پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ تومورهای مغزی بدانید
What You Need To Know About Brain Tomurs
درباره این مقاله
این مقاله دربارة تومورهایی است که در مغز شروع میشود (تومورهای مغزی اولیه).
این مقاله تنها در مورد تومورهای مغزی اولیه است؛ سرطانی که از قسمت دیگر بدن به مغز گسترش ميیابد، با تومورهای مغزی اولیه متفاوت است.
سرطان ریه، سرطان پستان، سرطان کلیه، ملانوم، و دیگر انواع سرطان معمولاً به مغز گسترش ميیابند. زمانیکه این امر اتفاق ميافتد، این تومورها، تومورهای مغزی متاستاتیک نامیده ميشوند.
افراد مبتلا به تومورهای مغزی متاستاتیک گزینههای درمانی متفاوتی دارند. درمان اساساً به این بستگی دارد که سرطان در کجا آغاز شده است. بهجای این مقاله، اگر بخواهید، ميتوانيد گزیدة مقالات پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) را دربارة سرطان متاستاتیک مطالعه کنید.
این مقاله در مورد تشخیص، درمان و مراقبتهای حمایتی به شما اطلاعات ميدهد؛ آگاهی از مراقبتهای پزشکی در تومورهای مغزی، به شما کمک ميکند تا نقش مؤثری در انتخاب مراقبت از خود داشته باشید.
این مقاله شامل فهرستی از سؤالات است که ميتوانيد از پزشک خود بپرسید. بسیاری از مردم فکر میکنند که بههمراه داشتن فهرستی از سؤالات هنگام ديدار پزشک مفید است؛ برای فراموش نكردن آنچه پزشک به شما میگوید میتوانید یادداشتبرداری کرده یا از ضبط صوت استفاده کنید؛ همچنین میتوانید یکی از اعضای خانواده و یا یکی از دوستانتان را جهت یادداشتبرداری، پرسیدن سؤال یا فقط گوشدادن به صحبتهاي پزشك با خود ببرید.
برای آگاهي از جدیدترین اطلاعات دربارة سرطان مغز، لطفاً به پايگاه ما: http://www.ncii.ir مراجعه کنید.
مغز
مغز تودۀ نرم و اسفنجی از بافتها است، كه محافظت میشود توسط:
- استخوان جمجمه
- سه لایه نازک از بافتها، مننژها یا آبشامه (Meninges)
- مایع آبکی (مایع مغزی نخاعی) که در فضای بین مننژها و در فضاهای داخل مغز (بطنهای مغز) جریان دارد.
مغز کارهایی را که تصميم به انجام آن ميگيريم (مانند راه رفتن و یا حرف زدن) و کارهایي را که بدن ما بدون فکر کردن انجام میدهد (مانند تنفس) هدایت ميكند. مغز همچنین مسئول حواس پنجگانة ما (بینایی، شنوایی، بساوايي، چشایی و بویایی)، حافظه، احساسات، و شخصیت ما است و شبکهای از عصبها، پیامها را از مغز به بقیه بدن و بالعکس میرسانند؛ برخی عصبها مستقیماً از مغز به چشمها، گوشها، و دیگر قسمتهای سر میروند؛ عصبهاي ديگر در درون نخاع قرار دارند تا مغز را به دیگر قسمتهای بدن وصل كنند.
در داخل مغز و ستون فقرات، سلولهای گلیال (Glial )، سلولهای عصبی را محاصره ميكنند و آنها را در مکان خود ثابت نگه میدارند.
سه بخش مهم در مغز فعالیتهای مختلفی را کنترل ميكنند:
مخ: مخ از اطلاعات داده شده توسط حواس استفاده ميكند تا به ما بگوید در اطراف ما چه میگذرد و بدن ما چگونه بايد به آنها پاسخ دهد. این بخش از مغز، کنترلکنندۀ مطالعه، تفکر، یادگیری، صحبت، و احساسات است.
مخ به نیمکرههای مغزی چپ و راست تقسیم میشود. نیمکره راست عضلات سمت چپ و نیمکره چپ عضلات سمت راست بدن را کنترل ميكند.
مخچه: مخچه تعادل در راه رفتن و ایستادن و دیگر فعالیتهای پیچیده را کنترل ميكند.
ساقة مغز: ساقة مغز، مغز را به ستون فقرات متصل ميكند؛ وظيفة این بخش کنترل تنفس، حرارت بدن، فشار خون، و دیگر عملکردهای اساسی بدن است.
درجات تومور و انواع آن
درجة تومور
انواع تومورهای اولیة مغز
هنگامیکه بیشتر سلولهای طبیعی، پیر و یا آسیبدیده میشوند، از بین ميروند و سلولهای جدیدي جای آنها را میگیرند. برخی اوقات، این فرآیند اشتباه پیش میرود؛ سلولهای جدید در هنگامیکه بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل ميشوند و سلولهای پیر و یا آسیب دیده عادی ازبین نمیروند. توليد سلولهای اضافی اغلب تشکیل تودهای از بافت را میدهد، که به آن رشد زائد و یا تومور اطلاق میشود؛ تومورهای اولیة مغز میتوانند خوشخیم و یا بدخیم باشند.
تومورهای خوشخیم مغزی دارای سلولهای سرطانی نيستند.
- معمولاً تومورهای خوشخیم قابل برداشتن هستند و به ندرت دوباره رشد میکنند.
- تومورهای مغزی خوشخیم معمولاً دارای مرز و یا لبة مشخصی هستند. سلولهای تومورهای خوشخیم به ندرت بافتهای اطراف خود را مورد هجوم قرار میدهند و در دیگر قسمتهای بدن گسترش نمییابند. به هرحال، تومورهای خوشخیم میتوانند با فشار بر نقاط حساس مغز باعث مشکلات جدی در سلامتي شوند.
- برخلاف تومورهای خوشخیم بیشتر قسمتهای ديگر بدن، برخي اوقات تومورهای مغزی خوشخیم زندگی فرد را تهدید ميكنند.
تومورهای مغزی بدخیم (که سرطان مغزی نیز نامیده میشود) حاوی سلولهای سرطانی هستند:
- تومورهای مغزی بدخیم عموماً جدیتر و اغلب تهدیدی برای زندگی محسوب میشوند.
- احتمال دارد سریعتر رشد و تجمع کرده یا به بافتهای مغزی مجاور حمله كنند.
- سلولهای سرطانی ممکن است از تومورهای مغزی بدخیم بیرون آيند و در دیگر قسمتهای مغز و یا نخاع گسترش یابند، ولي بهندرت در دیگر قسمتهای بدن گسترش مییابند.
درجه بندی تومور
پزشکان، تومورهای مغزی را براساس درجه آنها دستهبندی ميكنند؛ تومور درجه یک، توموري است که سلولهايش در زیر میکروسکوپ قابل رؤيت باشند.
درجه يك: بافت خوشخیم است. سلولها تقریباً شبیه سلولهای طبیعی مغزی هستند و به آرامی رشد میکنند.
درجه دو: بافت بدخیم است و در مقایسه با تومورهای درجه1، سلولها شباهت کمتری به سلولهای طبیعی دارند.
درجه سه: بافت بدخیم، سلولهایی دارد که با سلولهای طبیعی متفاوت است؛ سلولهای غیرطبیعی فعالانه رشد ميكنند (آناپلاستیک Anaplastic).
درجه چهار : بافتهای بدخیم سلولهایی بسیار شبیه به سلولهای غیرطبیعی با تمایل به رشد سریع، دارند.
سلولهای تومورهای درجه پایین (درجه يك و دو) طبیعیتر بهنظر ميرسند، و عموماً کندتر از سلولهای تومورهای درجه بالا (درجه سه و چهار) رشد میکنند.
در طی زمان، یک تومور درجه پایین ممکن است تبدیل به تومور درجه بالا شود. به هرحال، اين تغییر اغلب در بین بزرگسالان بیشتر از کودکان اتفاق میافتد.
ميتوانيد گزیدة مقالات سرطان پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام درجة تومور را مطالعه کنید.
انواع تومورهای مغزی اولیه
انواع مختلفی از تومورهای مغزی اولیه وجود دارند؛ تومورهای مغزی اولیه براساس نوع سلولها و یا قسمتی از مغز که در آن شروع به رشد میکنند، نامگذاری میشوند. برای مثال، بیشتر تومورهای مغزی اولیه در سلولهای گلیال (Glial) شروع میشوند. این نوع تومور گلیوم (Glioma) نامیده میشود.
شایعترین انواع تومورهای مغزی دربزرگسالان عبارتند از:
آستروسیتوما(Astrocytoma): اين تومور درسلولهای گلیال (Glial) ستارهاي شكل، که آستروسیت (Astrocytes) نامیده میشوند، شروع میشود. این تومور میتواند در هر درجهای باشد، در بزرگسالان، یک آستروسیتوما (Astrocytoma) اغلب در مخ بهوجود آورد.
- آستروسیتومای درجه يك و دو: گلیوم (Glioma) درجه پایین نیز نامیده ميشود.
- آستروسیتومای درجه سه: آستروسیتومای آناپلاستیک نیز نامیده میشود.
- آستروسیتومای درجه چهار: گلیوبلاستوما (Gliblastoma ) و یا گلیوم آستروستیک بدخیم هم نامیده میشود.
منینژیوم(Meningioma): اين تومور در مننژ (Meninnges) بروز ميکند. این نوع تومور میتواند درجه يك، دو یا سه باشد. معمولاً به صورت خوشخیم (درجه یک) شروع ميشود و بهآرامی رشد میکند.
الیگودندروبلاستوما (Oligodendroglimoa): اين تومور در سلولهای مادة چرب پوششدهندة عصبها، كه آن را محافظت میکند، بروز میکند. این اتفاق معمولاً در مخ رخ میدهد؛ این بیماری در افراد میانسال شایعتر است و میتواند در درجات دو و سه باشد.
شایعترین انواع تومورهای مغزی درکودکان عبارتند از:
مدولوبلاستوما (Medulloblastoma ): اين تومور معمولاً در مخچه بروز ميکند و به تومور اولیه نوروآکتودرمال (Neuroectodermal ) معروف است. این تومور درجه چهار است.
آستروسیتومای درجه يك و یادو: در کودکان، این تومور درجه پایین در هر قسمتي از مغز ممکن است بروز کند. شایعترین آستروسیتوما در کودکان، آستروسیتوم پیلوسیتیک جوانان است. تومور این بیماری درجه يك است.
تومور اپاندیموم (Ependymoma): اين تومور درسلولهایی که حفرة مغز و یا کانال مرکزی نخاع را میپوشانند بروز میکند. این نوع بیماری در کودکان و نوجوانان شایعتر است و میتواند درجه يك، دو و یا سه باشد.
گلیوم ساقه مغز (Brain Stem Glioma): اين تومور در پایینترین قسمت مغز بروز ميكند و میتواند درجه پایین و یا بالا باشد. شایعترین نوع آن گلیوم منتشر داخل پل مغز است.
میتوانید جهت کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ انواع تومورهای مغزی به پايگاه http://www.ncii.ir مراجعه کنید.
عوامل خطرزا
هنگامیکه به شما میگویند دچار تومور مغزی شدهايد، طبیعی است اگر با خود بیاندیشید چه عاملی باعث بروز بیماری در شما شده است؛ اما هیچکس علت دقیق تومورهای مغزی را نمیداند. پزشکان بهندرت میتوانند توضیح دهند که چرا یک فرد دچار تومور مغزی ميشود ولی دیگری نمیشود.
محققان در حال مطالعه هستند که ببينند آیا افراد دارای عوامل خطرزا خاص، به نسبت دیگران، بيشتر در معرض خطر ابتلا به تومور مغزی هستند يا خير؛ عامل خطرزا آن چیزی است که احتمال ابتلا به یک بیماری را افزایش ميدهد.
در مطالعات به عوامل خطرزا زیر برای تومورهای مغزی دست یافتهاند:
- پرتوي یونیزهکننده: پرتوي یونیزهکنندهاي که از اشعههای ايكس در دوزهای بالا (از قبیل پرتودرمانی با یک دستگاه بزرگ که پرتوهایی به ناحیه سر ميدهد) و دیگر منابع ساطع ميشود میتواند باعث صدمه به سلولها شده منجر به ايجاد یک تومور شود. افرادي که در معرض پرتوهای یونیزه کننده قرار میگیرند، خطر ابتلای آنها به تومور مغزی، از قبیل مننژیم و گلیوم، بیشتر است.
- پیشینة خانوادگی: بهندرت اتفاق میافتد که تومورهای مغزی در چند نسل از يك خانواده بروز كند؛ تنها تعداد بسیار کمی از خانوادهها، چندین عضو مبتلا به تومور مغزی دارند.
محققان در حال مطالعه این نکته هستند که آیا استفاده از تلفن همراه، داشتن جراحات در ناحیة سر، و یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار و یا میدانهای مغناطیسی، عوامل خطرزای مهمی هستند یا نه؛ مطالعات هنوز ارتباط مداومی بین این عوامل بروز بیماری خاص و تومورهای مغزی نشان ندادهاند، اما بايد مطالعات بیشتری در اين مورد انجام گيرد.
علائم بیماری
علائم تومور مغزی بستگی به اندازه تومور و محل آن دارد. علائم هنگامی بروز ميكنند که تومور بر عصبهای یک قسمت از مغز فشار آوردند و یا به آن صدمه بزنند. علاوه بر این، علائم ممکن است هنگامی آشكار شوند که تومور، مانع جریان مایع در داخل یا اطراف مغز، و یا تجمع مایع موجب تورم مغز شود. موارد زیر رایجترین علائم تومورهای مغزی هستند:
- سردردها (که معمولاً در اوايل صبح شدیدتر هستند)
- حالت تهوع و استفراغ
- تغییرات در صحبت، بینایی و شنوایی
- مشکلات در تعادل و راه رفتن
- تغییرات در خلق، شخصیت، و توانایی تمرکز
- مشکلات در حافظه
- انقباض ماهیچهای (صرع یا تشنج)
- خوابرفتگی و یا سوزش در بازوها و پاها
اغلب اوقات، این علائم بهعلت وجود تومور مغزی نيستند و برخی دیگر از مشکلات سلامت نیز ميتوانند باعث بروز این علائم شوند. اگر شما دارای هر يك از این علائم هستيد، بایستی با پزشک خود مشورت کنید تا این مشکلات تشخیص داده شده درمان شوند.
تشخیص بیماری
اگر شما دارای علائمی هستند که از احتمال وجود تومور مغزی خبر میدهد، پزشک بایستی یک معاینه فیزیکی از شما بهعمل آورد و سؤالاتی دربارة سابقة بيماريهاي شخصي و خانوادگیتان بپرسد.
- معاینة دستگاه عصبي: پزشک بینایی، شنوایی، هوشیاری، قدرت عضلات، هماهنگی، و (رفلکسها) شما را بررسی ميكند و همچنین چشمهایتان را جهت بررسی تورمی که در اثر فشار یک تومور بر عصبی که چشم را به مغز وصل مینماید بهوجود میآید، مورد معاینه قرار میدهد.
- امآرآی (MRI): دستگاه بزرگي مجهز به آهنربای قوی، که به کامپیوتر متصل است، جهت عکسبرداری دقیق از نواحی مختلف سر مورد استفاده قرار ميگیرد. برخی اوقات رنگ مخصوصی (مادة حاجب) هم به داخل رگهای خونی در بازو یا دست شما تزریق میشود، تا کمک کند تفاوتهای بافتهای مغز بیشتر نشان داده شوند؛ اين عکسها میتوانند نواحی غیرعادی، از قبیل تومور، را نشان دهند.
- سیتیاسکن (CT Scan): دستگاه اشعة ايکس، متصل به کامپیوتر، یکسری عکسهای دقیق از سر شما میگیرد؛ گاهي مادة حاجب نيز به داخل رگهای بازو یا دست شما تزریق ميشود. ماده حاجب باعث میشود كه نواحی غیرعادی راحتتر دیدهشوند.
پزشک شما ممکن است دستور آزمایشهاي دیگری را نیز بدهد:
- آنژیوگرام (Angiogaram): مواد رنگی که به داخل جریان خون تزریق میشود موجب میشود كه رگهای خونی مغز در اشعه ايكس نشان داده شوند؛ اگر تومور در مغز وجود داشتهباشد، اشعه ايكس تومور و یا رگهای خونی که آن تومور را تغذیه میکنند نشان میدهد.
- نمونهبرداری از مایع مغزی نخاعی: پزشک از مایع مغزی نخاعی شما (مایعی که فضاهای داخل و اطراف مغز و نخاع را پر میکند) نمونهبرداری ميكند. این فرآیند با بیحسی موضعی انجام میشود. پزشک از یک سوزن بلند نازک، جهت برداشتن مایع از داخل قسمت پایینی ستون فقرات، استفاده میکند. نمونهبرداری از نخاع حدود 30 دقیقه طول میکشد. شما بایستی برای چندین ساعت بعداز نمونهبرداری به پشت دراز بکشید تا دچار سردرد نشوید. اين مایع جهت كشف سلولهای سرطانی و یا دیگر علائم بیماری، در آزمایشگاه مورد مطالعه قرار میگیرد.
- نمونهبرداری: به برداشتن بافتها، جهت بررسی وجود سلولهای تومور، نمونهبرداری میگویند؛ آسیبشناس جهت كشف سلولهای سرطاني، به بررسي سلولهاي غيرعادي زیر میکروسکوپ میپردازد. نمونهبرداری میتواند سرطان، تغییر بافت منجر به سرطان و يا دیگر شرایط غيرعادي را نشان دهد؛ اين روش تنها راه مطمئن جهت تشخیص تومور مغزی، اطلاع از درجه آن وبرنامهریزی درمان است.
جراح میتواند جهت بررسی سلولهای توموری، به دو طریق به بافتها دست بیاید:
- نمونهبرداری در هنگام درمان: جراح زمانیکه در حال جراحی جهت برداشتن تمام يا قسمتي از تومور است، نمونهبرداری ميكند. بخش جراحی را مطالعه کنید.
- نمونهبرداری استریو تاکتیک (Stereotactic ): اين كار با بيحسي موضعي يا بيهوشي كامل انجام ميگيرد؛ ابتدا يك كلاه از جنس سخت بر سر بيمار ميگذارند، سپس جراح برش کوچکی در پشت سر ایجاد کرده و با مته سوراخ کوچکی در جمجمه ایجاد ميكند؛ جهت هدایت سوزن از طریق سوراخ به مکان تومور از CT و یا MRT استفاده میشود و جراح نمونهای از بافت را توسط سوزن بیرون میآورد؛ زمانیکه تومور بهطور عمیقی در داخل مغز و یا در قسمتی از مغز باشد، بهنحوي كه نتواند تحت عمل جراحی قرار گیرد، از نمونهبرداري سوزن استفاده ميشود.
اگر تومور در ساقه مغز و یا بخش معین دیگری باشد، جراح نميتواند بدون آسیب رساندن به بافتهای طبیعی مغز، از تومور نمونهبرداری كند؛ در این شرايط، پزشک جهت آگاهي هر چه بیشتر از تومور مغز، از CT و یا MRI و یا دیگر آزمايشهاي تصویربرداری استفاده ميكند.
فردی که نیاز به بيوپسي دارد، ميتواند از پزشک این سؤالات را بپرسد:
- چرا نیاز به نمونهبرداری دارم و نتایج نمونهبرداري برنامة درمانم را تا چه حد تحتتأثیر قرار میدهد؟
- چه نوع نمونهبرداری روي من انجام ميگيرد؟
- چقدر طول میکشد؟ آیا هوشیار خواهم بود؟ آیا درد دارد؟
- تا چه ميزان احتمال عفونت و خونریزی بعداز نمونهبرداری وجود دارد؟ آیا خطرات دیگری هم وجود دارد؟
- بعد از چه مدتی نتایج را دریافت ميكنم؟
- اگر دارای تومور مغزي میباشم، دربارۀ درمان با چه كسي بايد صحبت كنم و چه زماني؟
درمان
جراحی
پرتودرمانی
شیميدرمانی
افرادی که دارای تومور مغزی هستند، چند گزینة درمان در اختیار دارند؛ این گزینهها عبارتند از جراحی، پرتودرمانی، و شیميدرمانی. بسیاری از بيماران ترکیبی از این درمانها را دریافت ميكنند.
انتخاب نحوۀ درمان اساساً بستگی به موارد زیر دارد:
- نوع و درجۀ تومور
- مکان تومور درمغز
- اندازۀ آن
- سن و سلامت عمومی
برای برخی از انواع سرطان مغز، پزشک بايد بداند آیا سلولهای سرطانی در مایع مغزی نخاعی نیز وجود دارند يا نه.
پزشک میتواند گزینههای درمانی، نتایج احتمالی و عوارض جانبی را برای شما تشریح كند. از آنجا که درمان سرطان معمولاً به سلولها و بافتهای سالم نیز آسیب میرساند، عوارض جانبی هم بسیار شایع هستند. بنابراين قبل از آغاز درمان، از تیم خدمات پزشكي خود درباره عوارض جانبی احتمالی و اینکه در چه صورت درمان ميتواند فعالیتهای طبیعی شما را تغییر دهد، سؤال کنید. شما به كمك تیم خدمات پزشكيتان میتوانید برنامة درمانی طراحی کنید که نیازهای پزشکی و شخصی شما را برآورده كند.
اگر ميخواهيد در مورد شرکت در پژوهشهای بالینی، مطالعة تحقیقاتی شیوههای جدید درمان، اطلاعاتي بهدست آوريد، به بخش شرکت در تحقیقات سرطان مراجعه کنید.
پزشک ممکن است شما را به نزد یک متخصص بفرستد، و یا اینکه شما چنین درخواستی از او داشته باشید؛ متخصصین درمان تومورهای مغزی عبارتند از: متخصص بیماریهای مغز و اعصاب، جراح مغز و اعصاب، سرطانشناس تومورهای مغزی، راديوتراپيست آنكولوژيست (Radiation Oncologist) و رادیولوژیست عصبی.
گروه خدمات پزشكي همچنین شامل یک پرستار سرطانشناس، كارشناس تغذیه، مشاور بهداشت روان، مددکار اجتماعی، فیزیوتراپیست یا توان درمانگر، یک درمانگر شغلی و گفتار درمان، و نیز یک متخصص درمان فیزیکی است؛ کودکان هم شايد به یک مربی جهت کمک به انجام تكاليف درسيشان نياز داشتهباشند. (اطلاعات بیشتري در مورد درمانگرها و مربیان به شما ارائه میدهد)
شايد لازم باشد قبل از شروع درمان، این سؤالات را از پزشکتان بپرسید.
- به چه نوع تومور مغزی مبتلا هستم؟
- این تومور خوشخیم است یا بدخیم؟
- درجة تومور چند است؟
- چه گزینههای درمانی دارم و کدام را توصیه میکنید؟ چرا؟
- مزاياي احتمالی هر کدام از گزینههای درمان چه هستند؟
- برای آماده شدن جهت درمان چه کاری میتوانم و بايد انجام دهم؟
- آیا نیازي هست که در بیمارستان بستری شوم؟ اگر چنین است، برای چه مدت؟
- خطرات و عوارض جانبی احتمالی هر کدام از گزینههای درمانی چه هستند؟ چگونه با عوارض جانبی آنها كنار بيايم؟
- هزینة احتمالی درمان چقدر است و آیا بیمه آن را تحتپوشش قرار میدهد؟
- درمان چگونه بر فعالیتهای عادي من اثر میگذارد؟ چقدر احتمال دارد که بعد از درمان دوباره مجبور به یادگيري چگونه راه رفتن، حرف زدن، خواندن و یا نوشتن شوم؟
- آیا شركت در تحقيقات براي من مناسب است؟
- آیا میتوانید پزشکان دیگری را توصیه کنید که گزینة دومی را بهجاي گزینههای درمانی من ارائه دهند؟
- هرچند وقت یکبار بایستی معاینة عمومی شوم؟
جراحی
جراحی اولین شیوة معمول برای درمان اغلب تومورهای مغزی است. براي جراحی بایستی بیهوشی عمومی دریافت كنيد و قبلاً هم موی سر خود را بتراشید؛ البته هميشه نیازی به تراشیدن تمامی سر خود نداريد.
