کیانیت (دیستن) (Al2Si2O5) :
کیانیت (دیستن) (Al2Si2O5) :
بلورشناسی : تری کلینیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
5=H موازی کشیسدگی و 7 در جهت عمود بر آن .
3.66-3.55=G .
جلا شیشه ای تا مرواریدی .
رنگ به طور معمول آبی که به سمت مرکز بلور تیره تر می شود . گاهی نیز سفید، خاکستری یا
سبز .
سیماهای تشخیصی: با بلورهای تیغی ، رخ خوب، رنگ آبی و تفاوت سختی در جهتهای مختلف
مشخص می شود .
رخداد : کیانیت بطور شاخص حاصل دگرگونی ناحیه ای سنگهای پلیتی بوده و اغلب با گارنت،
استارولیت و کرندوم همراه است .
کاربرد : از کیانیت مانند آندالوزیت در ساخت شمع اتومبیل و چینی های بسیار دیر گداز استفاده
میشود.
بلور های شفاف آن استفاده گوهری دارد .
نام : از واژه یونانی kyanos به معنی آبی .
سیلیمانیت (Al2Si2O5) :
بلور شناسی : ارتورومبیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
6-7=H و 3.23=G .
جلا شیشه ای .
رنگ قهوه ای ، سبز کمرنگ ، سفید . شفاف تا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : به وسیله بلور های باریک با رخ یک جهتی شناخته می شود .
رخداد : سیلیمانیت به صورت یک سازای سنگهای رسی دگرگون شده دما بالا ظاهر میشود. در
سنگهای دگرگون شده همبری ممکن است در گنایسهای سیلیمانیت – کردیریت یا هورنفلسهای
سیلیمانیت – بیوتیت یافت می شود .
نام : به افتخار بنیامین سلیمان ، استاد شیمی دانشگاه ییل .
گونه های مشابه : مولیت با ترکیب نا استوکیومتری تقریبی Al6Si3O15 ، کانی کمیاب اما رایجی
در سیستمهای مصنوعی Al2O3-SiO2 در دماهای بالاست .
دومرتیریت با ترکیب Al7O3(BO3)(SiO4)3 در تهیه چینی با کیفیت بالا بکار می رفته است .
آندالوزیت ( Al2Si2O5) :
بلور شناسی : ارتورومبیک .
خواص فیزیکی :
رخ خوب .
7.5=H 3.20-3 .16=G .
جلا شیشه ای. رنگ سرخ گوشتی، قهوه ای مایل به سرخ زیتونی .
سیماهای تشخیصی : با منشور های تقریبا مربعی و سختی خود مشخص میشود. کیاستولیت
به اسانی به وسیله میانبارهای ارایش یافته متقارن شناخته می شود .
دگرسانی : ریخت نماهای مسکوویت ریز دانه در قالب آندالوزیت رایج است .
رخداد : آندالوزیت به طور مشخص در هاله های همبری توده های نفوذی در سنگهای رسی شکل
می گیرد که در آنها به طور معمول با کردیریت همزیست است. آندالوزیت را میتوان همراه با کیانیت
یا سیلیمانیت یا هر دو در سرزمین های دگرگون شده ناحیه ای یافت .
کاربرد : آندالوزیت به مقادیر زیاد کالیفرنیا استخراج شده و در ساخت شمع اتومبیل و دیگر چینی
های بسیار دیر گداز استفاده می شود . از گونه های شفاف آن به عنوان یک گوهر سنگ استفاده
می شود .
نام : از آندالوزیا ، استانی در اسپانیا .
استارولیت (Fe2Al9O6(SiO4)4(O,OH)2)
بلور شناسی : منوکلینیک .
خواص فیزیکی:
7.5-7=H و 3.65-3.75=G .
جلا صمغی تا شیشه ای در سطوح تازه ؛ کدر تا خاکی در صورت دگرسانی یا ناخالصی .
سیماهای تشخیصی : به وسیله بلور ها و دوقلوهای مشخصه خود شناخته شده و از آندالوزیت
توسط منشور هایی با انتهایی تقریبا گرد متمایز می شود .
رخداد : استارولیت ضمن دگرگونی ناحیه ای سنگهای غنی از آلومینیم تشکیل شده و در شیست
ها و گنایسها یافت می شود . اغلب در سنگهای دگرگونی درجه بالا ، با گارنت آلماندین و کیانیت
همراه است . ممکن است با سوگیری موازی ، بر روی کیانیت رشد کند . در سنگهای دگرگونی
درجه های پایین تر ، ممکن است با کنلریتویید یافت شود . به معمول ، به عنوان یک کانی شاخص
در سنگهای دگرگونی درجه متوسط از ان استفاده می شود .
