اندازه گيري مقادير موجودی کالا
مقادیر موجودیهای مواد و کالا از طریق سیستمهای زیر تعیین میشوند: 1. سیستم ثبت ادواری موجودیهای مواد و کالا 2. سستم ثبت دائمی موجودیهای مواد و کالا ثبت ادواری: در این سیستم موجودیهای کالا در پایان دوره ای که صورتهای مالی تهیه می گردد، بطور عینی شمارش می شود. در این سیستم اطلاعات مربوط به موجودیهای کالا(منظور مقدار) در هر زمان در دسترس نمی باشد. چون برای این سیستم مدارک و اطلاعات تفصیلی نگهداری نمی شود که بتوان هر لحظه از میزان موجودیها با خبر بود از جمله مدارک تفصیلی می توان به کارت حسابداری انبار اشاره کرد. در این روش به هنگام خرید و یا فروش، از حسابهایی به همین نامها استفاده می شود. و خبری از حساب موجودی کالا نیست. ثبت دائمی: در این سیستم علاوه بر حسابهای دفتر کل و معین از مدارک تفصیلی برای هر یک از اقلام موجودیهای کالا استفاده می گردد. بنابراین برای انواع موجودیهای مواد و کالا یک حساب کنترل در دفتر کل و مدارک تفصیلی برای هر یک از اقلام موجوديها برای در نظر گرفتن وارد شده ها و صادر شده ها و همچنین موجودیها، هم بر حسب مقدار و هم بر حسب مبلغ نگهداری میشود. بنابراین در این روش در هر لحظه اطلاعات بهای تمام شده موجودیها در دسترس است.
در حاليكه در روش ثبت ادواری موجودیها بیانگر موجودیهای ابتدای دوره می باشند. و اطلاعات مربوط به موجودیها بروز نمیشود.
چون از حساب موجودی کالا در سیستم ادواری خبری نیست.
در روش دائمی از حسابی به نام موجودی کالا برای ثبت کلیه تغییرات در موجودیها استفاده می شود.
در روش دائمی شمارش موجودیها فقط برای بررسی صحت ثبتها صورت می گیرد.
نکته مهم: در روش دائمی ثبت یا ثبتهایی برای پایان سال مالی وجود ندارد چون در تمام طول سال با تغییرات مربوطه حساب موجودی کالا نیز تغییر کرده است. فقط یک ثبت نهایی برای منتقل کردن حساب بهای تمام شده کالای فروش رفته به حساب خلاصه سود و زيان وجود دارد.
تشریح تفاوت دو سیستم ادواری و دائمی با ذکر مثال:
اطلاعات زیر را در نظر بگیرید:
موجودی ابتدای دوره : 500 400
+
کالاهای خریداری شده 1000 400
=
کالاهای آماده برای فروش 1500
-
(کالاهای فروش رفته) 900
=
موجودی پایان دوره 600
| |
|
1) کالاهای خریداری شده برای فروش: |
| خرید 400000 موچودی نقد 400000 |
موجودی کالا 400000 موجودی نقد 400000 |
| |
| موجودی نقد 540000 فروش 540000 |
موجودی نقد 540000 فروش 540000 بهای تمام شده کالای فروش رفته |
| |
| 1)بستن حساب خريد: خلاصه حساب سود و زيان 400000 خرید 400000 |
هیچ ثبتی زده نمی شود، چون مانده بهای تمام شده کالای فروش رفته و موجودی قبلا یعنی در زمان معامله ثبت زده شده و بعبارتی بهنگام شده بود. |
| 2)بستن موجودی ابتدای دوره: خلاصه حساب سود و زیان 200000 موجودی کالای ابتدای دوره 200000 |
به دلیل ثبت موجودیها در طول دوره دلیلی برای ثبت وجود ندارد. |
| 3)برای ثبت موجودی پایان دوره: موجودی کالای پایان دوره 240000 خلاصه حساب سود و زيان 240000 |
به دلیل ثبت موجودیها در طول دوره دلیلی برای ثبت وجود ندارد. |
| 4)ثبتهای نهایی: |
خلاصه حساب سود و زيان 360000 بهای تمام شده کالای فروش رفته 360000 |
فکر کنم حالا به تفاوت دو سیستم پی برده اید. بله همانطور که از اسم این دو سیستم بر مي آید ، در سیستم ادواری ثبتهای مربوط به موجودیها به صورت دوره ای انجام می شود و تا پایان دوره اثری از حساب موجودی کالا نیست. فقط در پایان دوره با استفاده از حساب خلاصه سود و زیان موجودی کالای ابتدای دوره بسته شده و سپس حساب موجودی کالای پایان دوره بدهکار شده و خلاصه سود و زيان بستانکار میشود.