جراحی جهت بازکردن جمجمه را كرانيوتومي Craniotomy مينامند؛ براي اين كار جراح برشي در پوست سر شما ایجاد كرده و از اره مخصوصي براي بريدن مقداری از استخوان جمجمه استفاده ميكند.
گاهي ممکن است هنگامیکه جراح تمامی تومور مغز يا بخشي از آن را برمیدارد به هوش باشید؛ جراح تا مقدار ممکن تومور را بر میدارد و از شما خواسته ميشود که مثلاً پای خود را حرکت دهيد، بشمرید، یا الفبا را بگوييد و یا یک داستان نقل كنيد. توانایی شما در انجام این دستورها به جراح کمک میکند تا از بخشهای مهم مغز مراقبت كند.
بعد از اینکه تومور برداشته شد، جراح سوراخ جمجمه را با تکهای از استخوان و یا با تكه فلز میپوشاند و سپس برش پوست را بخيه ميزند.
برخی مواقع جراحی غیرممکن است، مثلاً اگر تومور در ساقه مغز و یا بخش خاص دیگری باشد، جراح ممکن است قادر نباشد بدون آسیب رساندن به بافتهای طبیعی مغز، تومور را بردارد. اين افراد که نمیتوانند مورد جراحی قرار گیرند، بايد پرتودرمانی و یا دیگر درمانها را دریافت كنند.در چند روز اول پس از جراحي ممكن است سردرد داشته باشيد و يا احساس بيقراري كنيد در اينصورت دارو ميتواند معمولاً درد را كنترل كند.
قبل از جراحی، بایستی برنامة کاهش درد را با گروه پزشكي خود در میان بگذارید . بعد از جراحی، تیم شما میتواند، در صورتیکه نیاز به تسکین درد بیشتری داشتهباشد، برنامة خود را با شما تنظیم كند.
شما همچنین ممکن است گاهي احساس خستگی و یا ضعف کنید. زمان مورد نیاز برای دورة نقاهت در افراد مختلف متفاوت است. ممکن است چند روزی را هم در بیمارستان سپری کنید.
برخی مشکلات غیرمعمول ديگر نیز بعد از جراحی تومور مغزی اتفاق ميافتد. مغز ممکن است متورم شده یا مایع در جمجمه جمع شود. گروه پزشكي شما، علائم تورم و یا تجمع مایع را کنترل كند؛ به طور مرتب در شما مورد بررسي قرار ميدهد. شما ممكن است براي كمك به كاهش تورم استروئيد (كورتن) دريافت كنيد.
جهت بیرون کشیدن مایع، شايد به جراحي دومي هم نیاز باشد. جراح یک لولة باريك بلند در بطن مغز قرار ميدهد. (برای برخی افراد، شانت قبل از انجام عمل جراحی تعبيه ميشود) لوله از زیرپوست به قسمت دیگري از بدن ـ معمولاً به شکم ـ وصل میشود. مایع اضافه از مغز بیرون کشیده شده به داخل شکم ریخته میشود. برخی اوقات هم مایع به داخل قلب ریخته میشود.
عفونت مشکل دیگری است که ممکن است بعد از جراحی اتفاق بیفتد، در اينصورت گروه درماني به شما آنتیبیوتیک میدهد.
جراحی مغز گاهي ميتواند به بافتهای سالم نیز آسیب برساند؛ آسیب مغزی ممکن است یک مشکل جدی باشد و ميتواند باعث بروز مشکلاتی در فکر کردن، دیدن، و یا صحبت کردن شود. برخی اوقات هم اين آسیب مغزي دائمی و يا طولاني است. و شايد به توان درمانگری، گفتار درمانی، و یا درماني شغلی نیاز داشته باشید. به بخش بازتوانی مراجعه کنید.
شما بهتر است در مورد جراحي این سؤالها را از پزشکتان بپرسید:
- آیا جراحی رابه من پیشنهاد میکنید؟
- بعد از عمل چه احساسی خواهم داشت؟
- اگر احساس درد داشته باشم، شما چه کاری برای من انجام خواهید داد؟
- چه مدت در بیمارستان بستری خواهم بود؟
- آیا دچار عوارض طولانیمدت خواهم شد؟ آیا موهایم دوباره رشد خواهند کرد؟ آیا استفاده از فلز و یا پارچه، جهت جایگزینی استخوان جمجمه، عوارض جانبی خواهد داشت؟
- چه موقع میتوانم فعالیتهای روزمره خود را از سر بگیرم؟
- احتمال بهبودی کامل من چقدر است؟
پرتودرمانی
پرتودرمانی، با استفاده از اشعه ايكس بسیار قوی، اشعه گاما، و یا پروتون، باعث از بین بردن سلولهای سرطانی ميشود.
پرتودرمانی معمولاً بعد از جراحی آغاز میشود. پرتو، سلولهای توموری را که ممکن است در برخی بخشها باقی مانده باشند از بین میبرد. برخی اوقات، در مورد بيماراني که نمیتوانند جراحی شوند، از پرتودرمانی استفاده ميكنند.
پزشکان جهت درمان تومورهای مغزی از انواع پرتودرمانی خارجی و داخلی استفاده میکنند.
• پرتودرمانی خارجی: اگر جهت درمان به یک درمانگاه و یا بیمارستان بروید، دستگاه بزرگی در خارج از بدن، اشعههای پرتو را به سر شما ميتاباند. از آنجايیکه سلولهای سرطانی ميتوانند در بافتهای سالم اطراف تومور نیز گسترش پیدا کرده باشند، پرتو به تومور، بافتهای مغزی اطراف و یا تمامی مغز نیز تابانده ميشود؛ همچنين برخی بيماران به تابش پرتو بر نخاع نيز نياز دارند. برنامة درمان به سن، نوع و اندازه تومور بستگي دارد. پرتودرمانی خارجی تفکیک شده (Fractionated External Beam Therapy) شايعترين شیوة پرتودرمانی است، که برای افراد دارای تومور مغزی استفاده میشود. استفاده از دوز کامل پرتو در طول چندین هفته، به حفظ بافتهای سالم در ناحیه تومور کمک میکند. معمولاً درمان پنج روز در هفته و به مدت چندین هفته است. یک ویزیت معمولی اغلب کمتر از یک ساعت و هر درمان فقط چند دقیقه طول میکشد.
برخی مراکز درمانی در حال بررسي روشهاي جديدی جهت بهكارگيري پرتودرمانی خارجی هستند:
- پرتودرمانی با شدت سازمان یافته یا پرتودرمانی سه بعدی تطبیقی: در این نوع درمان از کامپیوتر جهت هدفگيري دقیق تومورها استفاده میشود، تا میزان آسیب به بافتهای سالم کاهش یابد.
- پرتودرمانی با اشعه پروتون: بهجای اینکه منبع پرتو اشعه ايكس باشد، منبع آن پروتون است و پزشک تومور را هدف اشعة پروتون قرار میدهد. دوز تابش پرتو به بافت سالم از اشعة پرتون، کمتر از دوز اشعة ايكس است.
- پرتودرمانی استریوتاکتیک: پرتوهای باریکی از اشعه ايكس و یا اشعه گاما از زوایای مختلف به سمت تومور هدفگیری میشوند. برای این فرآیند، شما کلاهي از جنس سخت را به سر ميگذاريد. ممكن است درمان در يك نوبت (جرحي استريوتاكتيك) و یا چندین نوبت انجام ميگيرد.
پرتودرمانی داخلی (پرتودرمانی ایمپلنت و یا براکیتراپی): پرتودرمانی داخلی معمولاً برای درمان تومورهای مغزی رایج و در دست مطالعه است. پرتو از مادة رادیواکتیو موجود درایمپلنتهایی که دانهها (Seeds) نامیده ميشوند، متصاعد ميشود. دانهها در داخل مغز کار گذاشته ميشوند و برای ماهها پرتوهایی متصاعد میکنند؛ بعد از تمام شدن پرتو، این دانهها نیازی به برداشته شدن ندارند.
برخی افراد بعد از درمان دچار عوارض جانبی کمی شده یا اصلاً دچار عوارض جانبی نمیشوند. در موارد نادری هم افراد تا چندین ساعت بعد از پرتودرمانی خارجی دچار حالت تهوع ميشوند. گروه پزشكي شما میتواند شیوههایی ارائه دهد كه به شما برای غلبه بر این مشکل كمك كند. پرتودرمانی گاهي هم باعث ميشود شما بعد از هر درمان شديداً احساس خستگی کنید. البته استراحت کردن بسیار اهمیت دارد، اما پزشکان معمولاً به افراد توصیه میکنند تا آنجا که میتوانند فعال باقی بمانند.
علاوه بر این، پرتودرمانی خارجی معمولاً باعث از دست دادن مو در آن قسمت از سر میشود که مورد درمان واقع شده است. معمولاً ظرف چندین ماه موها دوباره شروع به رشد میکنند. پرتودرمانی همچنین باعث ميشود که پوست سر و گوشها قرمز، خشک و حساس شود. گروه خدمات پزشكي شما میتواند شیوههایی را براي کاهش این مشکلات به شما پیشنهاد كند.
برخی اوقات پرتودرمانی باعث میشود که بافت مغز متورم شود. شما ممکن است دچار سردرد شويد یا احساس فشار کنید. گروه خدمات پزشكي شما میتواند مراقب علائم بروز این مشکلات باشد. آنها میتوانند داروهایی را برای کاهش این ناراحتیها تجويز كنند. پرتو گاهی بافتهای سالم مغز را از بین میبرد و اگرچه این امر بسیار نادر است، این عارضه جانبی میتواند باعث سردرد، تشنج و حتی مرگ شود.
پرتو ممکن است به غده هیپوفیز و دیگر قسمتهای مغز آسیب برساند. برای کودکان، این عارضه باعث مشکلات یادگیری و كندي رشد و پیشرفت ميشود؛ علاوه بر این، پرتو خطر ايجاد تومورهای ثانویه را در مراحل بعدی زندگی افزایش میدهد.
مطالعة مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام «پرتودرمانی و شما» میتواند مفید باشد.
بهتر است قبلاً این سؤالها را دربارۀ پرتودرمانی از پزشکتان بپرسید:
- چرا به این درمان نیاز دارم؟
- درمان چه موقع شروع میشود و چه موقع پایان مییابد؟
- در طی درمان چه احساسی خواهم داشت؟ آیا عوارض جانبی نیز وجود دارد؟
- برای مراقبت از خودم در طی درمان، چه کاری بايد و میتوانم انجام دهم؟
- چگونه میتوانم بفهمم که پرتودرمانی مؤثر بوده است؟
- آیا قادر خواهم بود در طی درمان به فعالیتهای روزمره خود بپردازم؟
شیميدرمانی
گاهی اوقات از شیميدرمانی، يعني استفاده از داروها برای از بين بردن سلولهای سرطانی، جهت درمان تومورهای مغزی استفاده میشود. داروها به شیوههای زیر به بيمار داده ميشود:
- خوراکی یا داخل وریدی: شیميدرمانی ممکن است در طی و یا بعد از پرتودرمانی انجام شود. داروها وارد جریان خون ميشوند و در تمام بدن جریان پیدا میکنند. اين داروها ممکن است در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، درمطب پزشکان، و یا در منزل به بيمار داده شوند. شما بهندرت نیاز خواهید داشت که در بیمارستان بمانید.
عوارض جانبی شیميدرمانی اساساً بستگی به این دارد که چه نوع دارو و چه مقدار از آن به بيمار داده شده است. عوارض جانبی رایج عبارتند از حالت تهوع و استفراغ، از دست دادن اشتها، سردرد، تب و لرز، و احساس ضعف. اگر داروها سطح سلولهای خونی سالم را پایین بیاورد، احتمال بیشتری دارد که شما دچار عفونت، کبودی و یا خونریزی و نیز احساس ضعف و خستگی شوید. گروه خدمات پزشكي شما به بررسی سطح پایین سلولهای خونی خواهد پرداخت. برخی از عوارض با مصرف دارو کاهش پیدا خواهند کرد.
- در ویفرهایی (Wafer) که در داخل مغز کار گذاشته میشوند: در برخی افراد بزرگسالی که دچار گلیوم درجه بالا هستند، جراح چندین ویفر را در داخل مغز قرار میدهد. هر ویفر تقریباً به اندازه 19 ميليمتر است. در طی چندین هفته، ویفرها حل شده و دارو را در داخل مغز آزاد میکند. دارو، سلولهای سرطانی را از بین میبرد. این امر ممکن است مانع برگشت تومور در مغز بعد از جراحی جهت برداشتن تومور بشود.
افرادی که یک ایمپلنت (یک ویفر) حاوی دارو را دریافت ميكنند جهت کنترل علائم عفونت بعد از جراحی توسط گروه خدمات پزشكي تحت نظر قرار میگیرند. عفونت میتواند با استفاده از آنتیبیوتیک درمان شود.
براي اطلاعات بيشتر ميتوانيد مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام «شما و شیميدرمانی» را مطالعه كنيد.
بهتر است این سؤالات را درباره شیميدرمانی از پزشکتان بپرسید:
- چرا به این درمان نیاز دارم؟
- این درمان چه کاری انجام خواهد داد؟
- آیا دارای عوارض جانبی است؟ من چه کاری میتوانم دربارة آن انجام دهم؟
- درمان چه موقع آغاز و چه موقع تمام میشود؟
- درمان چگونه میتواند بر فعالیتهای روزمرة من تأثیر بگذارد؟
نظر دوم
قبل از شروع درمان، شايد بخواهید از نظر دومی دربارۀ تشخیص بیماری و برنامه درمانی خود آگاه شوید. برخی افراد نگران این هستند که پزشکشان ممکن است از این نظر دومی را درخواست کنند رنجیدهخاطر شود. معمولاً خلاف این موضوع صحت دارد و بیشتر پزشکان از نظر دوم استقبال میکنند.
اگر شما نظر دومی دریافت کنید، پزشک جديد ممکن است با تشخیص و برنامة درمانی پزشک اول موافق باشد و يا شیوۀ دیگری را پیشنهاد كند. در هر دو صورت، اطلاعات شما بيشتر ميشود و شاید بتوانيد احساس کنترل بیشتری بر بیماری خود داشته باشید. شما با دانستن اینکه گزینههایتان را مورد بررسی قرار دادهاید ميتوانيد نسبت به تصمیماتی که اتخاذ کردهاید احساس اعتماد بیشتری کنید.
ممکن است جمعآوری نظرهاي مختلف پزشکی و دیدن پزشکان دیگر، مستلزم زمان و تلاش زیادی باشد. در بسیاری موارد، صرف چندین هفته وقت برای گرفتن نظر دوم مشکلی ندارد و تأخیر در شروع درمان معمولاً باعث کماثر شدن آن نمیشود. برای کسب اطمینان، بایستی در مورد تأخیر در درمان با پزشکتان مشورت کنید. چون در برخی افراد مبتلا به تومور مغری درمان فوری لازم است.
شیوههایی زیادی برای یافتن یک پزشک برای گرفتن نظر دوم وجود دارد. ميتوانيد براي دستيابي به مراكز درماني و پزشكان متخصص ميتوانيد به آدرس پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) مراجعه كنيد.
تغذیه
مهم است که شما با خوب غذا خوردن از خود مراقبت کنید. شما نیاز دارید که مقدار مناسبی از کالریها را برای حفظ وزن مناسب مصرف کنید. شما همچنین نیاز دارید برای حفظ قدرت خود پروتئین کافی دریافت کنید. خوب غذا خوردن به شما کمک ميکند احساس بهتری کرده و انرژی بیشتری داشته باشید.
برخی مواقع بهخصوص در طی و با بلافاصله بعد از درمان، ممکن است علاقهای به غذا خوردن نداشتهباشید. و احساس ناراحتی و خستگی کنید. ممکن است احساس کنید که غذاها به خوشمزگی گذشته نیستند. علاوه بر این، عوارض جانبی درمان (از قبیل اشتهای کم، حالت تهوع، استفراغ، و یا تاول زدن دهان) میتوانند باعث شوند که غذا خوردن برایتان سخت شود. پزشک شما، یک متخصص تغذیه، و یا یک مراقب سلامت دیگر میتوانند به شما پیشنهادهايي جهت کنار آمدن با این مشکلات ارائه دهند. علاوه بر این، مقاله پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام «نکات خوردن» نظرات و دستورات غذایی مفیدی ارائه میدهد.
مراقبت حمایتی
تومور مغزی و درمان آن میتواند منجر به دیگر مشکلات سلامت شود. لازم است جهت جلوگیری و یا کنترل این مشکلات مراقبت حمایتی دریافت کنید.
میتوانید قبل، در طی، و یا بعد از درمان سرطان مراقبت حمایتی دریافت کنید. این امر میتواند آرامش شما و کیفیت زندگی شما را در طی درمان بهبود ببخشید.
گروه خدمات پزشكي شما میتواند در مشکلات زیر به شما کمک نماید:
- تورم مغز: بسیاری افراد مبتلا به تومورهای مغزی نیاز دارند برای کاهش تورم مغز استروئید مصرف كنند.
- تشنج: تومورهای مغزی میتوانند باعث تشنج یا صرع شوند . داروهای خاصی کمک ميكنند که مانع و یا باعث کنترل اين انقباضات شوند.
- تجمع مایع در جمجمه: اگر مایع در جمجمه جمع شود، جراح یک شانت برای بیرون کشیدن مایع از مغز قرار ميدهد.
غمگینی و دیگر احساسات:
بعد از تشخیص یک بیماری جدی، احساس غمگینی، اضطراب و گیجی بسیار طبیعی است. برخی بيماران صحبت کردن درباره این احساسات را مفید میدانند. برای اطلاعات بیشتر به بخش منابع حمایتی مراجعه کنید.
بيماران بسياري که تومور مغزی دارند در طی درمانهایی که برای کند کردن پیشرفت بیماری انجام میشوند مراقبت حمایتی دریافت ميكنند.
برخی بيماران تصمیم میگیرند که درمان ضدتومور را دریافت نکرده و تنها مراقبت حمایتی را جهت مدیریت علائم دریافت كنند.
بازتوانی
بازتوانی میتواند بخش مهمی از برنامه درمانی باشد. اهداف بازتوانی بستگی به نیاز شما و اینکه تومور چگونه بر توانایی شما درانجام فعالیتهای روزمره تأثیر گذاشته است، بستگی دارد.
برخی افراد ممکن است هرگز نتوانند دوباره تمامی تواناییهایی را که قبل از تومور مغزی و درمان آن داشتهاند بهدست آورند. اما تیم پزشكي شما تمام تلاش خود را میکند تا شما هرچه زودتر به فعالیتهای روزمره و طبیعی خود برگردید.
- فیزیوتراپیست یا توان درمانگر(Physical Therapist): تومورهای مغزی و درمان آنها شايد گاهي باعث فلج شود. آنها همچنین باعث ضعف و مشکلاتی در تعادل شوند. فیزیوتراپیست یا توان درمانگر به افراد کمک میکند تا قدرت و تعادل خود را دوباره بهدست آورند.
- گفتار درمان: گفتار درمانها به افرادی که در صحبت کردن، ابراز افکار و فرو دادن غذا مشکل دارند، کمک ميكنند.
- درمانگر شغلی: درمانشناسهای شغلی به افراد کمک میکنند تا یاد بگیرند چگونه فعالیتهای زندگی روزمرۀ خود از قبیل خوردن، استفاده از توالت، حمام کردن و لباس پوشیدن را مدیریت كنند.
- متخصصان درمان فیزیکی: پزشکان با آموزش تخصصی به بيماران مبتلا به تومورهای مغزی کمک میکنند تا در حد ممکن فعال باقی بمانند. این امر به آنها کمک میکند تا تواناییهای از دست رفتۀ خود را بهدست آورند و به فعالیتهای روزمرۀ خود بازگردند. کودکانی که مبتلا به تومورهای مغزی هستند ممکن است نیازهای خاصی داشتهباشند. برخی اوقات کودکان، مربیانی در بیمارستان یا در منزل دارند. کودکانی که مشکلاتی در یادگیری و یا بهیاد آوردن آنچه یاد گرفتهاند دارند ممکن است نیاز به مربی و یا کلاسهای خاصی در هنگام برگشت به مدرسه داشتهباشند.
پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان
شما بعد از درمان تومور مغز به معاینههای عمومی منظم نیاز دارید. برای مثال، در مورد انواع خاصی از تومورهای مغزی، هر سه ماه یکبار نیاز به معاینه عمومی است. معاینههای عمومی کمک میکنند که این اطمینان را بهوجود آورند که هرگونه تغییراتی در سلامت شما مورد توجه واقع شده و در صورت نیاز تحت درمان قرار خواهد گرفت.
اگر شما در حین معاینههای عمومی هرگونه مشکل سلامتي داشتهباشید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
پزشک شما را در مورد احتمال برگشت تومور معاینه ميكند علاوه بر این معاینه عمومی کمک ميكند مشکلات سلامتی که میتوانند در اثر درمان سرطان بهوجود آیند تشخیص داده شوند.
معاینههای عمومی شامل معاینات دقیق فیزیکی و عصبی و نیز MRI و سیتیاسکن است. اگر شما یک شانت داشتهباشید، پزشک، شما آن را بررسی ميكند تا ببیند آیا به خوبی کار میکند یا نه.
در پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) در بخش انتشارات فهرست كتابهايي مرتبط با سرطان وجود دارد كه به شما دربارة سؤالات دربارة پيگيري سلامتي بيمار پس از درمان و ديگر كرانها كمك ميكند. مطالعة مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام امید به آینده: زندگی بعد از درمان سرطان مفید است. همچنین ميتوانيد گزیدة مقالات مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) به نام پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان سرطان را مورد مطالعه قرار دهید.
منابع حمایتی
آگاهی از اینکه مبتلا به تومور مغزی هستید میتواند زندگی شما و نیز زندگی افراد نزدیک شما را تغییر دهد. مدیریت این تغییرات میتواند سخت باشد. این امر طبیعی است که شما، خانواده شما، و دوستانتان برای غلبه بر احساساتی که تشخیص بیماری میتواند برای شما به همراه بیاورد نیاز به کمک داشته باشید.
نگرانیها دربارۀ درمان و مدیریت عوارض جانبی آنها، ماندن در بیمارستان، صورتحسابهای پزشکی، بسیار متداول است. شما ممکن است نگران مراقبت از خانواده، حفظ شغل، و یا ادامه فعالیتهای روزمره خود باشید.
اینها افراد و مؤسساتي هستند که میتوانید برای حمایت به آنها مراجعه کنید:
- پزشکان، پرستاران، و دیگر اعضای گروه خدمات پزشكي شما میتوانند به سؤالاتی دربارۀ درمان، کار کردن و دیگر فعالیتهایتان پاسخ دهند.
- مددکاران اجتماعی، مشاوران میتوانند به شما در مواقعی که نیاز دارید دربارة احساسات و نگرانیهای خود صحبت کنید، کمک كنند. در اغلب موارد مددکاران اجتماعی میتوانند منابعی را جهت کمکهای مالی، رفتوآمد، مراقبت در منزل و یا حمایتهای عاطفی به شما پیشنهاد كنند.