کاربرد : در کارولینای شمالی ، دوقلوهای عمود با نام «سنگ فرشته» بعنوان طلسم فروخته میشود.
اما بیشتر دوقلوهای عرضه شده برای فروش ، نمونه های تقلب ی بوده که از سنگ دانه ریز بریده و
رنگ شده است .
نام : از واژه یونانی stauros به معنی صلیب و به دلیل دوقلوهای صلیبی شکل ان .
شیلیت (CaWO4) :
بلور شناسی : تتراگونال .
خواص فیزیکی :
رخ آشکار .
4.5-5=H و 5.96.1=G .
جلا شیشه ای تا الماسی ، رنگ سفید ، زرد ، سبز ، قهوه ای ، نیم شفاف.
سیماهای تشخیصی: با گرانی ویژه بالا، شکل بلوری و فلوئورسانی در نور فرابنفش کوتاه شناخته
می شود . برای تشخیص دقیق می توان از ازمونهای تنگستن استفاده کرد.
رخداد : شیلیت در پگماتیت گرانیت ها ، ذخایر دگرگونی همبری و رگه های گرمابی دما بالا با سنگ
های گرانیتی یافت می شود . با کاستیریت ، توپاز ، فلوریت ، آپاتیت ، مولیبدنیت و ولفرامیت همراه
است .
کاربرد : کانسنگ تنگستن . ولفرامیت بیشتر تولید تنگستن جهان را تشکیل می دهد اما شیلیت
در ایالات متحده اهمیت بیشتری دارد . بلور های شفاف ان را به صورت گوهر های وجه دار برش
داد .
نام : از نام کا. دبلیو. شیل . کاشف تنگستن .
ولفرامیت ((Fe,Mn)WO4) :
بلور شناسی : منوکلینیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
4.5-4=H و 7-7.5=G که با افزایش Fe بیشتر می شود .
جلا نیم فلزی تا صمغی .
رنگ سیاه در فربریت تا قهوه ای در هوبنریت . رنگ خاکه از تقریبا سیاه تا قهوه ای .
سیماهای تشخیصی : رنگ تیره ، رخ کامل در یک جهت و گرانی ویژه بالا ، ولفرامیت را از دیگر
کانی های متمایز می سازد .
رخداد : ولفرامیت یک کانی نسبتا کمیاب است که معمولا در پگماتیتها و رگه های دما بالای کوارتز
همراه با گرانتیها و در موارد کمتری در رگه های سولفیدی یافت می شود . کانی هایی که به طور
معمول با آن همراهند ، عبارتند از کاستیریت ، پیریت ، گالن ، اسفالریت و آرسنوپیریت . در بعضی
رگه ها ، ممکن است ولفرامیت تنها کانی فلزی موجود باشد .
کاربرد : کانسنگ اصلی تنگستن . تنگستن به عنوان فلز سخت کننده و در تهیه فولاد برای وسایل
پر سرعت ، شیرها ، فنر ها، اسکنه ، سوهان و غیره به کار می رود . به دلیل نقطه ذوب بالایی
که دارد برای کاهیدن فلز به فرایند شیمیایی خاصی نیاز است .
نام : نام ولفرامیت از واژه ای قدیمی با منشا آلمانی گرفته شده است .
ژیپس (CaSO4.2H2O) :
بلورشناسی : منوکلینیک .
خواص فیزیکی :
2=H و 2.32=G .
جلا معمولا شیشه ای . گاهی مرواریدی و ابریشمی .
رنگ بیرنگ ، سفید ، خاکستری ، سایه های گوناگون زرد ، سرخ ، قهوه ای حاصل ناخالصی است.
شفاف تا نیم شفاف .
ساتین اسپار ژیپس رشته ای با جلای ابریشمی است ، آلاباستر نوع توده ای ریز دانه ان است .
سلنیت نوعی است که پولکهای رخ بزرگ بی رنگ و شفافی ایجاد می کند .
سیماهای تشخیصی : با نرمی و سه رخ نا برابر خود شناخته می شود .
رخداد : ژیپس یک کانی رایج با گسترش زیاد در سنگ های رسوبی و اغلب بصورت لایه های ضخیم
است . به فراوانی در سنگ اهک و شیل میان لایه ای شده و معمولا به صورت لایه ای در زیر لایه
های سنگ نمک یافت می شود .
کاربرد : ژیپس بیشتر برای تولید گچ به کار می رود . برای تهیه این ماده ، ژیپس را پودر کرده و سپس
حرارت می دهند تا حدود 75% آی ان خارج شود . ژیپس در ساختن پلاسترهای غیر متحرک و سخت
برای مصارف داخل ساختمان نیز به کار می رود . بعنوان تهویه کننده خاک یا «پلاستر خاک» بعنوان
کود شیمیایی مورد استفاده قرار می گیرد . ژیپس کلسینه نشده بعنوان تاخیر دهنده در سیمان
پرتلند به کار می رود.
