار داده ومحتوی کتاب مدیریت کیفیت جامع انتشارات این شرکت (3)را مرجع و بر مبناء آن برنامه اجرایی گروه را تدوین و اجرایی نمودیم.در ادامه به تشریح این روند می پردازیم.1-در ابتدا ازابزار نمودار جریان فرآیند استفاده نمودیم. این نمودار به منظور مشخص نمودن محدوده فعالیت کاری گروه ترسیم تا با مطالعه و تجزیه وتحلیل آن بتوانیم مسائل بالقوه در فرآیند را شناسایی و مشخص نماییم . سپس حالت های مطلوب را برای هر فرآیند ترسیم و با توجه به شرایط موجود فرصت های مورد نظر را شناسایی و پیشنهادهای مربوطه را جهت بررسی در گروه استخراج نماییم . در شکل (1)کلیات این نمودار آورده شده است .2-در مرحله بعد با استفاده از ابزار برگه بررسی برای کلیه فرآیندها و تجهیزات کلیدی یک برگ بررسی تهیه و تدوین نمودیم تا با جمع آوری اطلاعات و مستند نمودن فرآیندها ،عواملی چون زمان ، تکرار مشکلات و معایب ، مشخص و در صورت غیر عادی بودن پس از تجزیه و تحلیل توسط گروه راهکارهای عملیاتی جهت بهبود یا رفع آن در قالب پیشنهاد ارائه گردد.شکل (2) یک نمونه از این برگه های بررسی را که برای تعویض فیلترهای روغن و آب کمپرسورهای گازی ایستگاه تزریق گاز کرنج توسط گروه تهیه گردیدبودنشان می دهد . شکل1: نمودار فرآیند محدوده کاری گروه بوذرجمهر(2) شکل 2- برگه بررسی برای تعویض فیلترهای روغن و آب کمپرسورهای گازی ایستگاه تزریق گاز کرنج(2)3-در مرحله بعد جهت ثبت آمار رویدادها و مقایسه با شرایط مطلوب از ابزار گراف ها استفاده می کردیم تا با تجزیه و تحلیل این نمودارها توسط اعضاء مشکلات و نواقص عمده فرآیندها یا تجهیزات مشخص و در لیست تبدیل به پیشنهاد قرار گیرند در این مرحله فهرستی از مواردی که قابل ارائه بصورت پیشنهاد بودند استخراج می گردید شکل(3) یک نمونه از این گراف ها را برای مشخص کردن سهم علل مختلف درکم شدن گاز تزریقی به مخزن نفتی کرنج راکه توسط گروه تدوین گردیده بودنشان می دهد. شکل 3: گراف سهم علل مختلف در کم شدن گاز تزریقی به مخزن نفتی کرنج(2)4- در این مرحله با توجه به جمع آوری اطلاعات بدست آمده از سه ابزار فوق، به منظور اولویت بندی مشکلات وعلل متفاوتی که منجر به نقص در سیستم یا اختلال در روند بهبود سیستم شده اند از ابزار تجزیه و تحلیل پارتو استفاده می کردیم این منحنی در حقیقت نشان دهنده تکاثر یا فراوانی تعداد محدود حیاتی یا مهم ترین عوامل یا علل یک مسئله ،در مقابل تعداد زیاد آشکار است . این ابزار شامل یک نمودار میله ای و یک نمودار خطی است . نمودار میله ای بصورت نزولی (مسائلی را که بر روی فرآیند تاثیر می گذارد )، مرتب شده است . نمودار منحنی خطی ، درصد جمع کل اتفاقات را در حوزه مسئله ذیربط ،به صورت تجمعی نشان می دهد . این موضوع اسم دیگری به نام قائده 20-80 به این نمودار داده است که نشان دهنده آن است که 80%مسائل از 20%علل ناشی می شود . این موضوع به شناسایی حوزه هایی که باید روی آن ها کار کرد کمک زیادی می کند .این نمودار به تجزیه و تحلیل ABC نیز مشهور است .