- گروههای حمایتی نیز میتوانند به شما کمک نمایند. در این گروهها، بیماران و اعضای خانواده آنها با دیگر بیماران و اعضای خانوادهشان، جهت مبادله آنچه که درباره غلبه بر بیماری و اثرات درمان یاد گرفتهاند، ملاقات ميكنند. این گروهها میتوانند حمایتهای خود را بهصورت حضوري، از طریق تلفن، یا اینترنت ارائه دهند. شما میتوانید با عضوی از گروه خدمات پزشكي خود درباره یافتن يك گروه حمایتی صحبت کنید.
مشارکت در تحقیقات سرطان
تحقیقات سرطان میتواند منجر به پیشرفت واقعی در تشخیص و درمان تومورهای مغزی شود. ادامه تحقیق، این امید را ایجاد میکند که درآینده حتماً افراد بیشتری که مبتلا به تومور مغزی هستند بهطور موفقیتآمیز درمان شوند.
پزشکان سراسر دنيا در حال انجام پژوهشهای بالینی متعددی هستند (مطالعات تحقیقاتی که درآن افراد بهطور داوطلبانه شرکت میکنند). پژوهشهای بالینی برای این طراحی شدهاند تا بفهمند که آیا شیوههای جدید مطمئن و مؤثر هستند.
پزشکان در حال یافتن شیوههای بهتری برای مراقبت از بزرگسالان و کودکان مبتلا به تومورهای مغزی هستند. آنها در حال آزمایش داروهای جدید و ترکیب داروها با پرتودرمانی هستند. آنها همچنین در حال مطالعه این امر هستند که چگونه داروها ممکن است عوارض جانبی درمانی را کاهش دهند.
حتی اگر افراد در یک پژوهش بالینی بهطور مستقیم از این امر منتفع نشوند، احتمالاً ميتوانند با کمک به پزشکان در آگاهی بیشتر از تومورهای مغزی و چگونگی کنترل آنها مشارکت مهمی در درمان سرطان داشته باشند. اگرچه پژوهشهای بالینی ممکن است ایجاد خطر كنند، پزشکان هر کاری را براي محافظت از بیمارانشان انجام میدهند.
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ سرطان کبد بدانید
What You Need To Know About Liver Cancer
دربارۀ این مقاله
در اين مقاله با سرطان اوليه كبد آشنا ميشويد.
این مقاله تنها مربوط به سرطانی است که در کبد آغاز می شود و مربوط به سرطان هایی نیست که از نواحی دیگر بدن به کبد سرايت ميكنند.
انتشار سرطان (متاستاز) از رودۀ بزرگ، ریه ها، پستان یا بخش های دیگر بدن به کبد امری رایج است. هنگامیکه این حالت رخ می دهد بیماری سرطان کبد نخواهد بود، بلکه سرطانی که در کبد است براساس بافت یا اندامی که سرطان از آنجا آغاز شده نامگذاری می شود. مثلاً، سرطان رودۀ بزرگ را که به کبد منتشر شده است به نام سرطان رودۀ بزرگ متاستاتیک ميشناسند و سرطان کبد نیست.
راههاي درمان برای افراد مبتلا به سرطان متاستاتیک در کبد با افرادی که سرطان کبد اولیه دارند متفاوت است. درمان اصولاً براساس محل شروع سرطان مشخص میشود. شما ميتوانيد بهجاي خواندن اين مقاله، مقالة سرطان متاستاتيك را مطالعه كنيد.
كسب اطلاعات پیرامون مراقبت پزشکی برای سرطان کبد به شما کمک ميکند که نقش فعال تری در تصمیم گیری راجع به نوع مراقبت خود داشته باشید. این مقاله راجع به اين مطالب است:
- تشخیص و مرحلهبندی
- درمان و مراقبت های حمایتی
- شرکت کردن در مطالعات تحقیقاتی
این مقاله حاوی مجموعه ای از سؤالاتی است که شايد بخواهید از پزشک خود بپرسید. بسیاری از افراد، همراه داشتن فهرستی از سؤالات را هنگام ملاقات با پزشک مفید تشخیص داده اند. برای کمک به، ياد آوردن، مطالبی را که پزشک مطرح می کند يادداشت كنيد یا از پزشک اجازه بگيريد و صدای او را ضبط کنید. همچنین شايد بخواهید یکی از افراد خانواده یا دوستانتان را در هنگام ملاقات با پزشک همراه داشته باشید و از او بخواهید يادداشت برداريد، سؤال بپرسد یا فقط گوش کند.
براي بهدست آوردن اطلاعات در مورد سرطان كبد به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) مراجعه كنيد.
این مقالهها در واقع مربوط به سرطان کبد بزرگسالان است و ارتباطی با سرطان کبد اطفال ندارد. اطلاعات مربوط به سرطان كبد اطفال از طريق پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.nci.ir) و سرويس اطلاعات سرطان قابل دسترس است.
کبد
کبد بزرگ ترین اندام درون شکم است و پشت دنده ها در سمت راست بدن قرار دارد.
کبد نقش مهمی در سالم نگه داشتن بدن دارد.
- مواد مضر را از خون حذف میکند.
- صفرا و آنزیم هایی تولید میکند که به هضم غذا کمک می کنند.
- غذا را به موادی تبدیل میکند که برای زنده ماندن و رشد مورد نیاز هستند.
کبد خون مصرفی خود را از دو رگ دریافت میکند. بیشترين خون کبد از سیاهرگ پورت کبدی (Hepatic Portal Vein) و بقیة خون از سرخرگ کبدی (Hepatic Artery) وارد می شوند.
سلولهای سرطانی
سرطان از سلولها که اجزاء اصلی تشکیلدهندة بافت هستند شروع میشود. بافتها، اندام بدن را تشکیل می دهند.
سلولهای عادی رشد ميكنند و تقسیم میشوند تا با توجه به نیاز بدن سلولهای جدید را تولید کنند. هنگامیکه سلولهای عادی پیر ميشوند یا آسیب میبینند از بین میروند و سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.
گاهی، این روند به درستی، پیش نمیرود. سلولهای جدید هنگامی تشکیل میشوند که بدن به آنها نیاز ندارد و سلولهایی که پیر شدهاند با وجود اینکه باید بمیرند، از بین نمیروند. جمع شدن سلولهای اضافی معمولاً باعث تشکیل تودهای از بافت میشود که به نام رشد بافتي غيرطبيعي، ندول یا تومور ميشناسيم.
تومورهای کبد گاهي خوشخیم (غیرسرطانی) و گاه بدخیم (سرطانی) هستند. تومورهای خوشخیم به اندازة تومورهای بدخیم مضر نیستند.
تومورهای خوشخیم
- معمولاً تهديدكننده حيات نيستند.
- میتوان آنها را خارج کرد و معمولاً دوباره رشد نمیکنند.
- به بافت اطرافشان حمله نمیکنند.
- به بخشهای دیگر بدن منتشر نمیشوند.
تومورهای بدخیم
- ممكن است تهديدكننده حيات باشند.
- گاهی، میتوان آنها را خارج کرد ولی امكان رشد دوبارة آنها وجود دارد.
- معمولاً به بافتها و اندامهای مجاور خود (نظیر معده یا روده) حمله ميكنند و به آنها آسیب ميرسانند.
- احتمال انتشار آنها به بخشهای دیگر بدن وجود دارد.
بیشتر سرطانهای کبد اولیه از سلولهاي كبدي (هپاتوسيت Hepatocytes) آغاز میشوند. به این نوع سرطان، کارسینومای هپاتوسلولار (Hepatocellular Carcinoma) یا هپاتومای (Hepatoma) بدخیم ميگويند.
سلولهای سرطانی کبد با جداشدن از تومور اصلی (اولیه) در بدن منتشر ميشوند. اکثر این سلولها از طریق وارد شدن به رگهای خونی منتشر میشوند ولی سلولهای سرطانی کبد را میتوان در غدد لنفاوی هم مشاهده کرد. گاه سلولهای سرطانی به بافتهای دیگر متصل ميشوند، رشد ميكنند و تومورهایی را ایجاد ميکنند که میتوانند به این بافتها آسیب برسانند. برای بهدست آوردن اطلاعات پیرامون سرطان کبدی که منتشر شده است به بخش مرحلهبندی (Staging) مراجعه کنید.
عوامل خطرزا (عوامل بروز سرطان)
وقتي مشخص ميشود كه سرطان داريد، طبیعی است این سؤال برایتان مطرح شود که علت به وجود آمدن این بیماری چه بوده است. پزشکان همیشه نمیتوانند توضیح دهند که چرا بعضی از افراد به سرطان کبد مبتلا میشوند در حالیکه افراد دیگر به این بیماری دچار نميشوند. با وجود این، مشخص شده است که احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که عوامل خطر خاصی را دارند بیشتر است. عامل خطر چیزی است که احتمال ابتلاي فرد به بیماری را افزایش دهد.
مطالعات انجام شده اين عوامل خطرزا را برای سرطان کبد کشف کردهاند:
- عفونت با ویروس هپاتیت (HBV) يا ویروس هپاتیت C. HCV)): معمولاً سرطان کبد سالها پس از عفونت با یکی از این دو ویروس در فرد ظاهر ميشود. در سرتاسر جهان، اصليترین عامل ابتلا به سرطان کبد، عفونت ناشي از اچ. بی. وی. یا اچ. سی. وی. است. این دو ویروس از طریق خون (نظیر استفاده از سرنگ مشترک) یا رابطة جنسی منتقل ميشوند. احتمال دارد این ویروسها از طریق مادری که آلوده شده به نوزاد منتقل شوند. با وجود اینکه عفونت با اچ. بی. وی. و اچ. سی. وی. نوعی بیماری واگیر است ولی سرطان کبد مسری نیست. سرطان کبد از فرد دیگر به شما منتقل نمیشود.
عفونت اچ. بی. وی. و اچ. سی. وی. گاه هيچ علامتي ندارد ولی میتوان بهوسیلة آزمایش خون احتمال وجود این ویروسها در بدن را بررسی کرد. در صورت وجود ویروس، پزشک درمان خاصی را پیشنهاد ميدهد. علاوه براین، پزشک دربارۀ روشهای جلوگیری از آلوده کردن افراد دیگر با بیمار صحبت خواهد کرد.
واکسن هپاتیت B. از افرادی که تا کنون به عفونت با اچ. بی. وی. مبتلا نشدهاند محافظت ميکند. پژوهشگران در تلاش برای پیدا کردن واکسنی هستند که بتوان از آن برای پیشگیری از اچ. سی. وی. استفاده کرد.
- مصرف بیش از حد الکل: مصرف الکل خطر ابتلا به سرطان کبد و چند نوع سرطان دیگر را افزایش میدهد. خطر با توجه به مقدار مصرف الکل افزایش مییابد.
- آفلاتوکسین (Aflatoxin) : گاهي سرطان کبد به وسیلة آفلاتوکسین- مادهای خطرناک که انواع خاصی از کپکها تولید ميكنند- ایجاد ميشود. آفلاتوکسین روي بادام زمینی، ذرت و ساير حبوبات و دانهها تشکیل میشود. در بخشهایی از آسیا و آفریقا سطح آفلاتوکسین زیاد است. در ايران بايد اقدامات ايمني براي محدود كردن افلاتوكسين در مواد غذايي مصرفي انجام شود.
- بیماری ذخیرهای آهن: گاهي سرطان کبد در افرادی که مبتلا به نوعی از بیماری هستند که منجر به ذخیرة مقدار بیش از حد آهن در کبد یا ساير اندامها میشود رخ ميدهد.
- سیروز (Cirrhosis): سیروز بیماري خطرناکی است که هنگامی رخ میدهد که سلولهای کبد آسیب دیده و به وسیلة بافت جوشگاه (Scar Tissue) جایگزین شده باشد. قرار گرفتن در معرض شرایط متعدد ميتواند منجر به سیروز شود. از جمله اين موارد میتوان به عفونت با اچ. سی. وی. یا اچ. بی. وی. ، مصرف بیش از حد الکل، ذخیرة بیش از حد آهن در کبد، مصرف داروهای خاص و انواع خاصی از انگلها اشاره کرد.
- چاقی و دیابت: تحقیقات نشان دادهاند که چاقی و دیابت عوامل خطر مهمی در ابتلا به سرطان کبد هستند.
هر چه عوامل خطر در فرد بیشتر باشد احتمال ابتلا به سرطان کبد بیشتر خواهد بود. با وجود این، بسیاری از افرادی که عوامل خطر شناخته شده را داشتهاند به سرطان کبد مبتلا نشدهاند.
علائم
سرطان کبد زودهنگام معمولاً علامتي ندارد. هنگامیکه سرطان رشد میکند، یک یا چند مورد از اين علائم رایج در بیمار مشاهده ميشود:
- درد در بخش فوقانی شکم در سمت راست
- توده یا احساس سنگینی در بخش فوقانی شکم
- ورم شکم (نفخ)
- از دست دادن اشتها و احساس سیری زودرس
- از دست دادن وزن
- ضعف یا احساس خستگی شدید
- حالت تهوع و استفراغ
- زرد شدن پوست و چشمها، مدفوع کمرنگ، و ادرار تیرة ناشی از زردی (یرقان)
- تب
این علائم به دلیل سرطان کبد یا مشکلات دیگر به وجود ميآیند. در صورت مشاهده هر یک از این علائم به سرعت پزشک خود را مطلع کنید تا مشکل شما در سریعترین زمان ممکن مشخص و درمان شود.
تشخیص
اگر شما علائمی را دارید که نشانة سرطان کبدند پزشک شما ميكوشد تا علت مشکل را پیدا کند.
شايد لازم است یک یا چند مورد از اين آزمونهاي را انجام دهید.
- معاینة فیزیکی: پزشک ناحیة شکم شما را لمس میکند تا با بررسي وضعیت کبد، طحال و ساير اندامهای مجاور و وجود توده یا هرگونه تغییر در اندازه یا شکل در این
قسمتها را تشخیص دهد. علاوه براین، پزشک شکم شما را از لحاظ بهوجود آمدن آسیت (Ascites) - تجمع غیر عادی آب در شکم- بررسی میکند. همچنین معمولاً چشمها و پوست از لحاظ وجود علائم زردی معاینه ميشوند. - آزمایشهای خون: برای بررسی وجود مشکل کبد از آزمایشهای خون متعددی استفاده ميكنند. نوعي آزمایش خون میزان آلفا- فیتوپروتئین (Alpha-Fetoprotein: AFP) را تعیین میکند. سطح AFP بالا نشاندهندۀ وجود سرطان کبد است. آزمایشهای خون دیگر، چگونگی عملکرد کبد را نشان میدهند.
- سی.تی.اسکن: دستگاه اشعۀ ایکس متصل به کامپیوتر چند عکس از جزئیات کبد و ساير اندامها و رگهای خونی ناحیۀ شکم شما تهیه میکند. نوعی مادۀ حاجب به شما تزریق ميكنند تا کبد به خوبی در عکسها قابل مشاهده باشد. احتمال دارد پزشک در سی.تی.اسکن، تومورهایی را در کبد یا نواحی دیگر درون شکم مشاهده کند.
- ام.آر.آی: در ام.آر.آی از یک دستگاه بزرگ با آهنربایی قوی و متصل به کامپیوتر برای تهیۀ عکسهایی حاوی جزئیات از نواحی درون بدن استفاده ميكنند. گاهي، مواد حاجب، باعث میشوند نواحی غیرعادی در تصویر واضحتر قابل مشاهده باشند.
- آزمایش سونوگرافی: دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی ماوراي صوتي كه به گوش انسان قابل شنیدن نیست استفاده میکند. امواج صوتی پس از برخورد با اندامها مجموعهای از بازتابها را (اِکو) ایجاد میکنند. این بازتابها تصویری (سونوگرام) از کبد و اندامهای دیگر درون شکم را ایجاد میکنند. تومورها بازتابهايي را ایجاد ميکنند که با بازتابي كه بافتهای سالم توليد ميكنند متفاوت است.
بیوپسی
معمولاً برای تشخیص سرطان کبد نیازی به بیوپسی وجود ندارد ولی در بعضی موارد پزشک نمونهای از بافت را خارج ميکند. آسیبشناس بافت را از لحاظ وجود سلولهای سرطانی بررسی ميكروسكوپي میکند.
پزشک با استفاده از یکی از اين روشها به بافت دسترسی پیدا ميکند:
- با استفاده از سوزن و از طریق پوست: پزشک سوزن نازکی را در کبد فرو میبرد تا مقدار اندكي از بافت را خارج کند. از سی.تی.اسکن یا اولتراسوند برای هدایت سوزن استفاده ميكنند.
- جراحی لاپاروسکوپیک: جراح چند شکاف خیلی کوچک روی شکم ایجاد میکند. لولۀ باریک و سبکي (لاپاراسکوپ) درون شکاف فرو ميبرند. لاپاروسکوپ ابزاری برای خارج کردن بافت از کبد دارد.
- جراحی باز: پزشک از طریق یک شکاف بزرگ مقداری از بافت کبد را خارج ميکند.
شايد بخواهید پيش از بیوپسی اين موارد را از پزشک بپرسید:
- نتایج بیوپسی چه تأثیری بر برنامۀ درمان من دارد؟
- از چه نوع بیوپسی استفاده خواهد شد؟
- انجام بیوپسی چه مدت طول میکشد؟ آیا هوشیار خواهم بود؟ آیا بیوپسی درد هم خواهد داشت؟
- آیا این احتمال وجود دارد که بیوپسی سوزنی باعث انتشار سرطان شود؟ احتمال عفونت یا خونریزی پس از بیوپسی چقدر است؟ آیا خطرات دیگری وجود دارد؟
- چه زمانی از نتایج مطلع خواهم شد؟ چگونه میتوانم نسخهاي از گزارش آسیبشناسی را بگيرم؟
- اگر سرطان در بدن من وجود داشته باشد چه کسی دربارۀ درمان با من صحبت ميكند؟ در چه زمانی؟
مرحلهبندی سرطان
در صورتیکه سرطان کبد مشخص شود پزشک باید برای کمک به شما جهت انتخاب مناسبترین نوع درمان، از مرحلة بیماریتان آگاهی پیدا کند. مرحلهبندی سرطان، مشخص میکند که سرطان به نواحی دیگر بدن منتشر شده است یا خیر و در صورت انتشار، چه بخشهایی از بدن تحت تأثیر این بیماری قرار گرفتهاند.
در صورت انتشار سرطان کبد، گاهي سلولهای سرطانی در ریهها مشاهده ميشوند. علاه بر این، بعيد نيست سلولهای سرطانی در استخوانها و غدد لنفاوی نزدیک کبد یافت شوند.
هنگامیکه سرطان از نقطۀ اولیه به نقاط دیگر بدن پخش میشود، تومور جدید نوع سلولهای غیرعادی و نامی مشابه با تومور اولیه دارد. مثلاً اگر سرطان کبد به استخوانها منتشر شود، سلولهای سرطانی درون استخوان در واقع همان سلولهای سرطان کبد هستند و نام بیماری سرطان استخوان نیست بلکه سرطان کبد متاستاتیک نام دارد. این سرطان مانند سرطان کبد درمان میشود نه سرطان استخوان. گاهی، پزشکان به تومور جدید، تومور «دور دست» یا بیماری متاستاتیک میگویند.
برای تشخیص انتشار یافتن سرطان کبد، پزشک یک یا چند مورد از اين آزمونها را انجام ميدهد:
- سی.تی.اسکن سینه: معمولاً سی.تی.اسکن انتشار سرطان کبد به ریهها را نشان ميدهد.
- اسکن استخوان: پزشک مقدار کمی مادۀ رادیواکتیو درون رگ خونی شما تزریق میکند. این ماده با جریان خون منتشر و در استخوانها جمع میشود. دستگاهی به نام اسکنر، پرتوزایی را تشخیص ميدهد و مقدار آن را اندازه میگیرد. این دستگاه عکسهایی از استخوانها تهیه میکند و در صورت انتشار سرطان به استخوانها در این عکسها مشاهده ميشود.
- PET اسکن(PET Scan) : پزشک مقدار کمی مادۀ قندی رادیواکتیو به شما تزریق میکند. این مادۀ قندی سیگنالهایی را ساطع میکند که اسکنر پی.ای.تی.(PET) دریافت ميكند. این اسکنر تصاویری از نواحی درون بدن شما که مادۀ قندی در آن محلها جذب شده است تهیه میکند. سلولهای سرطانی در این تصاویر روشنتر دیده میشوند زیرا سرعت جذب مواد قندی در این سلولها سریعتر از سلولهای عادی است. اسکن پی.ای.تی. نشان میدهد سرطان کبد منتشر شده است یا خیر.
درمان:
جراحی
تخریب بافت
امبولیزاسیون
هدفدرمانی
پرتودرمانی
شيميدرمانی
راههاي درمانی افراد مبتلا به سرطان کبد شامل جراحی (از جمله پیوند کبد)، تخریب بافت، امبولیزاسیون، هدفدرمانی، پرتودرمانی، و شیمیدرمانی هستند. شايد شما از ترکیبی از این درمانها استفاده کنید.
تعیین یک نوع درمان مفید وابسته به اين موارد است:
- تعداد، اندازه و محل تومور در کبد
- چگونگی عملکرد کبد و بررسی ابتلای شما به سیروز
- بررسی انتشار سرطان به نواحی خارج از کبد
موارد دیگری که در نظر گرفته می شوند شامل سن، وضعیت عمومی سلامتی و نظر شما راجع به درمانها و عوارض جانبی احتمالی آنهاست.
در حال حاضر، سرطان کبد تنها در صورتی درمان میشود که در مرحلۀ اولیه (پيش از انتشار) شناسایی شده باشد و بیمار باید بهطور کلی وضعیت سلامتی مناسبی داشته باشد تا بتواند تحت عمل جراحی قرار گیرد. در صورتیکه فرد قادر به انجام جراحی نباشد از درمانهای دیگر برای طولانی کردن مدت زمان زنده بودن و بهبود وضعیت کلی او استفاده ميكنند. بسیاری از پزشکان، بیماران مبتلا به سرطان کبد را تشویق میکنند که در پژوهشهای بالینی شرکت کنند. پژوهشهای بالینی مطالعات تحقیقاتی هستند که درمانهای جدید را آزمایش میکنند. این پژوهشها گزینۀ مهمی برای افراد مبتلا به سرطان کبد در مراحل مختلف هستند.
شايد پزشک، شما را به متخصص ارجاع دهد یا از او درخواست کنید که شما را به متخصص خاصی ارجاع دهد. متخصصانی که سرطان کبد را معالجه میکنند شامل جراحان (مخصوصاً جراحان کبد و مجاری صفراوی (Hepatobiliary)، سرطانشناس های جراح و جراحان متخصص پیوند، متخصص بیماریهای گوارشي، پزشک متخصص سرطان (انكولوژيست) و متخصص پرتودرماني سرطان هستند. گاهي هم، گروه درماني شما از پرستار متخصص سرطان و متخصص تغذیه تشكيل ميشود.
مراقبتهای پزشکی معمولاً پیرامون هریک از گزینههای درمانی، نتایج مورد انتظار هر یک از آنها و عوارض جانبی احتمالی به شما توضیحاتی ارائه ميدهد.
به دلیل اینکه درمان سرطان معمولاً به سلولها و بافتهای سالم نیز آسیب میرساند عوارض جانبی بسیار رایج است. پيش از شروع درمان راجع به عوارض جانبی احتمالی و چگونگی تأثیر درمان بر فعالیتهای عادیتان با گروه مراقبت پزشکی خود صحبت کنید. شما و گروه مراقبتهای پزشکی میتوانید با همکاری یکدیگر برنامۀ درمانی را تهیه کنید که پاسخگوی نیازهایتان باشد.