اما در سیستم ثبت دائمی اینطور نیست و با استفاده از مدارک تفصیلی هر لحظه یا بطور دائمی تغییرات موجودیهای کالا ثبت میشوند. منتهی در این روش همانطور که قبلا هم گفتم از حسابی به نام موجودی کالا در هر لحظه برای تغییرات در میزان موجودیها استفاده میشود. یعنی در مواقع خرید یا فروش بسته به نوع عمل موجودی کالا بدهکار یا بستانکار می شود. بنابراین در روش ثبت دائمی حساب موجودیها همواره معرف ارزش کالای موجود در انبار می باشد. اما حالا به تفاوت گزارشگری در ترازنامه و صورتحساب سود و زيان توجه کنید:
| |
|
|
|
| فروش 540000 بهای تمام شده کالای فروش رفته : موجودی ابتدای دوره 200000 + خرید 400000 = کالاهای آماده برای فروش - موجودی پایان دوره (240000) = بهای تمام شده کالای فروش رفته ( 360000) = سود ناخالص 180000 |
فروش 540000 - بهای تمام شده کالای فروش رفته ( 360000) سود ناخالص 180000 |
و اين هم ترازنامه در دو روش دائمی و ادواری:
| |
|
|
|
| داراییهای جاری: موجودیهای کالا 240000 |
داراییهای جاری: موجودیهای کالا 240000 |
ملاحظه ميكنيد در هر دو روش سود ناخالص يكسان و به مبلغ 180000 ريال است.
و همچنین قابل ذکر است که در ترازنامه در هر دو روش موجودیهای کالا به یک میزان و به مبلغ 240000 ريال گزارش شده است.
تا حالا راجع به روش ثبت برای تعیین مقادیر موجودیها صحبت کردم ولی الان می خواهم راجع به ارزشیابی یا تعیین ارزش یا مبلغ موجودیها مطالب ارائه دهم.
بنابراین مهمترین مراحل حسابداری موجودیهای مواد و کالا عبارتند از:
1) تعیین مقدار کالا هايي که باید به عنوان موجودی منظور شود
2) تعیین بهای تمام شده این گونه موجودیها
ما برای ارزشیابی با دو عامل یا دیدگاه روبرو هستیم:
1. ارزشیابی موجودیهای مواد و کالا
2. ارزشیابی بهای تمام شده کالای فروش رفته
حال به توضیح هر یک از آنها می پردازم:
1.ارزشیابی بهای تمام شده یک واحد موجودی
در این ارزشیابی هدف، انتخاب بهای تمام شده مناسب برای ارزشیابی اقلام موجودیهاست.
مبانی اصلی ارزشیابی موجودیها عبارتند از:
الف_ بهای تمام شده
ب_ انحراف از بهای تمام شده »
1. اقل قیمت تمام شده یا قیمت بازار (Lower Of Cost Or Market)
2. ارزش خالص بازیافتنی (Net Realizable Value)
3. ارزش جایگزینی یا ارزش جاری (Replacement Cost)
4. قیمت فروش
3. ارزشیابی بهای تمام شده کالای فروش رفتهیا جریان موجودیها
شامل انتخاب یکی از روشهای مربوط به جریان موجودیهاست. یعنی انتخاب جریان فرضی پذیرفته شده ای برای بهای تمام شده اقلامی که مصرف می گردند یا به فروش می رسند.
روشهای اصلی جریان موجودیها عبارتند از:
الف_ روش شناسایی ویژه Specific Identification Method
ب_ روش میانگین Average Method
ج_ روش اولین صادره از اولین وارده ( Fifo (Last in First Out
د_ روش اولین صادره از آخرین وارده (Lifo (first in First Out
در ادامه مطالب عامل اول یعنی بهای تمام شده موجودیهای مواد و کالا و در ادامه ارزشیابی بهای تمام شده کالای فروش رفته با استفاده از روشهای ذکر شده فوق را توضیح خواهم داد.
