در قدیم چگونه خنک می شدند ؟
معماری بسیار غنی ایرانی از دیرباز مورد توجه بیگانگان بوده است. تاثیرمعماری ایرانی در جهان را به خوبی میتوان دید. معماری ساسانی الگو و پایه اساسی ساخت مساجد اسلامی سر تاسر جهان میباشد. اسلوب ترعه کنی داریوش هخامنشی هنوز هم توسط بعضی مهندسین اروپایی برای کانال سازی مورد استفاده قرار میگیرد. یکی از این موارد که نظر غربی هارا به خود جلب کرده است بادگیر است.
http://www.rozanehonline.com/rozaneh.../badgir/04.jpg
بادگیر از مظاهر و سمبلهای تمدن ایرانی است دقیقا معلوم نیست اولین بادگیر در کدام شهر ایران ساخته شده ولی سفرنامه نویسان قرون وسطی بیشتر از بادگیرهای شهرهای کویری و گرم و خشک مانند یزد و گناباد و طبس، کرمان، بم و زاهدان نام برده‌اند کاریز و بادگیر و خانه‌های گنبدی بدون تردید از نمادهای تمدن ایرانی است هر سه کلمه بصورت معرب به زبان عربی نیز راه یافته قنات - بادجیر و قبه و قبعه معرب‌های فارسی کلمات فوق هستند.
بادگیرها برج‌هایی هستند که برای تهویه بر بام خانه‌ها ساخته می‌شود. بادگیر را همچنین بالای آب انبارها و دهانهٔ معدن‌ها برای تهویه می‌سازند. در خانه‌ها هوای خنک از بادگیر، که نوع ابتدایی تهویهٔ مطبوع به شمار می‌رود، به اتاق‌های طبقهٔ همکف یا زیرزمین‌ها فرستاده می‌شود. بادگیر از عناصر و سمبلهای معماری ایرانی هستند ولی امروزه در بسیاری از کشورهای خاورمیانه استفاده می شوند. بادگیر معمولاً چهارگوش است و در دیوارهای چهارگانهٔ آن چند سوراخ تعبیه شده‌است. درون بادگیر با تیغه‌ها و جدارهایی که از خشت یا چوب و خشت ساخته شده‌است، به چند بخش تقسیم می‌شود.
http://www.rozanehonline.com/rozaneh.../badgir/01.jpg
اولین بادگیرها در کرمان و یزد خودنمایی کردند. سیستم کاری بادگیرها به این نحو میباشد که هوای جاری بیرون از خانه را به داخل خود می‌کشند و با تشت‌های آبی که درون آن‌ها تعبیه شده، هوا را خنک و سبک می‌کنند و به داخل خانه هدایت می‌کنند.
بادگیر اعظم بازار برزگ کرمان، بادگیر دولت آباد یزد، بادگیر چپقی سیرجان و بادگیرهای بندرعباس، لارستان، قشم و چابهار از دیدنی‌ترین بادگیرهای ایران هستند. شهر تاریخی یزد به شهر بادگیرها معروف است و به تحقیق، نسبت به سایر شهرهای مرکزی ایران دارای بیشترین تعداد بادگیر است. در این شهر، مرتفع‌ترین بادگیر جهان یعنی بادگیر باغ دولت آباد به ارتفاع ۳۳٫۸ متر وجود دارد. بادگیرهای شهر کرمان و کاشان نیز از بادگیرهای دیدنی ایران محسوب می‌شوند. بادگیرها معمولاً یک طرفه، چهار طرفه و یا هشت طرفه می‌باشند.
http://www.rozanehonline.com/rozaneh.../badgir/02.jpg
در شهر یزد تمامی بادگیرها مرتفع و چهار طرفه یا هشت طرفه هستند. ولی برعکس در شهر میبد که در ۵۰ کیلومتری غرب شهر یزد است، بادگیرها کوتاه و یک طرفه هستند. این امر بدین خاطر است که در میبد، بادهای کویری، توام با گرد و غبار از سمت کویر می‌وزد و اهالی مجبورند که بادگیرهای خود را پشت به این باد و در جهت باد مطلوب بسازند. ولی در یزد، چون بین دو رشته کوه قرار گرفته، بادهای کویری کمتر جریان دارد و میتوان بادگیرهای مرتفع چند طرفه احداث نمود.