جراحی
جراحی گزینۀ درمانی افرادی است که سرطان کبدشان در مرحلۀ اولیه است. معمولاً جراح، کل کبد یا بخشی از آن را که به سرطان مبتلا شده است خارج ميکند. اگر كبد خارج شود در اينصورت کبد بیمار با بافت کبد سالم یک اهداکننده جایگزین میشود. شما میتوانید دربارۀ انواع جراحی و تصمیمگیری در مورد مناسبترین نوع آن با پزشک خود صحبت کنید.
خارج کردن بخشی از کبد
جراحی برای خارج کردن بخشی از کبد را کبدبرداری جزئی (Partial Hepatectomy) ميگويند. بیمار مبتلا به سرطان کبد در صورتی از خارج کردن بخشی از کبد استفاده میکند که آزمونهاي آزمایشگاهی نشان دهند کبد بهدرستی کار میکند و نشانی از انتشار سرطان به غدد لنفاوی مجاور و بخشهای دیگر بدن وجود ندارد.
جراح، تومور و بخشی از بافت سالم کبد را که در اطراف تومور قرار دارد خارج میکند. وسعت جراحی به اندازه، تعداد و محل تومورها بستگي دارد. علاوه براین، چگونگی عملکرد کبد نیز بر وسعت جراحی تأثیر دارد.
گاه تا حدود 80 درصد کبد را برميدارند و جراح بخش عادی بافت کبد را باقی میگذارد. بافت سالم باقیمانده، عملکرد کبد را بهعهده میگیرد. علاوه براین، کبد این توانایی را دارد که بافت خارج شده را مجدداً بازسازی کند. سلولهای جدید در چند هفته رشد میکنند.
معمولاً پس از جراحی بیمار برای بازیابی سلامتی نیاز به زمان دارد و این مدت زمان نسبت به هر فرد متفاوت است. بعيد نيست در چند روز اول احساس درد و ناراحتی كنيد. داروها به مهار درد شما کمک ميکنند. شما باید پيش از جراحی در مورد برنامۀ تسکین درد با پزشک یا پرستار صحبت کنید. در صورتیکه پس از جراحی نیاز به داروی مهار درد بیشتری داشتید پزشک در برنامۀ شما تغییر ایجاد ميکند.
احساس خستگی و ضعف تا مدتی پس از جراحی عادی است. شايد هم مبتلا به اسهال شويد یا احساس پری در شکم داشته باشید. گروه مراقبت پزشکی از شما مراقبت میکنند تا در صورت بروز خونریزی، عفونت یا نارسايي کبد یا مشکلات دیگر اقدامات لازم را انجام دهند.
پیوند کبد
از پیوند کبد در صورتی استفاده ميكنند که تومور کوچک باشد، به نواحی خارج از کبد منتشر نشده باشد و بافت کبد مناسب اهدا شده قابل دستیابی باشد.
بافت کبد اهدایی از فردی که فوت کرده است یا از اهداکنندة زنده کبد تهیه میشود. در صورتیکه اهداکننده زنده باشد، بافت بخشی از کبد است و شامل یک کبد کامل نیست.
در مدت زمانیکه شما منتظر دسترسی به بافت کبد اهدایی هستید گروه مراقبتهای پزشکی بر وضعیت سلامتی شما نظارت ميكنند و درمانهای دیگری را برای شما فراهم میآورند.
هنگامیکه بافت کبد سالم از سوی اهدا کننده در دسترس قرار گرفت جراح پیوند، کل کبد شما را خارج میکند (کبدبرداری کامل) و بافت اهدا شده را بهجای آن قرار میدهد. پس از جراحی، گروه مراقبتهای پزشکی برای مهار درد داروهایی را به شما ميدهند. شايد لازم باشد برای چند هفته در بیمارستان بستری شوید. در طی این زمان گروه مراقبتهای پزشکی بر چگونگی پذیرش کبد جدید توسط بدنتان نظارت ميكنند. شما برای جلوگيري از پس زدن (نپذیرفتن) کبد جدید توسط سیستم دفاعي، از دارو استفاده ميكنيد. این داروها معمولاً منجر به پف کردن صورت، بالارفتن فشارخون یا افزایش موهای بدن ميشوند.
تخریب بافت
روشهای تخریب، بافت سرطان را در کبد نابود می کنند. این روشها شیوههایی برای مهار سرطان کبد و طولانی کردن مدت زمان زندگی بیمار هستند. افرادی از اين روشها استفاده ميكنند که منتظر انجام پیوند کبد هستند و يا توانایی انجام جراحی یا پیوند کبد را ندارند. پيش ميآيد كه جراحی برای خارج کردن تومور به دلیل سیروز یا شرایط دیگری که منجر به عملکرد نامناسب کبد میشوند امکانپذیر نباشد. علاوه براین، بعيد نيست بیمار به دلیل محل تومور در کبد یا مشکلات پزشکی دیگر نتواند از جراحی استفاده کند. روشهای تخریب بافت شامل اين موارد هستند:
- تخریب بافت با امواج رادیویی: پزشک از پروب مخصوصی که الکترودهای کوچکی دارد برای نابودي سلولهای سرطانی به وسیلۀ گرما استفاده میکند. برای هدایت پروب به سمت تومور از اولتراسوند، سی.تی. یا ام.آر.آی استفاده ميشود. معمولاً پزشک پروب را مستقیماً از طریق پوست وارد بدن شما ميکند و فقط نیاز به استفاده از بیحسی موضعی وجود دارد.
گاهی، لازم است از جراحی همراه با بیهوشی عمومی استفاده كنند تا پزشک پروب را از طریق شکاف کوچکی در شکم (با استفاده از لاپاروسکوپ) یا از طریق شکاف بزرگتری که شکم شما را باز میکند، درون بدن وارد کند.
بعضی از بیماران پس از این عمل درد یا تب مختصری خواهند داشت ولی معمولاً نیاز نیست فرد در بیمارستان بستری شود. تخریب بافت با امواج رادیویی نوعی گرما درمانی است. درمانهای دیگری که از گرما برای از نابودي تومورهای کبد استفاده می کنند شامل لیزر درمانی یا مایکروویو درمانی است. استفاده از این روشها کمتر از تخریب بافت با امواج رادیویی رایج هستند.
- تزریق اتانول از طریق پوست: پزشک از اولتراسوند برای هدایت سوزنی نازک درون تومور کبد استفاده میکند. الکل (اتانول) بهطور مستقیم در تومور تزریق میشود و سلولهای سرطانی را از بین میبرد. از این شیوه یک یا دو بار در هفته استفاده ميشود. در این روش، معمولاً از بی حسی موضعی استفاده ميكنند ولی در صورتیکه تعداد تومورها در کبد شما زیاد باشد نیاز به استفاده از بیهوشی عمومی وجود دارد.
معمولاً تزریق تب یا درد در پي خواهد داشت. پزشک برای تسکین این مشکلات دارو تجویز ميکند.
امبولیزاسیون
برای کسانیکه نمیتوانند از جراحی یا پیوند کبد استفاده کنند استفاده از امبولیزاسیون یا امبولیزاسیون شیمیایی (Chemoembolization) گزینۀ درمانی مناسبی است. پزشک کاتتر باریکی در يكي از سرخرگهاي پای شما وارد ميكند و کاتتر را به سمت سرخرگ کبدی حرکت میدهد. برای انجام امبولیزاسیون پزشک ذرات کوچکی را در کاتتر تزریق میکند. این ذرات جریان خون درون سرخرگ را مسدود میکنند. بسته به نوع ذرات استفاده شده، انسداد دایمی یا موقتی است.
در صورت مسدود شدن جریان خون تومور از سرخرگ کبدی(Hepatic Artery)، تومور از بین میرود. اگرچه سرخرگ کبدی مسدود است ولی بافت سالم کبد، خون را از طریق سیاهرگ پورت (Hepatic Portal Vein) دریافت میکند.
برای انجام امبولیزاسیون شیمیایی، پزشک پيش از تزریق ذرات کوچک مسدودکنندۀ جریان خون مقداری داروی ضدسرطان (شیمیدرمانی) درون سرخرگ تزریق میکند. با مسدود شدن جریان خون، دارو مدت طولانیتری در کبد باقی میماند.
شما باید برای انجام این عمل از آرامبخش استفاده کنید ولی معمولاً نیازی به استفاده از بیهوشی عمومی وجود ندارد. بهطور معمول به مدت 2 تا 3 روز پس از درمان در بیمارستان بستری خواهید شد.
امبولیزاسیون معمولاً به درد شکمی، حالت تهوع، استفراغ و تب خواهد انجاميد. پزشک برای تخفیف این مشکلات دارو تجویز ميکند. بعضی از افراد تا چند هفته پس از درمان احساس خستگی شدید ميکنند.
هدفدرمانی
برخي از افرادی که نمیتوانند از جراحی یا پیوند کبد استفاده کنند از داروهایی استفاده ميکنند که به آنها هدفدرمانی ميگويند. قرصهای سورافنیب (Sorafenib)، نکساوار (Nexavar) اولین هدفدرمانی تأیید شدة سرطان کبد بودند.
هدفدرمانی سرعت رشد تومورهای کبد را کاهش میدهد و علاوه براین مصرف خون آنها را کم می کند. دارو از طریق دهان مصرف میشود.
عوارض جانبی احتمالی شامل حالت تهوع، استفراغ، زخم دهان و از دست دادن اشتها هستند. گاهی، فرد دچار درد در ناحیۀ سینه ميشود، مشکلات خونریزی دارد و یا دست و پای او تاول ميزند. گاهي هم دارو باعث افزایش فشارخون ميشود. گروه مراقبتهای پزشکی فشار خون شما را در طی 6 هفته اول پس از درمان بهطور مرتب اندازه ميگيرند.
اگر بخواهيد، ميتوانيد گزیده مقالات سرطان پیرامون هدفدرماني سرطان را مطالعه کنید.
پرتودرمانی
پرتودرمانی از اشعههای با انرژی زیاد برای نابودي سلولهای سرطانی استفاده میکند. این روش برای تعداد کمی از افراد که نمیتوانند از جراحی استفاده کنند گزینة مناسبی است. گاهی، از این روش همراه با شیوههای درمانی دیگر استفاده ميكنند. همچنین ميتوان از پرتودرمانی برای تسکین درد ناشی از سرطان کبدی که به استخوان منتشر شده است استفاده کرد.
پزشکان از دو نوع پرتودرمانی برای معالجة سرطان کبد استفاده میکنند:
- پرتودرمانی خارجی: پرتوها از دستگاه بزرگی ساطع میشوند. دستگاه اشعهها را به سمت سینه و شکم هدف میگیرد.
- پرتودرمانی داخلی: پرتو، ناشی از گویهای رادیواکتیو کوچک است. پزشک از کاتتر برای تزریق گویهای کوچک درون سرخرگ کبدی استفاده میکند. گویها منبع خون تومور کبد را نابود ميكنند.
عوارض جانبی پرتودرمانی شامل حالت تهوع، استفراغ یا اسهال است. گروه مراقبت پزشکی روشهایی برای درمان يا مهار این عوارض جانبی به شما پیشنهاد ميکند.
خواندن مقالة «شما و پرتودرمانی» برایتان مفید است.
شيميدرمانی
گاهی، از شیمیدرمانی- استفاده از دارو برای کشتن سلولهای سرطانی- در درمان سرطان کبد استفاده ميكنند. داروها معمولاً از طریق رگ وارد بدن بیمار میشوند (درون وریدی). داروها وارد جریان خون میشوند و به این وسیله در بدن منتشر میشوند.
شیمیدرمانی در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، مطب دکتر یا خانه اعمال ميشود. به ندرت نیازی به بستری شدن در بیمارستان وجود دارد. عوارض جانبی شيميدرماني وابسته به نوع دارو و مقدار داروست. عوارض جانبی رایج شامل حالت تهوع، استفراغ، از دست دادن اشتها، سردرد، تب و لرز و ضعف است.
بعضی از داروها سطح سلولهای سالم خون را کاهش میدهند كه بعيد نيست دچار عفونت شويد یا به آساني خونریزی یا خونمردگی پیدا كنيد و به ضعف و خستگی شدیدی دچار شويد. گروه مراقبتهای پزشکی بر سطح سلولهای خون شما نظارت خواهند داشت. بعضی از عوارض جانبی با دارو قابل درمان است.
اگر بخواهيد، مقالة «شما و شيميدرماني» را مطالعه کنید.
شايد بخواهید پيش از شروع درمان، اين موارد را از پزشک خود بپرسید:
- بیماری در چه مرحلهای است؟ آیا سرطان کبد منتشر شده است؟
- آیا من به سیروز مبتلا شدهام؟
- آیا برای تعیین امکان انجام جراحی نیاز به انجام آزمایشهای بیشتری دارم؟
- هدف درمان چیست؟ چه راههای درمانی برای من مناسب هستند؟ شما چه درمانی را برای من پیشنهاد میکنید؟ چرا؟
- فواید مورد انتظار هر كدام از درمانها چه هستند؟
- خطرات و عوارض جانبی هریک از درمانهاچه هستند؟ چگونه میتوان عوارض جانبی را مهار کرد؟
- آیا باید در بیمارستان بستری شوم؟ در صورت نیاز به بستری، چه مدت باید در بیمارستان بمانم؟
- شما درد من را چگونه درمان میکنید؟
- هزینۀ درمان چقدر است؟ آیا بیمۀ من هزینۀ درمان را پوشش میدهد؟
- درمان چه تأثیری بر فعالیتهای عادی من دارد؟
- آیا پژوهشهای بالینی (مطالعات تحقیقاتی) برای من مناسب هستند؟
- باید چند بار معاینه شوم؟
- آیا میتوانید پزشک دیگری را به من معرفی کنید که برای گرفتن نظر دوم به او مراجعه کنم؟
نظر دوم
شايد بخواهید پيش از آغاز درمان نظر دومی را راجع به تشخیص بیماری، مرحلۀ سرطان و برنامۀ درمان دریافت کنید. شايد هم بخواهید مرکز پزشکی را پیدا کنید که تجربۀ زیادی در مورد درمان افراد مبتلا به سرطان کبد دارد. حتی شايد بخواهید با چندین پزشک مختلف دربارۀ همۀ راههاي درمانی، عوارض جانبی آنها و نتایج مورد انتظار صحبت کنید. مثلاً میتوانید پیرامون برنامة درمانی خود با یک جراح کبد و مجاری صفراوی، سرطانشناس پرتودرمان و پزشک سرطانشناس، صحبت کنید.
بعضی نگران این موضوع هستند که نكند پزشكشان در صورت مطرح کردن تقاضای گرفتن نظر دوم ناراحت شود. معمولاً عکس این حالت درست است. بیشتر پزشکان از گرفتن نظر دوم استقبال می کنند و بیشتر شرکتهای بیمه درمانی در صورتی که شما یا پزشک تقاضای دریافت نظر دوم را ارایه کنید هزینۀ آن را پوشش میدهند.
نظر دوم را كه گرفتيد، شايد پزشک دوم با تشخیص و برنامۀ درمانی پزشک اول موافق باشد، شاید هم روش دیگری را پیشنهاد دهد. در هر صورت، شما اطلاعات بیشتری بهدست خواهید آورد و احياناً احساس تسلط بیشتری بر شرایط خواهيد داشت. در صورتیکه بدانید همۀ گزینهها را بررسی کردهاید نسبت به انتخاب خود احساس اطمینان بیشتری خواهید داشت.
معمولاً جمعآوری مدارک پزشکی و ملاقات با پزشک دیگر مدت زمانی طول ميكشد. در بیشتر موارد، صرف چند هفته وقت برای گرفتن نظر دوم مشکلی نخواهد داشت. تأخیر در شروع درمان معمولاً باعث کمتأثیر شدن درمان نمیشود. برای اطمینان از این موضوع بهتر است دربارۀ این تأخیر با پزشک خود مشورت کنید.
روشهای متعددی برای پیداکردن پزشکی جهت گرفتن نظر دوم وجود دارد. شما میتوانید نام پزشک متخصص را از پزشک خود، جامعۀ پزشکی محلی یا استانی، بیمارستانی در نزدیکی محل سکونت خود یا دانشگاه علوم پزشکی منطقۀ محل زندگی خود بگيريد.
مراقبتهای حمایتی
سرطان کبد و درمان آن گاه منجر به بروز مشکلات پزشکی دیگری ميشود. شما میتوانید قبل، بعد یا در طی درمان از خدمات حمایتی بهرهمند شوید. مراقبت حمایتی نوعی درمان برای مهار درد و ساير علائم بیماری و تسکین عوارض جانبی درمان است و به شما کمک میکند تا بتوانید احساسات ناشی از تشخیص ابتلا به سرطان را تحمل کنید. برای پیشگیری یا مهار این مشکلات و بهبود آسایش و کیفیت زندگيتان در طی درمان سرطان ميتوانيد از مراقبت حمایتی استفاده کنید.
مهار درد
سرطان کبد و درمان آن معمولاً منجر به بروز درد ميشوند. پزشک یا یک متخصص در زمینۀ مهار درد يكي از اين روشهای متعدد را برای تسکین یا کاهش درد به شما پیشنهاد ميکند:
- داروهای مربوط به درد: معمولاً داروها درد را تسکین ميدهند. (این داروها گاه باعث ایجاد احساس خوابآلودگی یا یبوست ميشوند ولی استراحت کردن و استفاده از ملینها به بیمار کمک ميكند).
- پرتودرمانی: پرتودرمانی با کوچک کردن سرطان به تسکین درد کمک ميکند.
- بلوک (انسداد) عصبی (Nerve Block): پزشک مقداری الکل را به نواحی مجاور اعصاب خاصی در شکم تزریق ميکند تا درد را متوقف کند.
شايد گروه مراقبت پزشکی روشهای دیگری را هم برای تسکین یا کاهش درد پیشنهاد کند. مثلاً از ماساژ، طب سوزنی یا طب فشاری (Acupressure) همراه با ساير روشها استفاده كنند. علاوه براین، ميتوانيد آموزش ببینید تا از طریق استفاده از فنون تنآرمیدگی (ریلکسیشن) نظیر گوش دادن به موسیقی با ریتم آرام یا تنفس آرام، درد را تسکین دهید.
برای كسب اطلاعات بیشتر پیرامون مهار درد به مقالة «مهار درد» مراجعه کنید.
غمگین بودن و احساسات دیگر
طبیعی است که پس از تشخیص یک بیماری وخيم شما احساس غم، اضطراب یا سردرگمی داشته باشید. بعضی از افراد صحبت کردن دربارۀ احساساتشان را مفید تشخیص داده اند. بخش منابع حمایتی را مطالعه کنید.
تغذیه
اهمیت زیادی دارد که به نیازهای غذایی خود قبل، بعد و در طی درمان سرطان توجه کنید. شما به مقدار مناسبی کالری، پروتئین، ویتامین و مواد معدنی نیاز دارید. دریافت موادغذایی مناسب باعث میشود احساس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشید.
با وجود این، شايد خسته باشيد، احساس درد كنيد یا تمایلی به غذا خوردن نداشته باشید. علاوه براین، شايد به عوارض جانبی درمان نظیر بیاشتهایی، حالت تهوع، استفراغ و اسهال دچار شويد. پزشک شما، كارشناس تغذیة معتبر یا متخصص در مراقبتهای پزشکی پیرامون روشهایی برای داشتن برنامة غذایی سالم توصیههایی را به شما ارائه ميکند.
انجام معاینات پزشکی و برنامهریزی دقیق اهمیت زیادی دارد. سرطان کبد و درمان آن معمولاً هضم غذا و حفظ وزن مناسب بدن را برای شما دشوار ميکنند. پزشک، شما را از لحاظ کمبود وزن، ضعف و کمبود انرژی معاینه ميكند.
اگر بخواهيد، ميتوانيد مقالة «نکات مربوط به غذا خوردن» را مطالعه کنید. این مطلب شامل نکات و دستورات غذایی مفیدی است.
پیگیری سلامتی بیمار پس از درمان
شما باید پس از انجام درمان برای سرطان کبد، بهطور منظم (مثلاً هر سه ماه یکبار) معاینه شويد. انجام این معاینات موجب ميشود مطمئن شويد که هرگونه تغییری در وضعیت سلامتی شما تحت نظر است و در صورت نیاز معالجه شده است. اگر در فاصلة زماني بین معاینات، مشکلات پزشکی داشتید با پزشک تماس بگیرید.
گاهی، سرطان کبد پس از درمان عود میکند. پزشک، معاینات لازم را جهت بررسی عود سرطان انجام میدهد. معاینات معمولاً شامل معاینات فیزیکی، آزمایشهای خون، اولتراسوند، سی.تی.اسکن، یا ساير آزمایشهاست.
پزشك افرادی را که از پیوند کبد استفاده کردهاند، از نظر چگونگی عملکرد کبد جدید آزمایش ميكند. علاوه براین، پزشک به طور دقیق و از نزدیک شما را زير نظر ميگيرد تا اطمینان حاصل کند که کبد جدید را بدن شما پس نزده باشد. افرادی که از پیوند کبد استفاده کردهاند شايد بخواهند دربارۀ نوع آزمایشهای لازم برای پیگیری وضعیت سلامتی پس از درمان و زمان انجام آنها با پزشک صحبت کنند.
منابع حمایتی
اطلاع از ابتلا به سرطان کبد زندگی شما و نزدیکانتان را تغییر ميدهد. معمولاً کنارآمدن با این تغییرات دشوار است. طبیعی است که شما، اعضای خانواده و دوستانتان برای تحمل احساساتی که پس از تشخیص سرطان بهوجود میآید نیاز به کمک داشته باشید.
نگرانی در مورد درمان و مهار عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و هزینههای مربوط به خدمات پزشکی عادی است و بعيد نيست دربارۀ مراقبت از خانوادهتان، حفظ شغل یا ادامة فعالیتهای روزانه نگرانیهایی داشته باشید. در ادامه راههايي را که میتوانید برای دریافت حمایت از آنها استفاده کنید مطرح شده است:
- پزشکان، پرستاران و اعضای دیگر گروه مراقبتهای پزشکیتان پاسخگوی سؤالات شما در مورد درمان، ادامه کار یا فعالیتهای دیگر هستند.
- مددکاران اجتماعی، مشاوران در صورت نیاز به طرح احساسات و نگرانیهایتان به شما کمک ميکنند. معمولاً مددکاران اجتماعی منابعی برای دریافت کمکهای مالی، حمل و نقل، مراقبت در منزل یا حمایتهای روحی به شما معرفی ميکنند.
پیداکردن پزشک، گروه حمایتی یا سازمانهای دیگر
- در صورت ابتلا به سرطان چگونه به پزشک یا خدمات درمانی دسترسی پیدا کنید.
- سازمانهای ملی ارایهدهندۀ خدمات به افراد مبتلا به سرطان و خانوادههای آنها.
درمان سرطان و مراقبتهای حمایتی
- شما و پرتودرمانی.
- آشنایی با پرتودرمانی: اطلاعاتی که باید از پرتودرمانی با اشعۀ خارجی داشته باشید.
- شیمی درمانی و شما.
- نکات غذایی برای بیماران مبتلا به سرطان.
- مهار درد.
تحمل سرطان
- صرف وقت: حمایت از افراد مبتلا به سرطان
- مهار عوارض جانبی پرتودرمانی: هنگام خستگی یا ضعف چه باید کرد؟
زندگی پس از درمان سرطان
- نگاهی به آینده: زندگی پس از درمان سرطان.
- مراقبت پس از درمان سرطان
- نگاهی به آینده: روشهایی برای ایجاد تغییر در سرطان
سرطان پیشرفته یا عود کرده
- تحمل سرطان پیشرفته
- هنگامیکه سرطان باز می گردد.
داروهای تکمیلی
- فکرکردن در مورد استفاده از داروهای تکمیلی و جایگزین: راهنمایی برای افراد مبتلا به سرطان
- داروهای تکمیلی و جایگزین در درمان سرطان: پرسش و پاسخ.