چنانچه دو خط قائم دور 20% و 50 % علل رسم شود ،منحنی تجمعی به سه ناحیه تقسیم می گردد. ناحیه اول ناحیه A ، در برگیرنده مهم ترین عوامل است . ناحیه B ، گروه بعدی نواحی مهم را شامل می شود و سرانجام ناحیه سوم C ، شامل همان تعداد زیاد آشکار است . بنابراین ، ابتدا باید به ناحیه A و بعد به ناحیه B توجه کرد و ناحیه سوم را می توان کنار گذاشت و یا عملیات مربوط به آن را به تعویق انداخت .(3) شکل هفت یک نمونه تجزیه و تحلیل پارتو را که برای مشخص نمودن و اولویت بندی علل متفاوتی که درکم شدن گاز تزریقی به مخزن نفتی کرنج نقش داشتند را نشان می دهد. نتیجه این تجزیه و تحلیل توسط گروه بوذرجمهر مواردی مانند : از کار افتادن کمپرسورهای گازی ،بسته شدن شیر خروجی ایستگاه تزریق گاز و بسته شدن چاه های تزریق گاز را به ترتیب در اولویت های اول تا سوم جهت بررسی در جلسات گروه بوذرجمهر و استخراج پیشنهادهایی جهت رفع این مشکل قرار داد. شکل 4- تجزیه و تحلیل پارتو و منحنی تجمعی برای اولویت بندی علل کم شدن گاز تزریقی به مخزن نفتی کرنج (2)5-پس از مشخص شدن علت های اصلی از دو تکنیک حل مسئله ،"کلاه های تفکر" و "طوفان مغزی" در گروه استفاده ، عوامل وابسته به علت اصلی را مشخص و لیستی از علت ها را تهیه می نمودیم. از تکنیک کلاه های تفکر به عنوان بخشی از جلسات نظر خواهی یا تفکر جانبی برای سازماندهی تفکر خلاق ،به ویژه برای مسایلی که از دیدگاه های مختلف بسیار متفاوت بودند و به تمرکز زیادی نیاز نداشتند استفاده می کردیم .نتیجه این روش مجموعه ایده هایی بود، که از تمام زوایا نه فقط از زوایای منفی، بررسی شده بودند .فرآیند این روش به این شیوه است که در ابتدا مسئله را طرح و شش کلاه کاغذی با این مفاهیم زیر آماده می کردیم: 1-کلاه سفید :ارقام و حقایق خالص 2-کلاه قرمز: احساسات و عواطف 3-کلاه سیاه : وکیل مدافع شیطان 4-کلاه زرد :خوش بینی 5-کلاه سبز:خلاقیت و انگیزش 6-کلاه آبی :سرد و کنترل شده در مرحله بعد از افراد حاضر در جلسه درخواست می کردیم هر فرد یک کلاه را بر سر بگذارد و موارد را از دیدگاه آن کلاه طرح نماید ، زمانی که جلسه پیش می رفت اعضاء می توانستند کلاه ها را با یکدیگر تعویض و با نقش جدید مطالب را عنوان نمایند . سپس نتایج و ایده ها ،ثبت و تجزیه و تحلیل می شدند. از روش طوفان مغزی زمانی استفاده می کردیم که مسایل مهم ،غیر عادی و به سادگی قابل حل نبودند و نیاز به نظر کارشناسان با تخصص های متفاوت بود در این روش رهبر یا دبیر جلسه مسئولیت کنترل و ثبت عقاید اعضاء را بعهده می گرفت ، و پس از طرح مسئله به افراد اجازه داده می شد هرچه در مورد مسئله به ذهنشان می رسید عنوان نمایند و اگر فردی در آن لحظه نمی توانست اظهار نظری نماید سریع وقت خود را به دیگری می داد در طول جلسه افراد حق مخالفت یا دخالت در ارائه نظر سایر افراد را نداشتند و رهبر یا دبیر جلسه نیز کلیه عقاید را ثبت می نمود . پس از ثبت کلیه نظرات ، بهترین نظرات انتخاب ،گروه بندی ،اولویت بندی و سپس تجزیه و تحلیل می شدند. 6-پس از جمع آوری ایده های حاصل از دو تکنیک فوق از ابزار نمودار علت و معلول برای تجزیه و تحلیل معلول و علت های وابسته به آن استفاده می کردیم در این روش ابتدا پیکانی افقی رسم و نوک آن معلول را قرار می دادیم سپس علل اصلی حاصل شده از دو تکنیک کلاه های تفکر یا طوفان مغزی را عموما"بر