سااتین اسپار و آلاباستر را برش و صیقل می دهند و برای اهداف تزئینی استفاده می کنند اما کاربرد
آنها به دلیل سختی کم ، محدود است .
نام : از واژه یونانی معادل این کانی گرفته شده است و به ویژه برای کانی کلسینه شده است .
باریت (BaSO4) :
بلورشناسی : ارتورومبیک .
خواص فیزیکی:
رخ کامل .
3.5-3=H و 4.5=G
رنگ بی رنگ ، سفید و سایه های روشنی از آبی ،زرد ، سرخ . شفاف تا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : توسط گرانی ویژه بالا ، رخ و بلور های مشخصه خود شناخته می شود .
رخداد: باریت یک کانی رایج با گسترش زیاد است . به طور معمول به عنوان یک کانی باطله در رگه
های گرمابی همراه با کانسنگ نقره ، سرب ، مس ، کبالت ، منگنز و آنتیموان و همچنین در رگه
های موجود در سنگ های اهکی با کلسیت یا به صورت توده های بازمانده در رس های پوشاننده
سنگ اهک ها و نیز در ماسه سنگ ها با کانسنگ های مس یافت می شود.
کاربرد : بیش از 80درصد باریت تولید شده در حفاری چاه های نفت و گاز به عنوان «گل سنگین»
به منظور کمک به نگه داشتن میله های حفاری و جلوگیری از فوران گاز به کار می رود .
باریت منبع اصلی Ba برای صنایع شیمیایی است .
نام : از واژه یونانی barys به معنای سنگین و به دلیل گرانی ویژه بالای آن .
سلستیت (SrSO4) :
بلور شناسی : ارتورومبیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل ،
3.5-3=H و 3.97-3.95=G .
جلا شیشه ای تا مرواریدی .
رنگ بیرنگ ، سفید ، گاهی آبی کمرنگ یا سرخ . شفاف تا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : شباهت زیادی به باریت دارد اما با گرانی ویژه پاین تر و آزمون های شیمیایی
استرونسیم از آن متمایز می شود .
رخداد : سلستیت معمولا به صورت افشان در سنگ اهک یا ماسه سنگ یا به صورت آشیانه ای و
حاشیه حفره های این سنگها یافت می شود . با کلسیت ، دولومیت ،باریت ، ژیپس ، هالیت ،
گوگرد ، فلوریت همراه است . گاهی به عنوان یک کانی باطله در رگه های سرب یافت می شود .
کاربرد : در تهیه استرونسیم نتیرات برای آتش بازی و گلوله های رسام ، و دیگر نمکهای استرونسیم
برای پالایش چغندر قند به کار می رود .
نام : از واژه caelestis به معنی آسمانی و به دلیل رنگ آبی کمرنگ آن در نخستین نمونه های کشف
شده گرفته شده است .
آزوریت ( Cu3(CO3)(OH)2) :
بلور شناسی : منوکلینیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
3.5-4=H و 3.77=G .
جلا شیشه ای رنگ ابی لاجوردی سیر . شفاف تا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : عمدتا با رنگ آبی لاجوردی و جوشش در اسید شناخته می شود .
دگرسانی : ریخت نمای مالاکیت به جای آزوریت و در موارد کمتری به کوپریت دیده می شود .
رخداد : فراوانی آزوریت از مالاکیت کمتر است ؛ اما منشا و همراهان یکسانی دارند .
کاربرد : کانسنگ فرعی مس .
نام : از رنگ آن .
مالاکیت ( Cu2CO3(OH)2) :
بلور شناسی : منوکلینیک .
خواص فیزیکی :
رخ کامل ،اما کمیاب .
3.5-4=H و 4.3-3.9=G .
جلا الماسی تا شیشه ای در بلور ها ؛ در انواع رشته ای اغلب ابریشمی ؛ کدر در انواع خاکی .
رنگ سبز روشن . رنگ خاکه سبز کمرنگ . نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : در HCl به صورت جوشان حل می شود و محلول سبز رنگی می دهد .
توسط رنگ سبز روشن و شکل خوشه ای شناخته شده و از دیگر کانیهای سبز رنگ مس متوسط
جوشش در اسید تمیز داده می شود .
رخداد : مالاکیت یک کانی روزاد مس با گسترش زیاد است که در بخشهای اکسیده رگه های مس
همراه با آزوریت ، کوپریت ، مس ازاد ، اکسید های اهن یافت می شود.معمولا در ذخایر مس همراه
با سنگ اهک ها یافت می شود .