مراقبتکنندگان
- وقتی شخصی که دوستش دارید تحت درمان سرطان است: حمایت از مراقبتکنندگان
- وقتی شخصی که دوستش دارید مبتلا به سرطان پیشرفته است: حمایت از مراقبتکنندگان
- نگاهی به آینده: وقتی درمان سرطان شخصی که دوستش دارید پایان یافته است
- توجه به مراقبتکنندگان: حمایت از مراقبتکنندگان سرطان
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ سرطان تیروئید بدانید
What You Need To Know About Thyroid Cancer
مقدمه
اين مقاله دربارة سرطاني است كه در تیروئید آغاز ميشود.
در این مقاله دربارۀ تشخیص، تعیین مرحلۀ سرطان، درمان و پیگیری سلامت بیمار پس از درمان بحث شده است. آگاهی دربارۀ مراقبت پزشکی مربوط به سرطان تیروئید می تواند به شما در ایفاي نقشی فعال در تصمیم گیری در مورد درمان خودتان کمک کند.
این مقاله حاوی فهرستی از سؤال هایی است که می توان آنها را از پزشک پرسید. بسياري، همراه داشتن فهرستی از پرسش ها را در جلسۀ ديدار با پزشک، مفید دانسته اند. برای کمک به یادآوری حرفهاي پزشک، میتوانید از مطالبی که وی میگوید یادداشت بردارید یا از وی بپرسید آیا میتوانید در جلسۀ معاینه از ضبط صوت استفاده کنید یا نه. همچنین شايد بخواهید یکی از اعضای خانواده یا دوستانتان را در جلسۀ ملاقات با پزشک به همراه ببرید، تا در بحثها شرکت کند، یاداشتبرداری کند یا اینکه تنها حرفها را بشنود.
برای بهدست آوردن آخرین اطلاعات مربوط به سرطان تیروئید، به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) مراجعه کنید.
تیروئید
تیروئید، غدهایست که در جلوی گردن شما و زیر محفظۀ صوتی (حنجرۀ)تان قرار دارد. یک تیروئید سالم تقریباً به اندازۀ یک سکۀ کوچک است. معمولاً وجودش از روی پوست قابل تشخیص نیست. تیروئید دو بخش (لوب) دارد. یک بافت ظریف (ایسم Isthmus) این لوبها را از یکدیگر مجزا میسازد.
تیروئید هورمونهای خاصی تولید میکند:
- هورمون تیروئید: هورمون تیروئید توسط سلولهای فولیکولی تیروئید تولید میشود. این هورمون بر ضربان قلب، فشار خون، دما و وزن بدن مؤثر است.
- كلسيتونين (Calcitonin): كلسيتونين توسط سلولهای سی (C) موجود در تیروئید تولید میشود. این هورمون نقش کوچکی در حفظ میزان مناسب كلسيم بدن ایفا میکند.
پشت تیروئید، حداقل چهار غدۀ پارا تیروئیدی کوچک وجود دارد. این غدد روی سطح تیروئید قرار دارند و هورمون پاراتیروئید تولید میکنند که نقش بزرگی در حفظ میزان مناسب کلسیم بدن ایفا میکند.
سلولهای سرطانی
سرطان در سلولها واحدهای مستقل سازندهای که بافتها را تشکیل میدهند آغاز میشود. بافتها نیز اندامهای بدن را تشکیل میدهند.
سلولهای طبیعی و سالم، با توجه به نیاز بدن به سلولهای جدید، رشد کرده و تقسیم میشوند. هنگامیکه سلولهای طبیعی پیر میشوند یا آسیب میبینند، میمیرند و سلولهای جدید جایگزین آنها میشوند.
گاهی، این فرایند منظم دچار اخلال میشود. سلولهای جدید هنگامی تشکیل میشوند که بدن به آنها نیازی ندارد، و سلولهای پیر یا آسیب دیده وقتي که باید، نمیمیرند. افزایش تدریجی این سلولهای اضافی، اغلب، موجب تشکیل تودهای از بافت میشود که به آن غده یا تومور میگویند.
به غدههای موجود در تیروئید، اغلب ندول (Nodules) یا «گرهک» میگویند. بیشتر ندولهای تیروئید (بیش از 90%) خوشخیم (غیرسرطانی) هستند. ندولهای خوشخیم به خطرناکی ندولهای بدخیم (سرطانی) نیستند:
- ندولهای خوشخیم:
- بهندرت کشنده هستند.
- به بافتهای مجاور خود حمله نمیکنند.
- به دیگر قسمتهای بدن سرایت نمیکنند.
- معمولاً نیازی به برداشتنشان نیست.
• ندولهای بدخیم:
- ممکن است گاهی کشنده باشند.
- میتوانند به بافتها واندامهای مجاور حمله کنند.
- میتوانند به دیگر قسمتهای بدن سرایت کنند.
- اغلب میتوان آنها را برداشت یا از بین برد، اما گاهی اوقات سرطان بازمیگردد.
سلولهای سرطانی میتوانند با جدا شدن از تومور اولیه گسترش پیدا کنند. این سلولها وارد عروق خونی یا عروق لنفاوی میشوند، که به درون تمام بافتهای بدن گسترده شدهاند. سلولهای سرطانی به دیگر اندامها میچسبند و در آنجا رشد میکنند و به تومورهای جدیدی تبدیل میشوند که میتوانند به آن اندامها آسیب برسانند. به سرایت سرطان، متاستاز میگویند.
انواع سرطان تیروئید
سرطان تیروئید، چند نوع دارد:
- سرطان پاپيلري تیروئید : اين نوع سرطان تیروئید در حدود 80%كل موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشكيل ميدهد. اين سرطان در سلولهاي فوليكولارآغاز شده و به كندي رشد ميكند. در صورت تشخيص زودهنگام، بيشتر مبتلايان به سرطان تیروئید فوليكولار را ميتوان با موفقيت درمان كرد.
- سرطان فولیکولار تیروئید: این نوع سرطان تیروئید در حدود 15% کل موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشکیل میدهد. این سرطان در سلولهای فولیکولار آغاز شده و بهکندی رشد میکند. در صورت تشخیص زودهنگام، بیشتر مبتلایان به سرطان تیروئید فولیکولار را میتوان با موفقیت درمان کرد.
- سرطان مدولری تیروئید: این نوع سرطان در حدود 3% کل موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشکیل میدهد. این سرطان در سلولهای سی (C) موجود در تیروئید آغاز میشود. سرطانی که در سلولهای سی (C) آغاز میشود میتواند موجب تولید مقادیر بالا و غیرطبیعی کلسیتونین شود. سرطان مدولری (Medullary) تیروئید هم بهکندی رشد میکند. مهار این نوع سرطان، در صورتیکه پیش از سرایت به دیگر بخشهای بدن تشخیص داده و درمان شود، آسانتر خواهد بود.
- سرطان تیروئید آناپلاستیک (Anaplastic): این نوع سرطان تیروئید در حدود 2% از کل موارد ابتلا به سرطان تیروئید را تشکیل میدهد. این سرطان در سلولهای فولیکولار موجود در تیروئید آغاز میشود. این سلولهای سرطانی، اغلب بهسرعت رشد و سرایت میکنند. مهار سرطان تیروئید آناپلاستیک بسیار دشوار است.
عوامل خطرزا
پزشکان، اغلب نمیتوانند دلیل ابتلای یک فرد به سرطان تیروئید و عدم ابتلای دیگري به این سرطان را توضیح دهند. با اینحال، روشن است که سرطان تیروئید مسری نیست.
تحقیقات نشان دادهاند که احتمال ابتلا به سرطان تیروئید، در كساني که دارای برخی عوامل خطرزای خاص هستند، بیشتر از دیگران است. عامل خطرزا عاملی است که احتمال ابتلا به یک بیماری را افزایش ميدهد.
بررسیها نشان دادهاند که عوامل خطرزای زیر به سرطان تیروئید مربوطند:
- تابش اشعه: آنها که به میزان زیاد در معرض تابش اشعه قرار میگیرند، بسیار بیشتر از دیگران احتمال دارد به سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار مبتلا شوند. یکی از منشأهای مهم قرار گرفتن در معرض اشعه، درمان بهوسیلۀ اشعۀ ايكس است. در سالهای بین دهههای 1920 و 1950، پزشکان برای درمان کودکان مبتلا به لوزههای متورم، آکنه و دیگر مشکلاتی که در ناحیۀ سر و گردن ایجاد میشدند، از اشعۀ ايكس با میزانهای بالا استفاده میکردند. بعدها، دانشمندان به این مسئله پی بردند که تعدادي از كساني که تحت درمان با این شیوه قرار گرفته بودند، به سرطان تیروئید مبتلا شدهاند.
(در عکسبرداری با اشعۀ ايكس جهت آزمایشهای تشخیصی معمول – مثل عکسبرداری با اشعۀ ايكس از دهان یا قفسۀ سینه از میزانهای بسیار پایین تابش استفاده میشود. فواید این آزمایشها معمولاً بیشتر از خطراتشان است. با اینحال، قرار رفتن مکرر در معرض همین میزان اشعه هم میتواند مضر باشد، پس بهتر است با پزشک یا دندانپزشک خود دربارۀ ضرورت انجام هر یک از آزمایشهای عکسبرداری با اشعۀ ايکس و نيز نحوۀ استفاده از پوششهای محافظ برای دیگر بخشهای بدن صحبت کنید.)
یکی دیگر از منشأهای تابش اشعه، ریزش رادیواکتیو (Radioactive Fallout) است که شامل ریزش رادیواکتیو ناشی از آزمایشهای تسلیحات اتمی (مثلاً آزمایشهایی که در دیگر نقاط دنیا، و بهخصوص در دهههای 1950 و 1960 انجام شدند)، حوادثی که در نیروگاههای هستهای روی میدهد (مانند حادثۀ چرنوبیل در سال 1986)، و تشعشات ناشی از کارخانههای ساخت تسلیحات اتمی (مانند تأسیسات هَنفورد در ایالت متحده در اواخر دهۀ 1940) هستند. چنین ذرات اتمی شامل ید رادیواکتیو (131I) و دیگر عناصر رادیواکتیو هستند. احتمال ابتلا به سرطان تیروئید د در كساني که در معرض تابش یک یا چند منبع يد راديواكتيو (131I) قرار میگیرند بهخصوص در صورتیکه در آن هنگام در سنین کودکی قرار داشته باشند افزایش مییابد. برای مثال، احتمال ابتلا به سرطان تیروئید در کودکانی که در نتیجۀ حادثۀ چرنوبیل در معرض ید رادیواکتیو قرار گرفتهاند، بیشتر از دیگران است.
سابقۀ خانوادگی ابتلا به سرطان تیروئید مدولری: گاهی سرطان تیروئید مدولری به شکل موروثی درمیآید. ژن تغيير يافته RET ميتواند از والد به فرزند منتقل شود.قریب به اتفاق آنهايي که ژن دگرگونشدۀ (آر. ای. تی) دارند به سرطان تیروئید مدولری مبتلا میشوند. در صورتیکه این سرطان بهتنهایی روی دهد، سرطان خانوادگی مدولری تیروئید، اگر همراه با دیگر انواع سرطان باشد، سندروم نئوپلازی متعدد غدد درونریز(Multiple Endocrine Neoplasia -MEN- Syndrome) نامیده میشود.
با آزمایش خون میتوان دگرگونی ژن «آر. ای. تی» را شناسایی کرد. در صورتیکه این ژن در فرد مبتلا به سرطان تیرئید مدولری دیده شود، پزشک به اعضای خانواده توصیه میکند که همه تحت آزمایش قرار گیرند، و برای آنها که دارای ژن دگرگونشده هستند، پزشک آزمایشهای مرتب، یا جراحی برداشتن تیروئید پیش از بروز سرطان را توصیه ميکند.
- سابقۀ خانوادگی ابتلا به گواتر یا غدههای رودۀ بزرگ: تعداد کمی از افرادی که دارای سابقۀ خانوادگی ابتلا به گواتر (تورم تیروئید) هستند و دارای غدههای کوچک متعدد تیروئید هستند، در خطر ابتلا به سرطان پاپیلاری تیروئیدند. همچنین، تعداد کمی از كساني که سابقۀ خانوادگی ابتلا به غدد متعدد درون رودۀ بزرگ یا راستروده (پولیپهای خانوادگی) داشته باشند، در معرض خطر ابتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید خواهند بود.
- سابقۀ فردي پزشکی: احتمال ابتلای افراد مبتلا به گواتر یاغدههاي خوشخيم تیروئید، به سرطان تیروئید نسبت به دیگران بیشتر است.
- سن بالای 45 سال: بیشتر مبتلايان به سرطان تیروئید، بیشتر از 45 سال دارند، و بیشتر مبتلايان به سرطان تیروئید آناپلاستیک سنشان بالاي 60 سال است.
- ید: ید مادهای است که در صدف و نمک یددار یافت میشود. دانشمندان در حال بررسی ید بهعنوان یکی از عوامل خطرزای احتمالی مربوط به سرطان تیروئید فولیکولار هستند. میزان بسیار پایین ید در رژیم غذایی خطر ابتلا به سرطان تیروئید فولیکولار را افزایش ميدهد. هرچند، بررسیهای دیگري نشان دادهاند که میزان بسیار زیاد ید در رژیم غذایی نیز میتواند خطر ابتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید را افزایش دهد. برای اینکه قطعاً مشخص شود که ید یک عامل خطرزا است یا نه، بررسیهای بیشتری لازم است.
داشتن یک یا چند عامل خطرزا به معنای ابتلای قطعی فرد به سرطان تیروئید نیست. بیشتر كساني که دارای عوامل خطرزا هستند، هرگز به سرطان مبتلا نمیشوند.
علائم بیماری
معمولاً سرطان تیروئید در مراحل اولیه موجب بروز علائمی نمیشود.
اما با رشد سرطان علائم احتمالي آن عبارت است از:
- غدهای در جلوی گردن.
- گرفتگی یا تغییرات در صدا.
- تورم غدد لنفاوی ناحیۀ گردن.
- اختلال در بلع یا تنفس.
- دردی در گلو یا گردن که از بین نمیرود.
هر چيز در اغلب موارد، این علائم ناشی از سرطان نیستند و دلیل آن معمولاً عفونت، گواتر خوشخیم، یا دیگر بیماریها هستند. در صورتیکه چنین علائمی در فردی بروز کرد و پس از دو یا چند هفته از بین نرفت باید جهت تشخیص و درمان، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کند.
تشخیص
اگر علائمی در شما بروز کرد که نشانۀ سرطان تیروئید بود، پزشک به شما کمک میکند تا مشخص شود که این علائم ناشی از سرطاناند یا دلایل دیگری دارند. پزشک، از شما سابقۀ پزشکی فردي و خانوادگیتان را جویا میشود، و سپس یک یا چند آزمایش از آزمایشهای زیر را هم برای شما تجویز ميکند:
- معاینۀ فیزیکی: پزشک تیروئید شما را جهت بررسي وجود توده ـ ندول (Nodule) ـ و نيز گردن و غدد لنفاوی مجاور آن را جهت وجود غده یا تورم مورد معاینه قرار ميدهد.
- آزمایشهای خون: پزشک ممکن است میزان هورمون محرک تیروئید (TSH) را نیز در خون اندازهگیری کند. مقادیر بسیار کم یا بسیار زیاد TSH به این معناست که تیروئید به خوبی کار نمیکند. اگر پزشک احتمال بدهد که به سرطان تیروئید مدولری مبتلا هستيد، ممکن است میزان کلسیتونین شما را اندازهگیری کنند و نیز دیگر آزمایشهای خون را نیز بر روی شما انجام دهند.
- سونوگرافی (Ultrasound): یک دستگاه فراصوتي، امواج صوتی را که قابل شنیدن نیستند تولید میکند. با این دستگاه امواج صوتی را به تیروئید میفرستند و یک کامپیوتر تصویری از امواجی که از تیروئید بازتاب میشوند ایجاد میکند. این تصویر میتواند ندولهای موجود در تیروئید را نشان دهد که اندازهشان آنقدر کوچک است که زیر دست احساس نمیشود. پزشک از این تصویر برای پی بردن به اندازه و شکل هر غده و اینکه آن غدهها جامدند یا پر از مایع استفاده میکند. غدههایی که پر از مایع باشند معمولاً سرطانی نیستند. اما غدههای جامد و توپر میتوانند سرطانی باشند.
- اسکن تیروئید: پزشک شما ممکن است برایتان یک اسکن از تیروئید تجویز کند. برای این کار باید مقدار کمی مادۀ رادیواکتیو را بخوريد؛ این ماده وارد جریان خون میشود. آن سلولهای تیروئید که این مواد رادیواکتیو را جذب میکنند از طریق اسکن، قابلمشاهده هستند. به ندولهایی که این مواد را بیشتر از بافت تیروئید مجاور خود مصرف میکنند، ندولهای «داغ» میگویند. ندولهای داغ معمولاً سرطانی نیستند. به ندولهايي که کمتر از بافت تیروئید مجاور خود این مواد را مصرف میکنند، ندولهای «سرد» میگویند كه ندولهای سرد میتوانند سرطانی باشند.
- نمونهبرداری: نمونهبرداری تنها راه قطعی تشخیص سرطان تیروئید است. یک آسیبشناس نمونهای از بافت مورد نظر را جهت وجود سلولهای سرطانی در زیر میکروسکوپ بررسی میکند.
ممکن است پزشک برای نمونهبرداری از یکی از دو روش زیر استفاده کند:
• بیوپسی سوزنی ظریف (FineNeedle Aspiration): از بیشتر افراد به این روش نمونهبرداری میشود. پزشک با استفاده از یک سوزن ظریف مقداری از بافت ندول تیروئید را برمیدارد. استفاده از یک دستگاه فراصوتی میتواند به پزشک در تعیین محل فرو کردن سوزن کمک کند.
• نمونهبرداری با عمل جراحی: در صورتیکه تشخیص از طریق بیوپسی سوزنی ظریف ممکن نباشد، جراح با یک عمل جراحی تمام ندولهاي مشكوك را برمیدارد. اگر پزشک احتمال وجود سرطان تیروئید فولیکولار را بدهد، معمولاً برای تشخیص، نمونهبرداری با عمل جراحی را توصيه ميكند.
سؤالهايي که میتوانید پیش از نمونهبرداری از پزشک بپرسید:
- آیا لازم است برای نمونهبرداری به بیمارستان بروم؟
- نمونهبرداری چهقدر طول میکشد؟
- آیا در طول نمونهبرداری هشیار خواهم بود؟ آیا درد دارد؟
- آیا خطراتی هم دارد؟ احتمال عفونت یا خونریزی پس از نمونهبرداری چقدر است؟
- بهبودیم چقدر طول خواهد کشید؟
- آیا جای زخم بر روی گردنم خواهد ماند؟
- چقدر طول میکشد تا از نتایج مطلع شوم؟ چه کسی این نتایج را برایم توضیح خواهد داد؟
- اگر به سرطان مبتلا باشم، چه کسی با من دربارۀ گامهای بعدی صحبت خواهد کرد؟ و چه زماني؟
تعیین مرحلۀ سرطان
براي طرح بهترین برنامۀ درمانی، لازم است پزشک از میزان گسترش (مرحلۀ) سرطان آگاه باشد. تعیین مرحلۀ سرطان، تلاشی دقیق براي پی بردن به اندازۀ غدههاي کوچک، اینکه سرطان به دیگر بخشهای بدن سرایت کرده یا نه، و اگر چنین باشد به کدام بخشهای بدن انتشار يافته است.
سرطان تیروئید، اغلب به غدد لنفاوی، ریهها و استخوانها نفوذ میکند. هنگامیکه سرطان از محل اولیهاش به بخشهای دیگر بدن منتشر ميشود، تومور جدید از جنس همان سلولهای سرطانی تومور اولیه و دارای همان نام هستند. برای مثال، اگر سرطان تیروئید به ریهها سرایت کند، سلولهای سرطانی موجود در ریهها در واقع همان سلولهای سرطان تیروئید هستند. نام بیماری، سرطان تیروئید متاستازی است، و نه سرطان ریه. به همین دلیل، برای درمان، این سرطان را بهعنوان سرطان تیروئید درنظر میگیرند، و نه سرطان ریه. پزشکان به تومور جدید «تومور دوردست» یا سرطان متاستازی میگویند.
تعیین مرحلۀ سرطان میتواند شامل یک یا چند آزمایش زیر باشد:
- سونوگرافی (Ultrasound): با معاینۀ گردن بهوسیلۀ دستگاه سونوگرافی میتوان فهميد که آیا سرطان به غدد لنفاوی یا دیگر بافتهای مجاور تیروئید منتشر شده است یا نه.
- سی.تی.اسکن: با دستگاه اشعۀ ايكس که به یک کامپیوتر متصل است چند عکس دقیق از نواحی داخلی بدن میگیرند. سیتی اسکن نشان ميدهد که آیا سرطان به غدد لنفاوی، دیگر نواحی گردن یا قفسۀ سینه سرایت کرده است یا نه؟
- ام. آر. آی: در (ام.آر.آی) از یک آهنربای قوی که به کامپیوتر متصل است استفاده میشود. در این فرایند عکسهایی دقیق از بافت گرفته میشود. پزشک میتواند این عکسها را بر روی صفحۀ نمایش مشاهده کند یا آنها را روی فیلم چاپ کند. ام.آر.آی میتواند نشان دهد سرطان به غدد لنفاوی یا دیگر نواحی رسوخ کرده است یا نه.
- عکسبرداری از قفسۀ سینه با اشعۀ ايکس: عکسبرداری از قفسۀ سینه با اشعۀ ايکس میتواند سرایت یا عدم سرایت سرطان به ریهها را نشان دهد.
- اسکن کل بدن: ممکن است برای شما، اسکن تمام بدن تجویز شود تا مشخص شود سرطان به دیگر بخشهای بدن نیز سرایت کرده است یا نه. به شما مقدار کمی از یک مادۀ رادیواکتیو میدهند. این ماده وارد جریان خون میشود. سلولهای سرطاني تیروئید در دیگر اندامها یا استخوانها این ماده را مصرف میکنند. ممکن است سرطان تیروئیدی که در دیگر بخشهای بدن منتشر شده باشد در اسکن تمام بدن مشخص شود.
درمان
جراحی.
درمان با هورمون تیروئید.
درمان با ید رادیواکتیو.
پرتودرمانی خارجی.
شیمیدرمانی.
كساني که به سرطان تیروئید مبتلا هستند، گزینههای درمانی متعددی دارند. درمان معمولاً چند هفته پس از تشخیص آغاز میشود، اما فرصت خواهید داشت با پزشک خود دربارۀ گزینههای درمانی و دریافت نظر دوم صحبت کنید.
انتخاب نوع درمان به موارد زیر بستگی دارد:
- نوع سرطان تیروئید (پاپيلري، فولیکولار، مدولری یا آناپلاستیک).
- اندازۀ غدۀ کوچک.
- سن بیمار.
- انتشار یا عدم انتشار سرطان.
شما و پزشکتان میتوانید با یکدیگر جهت طرح یک برنامۀ درمانی که نیازهای شما را برآورده کند، همکاری کنید.
ممکن است پزشک، شما را به پزشك ديگري که در زمینۀ درمان سرطان تیروئید تخصص دارد ارجاع دهد، یا اینکه شما از وی بخواهید چنین فردی را معرفی کند. یک متخصص غدد (Endocrinologist) پزشکی است که در درمان بيماراني که دچار اختلالات هورمونی هستند تخصص دارد. ممکن است به یک تیروئیدشناس – یک متخصص غدد که در درمان اختلالات تیروئید تخصص دارد مراجعه کنید.