مبناء 5-M که مربوط به اول اسامی نیروی انسانی ،روش ،ماشین مواد و پول است گروه بندی و هرکدام از علت های اصلی را در راس یک خط به خط افقی که محور معلول بود وصل و سپس علت های فرعی مرتبط را به این خطوط ارتباط می دادیم . شکل پنج نمودار علت و معلول را برای حل مسئله کم شدن گاز تزریقی به مخزن کرنج شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری که از جلسات گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر حاصل شده بود را نشان می دهد،بر این مبناء مشخص گردید علت اصلی که منجر به از کارافتادن کمپرسورهای گاز و درنتیجه کاهش میزان گاز تزریقی به مخزن کرنج می شد نامناسب بودن سیستم هوای ابزاردقیقی کنترل است که با ارائه راه حل آن در قالب پیشنهاد و اجرایی شدن در ایستگاه تزریق گاز کرنج این مشکل اساسی حل و علاوه بر صرفه جویی اقتصادی، به حفظ محیط زیست منطقه و جلوگیری از تولید گازهای گلخانه ای کمک شایانی نمود .زیرا در هنگام از کارافتادن کمپرسورها علاوه براینکه گاز تزریقی کم می شد گاز ورودی نیز به دلیل کم شدن ظرفیت ایستگاه در ورودی توسط مشعل ها در محیط سوزانده می شد . شکل 5:نمودارعلت و معلول جهت کم شدن گاز تزریقی به مخزن کرنج شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری(2)اهم فعالیت های گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر در بازه زمانی 1384-1383اهم فعالیت های این گروه ، بر مبناء روش های سیاست گذاری و اجرایی فوق در طول سال های 1383و 1384 که منجر به نمونه شدن گروه کنترل کیفیت بوذرجمهر در بین 44گروه در شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری گردید ،عبارتند از : (1،2)1- ایجاد کتابخانه با بیش از پانصد جلد کتاب در ایستگاه تزریق گاز کرنج با مشارکت کارکنان 2- مستند نمودن فرآیندهای ایستگاه تزریق گاز و ایجاد مرکز اسناد در ایستگاه 3- بهبود فرایندهای عملیاتی و جلوگیری از هدر رفتن گازهای ورودی به ایستگاه4- بهبود فرآیند گاز تزریقی به مخزن نفتی کرنج شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری 5- بهبود فرآیندهای تامین قطعات ،ادوات و تجهیزات ایستگاه و سرعت بخشیدن به این فرآیندها 6- جلوگیری از ارسال مایع های سنگین نفتی به گودال سوخت 7- کاهش میزان گاز به مشعل در ورودی ایستگاه 8- جلوگیری از انتشار مواد شیمیایی به محیط زیست 9- استخراج مدل تزریق گاز در مخزن نفتی کرنج 10- تالیف و چاپ کتاب های کاربردی در زمینه صنعت نفت و گاز و همکاری با واحد آموزش شرکت بهره برداری آغاجاری 11- ایجاد سایت حمل و نقل و بازیابی روغن های مصرفی ایستگاه تزریق گاز 12- راه اندازی سیستم خودکار شیرهای برقی کنترل گاز ورودی به ایستگاه های تزریق گاز کرنج – پارسی 13- اصلاح سیستم نشت بندی کمپرسورهای گازی ایستگاه تزریق گاز کرنج 14- اصلاح سیستم تامین آب مقطر مصرفی کمپرسورهای گازی کرنج 15- اصلاح سیستم آب آتش نشانی ایستگاه تزریق گاز کرنج 16- اصلاح روش پایش کنترل خوردگی تاسیسات و خطوط ایستگاه چالش ها و موانع درمسیر تحقق اهداف گروه بوذرجمهر:بالطبع در تحقق اهداف گروه چالش ها و موانعی موجود بود که با جلسات هم اندیشی و تغییر استراتژی در برخی موارد