کاربرد : یک کانسنگ فرعی مس است . استفاده گسترده ای به عنوان کانی گوهری و تزئینی دارد.
در سده نوزدهم ، روسیه منبع اصلی ان بود اما امروزه بیشتر ان از کنگو بدست می اید .
نام : از واژه یونانی malache به دلیل رنگ سبز آن .
اسمیت سونیت ( ZnCO3) :
بلور شناسی : هگزاگونال .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
4.5-4=H و 4.45-4.3=G .
جلا شیشه ای .
رنگ معمولا قهوه ای کثیف . ممکن است بی رنگ ، سفید ، سبز ، آبی یا صورتی هم باشد . نوع زرد
آن حاوی کادمیم است و اصطلاحات کانسنگ چربی بوقلمونی نامیده می شود . رنگ خاکه سفید .
نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : در HCl سرد به صورت جوشان حل می شود . با جوشش خود در اسید ها ،
ازمونهای روی ، سختی و گرانی ویژه بالای خود شناخته می شود .
رخداد : اسمیت سونیت یک کانسنگ روی با منش روزاد است که معمولا همراه با ذخایر روی در سنگ
ها آهک ها یافت می شود . با اسفالریت ، گالن ، همی مرفیت ، سروسیت ، کلسیت ، و لیمونیت
همراه است . ریخت نمای ان به جای کلسیت مشاهده می شود .
اسمیت سونیت در بعضی مناطق به صورت کانی نیم شفاف سبز یا ابی مایل به سبز که به مصارف
تزئینی یافت می شود .
کاربرد : یک کانسنگ روی است . اندکی هم کاربرد زینتی دارد .
نام : به افتخار جیمز اسمیتسون که موسسه اسمیتسونین را در واشنگتن دی. سی . تاسیس کرد ،
نامگذاری شده است . کانی شناسان انگلیسی قبلا به ان کالامین می گفتند.
گونه های مشابه : هیدروزینیست ، Zn5(CO3)2(OH)6 ، به صورت یک کانی ثانویه در ذخایر روی یافت
می شود .
دولومیت (CaMg(CO3)2) :
آنکریت
بلورشناسی : برای دولومیت هگزاگونال ، بلورها معمولا لوزوجهی واحد و در موارد کمتری یک لوزوجهی
پر شیب با یک قاعده هستند . آنکریت : بطور کلی بصورت بلورهای کامل ظاهر نمی شود اما در حالت
بلوری شبیه بلورهای دولومیت است .
خواص فیزیکی :
رخ کامل .
3.5-4=H و 2.85=G .
جلا شیشه ای . بی رنگ ، سفید ، خاکستری ، سبز ، قهوه ای یا سیاه هم باشد . شفاف تا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : دولومیت در HCl سرد و رقیق قطعات بزرگ آن به کندی واکنش می دهد اما فقط
در HCl گرم به صورت جوشان حل می شود .
رخداد : در بسیاری از نقاط جهان ، عمدتا به صورت لایه های وسیع رسوبی ، و معادل متبلور آن یعنی
مرمر دولومیتی یافت می شود .
نام : دولومیت به افتخار شیمیدان فرانسوی ، دولومیو و آنکریت به افتخار ام .جی . آنکر کانی شناس
اتریشی .
گونه های مشابه : کوتناهوریت ، CaMn(CO3)2 با دولومیت هم ساختار است .
سروسیت ( PbCO3) :
بلور شناسی : ارتورومبیک .
خواص فیزیکی :
رخ خوب ؛
3.5-3=H و 6.58=G .
جلا الماسی .
رنگ بی رنگ ، سفید یا خاکستری . شفاف تا تقریبا نیم شفاف .
سیماهای تشخیصی : با گرانی ویژه بالا ، رنگ سفید و جلای الماسی شناخته می شود . شکل
بلوری و جوشش در نتیریک اسید ، ان را از انگلزیت متمایز می سازد .
رخداد : سروسیت یک کانسنگ مهم روزاد سرب با گسترش زیاد است که در اثر واکنش آبهای کربناتی
با گالن ایجاد می شود . با کانیهای اولیه گالن و اسفالریت و کانیهای ثانویه گوناگونی مانند انگلزیت ،
پیرومرفیت ، اسمیتسونیت و لیمونیت همراه است .
کاربرد : یک کانسنگ مهم سرب است .
نام : از واژه لاتین به معنی سرب سفید .
گونه های مشابه : فسژنیت Pb2CO3Cl2 (تتراگونال) که یک کربنات کمیاب است.