و احتمال دارد به گروهی از متخصصان مراجعه کنید. دیگر متخصصانی که سرطان تیروئید را درمان میکنند عبارتند از جراحان، پزشکان سرطانشناس و سرطانشناسان پرتودرمان. گاهي گروه پزشكان معالج شما، یک پرستار سرطانشناس و یک متخصص تغذیۀ نیز دارد.
پزشک معمولاً گزینههای درمان و نتایج مورد انتظار از هر یک را براي شما توضیح ميدهد. سرطان تیروئید را میتوان با جراحی، درمان با هورمون تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو، پرتودرمانی خارجی یا شیمیدرمانی درمان کرد. بیشتر بیماران تحت درمان ترکیبی از این روشهای درمانی قرار میگیرند. برای مثال، درمان متعارف (استاندارد) برای سرطان تیروئید پاپیلاری عبارت است از جراحی، درمان با هورمون تیروئید و درمان با ید رادیواکتیو. هر چند اغلب از پرتودرمانی خارجی و شیمیدرمانی استفاده نمیشود، ولي در مواقعی هم که از این روشها استفاده میشود درمان ممکن است ترکیبی باشد.
جراحی و پرتودرمانی خارجی درمانهای موضعی محسوب میشوند. با استفاده از این روشها، سلولهای سرطانی موجود در تیروئید از بین رفته یا برداشته میشوند. اگر سرطان تیروئید به دیگر بخشهای بدن نفوذ كرده باشد، از درمان موضعی براي مهار سرطان در همان نواحی خاص ميتوان استفاده کرد.
درمان با هورمون تیروئید، درمان با ید رادیواکتیو و شیمیدرمانی درمانهای فراگیر هستند. در درمانهای فراگیر داروها به جریان خون وارد شده و سرطان را در سراسر بدن از بین برده یا مهار میکنند.
شاید بخواهید دربارۀ عوارض جانبی و چگونگی تأثیرگذاری درمان بر فعالیتهای روزمره خود آگاه شوید. چون روشهای درمانی سرطان، اغلب به سلولها و بافتهای سالم نیز آسیب میرسانند، بروز عوارض جانبی پدیدهای شایع است. عوارض جانبی عمدتاً به نوع و میزان گستردگی درمان بستگی دارند. عوارض جانبی برای افراد مختلف نيز متفاوت است، و همینطور ممکن است از یک دورۀ درمان به دورهای دیگر تغییر کنند. پیش از آغاز درمان، از گروه درماني خود بخواهید تا عوارض جانبی احتمالی را برایتان توضیح دهند و روشهایی را بهمنظور مهار آنها به شما پیشنهاد کنند.
سؤالهايي که میتوانید پیش از نمونهبرداری از پزشک بپرسید:
- آیا لازم است برای نمونهبرداری به بیمارستان بروم؟
- نمونهبرداری چقدر طول میکشد؟
- آیا در طول نمونهبرداری هشیار خواهم بود؟ آیا درد دارد؟
- آیا خطراتی هم دارد؟ احتمال عفونت یا خونریزی پس از نمونهبرداری چقدر است؟
- بهبودیم چقدر طول خواهد کشید؟
- آیا جای زخم بر روی گردنم خواهد ماند؟
- چقدر طول میکشد تا از نتایج مطلع شوم؟ چه کسی این نتایج را برایم توضیح خواهد داد؟
- اگر به سرطان مبتلا باشم، چه کسی با من دربارۀ گامهای بعدی صحبت خواهد کرد؟ و چه زماني؟
جراحی
بیشتر بيماراني که به سرطان تیروئید مبتلا میشوند تحت عمل جراحی قرار میگیرند. جراح، تمام یا بخشی از تیروئید را برمیدارد. نوع جراحی به نوع و مرحلۀ سرطان تیروئید، اندازۀ ندول Nodule و سن بیمار بستگی دارد.
- تیروئیدبرداری کلی (Total Thyroidoctomy): این نوع جراحی را میتوان برای تمام انواع سرطان تیروئید مورد استفاده قرار داد. جراح، از طریق ایجاد یک برش، تیروئید را بهطور کامل بر میدارد. در صورتیکه جراح نتواند بافت تیروئید را بهطور کامل بردارد، بعداً میتوان باقیماندۀ آن را با استفاده از درمان با ید رادیواکتیو از بین برد.
- لوببرداری (Lobectomy): در مورد برخی از مبتلایان به سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار ممکن است تنها بخشی از تیروئید را بردارند. جراح ایسم و یک لوب را برمیدارد. برخی از كساني که تحت عمل لوببرداری قرار گرفتهاند، بعداً جهت برداشتن بقیۀ تیروئید، باز هم تحت عمل جراحی قرار میگیرند. موارد کمتری هم پیش میآید که باقیماندۀ بافت تیروئید با استفاده از درمان با ید رادیواکتیو از بین میرود.
زمان مورد نیاز برای بهبود پس از جراحی برای افراد مختلف متفاوت است. ممکن است برای مدت چند هفته احساس ناراحتی کنید. میتوان با دارو به تسكين درد کمک کرد. پیش از جراحی، باید دربارۀ برنامۀ مهار درد با پزشک یا پرستار خود گفتوگو کنید. پس از جراحی نيز، پزشک میتواند در صورت نیاز بیشتر به تسكين درد، برنامۀ قبلی را تغییر دهد.
در جراحی مربوط به سرطان تیروئید، سلولهایی که هورمون تیروئید تولید میکنند نیز برداشته میشوند. پس از جراحی، تقریباً تمام بیماران بايد برای جبران هورمون تیروئید طبیعی، از قرصهاي مخصوصی استفاده کنند. و شما هم لازم است برای بقیۀ عمر خود قرصهای جایگزین هورمون تیروئید مصرف کنید.
در صورتیکه جراح غدد پاراتیروئید را بردارد، ممکن است لازم باشد برای بقیۀ عمر خود قرصهای كلسيم و ویتامین D مصرف کنید.
در تعداد کمی از بيماران، جراحی میتواند موجب آسیب به اعصاب یا عضلات خاصی شود. اگر چنین شود، ممکن است آن فرد در صدایش دچار مشکل شود یا یکی از شانههایش پایینتر از دیگری بایستد.
سؤالهايي که پیش از جراحی میتوانید از پزشک خود بپرسید:
- چه نوع جراحی را به من توصیه میکنید؟
- آیا لازم است غدد لنفاویام را نیز بردارید؟ آیا غدد پارا تیروئید یا دیگر بافتها را هم برمیدارید؟ چرا؟
- خطرات جراحی چیست؟
- پس از جراحی چه حالی خواهم داشت؟ در صورت وجود درد، چگونه آنرا مهار میکنید؟
- برای چه مدت در بیمارستان بستری خواهم بود؟
- جوشگاهم(جای زخم) به چه شکل خواهد بود؟
- آیا امکان بروز عوارض جانبی دائمی هم وجود دارد؟
- آیا لازم است قرصهای هورمون تیروئید مصرف کنم؟ اگر چنین است، از چه موقع باید مصرفشان را آغاز کنم؟ آیا بايد برای بقیۀ عمرم این قرصها را مصرف کنم؟
- چه زمانی میتوانم به فعالیتهای روزمرهام بپردازم؟
درمان با هورمون تیروئید
پس از جراحی و برداشتن کامل تیروئید یا بخشی از آن، تقریباً تمام بیماران لازم است قرصهایی را برای جبران هورمون تیروئید طبیعی بدن مصرف کنند. با اینحال، قرصهای هورمون تیروئید بهعنوان قسمتی از روند درمان سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار نیز مورد استفاده قرار میگیرد. هورمون تیروئید، سرعت رشد سلولهای سرطان تیروئید را که پس از جراحی در بدن باقی ماندهاند، کندتر میکند.
قرصهای هورمون تیروئید بهندرت موجب عوارض جانبی میشوند. پزشک برایتان آزمایشهای خون تجویز میکند تا اطمینان حاصل کند که میزان هورمون تیروئید مصرفیتان مناسب است. مقادیر زیاد هورمون تیروئید میتواند موجب کاهش وزن و احساس گرما و تعرق شود. همچنین ممکن است موجب تندی ضربان قلب، درد قفسۀ سینه، گرفتگی عضلات و اسهال شود. مقادیر بسیار کم هورمون تیروئید میتواند موجب افزایش وزن، احساس خستگی و سرما، و خشکی پوست و موها شود. اگر دچار عوارض جانبی شديد، پزشک بايد میزان هورمون تیروئید مصرفی را تنظیم کند.
سؤالهايي که پیش از درمان با هورمون تیروئید میتوانید از پزشک بپرسید:
- چرا لازم است این درمان را انجام دهم؟
- چکار میکند؟
- برای چه مدت تحت این درمان خواهم بود؟
درمان با ید رادیواکتیو
درمان با ید رادیواکتیو (131-I) روشی درمانی برای سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار است. در این روش تمام سلولهای سرطانی و طبیعی تیروئید که پس از جراحی در بدن باقیماندهاند از بین میرود.
معمولاً برای مبتلایان به سرطان تیروئید مدولری یا آناپلاستیک، درمان با (131-I) تجویز نمیشود. این دو نوع از سرطان تیروئید، بهندرت به درمان با (131-I) جواب میدهند.
حتی بیمارانی که به ید حساسیت دارند نیز میتوانند با اطمینان، تحت درمان با (131-I) قرار بگیرند. این درمان به شکل مایع یا کپسولی خوردني به بیمار داده میشود. (131-I) وارد جریان خون میشود و به سلولهای سرطانی تیروئید موجود در سراسر بدن میرسد. هنگامیکه به سلولهای سرطانی تیروئید به اندازۀ کافی(131-I) برسد، از بین میروند.
بسیاری از بيماران در درمانگاه یا بخش بیماران سرپایی بیمارستان، تحت درمان با (131-I) قرار میگیرند و سپس میتوانند به منزل بروند. بعضي از بیماران لازم است بهمدت یک روز یا بیشتر در بیمارستان بستری شوند. از اعضای گروه بهیاری خود بخواهید تا چگونگی محافظت از اعضای خانواده و همکارانتان را در برابر تابش اشعه، به شما توضیح دهند.
بیشتر میزان تشعشع (131-I) پس از حدود یک هفته از بین میرود. ظرف مدت سه هفته، تنها رد کوچکی از (131-I) در بدن باقی میماند.
در طول درمان، میتوانید با نوشیدن مقادیر زیاد مایعات از مثانه و دیگر بافتهای سالم خود محافظت کنید. نوشیدن مایعات به دفع سریعتر (131-I) از بدن کمک میکند.
بعضي از بیماران در روز اول درمان با (131-I) دچار اسهال خفیف میشوند. و تعداد كمي از بيماران در ناحیهای از گردن که سلولهای تیروئید در آن باقی ماندهاند، دچار تورم و درد میشوند، اگر سلولهای سرطانی تیروئید به خارج از گردن سرایت کرده باشند، ممکن است آن نواحی نیز دردناک شوند.
ممکن است برای مدت کوتاهی پس از درمان با (131-I)، دچار خشکی دهان شوید یا حس چشایی یا بویایی خود را از دست بدهید. جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آبنباتهای بدون قند میتواند برایتان مفید باشد.
یک عارضۀ جانبی نادر در مردانی که تحتدرمان با میزان بالای (131-I) قرار میگیرند، از دست دادن توانایی باروری است. (131-I)، ممکن است در زنان موجب ناباروری نشود، اما برخی پزشکان به زنانی که تحت درمان با میزان بالای (131-I) قرار گرفتهاند توصیه میکنند که تا یک سال از باردار شدن بپرهیزند.
محققان گزارش دادهاند که ممکن است تعداد بسیار کمی از بیماران، چند سال پس از اينكه تحت درمان با میزان بالای (131-I) قرار گرفتند به سرطان ثانویه مبتلا شوند. برای بهدست آوردن اطلاعات دربارۀ معاینات پس از درمان به بخش «پیگیری سلامت بیمار پس از درمان» مراجعه کنید.
میزان بالای(131-I) موجب از بین رفتن سلولهای طبیعی تیروئید که هورمون تیروئید را تولید میکنند نیز میشود. پس از درمان با ید رادیواکتیو، لازم است برای جبران هورمون تیروئید طبیعی، قرصهای هورمون تیروئید مصرف کنید.
سؤالهايي که میتوانید پیش از درمان با ید رادیواکتیو از پزشک بپرسید:
- چرا این درمان برایم لازم است؟
- اين درمان چهكاري انجام ميدهد؟
- چگونه باید برای درمان آماده شوم؟ آیا لازم است از غذاها و داروهایی که حاوی ید هستند پرهیز کنم؟ برای چه مدتی؟
- آیا لازم است برای درمان در بیمارستان بستری شوم؟ اگر چنین است، برای چه مدتی؟
- چگونه میتوانم از اعضای خانواده و دیگران در برابر تابش اشعه محافظت کنم؟ و برای چند روز؟
- درمان با (I-131) عوارض جانبی هم دارد؟ در مورد آنها چه کاری از دستم بر میآید؟
- احتمال اینکه در آینده هم دوباره تحت درمان با (I-131) قرار بگیرم چقدر است؟
پرتودرمانی خارجی
پرتودرمانی (یا رادیوتراپی) خارجی، روشی درمانی است برای هر نوع از سرطان تیروئید، که نتوان آن را با جراحی یا درمان با (I-131) درمان کرد. از این روش جهت درمان سرطانی که پس از درمان بازگشته، یا درمان درد استخوان ناشی از سرطانی که به دیگر بخشهای بدن سرایت کرده نیز استفاده میشود.
در پرتودرمانی خارجی از پرتوهای پرانرژی برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. با استفاده از یک دستگاه بزرگ، اشعه را به گردن یا دیگر بافتهایی که سرطان به آنها نفوذ کرده میتابانند.
بیشتر بیماران جهت درمان، معمولاً به مدت چند هفته و هفتهای 5 روز به بیمارستان یا درمانگاه میروند. هر بخش درمان تنها چند دقیقه طول میکشد.
عوارض جانبی این درمان عمدتاً به میزان تابش و آن بخشی از بدن که تحت درمان قرار دارد، بستگی دارد. تابش اشعه در ناحیۀ گردن میتواند موجب خشکی و درد دهان و گلو، گرفتگی صدا یا مشکلات در بلع شود. ممکن است پوست شما نيز در ناحیۀ تحت درمان قرمز، خشک و حساس شود.
احتمال دارد در حین پرتودرمانی و بهخصوص در هفتة پایانی درمان، احساس خستگی کنید. استراحت مهم است، اما پزشکان معمولاً به بیماران توصیه میکنند تا جایی که میتوانند فعالیت کنند.
با اینکه عوارض جانبی پرتودرمانی میتواند آزاردهنده باشد، معمولاً پزشک میتواند آنها را مهار یا درمان کند. عوارض جانبی این روش معمولاً پس از به پایان رسیدن درمان از بین میروند.
سؤالهايي که میتوانید دربارۀ پرتودرمانی از پزشک بپرسید:
- چرا این درمان برایم لازم است؟
- جلسههای درمانی از چه زماني آغاز میشوند؟ چند وقت يكبار باید برای انجام آن مراجعه کنم؟ چه موقع به پایان میرسند؟
- در طول درمان چه حالی خواهم داشت؟
- چگونه از میزان تأثیرگذاری پرتودرمانی باخبر خواهیم شد؟
- برای مراقبت از خود در طول درمان چه کار میتوانم بکنم؟
- آیا میتوانم به فعالیتهای معمولم بپردازم؟
- آیا این درمان عوارض جانبی دائمی دارد؟
شیمیدرمانی
از شیمیدرمانی برای درمان سرطان تیروئید آناپلاستیک استفاده میشود. گاهی از این روش برای كاهش علائم سرطان مدولاري يا ديگر انواع سرطان تیروئید نیز استفاده میشود.
در شیمیدرمانی از داروها جهت از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. این داروها را معمولاً از طریق تزریق به درون رگ به بیمار میرسانند، كه پس از اينكه وارد جریان خون شد بر سلولهای سرطانی موجود در سراسر بدن اثر ميکنند.
درمان معمولاً در درمانگاه، مطب پزشک یا خانه بر روی شما انجام ميشود. گاهي لازم ميشود برخی بیماران در حین درمان در بیمارستان بستری شوند.
عوارض جانبی شیمیدرمانی عمدتاً به نوع داروهای مورد استفاده و چگونگی رساندن آنها به بیمار بستگی دارد. این داروها میتوانند به سلولهای طبیعی که به سرعت تقسیم میشوند، از جمله سلولهای موجود در دهان آسیب بزنند. شایعترین عوارض جانبی شامل حالت تهوع، استفراغ، زخمهای دهانی، بیاشتهایی و ریزش مو هستند. گروه بهیاری شما میتواند روشهایی را براي مقابله با بسیاری از این عوارض جانبی به شما توصیه کند. بیشتر این عوارض جانبی پس از به پایان رسیدن درمان از بین میروند.
سؤالاتی که دربارۀ شیمیدرمانی ميتوانيد از پزشک بپرسید:
- چرا این درمان برایم لازم است؟
- شيميدرماني چگونه عمل ميكند؟
- آیا عوارض جانبی هم دارد؟ در مورد این عوارض جانبی چه کاری از دستم بر میآید؟
- دورۀ درمان چقدر خواهد بود؟
نظر دوم
پیش از آغاز درمان، ممکن است بخواهید دربارۀ تشخیص و برنامۀ درمانی نظر دومی هم دریافت کنید. دریافت نظر دوم میتواند شما را دربارۀ تشخیص و گزینههای درمانی مطمئن کند.
جمعآوری سوابق پزشکی و ملاقات با یک پزشک دیگر به کمی وقت و تلاش نیاز دارد. در بیشتر موارد، صرف چند هفته برای دریافت نظر دوم مشکلی ایجاد نمیکند. معمولاً تأخیر در آغاز درمان، تأثیر آن را کاهش نمیدهد. برای اطمينان بيشتر بهتر است با پزشک خود دربارۀ آثار هرگونه تأخیر مشورت کنید.
مراقبت پیگیرانه
لازم است پس از پایان درمان سرطان تیروئید خود، مرتباً تحت معاینه قرار بگیرید. حتی در صورتیکه دیگر هیچ نشانهای از سرطان وجود نداشته باشد نیز، گاهی سرطان پس از درمان به دلیل باقیماندن سلولهای سرطانی در قسمتی از بدن، بازمیگردد.
پزشک روند بهبود شما را زیر نظر دارد و با تجویز آزمایشهای خون و عکسبرداری، بازگشت سرطان را بررسی میکند. سرطان تیروئید در صورت بازگشت، معمولاً در گردن، ریهها یا استخوانها مشاهده میشود.
معاینات مرتب، همچنین به شناسایی مشکلات مربوط به سلامت که ناشی از درمان سرطان هستند نیز کمک میکند. احتمال اینکه بيماراني که تحت درمان با ید رادیواکتیو یا پرتودرمانی خارجی قرار میگیرند، بعدها به سرطانهای دیگر مبتلا شوند، بیش از دیگران است. اگر بین جلسات معاینه دچار هرگونه مشکلی شدید، باید با پزشک خود تماس بگیرید.
برای آنها که بهخاطر ابتلا به سرطان پاپیلاری تیروئید یا فولیکولار تحت درمان قرار گرفتهاند، آزمایشهای خون تجویز میشود تا میزان تي.اس.اچ (TSH) و تیروگلوبولین (Thyroglobulin) خون آنها بررسی شود. هورمون تیروئید بهطور طبیعی در تیروئید بهصورت تیروگلوبولین ذخیره میشود. در صورتیکه تیروئید را برداشته باشند، میزان تیروگلوبولین در خون بسیار ناچیز است یا اصلاً وجود ندارد. میزان بالای تیروگلوبولین میتواند به معنای این باشد که سرطان تیروئید بازگشته است. پزشک شما کمکتان میکند تا به یکی از دو روش زیر برای آزمایش تیروگلوبولین آماده شوید:
- برای مدت کوتاهی مصرف قرصهای هورمون تیروئید را متوقف میکنید: در حدود 6 هفته پیش از آزمایش تیروگلوبولین، پزشک ممکن است نوع قرص هورمون تیروئید را تغییر دهد. در حدود دو هفته پیش از آزمایش، شما مصرف هرگونه قرص هورمون تیروئید را متوقف میکنید. این امر میتواند باعث بروز عوارض جانبی ناراحتکنندهای شود. ممکن است افزایش وزن پیدا کنید و احساس خستگی شدید کنید. صحبت با پزشک یا پرستارتان دربارۀ روشهای کنار آمدن با چنین مشکلاتی مفید است. پس از آزمایش تیروگلوبولین، میتوانید دوباره مصرف همان قرص هورمون تیروئید سابق خود را از سر بگیرید.
- به شما تي.اس.اچ (TSH) تزریق میکنند: ممکن است پزشک به شما TSH تزریق کند. اگر پس از درمان سلولهای سرطانی در بدن باقی مانده باشند، TSH باعث میشود که این سلولها تیروگلوبولین ترشح کنند. آزمایشگاه میزان تیروگلوبولین موجود در خون را اندازهگیری میکند. بيماراني که این ماده به آنها تزریق میشود لازم نیست مصرف قرص هورمون تیروئیدشان را قطع کنند.
بر روی كساني که به دلیل ابتلا به سرطان تیروئید مدولاري تحت درمان قرار گرفتهاند، آزمایشهای خون جهت اندازهگیری میزان کلسیتونین و دیگر مواد موجود در خون انجام میشود.
علاوه بر آزمایشهای خون، ممکن است معایناتي شامل یک یا چند آزمایش عکسبرداری زیر نیز انجام شود:
- سونوگرافی: ممکن است آزمایش سونوگرافی از گردن نشان دهد که آیا سرطان در این ناحیه بازگشته است یا نه؟
- اسکن تمام بدن: جهت آماده شدن برای اسکن تمام بدن، یا باید بهمدت چند هفته مصرف قرص هورمون تیروئید را متوقف کنید و یا اینکه به شما TSH تزریق کنند ( همانگونه که در بالا برای آزمایش تیروگلوبولین توضیح داده شد). بیشتر افراد بايد یك تا دو هفته پیش از اسکن از خوردن صدف و نمک یددار خودداري کنند. پزشک مقدار بسیار کمی ید رادیواکتیو یا یک مادۀ رادیواکتیو دیگر به شما میدهد. سلولهای سرطانی این مادۀ رادیواکتیو را مصرف میکنند (در صورتیکه چنین سلولهایی وجود داشته باشند). و سلولهای سرطانی در اسکن، خود را نشان میدهند.
- PET اسکن : پزشک از دستگاه اسکن توموگرافی با تابش پوزیترون برای پی بردن به بازگشت سرطان استفاده میکند. ابتدا به شما مقدار کمی قند رادیواکتیو تزریق میکنند، سپس بهوسیلۀ یک دستگاه، تصاویری کامپیوتری از نحوۀ مصرف این قند توسط سلولهای بدن تهیه میکنند. سلولهای سرطانی، قند را سریعتر از سلولهای طبیعی مصرف میکنند و نواحی درگیر سرطان در تصویر روشنتر ظاهر میشوند.
- سی.تی.اسکن: سیتیاسکن میتواند بازگشت یا عدم بازگشت سرطان را نشان دهد.
- ام.آر.آی: ام.آر.آی میتواند بازگشت یا عدم بازگشت سرطان را نشان دهد.