توانستیم بسیاری از آنها را به فرصت تبدیل نموده وپشت سر بگذاریم از اهم این موانع می توان به موارد زیر اشاره نمود :1- حاکم بودن مدیریت وظیفه ای بجای مدیریت فرآیندی در منطقه 2- وجود شبهات و عدم اعتقاد کافی در سطوح بالای مدیریتی در مورد اثر بخشی نظام پیشنهادها 3- مقاومت مدیران و کارکنان در برابر تعییرات سیستمی و فرآیندی 4- عدم اختصاص بودجه برای پرداخت حق الزحمه جلسات حلقه های کنترل کیفیت 5- عدم اختصاص مکان جهت تشکیل جلسات گروه 6- عدم ترخیص کارکنان جهت شرکت در سمینارها ودوره های آموزشی مرتبط 7- ضعف در اطلاع رسانی و نبود آمار دقیق و مستند فرآیندهای مرتبط 8- محدود بودن سهمیه ارزشیابی های سالانه 9- عدم اطمینان و تفویض اختیار به کارکنان زیر مجموعه 10- مقاومت مدیران میانی در برابر پیشنهادهای ارائه شده توسط گروه 11- عدم توجه به اختصاص زمان و امکانات به اعضاء گروه جهت ارائه طرح های پژوهشی و مطالعاتی 12- طولانی بودن مسیر ارزیابی پیشنهادها 13- مغرض برخورد نمودن برخی از کارشناسان کمیته های ارزیابی شورای نظام پیشنهادها با گروه 14- بعد مسافت ایستگاه تزریق گاز کرنج از منطقه و واحدهای ستادی نتيجه گيري با توجه به موارد فوق و تجربیات کسب شده از این رویکرد می توان نتیجه گرفت كه سازمان های دولتی و خصوصی ایران ،جهت بقاءو بهبود مستمر می بایست با اعتماد به منابع انسانی خود ،حلقه های کنترل کیفیت را شکل داده و با حمایت های معنوی و مادی آنها را هدایت و راهبری نمایند.براي فعال ساختن حلقه هاي كنترل كيفيت جهت دستيابي به يك اجراي قوي بايد مباني اخلاقي را از قبيل انجام وظيفه، ارائه خدمات ،قبول مسئوليت و ايجاد انگيزه به اجرا در آورد و آن را بين تك تك افراد سازمان فرهنگ سازی و نهادینه نمود.مسلما" تنها زماني مي توان به نتايج مثبت دست يافت كه افراد به كار خود عشق بورزند و قابليت نوآوري و مبارزه طلبی در آنها شکل بگیرد، درغير اينصورت حتي اگر پاداش مادی زيادي نيز به آنها پرداخت شود،براي سازمان چندان مؤثر و مفید نخواهد بود . اگر افراد به كار خود عشق ورزند و با علاقه كار كنند در اين صورت هر يك براي ديگران و هر حلقه برای سایر حلقه ها الگو خواهند شد و باعث برانگيخته شدن حس رقابت در ایشان می گردد. اگر چه رسيدن به اين نظام ساده نيست ولي دست يافتني است و تمامي سازمان ها نياز مبرمي به اجراي آن دارند، که نتايج عملکرد حلقه کنترل کیفیت بوذرجمهر شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری (ارائه 80 پيشنهاد ،اجرایی نمودن 20 پیشنهاد ،ارزیابی 50 پیشنهاد برای شورای نظام پیشنهادهای شرکت و گروه نمونه در سطح شرکت بهربرداری نفت و گاز آغاجاری ،در سال هاي 1384-1383 )بیانگر این موضوع بود. منابع :1- مستندات موجود در شورای نظام پیشنهادهای شرکت بهربرداری نفت و گاز آغاجاری 2- مستندات موجود در ایستگاه تزریق گاز کرنج شرکت بهره برداری نفت و گاز آغاجاری3- مدیریت کیفیت جامع اثر ساموئل کی .هو ترجمه حسین حسین زاده، انتشارات نشر دانشکار، بهمن ماه 1379، باهمکاری شرکت ساپکو4- سایت مناطق نفت خیز جنوب شرکت ملی نفت ایران به آدرس الکترونیکی: http://www.nisoc.ir/Homepage.aspx?si...id=&lang=fa-IR