سؤالهايي که میتوانید پس از به پایان رسیدن درمان از پزشک بپرسید:
- چند وقت یکبار لازم است برای معاینه مراجعه کنم؟
- کدام آزمایشهای مربوط به پیگیری سلامت پس از درمان را برای من تجویز میکنید؟ آیا لازم است پیش از انجام این آزمایشها از مصرف نمک یددار و دیکر منابع ید بپرهیزم؟
- بین جلسات معاینه، در صورت بروز چه مشکلاتی باید شما را در جریان بگذارم؟
مراجع حمایتی
آگاه شدن از ابتلا به یک بیماری سخت مثل سرطان تیروئید ساده نیست. ممکن است نگران مراقبت از خانواده، حفظ شغل، یا ادامۀ فعالیتهای روزمرۀ خود شوید. نگرانیهای مربوط به درمان و مدیریت عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و صورتحسابهای پزشکی نیز معمول هستند.
شاید در میان گذاشتن احساساتتان با اعضای خانواده، دوستان، یک نفر از اعضای گروه درماني یا فرد دیگری که به سرطان مبتلاست، مفید واقع شود. در زیر مراجعی که میتوانید به آنها بهمنظور بهرهگيري از حمایتشان مراجعه کنید ذکر شدهاند:
- پزشکان، پرستاران و دیگر اعضای گروه بهیاریتان میتوانند به پرسشهای مربوط به درمان، اشتغال، یا دیگر فعالیتها پاسخ دهند.
- اگر بخواهيد دربارۀ احساسات یا نگرانیهای خود صحبت کنید، حرف زدن با مددکاران اجتماعی، مشاوران، میتواند مفید واقع شود. اغلب، مددکاران اجتماعی میتوانند مراجعی را جهت کمک مالی، حمل و نقل، مراقبت خانوادگی یا حمایت عاطفی به شما معرفی کنند.
- گروههای حمایتی نیز میتوانند مفید واقع شوند. در چنین گروههایی، بیماران یا اعضای خانوادههایشان با دیگر بیماران واعضای خانوادههای آنها ملاقات میکنند تا آنچه را دربارۀ کنار آمدن با سرطان و عوارض جانبی درمان آموختهاند در اختیار یکدیگر قرار دهند. این گروهها ممکن است حمایت را در ديدار حضوري، از طریق تلفن یا اینترنت به اعضای خود ارائه کنند. میتوانید از یکی از اعضای گروه درماني خود دربارۀ یافتن یک گروه حمایتی پرسوجو کنید.
برای آگاهی از توصیههای مربوط به کنار آمدن با سرطان، میتوانید مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي، مؤسسه تحقيقات ، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) با عنوان «فرصت دادن: حمایت از افراد مبتلا به سرطان» را مطالعه کنید.
امیدبخشی تحقیقات سرطان
پزشکان در سراسر دنيا در حال کار بر روی انواع گوناگونی از پژوهشهای بالینی (بررسیهای تحقیقاتی که شرکت در آنها بهصورت داوطلبانه است) هستند. پژوهشهای بالینی بهمنظور پاسخ به پرسشها و ابهامات مهم و نیز جهت پیبردن به میزان بیخطر بودن و مؤثر بودن روشهای جدید طراحی میشوند. تحقیقات قبلي موجب پیشرفتهایی در تشخیص و درمان سرطان تیروئید شدهاند. محققان در حال بررسی روشهای جدید و بهتری برای درمان سرطان تیروئید هستند.
آنها که در پژوهشهای بالینی شرکت میکنند میتوانند جزء اولینهايي باشند که در صورت مؤثر بودن روش جدید از آن بهرهمند شوند. حتی اگر شرکتکنندگان در پژوهشهای بالینی بهطور مستقیم از مزایای این پژوهشها بهرهمند نشوند، با کمک به پزشکان در آگاهی بیشتر از سرطان تیروئید و چگونگی مهار آن، کمک قابل توجهی انجام دادهاند. با اینکه ممکن است پژوهشهای بالینی خطراتی را نیز به همراه داشته باشند، محققان تمام تلاش خود را انجام میدهند تا از بیمارانشان محافظت کنند.
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ سرطان کلیه بدانید
What You Need To Know About Kidney Cancer
مقدمه
مقالة پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) اطلاعات مهمی دربارۀ سرطان کلیه ارائه میدهد. این مقاله به بحث دربارۀ دلایل احتمالی، علائم، تشخیص و درمان میپردازد. همچنین اطلاعاتی را براي کمک به بیماران در مقابله با سرطان کلیه فراهم كرده است. دانشمندان جهت آگاهی بیشتر از این بیماری در حال مطالعه سرطان کلیه هستند، و در حال یافتن اطلاعات بیشتری دربارۀ علل آن، شیوههای جدیدی برای درمان اين سرطان هستند. این تحقیقات به افزایش آگاهيهاي ما دربارۀ سرطان کلیه کمک میکند. پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) بیشترین اطلاعات بهروز را از طریق تلفن و اینترنت در اختیار همگان قرار میدهد.
کلیه
کلیهها یک جفت از اندام بدن انسان هستند که در دو سوي ستون فقرات و در قسمت پایین شکم قرار دارند. بالای هر کلیه یک غده آدرنال چسبیده است. تودهای از بافت چربی و یک لایه بیرونی از بافت فیبری (فاسیای ژروتا)، کلیهها و غدههای آدرنال را در بر میگیرد.
کلیهها بخشی از مجاری ادرار هستند. آنها با جداسازی مواد زائد و آب اضافی از خون، ادرار تولید میکنند. ادرار در فضایی خالی (لگنچه کلیه) در وسط هر کلیه جمع میشود، و سپس از طریق لولهای به نام حالب (Ureter) به مثانه میریزد، و از طریق لوله دیگری به نام پیشابراه (Urethra) از بدن دفع میشود.
کلیهها همچنین مادهای تولید میکنند که به کنترل فشار خون و تولید گلبولهای قرمز خون کمک میکند.
شناخت سرطان
سرطان در سلولها، یعنی عامل اصلی تولید بافتها، شروع میشود. بافتها هم اعضاء و اندام بدن را میسازند.
بهطور طبیعی، سلولها رشد کرده و هنگامیکه بدن به سلولهای جدید نیاز دارد، تقسیم شده و سلول جدید تولید میکنند. وقتی سلولها پیر میشوند، میمیرند و سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.
گاهي این فرآیند منظم، اشتباه پیش میرود. سلولهای جدید زمانیکه بدن به آنها نیاز ندارد تشکیل میشوند و سلولهای پیر هم در زمانیکه باید بمیرند، از بین نمیروند. این سلولهای اضافه، تشکیل تودهای از بافت را میدهند که به رشد زائد و یا تومور معروف است. البته تمام تومورها سرطان نیستند.
تومورها خوشخیم (غیرسرطانی) و یا بدخیم (سرطانی) هستند.
- تومورهای خوشخیم سرطانی نیستند.
- تومورهای خوشخیم بهندرت زندگی انسان را تهدید میکنند.
معمولاً، تومورهای خوشخیم میتوانند برداشته شوند و بهندرت دوباره رشد میکنند.
سلولهای تومورهای خوشخیم به بافتهای اطراف خود و یا دیگر قسمتهای بدن گسترش نمییابند.
تومورهای بدخیم، سرطانی هستند.
- تومورهای بدخیم عموماً جدیتر بوده و ممکن است زندگی بيمار را تهدید کنند.
- تومورهای بدخیم را معمولاً میتوانند بردارند، اما آنها احتمالاً دوباره رشد میکنند.
- سلولهای تومورهای بدخیم به بافتها و اندام اطراف هجوم برده و به آنها آسیب ميرسانند. همچنین، سلولهای سرطانی میتوانند از تومور بدخیم جدا شده و وارد جریان خون و یا دستگاه لنفاوی شوند. به همین طریق است که سلولهای سرطانی از سرطان اولیه (تومور اولیه) جدا شده و گسترش مییابد و تومورهاي جدیدی در سایر اندام تولید میکند. گسترش سرطان متاستاز نامیده میشود. انواع مختلف سرطان، تمایل به گسترش به قسمتهای مختلف بدن دارند.
انواع مختلفی از سرطان وجود دارد که احتمال دارد در کلیهها آغاز شود. این مقاله دربارۀ سرطان سلول کلیوی (Renal Cell Cancer) است که رایجترین نوع سرطان کلیه در بزرگسالان به شمار میآید. این نوع سرطان آدنوکارسینوم کلیوی و یا هایپرنفروم (Hypernephroma) هم نامیده میشود. نوع دیگری از سرطان به نام کارسینوم سلول ترانزیشنال (Transitional Cell Carcinoma) هم وجود دارد که برکلیهها اثر میگذارد. این نوع سرطان شبیه به سرطان مثانه بوده و اغلب مانند سرطان مثانه درمان می شود. تومور ویلم (Wilm's Tumor) رایجترین نوع سرطان کلیه در میان کودکان است. این سرطان با سرطان کلیه در بزرگسالان فرق دارد و به درمان متفاوتی هم نیاز دارد.
وقتي كه سرطان کلیه به بیرون از کلیه گسترش مییابد، سلولهای سرطانی اغلب در غدد لنفاوی اطراف یافت میشوند. سرطان کلیه همچنین گاهي به ریهها، استخوانها و یا کبد نفوذ ميكند. و نیز ممکن است از یک کلیه به کلیۀ دیگر گسترش پیدا کند.
زمانیکه سرطان از مکان اولیه خود به دیگر نقاط بدن گسترش مییابد (متاستاز)، تومور جدید دارای همان سلولهای غیرطبیعی بوده و همان نام تومور اولیه را خواهد داشت. برای مثال، اگر سرطان کلیه به ریهها سرایت کند، سلولهای سرطانی در ریهها در واقع سلولهای سرطان کلیه هستند. این بیماری سرطان کلیه متاستاتیک است و نه سرطان ریه و به شکل سرطان کلیه، و نه سرطان ریه، درمان میشود. پزشکان تومور جدید را بیماری متاستاتیک و یا بیماری دوردست مینامند.
سرطان کلیه: چه کسی در معرض خطر است؟
سرطان کلیه بیشتر در افراد بالای 40 سال اتفاق میافتد اما هیچکس علت دقیق این بیماری را نمیداند. پزشکان بهندرت میتوانند توضیح دهند که چرا یک فرد به سرطان کلیه مبتلا میشود و دیگری نمیشود. بههرحال، کاملاً روشن است که سرطان کلیه «مسری» نیست، یعنی هیچکس از شخص دیگری به این بیماری مبتلا نمیشود.
تحقیق نشان داده که كساني که دارای عوامل خطرزای ابتلا به بیماری هستند بیشتر در معرض ابتلا به بیماری سرطان کلیه قرار دارند. عامل خطرزا به هر چیزی اطلاق میشود که احتمال ابتلای فرد را به آن بیماری افزایش میدهد.
مطالعات، عوامل خطرزای زیر در مورد ابتلا به بیماری سرطان کلیه را مشخص کردهاست:
- استعمال دخانیات: سیگار کشیدن عامل خطرزای اصلی بهحساب میآید. سیگاریها دو برابر بیشتر از غیرسیگاریها در معرض ابتلا به این بیماری هستند. مصرف سیگار برگ نیز میتواند خطر ابتلا به این بیماری را افزایش میدهد.
- چاقی مفرط: كساني كه دچار چاقی مفرط هستند بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
- فشار خون بالا: فشارخون بالا خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش میدهد.
- دیالیز طولانیمدت: دیالیز نوعي درمان در كساني است که کلیههای آنها خوب کار نمیکند. دیالیز مواد زائد را از خون جدا میسازد. دیالیز شدن طی مدت چندین سال باعث افزایش خطر ابتلا به سرطان کلیه میشود.
- سندروم ون هیپل- لینداو VHL يا Von Hippel-Lindau: بیماری بسیار نادري است که در برخی خانوادهها بروز میکند. این بیماری در اثر تغییراتی در ژن (وی.اچ.آي) VHI بهوجود میآید. یک ژن غیرطبیعی (وی.اچ.آي) VHI خطر ابتلا به سرطان کلیه را افزایش میدهد، و گاهي باعث افزایش کیست و یا تومورهایی در چشمها، مغز و دیگر اعضای بدن میشود. اعضای خانواده، آنهایی که دچار این سندروم هستند لازم است جهت بررسی ژن غیرطبیعی (وی.اچ.آي) VHI تحت آزمایش قرار بگیرند. پزشکان ممکن است برای كساني که دارای ژن غیرطبیعی (وی.اچ.آي) VHI هستند، قبل از اینکه علائم بروز کند شیوههایی را جهت بهبود، تشخیص سرطان کلیه و دیگر بیماریها پیشنهاد کنند.
- شغل: برخی افراد بیشتر در معرض خطر ابتلا به سرطان کلیه هستند، زیرا آنها در معرض تماس با برخی مواد شیمیایی خاص و یا عناصری در محل کار خود قرار میگیرند. کارگرانی که در كورههاي زغالسنگ در صنعت فولاد و آهن کار میکنند در خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. کارگرانی هم که درمعرض پنبه نسوز و کادمیوم (Cadmium) قرار دارند نیز در خطر هستند.
بیشتر كساني که دارای عوامل خطرزای ابتلا به این بیماری هستند، دچار سرطان کلیه نمیشوند. از طرف دیگر، بیشتر آنهايي که دچار این بیماری میشوند هیچگونه علائم خطر شناختهشدهای جهت ابتلا به سرطان در آنها یافت نمیشود. آنهايي که فکر میکنند که ممکن است در معرض خطر ابتلا به این بیماری باشند، بایستی این نگرانی خود را با پزشکشان در میان بگذارند. پزشک ممکن است بتواند شیوههایی را براي کاهش خطر ابتلا به بیماری پیشنهاد داده و برنامه مناسبی را برای معاینه عمومی طراحی کند.
علائم بیماری
علائم رایج سرطان کلیه عبارتند از:
- وجود خون در ادرار (که ادرار را کمی مایل به قرمز تا قرمز پررنگ میکند.)
- احساس درد در پهلو که از بین نیز نمیرود.
- تودهای در پهلو و یا شکم.
- کاهش وزن.
- تب.
- احساس خستگی زیاد و یا احساس ضعف عمومی بدن.
اکثر اوقات، این علائم به معنی سرطان نیستند. یک عفونت، کیست، و یا دیگر مشکلات هم میتوانند باعث بروز همین علائم شوند. شخصی که دچار هر يك از این علائم است باید برای تشخیص هرگونه مشکل و درمان هرچه سریعتر آن، به پزشک مراجعه کند.
تشخیص بیماری
اگر بیمار علائمی دارد که نشاندهنده سرطان کلیه است، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از روشهای زیر را جهت تشخيص بيماري او بهكار برد:
- معاینه فیزیکی: پزشک علائم عمومی سلامت فردی، تب و یا فشار خون بالا را بررسی میکند. وی همچنین شکم و پهلوها را جهت بررسی احتمالی تومور لمس میکند.
- آزمایش ادرار: ادرار جهت بررسی خون و دیگر علائم بیماری بررسی میشود.
- آزمایش خون: آزمایشگاه، نمونهای از خون را جهت بررسی نحوه عملكرد کلیهها بررسی میکند، و در صورت لزوم میزان مواد مختلفی از قبیل کراتینین را مورد سنجش قرار ميدهد. سطح بالای کراتینین معرف خوب كار نكردن کلیهها است.
- (IVP) Intravenous Pyelogram: پزشک مادۀ رنگی را به بازوی فرد تزریق میکند. رنگ در کل بدن حرکت کرده و در کلیهها جمع میشود. مادۀ رنگی باعث میشود کلیهها در اشعۀ ايكس بهتر نشان داده شوند. سپس همانطور که رنگ در کلیهها حرکت کرده و به لوله حالب (Ureter) و مثانه میرود، یک سری اشعه ايكس آن را تعقیب میکند. اشعۀ ايكس تومور کلیه و یا هر مشکل دیگري را نشان خواهد داد.
- سی.تی.اسکن (CAT Scan): دستگاه اشعۀ ايكس که به کامپیوتر متصل است یکسری عکس دقیق از کلیهها میگیرد. ممکن است به بیمار مادة رنگی تزریق شود که کلیهها واضحتر در عکس نشان داده شوند. اِی.سی.تی.اسکن (ACT) میتواند تومور کلیه را نشان دهد.
- سونوگرافی (Ultrasound): دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی که قابل شنیدن برای افراد نیست استفاده میکند. امواج پس از برخورد به كليهها منعكس ميشوند و یک کامپیوتر با استفاده از پژواک صدا، عکسی به نام سونوگرام تولید میکند، كه تومور و یا کیست در عکس ظاهر خواهد شد.
- بیوپسی (نمونهبرداری): در پارهاي موارد، پزشک نمونهبرداری انجام ميدهد. نمونهبرداری به برداشتن بافت جهت بررسی سرطان اطلاق میشود. پزشک جهت برداشتن مقدار کمی از بافت، سوزن باریکی را از طریق پوست وارد کلیه میکند، و برای هدایت سوزن از سونوگرافی و یا اشعه ايكس استفاده ميکند. آسیبشناس هم با استفاده از میکروسکوپ سلولهای سرطانی در بافت را بررسی میکند.
- جراحی: در بسیاری از موارد، براساس نتایج سیتیاسکن، سونوگرافی، و اشعۀ ايکس، پزشک اطلاعات کافی را جهت توصیه به جراحی برای برداشتن قسمتی و یا همه کلیه بهدست میآورد. آسیبشناس هم با بررسی بافت در زیر میکروسکوپ تشخیص نهایی خود را اعلام خواهد كرد.
مرحلهبندی
برای طرح بهترین درمان، پزشک بايد مرحله (درجه شدت) بیماری را بداند. مرحله بیماری به اندازه تومور، و اينكه سرطان گسترش یافته يا نه و به چه قسمتهایی از بدن رسوخ كرده است، بستگي دارد.
مرحلهبندی شامل مواردی از قبیل آزمایشهاي عکسبرداری از قبیل سونوگرافی و یا سی.تی.اسکن ميشود. پزشک همچنین ممکن است از ام.آر.آی. (MRI) نیز استفاده کند. برای چنین آزمایشی، یک آهنربای قوی که به کامپیوتر متصل است عکسهای دقیقی از اعضای بدن و رگهای خونی برمیدارد.
پزشکان سرطان کلیه را براساس مراحل زیر درجهبندي میکنند:
مرحله يك (1): مرحله اولیه سرطان کلیه است. تومور به اندازه 7 سانتیمتر و حداکثر به اندارۀ یک توپ تنیس است. سلولهای سرطانی تنها در کلیه یافت میشوند.
مرحله دو (2): این مرحله هم، مرحله اولیه سرطان کلیه بهحساب میآید، اما تومور بزرگتر از 7 سانتیمتر است. سلولهای سرطانی فقط در کلیه یافت میشوند.
مرحله سه (3): شامل یکی از موارد زیر است:
- تومور فراتر از کلیهها نرفته، اما سلولهای سرطانی دردستگاه لنفاوی و در یکی ازغدد لنفاوی اطراف گسترش یافته، و یا
- تومور به غده آدرنال و يا لايههاي چربي و بافتهاي فيبري (لیفی) که کلیهها را احاطه کردهاند هجوم برده، اما سلولهای سرطانی فراتر از بافت فیبریوس نرفتهاند. سلولهای سرطانی ممکن است در یکی از غدد لنفاوی اطراف یافت شوند؛ و یا
- سلولهای سرطانی از کلیه به رگهای خونی بزرگ اطراف رسوخ كردهاند. سلولهای سرطانی ممکن است در یکی از غدد لنفاوی اطراف هم یافت شوند.
مرحله چهار (4): شامل یکی از موارد زیر است:
- تومور از بافت فیبریوس (لیفی) که کلیهها را دربرمیگیرد فراتر رفته، و یا
- سلولهای سرطانی در بیشتر از یک غدۀ لنفاوی یافت میشوند، ویا
- سرطان به دیگر قسمتهای بدن از قبیل ریهها نفوذ كرده است.
سرطان عاده سرطانی است که بعد از درمان عود میکند (برمیگردد). سرطان ممکن است به کلیه و یا قسمت دیگری از بدن برگردد.
درمان
بيماران مبتلا به سرطان کلیه، اغلب میخواهند که نقش فعالی در تصمیمگیری برای مراقبتهای پزشکی خود داشته باشند. آنها میخواهند تا آنجا که امکان دارد دربارۀ بیماری خود و درمان آن آگاهی پیدا کنند. بههرحال، شوک و فشارهاي عصبي (استرس) بعد از تشخیص ملانوم، فکر کردن دربارۀ تمامی چیزهایی را که بيمار میخواهد از پزشک بپرسد، مشکل ميکند. تهية فهرستی از سؤالها قبل از ملاقات با پزشک مفید است. بیمار براي بهخاطر سپردن گفتههای پزشک میتواند یادداشت بردارد و یا از پزشک اجازه بگیرد که از ضبط صوت استفاده کند. بعضيها نیز از یکی از اعضای خانواده و یا دوست خود میخواهند تا وی را در هنگام گفتوگو با پزشک - جهت شرکت در بحث و یادداشتبرداری یا فقط گوشدادن - همراهی کند.
در مواردي، پزشک، بیمار را به متخصص ديگري ارجاع ميدهد و یا خود بیمار تقاضای ارجاع به متخصصین ديگر را ميكند. متخصصاني که سرطان کلیه را درمان میکنند عبارتند از پزشکانی که در درمان سیستم ادراري تخصص دارند (اورولوژیست) و پزشکانی که در سرطان تخصص دارند.
گرفتن نظر دوم
بیمار مبتلا به سرطان کلیه ممکن است قبل از شروع درمان بخواهد نظر دومی هم راجع به تشخیص و برنامه درمانی خود بگیرد. برخی شرکتهای بیمه، نظر دوم را الزامی میدانند و بعضی دیگر از شرکتهای بیمه هم در صورتیکه بیمار و یا پزشك تقاضای نظر دوم کنند، آن را تحت پوشش قرار ميدهند.
شیوههای متعددی جهت پیدا کردن پزشکی برای گرفتن نظر دوم وجود دارد:
- پزشک معالج ممکن است بیمار را به یک و یا چند متخصص دیگر ارجاع دهد. در مراکز سرطان، متخصصان متعددی اغلب بهعنوان یک گروه با هم کار میکنند.
آماده شدن برای درمان
درمان، اساساً بستگی به مرحله بیماری و سلامت عمومی بیمار و سن او دارد. پزشک میتواند گزینههای درمان و نتایج احتمالی آن را توضیح دهد. همچنين پزشک و بیمار میتوانند با کمک هم برنامه درمانی خاصي را طراحی کنند که مطابق با نیازهای بیمار باشد.
بيماران قبل از شروع درمان میتوانند این سؤالات را از پزشک بپرسند:
- بیماری من در چه مرحلهای است؟ آیا سرطان گسترش یافته؟ اگر چنین است، کجا؟
- گزینههای درمانی من کدام هستند؟ کدامیک را برای من توصیه میکنید؟ آیا بیش از یک نوع درمان دریافت خواهم کرد؟
- فواید مورد انتظار هر نوع درمان کدامند؟ آیا این نوع درمان، بیماری را درمان میکند و یا فقط آن را کنترل میکند؟
- خطرها و عوارض جانبی احتمالی هر درمان چيست؟ آیا دارويي براي کنترل عوارض جانبی به من خواهید داد؟
- درمان چقدر طول خواهدکشید؟
- هزینه احتمالی درمان چقدر خواهد بود؟ آیا بیمه هزینهها را پوشش خواهد داد؟
- درمان چگونه بر فعالیتهای روزمره من تأثیر خواهد گذاشت؟
- هر چند وقت يكبار نیاز به معاینه عمومی دارم؟
- آیا شرکت در پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
لازم نیست بيماران همۀ سؤالها را در یک جلسه بپرسند و یا پاسخ تمام آنها را دريافت كنند. فرصتهای دیگری هم خواهند داشت تا از پزشک بخواهند موارد مبهم را برای آنها روشن کرده و نیز از وی تقاضای اطلاعات بیشتری بکنند.
شیوههای درمان
مبتلايان به سرطان کلیه ممکن است تحت عمل جراحی، آمبولیزه کردن شریان، پرتودرمانی، درمان بیولوژیک، و یا شیمیدرمانی قرار بگیرند. برخی از بيماران هم ترکیبی از درمانها را دریافت ميکنند.
در هر مرحله از بیماری، مبتلايان به سرطان کلیه، درمانی را براي کنترل درد و یا علائم دیگر، کاهش عوارض جانبی درمان و کاهش مشکلات عاطفی و عملی دریافت ميکنند. این نوع درمان، مدیریت علائم بیماری، مراقبتهای حمایتی و یا مراقبتهای تسکینی نامیده شود.
جراحی
جراحی رایجترین نوع درمان برای سرطان کلیه است و نوعی درمان موضعی بهحساب می آید. جراحی، سرطان در کلیه و نواحی نزدیک به تومور را درمان میکند.
به جراحی که جهت برداشتن کلیه انجام میشود نفرکتومی (Nephrectomy) میگویند. انواع مختلفی از نفرکتومی هست که نوع آن اساساً بستگی به مرحله تومور دارد. پزشک میتواند هر نوع درمان را تشریح کرده و توضیح دهد که کدام مورد، مناسبترین نوع درمان برای بیمار است.
- برداشتن کامل کلیه (Radical Nephrectomy): سرطان کلیه معمولاً از طریق نفرکتومی اساسی درمان میشود که در آن جراح تمام کلیه همراه با غده آدرنال و قسمتی از بافت اطراف آن را برمیدارد. تعدادي از غدد لنفاوی اطراف نیز ممکن است برداشته شوند.
- برداشتن سادۀ کلیه (Simple Nephrectomy): جراح فقط کلیه را خارج میکند، بعضي از بيماران مبتلا به سرطان کلیه در مرحله يك (1) معمولاً تحت عمل جراحی نفرکتومی ساده قرار ميگیرند.
- برداشتن جزئي از کلیه (Partial Nephrectomy): جراح تنها بخشی از کلیه را که حاوی تومور است خارج میکند. این نوع جراحی معمولاً برای بيماراني بهکار ميرود که تنها یک کلیه دارند يا سرطان بر هر دو کلیه آنها اثر گذاشته است. علاوه بر این، بیمارانی که تومور کلیۀ آنها کوچک (کمتراز 4 سانتیمتر) است هم ممکن است تحت این جراحی قرار بگیرند.
بيماران، قبل از جراحی میتوانند این سؤالات را از پزشک بپرسند:
- چه نوع عمل جراحی را برای من توصیه میکنید؟
- آیا باید غدد لنفاوی برداشته شود؟ و چرا؟
- جراحی چه خطراتی دارد؟ آیا دچار عوارض طولانیمدت خواهم شد؟ آیا نیاز به دیالیز خواهم داشت؟
- آیا لازم است که مقداری از خون خود را ذخیره کنم تا در موقع نیاز به تزریق انتقال خون از آن استفاده شود؟
- بعد از عمل چه احساسی خواهم داشت؟
- چه مدت باید در بیمارستان بستری باشم؟
- چه موقع میتوانم به فعالیتهای عادي و روزمرة خود برگردم؟
- هر چند وقت يكبار باید معاینه عمومی شوم؟
- آیا شرکت در پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
آمبولیزه کردن شریان
آمبولیزه کردن شریان، نوعی درمان موضعی است که تومور را کوچک میکند. گاهي این درمان قبل از عمل جراحي انجام میشود تا آن را سادهتر کند. زمانیکه امکان جراحی وجود ندارد، آمبولیزاسیون ممکن است جهت کمک به کاهش علائم سرطان کلیه مورد استفاده قرار گيرد.
پزشک یک لوله باریک (کاتتر) را داخل رگ خونی پا وارد میکند. لوله از داخل رگ خونی اصلی (شریان کلیه) که فراهمکننده خون برای کلیه است عبور داده میشود، و جهت انسداد جریان خون به کلیه مادهای را وارد خون میکند و این انسداد مانع رسیدن اکسیژن و دیگر مواد مورد نیاز جهت رشد تومور میشود.
بيماران قبل از شروع آمبولیزه کردن شریان میتوانند این سؤالها را از پزشک بپرسند:
- چرا به این روش نیاز دارم؟
- آیا باید در بیمارستان بستری شوم؟ برای چه مدت؟
- خطرات و عوارض جانبی آن چیست؟
- آیا شرکت در پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
پرتودرمانی
پرتودرمانی (که به آن رادیوتراپی هم میگویند) نوعی دیگر از درمان موضعی است. در پرتودرمانی از اشعۀ با انرژی بالا جهت از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. این نوع درمان فقط بر سلولهای سرطانی در ناحیه مورد درمان اثر میگذارد. دستگاه بزرگی، پرتو را به بدن میفرستد. بیمار در بیمارستان و یا درمانگاه به مدت 5 روز در هفته و طی چندین هفته این درمان دریافت خواهد کرد.
تعداد کمی از بیماران قبل از جراحی جهت کوچک کردن تومور تحت پرتودرمانی قرار میگیرند. بعضي نیز آن را بعد از جراحی و جهت از بین بردن سلولهای سرطانی باقیمانده در محل تحت پرتو درماني قرار ميگيرند. كساني که میتوانند تحت عمل جراحی قرار بگیرند ممکن است جهت تسکین درد و دیگر مشکلات بهوجود آمده در اثر سرطان، تحت پرتودرمانی قرار بگیرند.
بيماران قبل از شروع پرتودرمانی، میتوانند این سؤالها را از پزشک بپرسند:
- چرا نیاز به این نوع درمان دارم؟
- خطرات و عوارض جانبی این درمان چيست؟
- آیا دچار عوارض طولانی خواهم شد؟
- درمان چه موقع شروع خواهد شد؟ چه وقت تمام میشود؟
- در طول درمان چه احساسی خواهم داشت؟
- جهت مراقبت از خود در طول درمان چه کارهایی بايد انجام دهم؟
- آیا میتوانم به فعالیتهای روزمره خود ادامه دهم؟
- هر چند وقت يكبار نیاز به معاینه عمومی دارم؟
- آیا شرکت در یک پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
درمان بیولوژیک
درمان بیولوژیک نوعی درمان سیستمیک (فراگیر) است. در این نوع درمان از مادهای استفاده میشود که از طریق جریان خون وارد سلولها شده و تمام سلولهای بدن را تحت تأثیر قرار میدهد. درمان بیولوژیک از توانایی طبیعی بدن (سیستم ایمنی) جهت مبارزه با سرطان استفاده میکند.
پزشک بعضي از بیمارانی که دارای سرطان متاستاتیک کلیه هستند، Intrfiro Alph و یا Interleukin2 (که IL-2 و یا Aldesleukin نامیده میشوند) تجویز ميکند. بدن بهطور طبیعی این مادهها را به مقدار کم و در پاسخ به عفونتها و سایر بیماریها تولید میکند. برای درمان سرطان، این مواد در مقادیر زیاد در آزمایشگاه ساخته میشوند.
شیمیدرمانی
شیمیدرمانی نیز نوعی درمان سیستمیک است. داروهای ضدسرطان از طریق خون در کلیه قسمتهای بدن جريان ميِيابند. اگرچه که این داروها برای درمان بسیاری از بیماریها مفید واقع شدهاند، اما برای مبارزه با سرطان کلیه استفاده کمی دارند. بههرحال، بسیاری از پزشکان درحال مطالعۀ داروهای جدید و ترکیبات دارویی جدیدی هستند که ممکن است مؤثر واقع شوند. بخش «امیدبخشی تحقیقات سرطان» اطلاعات بیشتری را دربارۀ این مطالعات ارائه میدهد. بيماران قبل از شروع درمان بیولوژیک و شیمیدرمانی میتوانند این سؤالات را از پزشک بپرسند:
- چرا نیاز به این درمان دارم؟
- این درمان چگونه عمل میکند؟
- فوايد احتمالی این درمان چیست؟
- خطرها و عوارض جانبی احتمالی این درمان چه هستند؟ من چه کاری میتوانم برای مقابله با آن انجام دهم؟
- درمان چه موقع آغاز میشود؟ چه وقت تمام میشود؟
- آیا نیاز دارم در بیمارستان بستری شوم؟ برای چه مدت؟
- درمان بر فعالیتهای روزمره من چه تأثیری خواهد داشت؟
- آیا شرکت در پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
عوارض جانبی درمان سرطان
از آنجا که درمان ممکن است به بافتها و سلولهای سالم آسیب برساند، بنابراین عوارض جانبی ناخواسته رایج هستند. این عوارض جانبی بستگی به بسیاری از عوامل، از قبیل محل تومور و نوع و میزان درمان دارد. عوارض جانبی معمولاً برای همۀ افراد یکسان نبوده و حتی هر جلسۀ درمان با جلسۀ دیگر تفاوت دارد. قبل از شروع درمان، گروه پزشكي، عوارض جانبی احتمالی را برای بیمار تشریح کرده و راههایی را جهت کمک به بیمار برای مدیریت آنها پیشنهاد میکند.
جراحی
بهبود بعد از جراحی نیاز به زمان دارد. زمان لازم جهت بهبود برای هر بيمار متفاوت است. بیماران اغلب در روزهای اول بعد از جراحی احساس ناراحتی میکنند. بهرحال، دارو معمولاً میتوانند درد را کنترل کند. بیمار باید قبل از جراحی، درمورد برنامهای جهت تسکین درد با پزشک و یا پرستار خود صحبت کند. در صورت نیاز به تسکین بیشتر درد، پزشک میتواند بعد از جراحی برنامه را تغییر دهد.
احساس ضعف و خستگی برای مدتی بعد از عمل، رایج است. گروه مراقب پزشكي با کنترل میزان مایعات مصرفشده توسط بیمار و میزان ادرار تولید شده، علائم احتمالی مشکلات کلیه را تحتنظر قرار میدهد. آنها همچنین مراقب علائم خونریزی، عفونت، و یا دیگر مشکلاتی را که نیاز به درمان فوری دارند هستند. تستهای آزمایشگاهی به گروه مراقب پزشكي کمک میکند که علائم بروز مشکلات را زیر نظر داشتهباشد.
اگر یک کلیه برداشته شود، کلیه باقیمانده عموماً قادر خواهد بود که کار هر دو کلیه را انجام دهد. اما اگر کلیه باقیمانده بهخوبی کار نکند و یا هر دو کلیه برداشته شوند، برای تصفیۀ خون باید دیالیز انجام شود. برای تعداد کمی از بیماران هم، پیوند کلیه میتواند یک گزینه باشد. برای انجام این فرآیند، جراح متخصص پیوند، کلیه سالم یک اهداکننده را جایگزین کلیه بیمار میکند.
آمبولیزه کردن شریان
بعد از آمبولیزه کردن شریان، برخی بیماران دچار کمردرد و یا تب خواهند شد. دیگر عوارض جانبی عبارتند از حالت تهوع و استفراغ.
پرتودرمانی
عوارض جانبی پرتودرمانی بستگی زیادی به میزان پرتوي داده شده و محل مورد درمان دارد. ممکن است بیمار در طول پرتودرمانی و بهخصوص در طی هفتههای آخر درمان بسیار احساس خستگی کند. استراحت از اهمیت بالایی برخوردار است، اما پزشکان اغلب توصیه میکنند که بیماران تا حد امکان فعال باقی بمانند.
پرتودرمانی کلیه و نواحی اطراف آن بعضي وقتها باعث تهوع، استفراغ، اسهال، و یا ناراحتی در دفع ادرار ميشود. پرتودرمانی همچنین باعث کاهش تعداد گلبولهای سفید سالم خون، که در بدن در مقابل عفونت دفاع میکنند، خواهد شد. علاوه براین، پوست در نواحی مورد درمان گاهي قرمز، خشک و حساس ميشود. با اینکه عوارض جانبی پرتودرمانی میتواند باعث ناراحتی شود، پزشک معمولاً آنها را درمان و یا مهار ميکند.
درمان بیولوژیک
درمان بیولوژیک گاهي باعث علائمی شبیه به آنفلولانزا، مثل چاییدن، تب، درد مفاصل، ضعف، از دست دادن اشتها، تهوع، استفراغ و اسهال ميشود. بعضي بیماران دچار خارش پوست ميشوند. این مشکلات میتواند جدی باشد، اما بعداز اینکه درمان متوقف شود برطرف میشوند.
شیمیدرمانی
عوارض جانبی شیمیدرمانی بستگی زیادی به داروهای بهخصوص و میزان مصرف آن در هر وعده دارد. بهطور کلي، داروهای ضدسرطان بر سلولهایی که بهسرعت تقسیم میشوند تأثیر میگذارند، بهخصوص بر:
- سلولهای خونی: این سلولها با عفونت مبارزه کرده، به انعقاد خون کمک میکنند و اکسیژن را به تمام نقاط بدن میرسانند. وقتي كه داروها بر سلولهای خونی اثر میگذارند، احتمال بیشتری هست که بیمار به عفونت دچار شود، بهسادگی کبود شده و یا خونریزی کند و ممکن است احساس ضعف و خستگی هم بکند.
- سلولهای موجود در ریشه مو: شیمیدرمانی میتواند منجر به ریزش مو شود. ولي موها دوباره رشد میکنند، اما موهای جدید گاهي تا حدودی در رنگ و بافت متفاوت از قبل خواهند بود.
- سلولهایی که دستگاه گوارش را میپوشانند: شیمیدرمانی میتواند باعث كماشتهایي، تهوع و استفراغ، اسهال، و یا سوزش لب و دهان شود. بسیاری از این عوارض جانبی با دارو قابل کنترل هستند.
تغذیه
بیمار باید در طول درمان سرطان، خوب تغذیه کند. آنها باید کالری کافی جهت حفظ وزن متعادل و پروتئین کافی جهت حفظ توانايي خود را دریافت کنند. تغذیه خوب اغلب به مبتلايان به سرطان کمک میکند که احساس بهتری داشته و انرژی کافی داشته باشند.
اما خوب خوردن در بعضي مواقع مشکل است. اگر بیمار احساس خستگی و ناراحتی کند، معمولاً تمایلی به خوردن از خود نشان نميدهد. علاوه براین، عوارض جانبی درمان از قبیل: کماشتهایی، حالت تهوع، و یا استفراغ، میتواند مشکلساز باشد. بعضي از بیماران در طول درمان سرطان، احساس ميکنند که غذا طعم خوبی ندارد.
مراقبت پیگیرانه
پیگیری مراقبت پس از درمان سرطان کلیه، بسیار مهم است. حتی وقتي كه بهنظر میرسد سرطان بهطور کامل برداشته شده و یا از بین رفته است، بعضي وقتها به علت باقی ماندن سلولهای سرطانی در بدن، بیماری دوباره عود میکند. پزشک بهبود بیمار را بعد از درمان سرطان کلیه زیر نظر میگیرد و وی را جهت بررسی عود سرطان معاینه میکند. معاینات عمومی کمک میکند تا هیچ تغییری در سلامت بيمار نادیده گرفته نشود. ممکن است بیمار نیاز به انجام تستهای آزمایشگاهی، رادیوگرافی قفسه سینه، سی.تی.اسکن، و یا دیگر آزمایشها داشته باشد.
حمایت از بيماران مبتلا به سرطان کلیه
زندگی با یک بیماری جدی مانند سرطان کلیه، معمولاً آسان نیست. مبتلايان به سرطان کلیه در مورد مراقبت از خانوادههای خود، حفظ شغل، و یا ادامه فعالیتهای روزمرهشان نگران هستند، نگرانی دربارۀ انواع درمان و مدیریت عوارض جانبی آنها، بستری شدن در بیمارستان، و هزینههای درمان هم رایج است. پزشکان و پرستاران و نیز دیگر اعضای گروه مراقبت پزشكي میتوانند پاسخگوی سؤالهاي این بيماران دربارۀ درمان، کار، و دیگر فعالیتها باشند. ملاقات با یک مددکار اجتماعی يا مشاور و میتواند برای كساني که مایل به صحبت دربارۀ احساسات خود و یا نگرانیهایشان هستند، مفید باشد. اغلب، مددکار اجتماعی منابع و مراجعی را جهت ارائه کمکهای مالی، رفت و آمد، پرستاری در منزل و یا حمایتهای عاطفی پیشنهاد میکند.
گروههای حمایتی هم میتوانند مفید واقع شوند. در این گروهها، بیماران و خانوادههای آنها دور هم جمع میشوند و آنچه را دربارۀ راههای مقابله با بیماری و اثرات درمان یاد گرفتهاند، با دیگران در میان میگذارند. اين گروهها حمایت خود را به صورت رو در رو، از طریق تلفن و يا اینترنت ارائه ميدهند. بیماران میتوانند با یکی از اعضای گروه مراقبت پزشكي خود دربارۀ پیدا کردن یک گروه حمایتی صحبت کنند.
امیدبخشی تحقیقات سرطان
پزشکان سراسر دنيا مشغول انجام پژوهشهای بالینی مختلفي هستند. این پژوهشها، مطالعات تحقیقاتی هستند که افراد بهصورت داوطلبانه در آن شرکت میکنند و شیوههای جدید درمان – از جمله درمان ملانوم - مورد مطالعه قرار میگیرد. این تحقیقات تا بهحال منجر به پیشرفتهای زیادی شده و پژوهشگران به تحقیقات خود جهت یافتن شیوههایی که مؤثرتر باشند ادامه میدهند.
بیمارانی که به این مطالعات میپیوندند اولین كساني هستند که فرصت بهره بردن از درمانهایی را پیدا میکنند که در تحقیقات اولیه امیدبخش بودهاند. آنها همچنین با کمک به پزشکان جهت کسب آگاهی بیشتر دربارۀ بیماری، سهم مهمی در پیشرفت علم پزشکی دارند. اگرچه پژوهشهای بالینی ممکن است دارای خطراتی باشد، محققان جهت محافظت از بیمار بسیار با دقت عمل میکنند.
پژوهشگران در حال مطالعه جراحی، درمان بیولوژیک، شیمیدرمانی و ترکیبی از این درمانها هستند. آنها همچنین درحال ترکیب شیمیدرمانی با درمانهای جدید از قبیل پیوند سلولهای بنیادی هستند. پیوند سلول بنیادی به بیمار اجازه میدهد که با میزان تجویز و مصرف بالایی از دارو، تحت درمان قرار بگیرد. میزان بالای دارو، سلولهای سرطانی و نیز گلبولهای قرمز خون را که در مغز استخوان وجود دارد، از بین میبرد. بعد از مدتی، بیمار سلولهای بنیادی سالمی را از اهداکننده دریافت میکند. سلولهای بنیادی پیوندی گلبولهای قرمز خون جدید تولید میکند.
شیوههای دیگری هم در دست مطالعه است. برای مثال، محققین در حال مطالعه واکسنهای سرطان هستند که به سیستم ایمنی بدن کمک می کند تا سلولهای سرطانی کلیه را پیدا کرده و مورد حمله قرار دهند.
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ سرطان لوزالمعده (پانکراس) بدانید
What You Need To Know About Pancreatic Cancer
مقدمه:
این مقاله پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) حاوی اطلاعات مهمی پیرامون سرطان لوزالمعده است.
در این مقاله توضیحاتی پیرامون عوامل احتمالی ابتلا به سرطان لوزالمعده ارائه شده است. این مقاله همچنین حاوی اطلاعاتی پیرامون علائم بیماری، تشخیص، درمان و مراقبتهای پس از درمان است. این اطلاعات به بیماران و خانوادههای آنها کمک میکند تا بیماری را بهتر شناخته و راحتتر با آن روبرو شوند.
در حال حاضر دانشمندان مطالعاتی دربارۀ سرطان لوزالمعده انجام میدهند تا آگاهيهاي بیشتری راجع به این بیماری بهدست آورند. آنها در حال بهدست آوردن اطلاعات بیشتری راجع به علل بهوجود آمدن این بیماری هستند. پزشکان نیز دربارۀ روشهای جدید درمان این بیماری تحقیقاتی را انجام میدهند. این تحقیقات تاکنون باعث شده است کیفیت زندگی افراد مبتلا به این نوع سرطان بهتر شود.
لوزالمعده:
لوزالمعده غدهای است که در داخلیترین بخش شکم، بین معده و ستون فقرات قرار دارد. اندامهایی نظیر کبد و روده در اطراف لوزالمعده قرار دارند.
لوزالمعده طولی برابر با 6 اینچ و شکلی شبیه گلابی مسطح دارد. عریضترین بخش لوزالمعده سر آن است، بخش میانی آن بدنه، و باریکترین قسمت، انتهای آن است.
لوزالمعده انسولین و هورمونهای دیگر را تولید میکند. این هورمونها وارد جریان خون شده و در تمام بدن منتشر میشوند. آنها برای مصرف و ذخیرهسازی انرژی ناشی از غذاها به بدن کمک میکنند. بهعنوان مثال انسولین به کنترل میزان قند خون کمک میکند.
علاوه براین، لوزالمعده تولیدکنندۀ شیرۀ لوزالمعده است، كه حاوی آنزیمهایی است که به هضم غذا کمک میکنند. لوزالمعده شیرهها را به درون مجموعهای از مجراهایی که به مجاری صفراوی مشترک منتهی میشوند آزاد میکند. مواد درون مجاری صفراوی مشترک، وارد دوازدهه که بخش اولیۀ رودۀ کوچک است تخلیه میشود.
(لوزالمعده، مجاری صفراوی مشترک و رودۀ کوچک)
آشنایی با سرطان:
سرطان مجموعهای از بسیاری از بیماریهای وابسته است. همۀ انواع سرطان از سلولها که جزء بنیادی حیات انسان و سازندۀ بافتهای بدن هستند شروع میشوند. بافتها، تشکیلدهندۀ اندامهای بدن هستند.
بهطور معمول سلولها رشد کرده و تقسیم میشوند تا با توجه به نیاز بدن، سلولهای جدید تولید کنند. هنگامیکه سلولها پیر میشوند، میمیرند و سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.
گاهی این فرایند منظم بهدرستی پیش نمیرود. سلولهای جدید هنگامی تشکیل میشوند که بدن به آنها نیاز ندارد و سلولهای پیر وقتي که باید از بین روند، نميميرند. این سلولهای اضافی توده-ای از بافت را تشکیل میدهند که به نام غده یا تومور شناخته میشود.
ممکن است تومورها بدخیم یا خوشخیم باشند.
- تومورهای خوشخیم سرطان نیستند. معمولاً میتوان این نوع تومورها را از بدن خارج کرد و در بیشتر موارد این تومورها مجدداً رشد نمیکنند. سلولهای تومور خوشخیم به بافتهای مجاور و دیگر بخش های بدن نفوذ نميكنند و خطری برای حیات فرد بهوجود نمیآورند.
- تومورهای بدخیم سرطان هستند. بهطورمعمول تومورهای بدخیم خطرناکتر از تومورهای خوشخیم هستند. این نوع تومورها معمولاً خطراتی را برای حیات فرد به همراه دارند. تومورهای بدخیم میتوانند به بافتها و اندام مجاورشان حمله کنند. همچنین، سلولهای سرطانی میتوانند از تومور بدخیم جدا شده و وارد دستگاه لنفاوی یا جریان خون شوند. سلولهای سرطانی به این صورت از محل سرطان اصلی (اولیه) حركت كرده و تومورهای جدیدی را در اندامهای دیگر ایجاد میکنند. به پخش شدن سرطان متاستاز گفته میشود.
در بیشتر موارد، سرطان لوزالمعده در مجراهای هدایتکنندۀ شیرههای وابسته به لوزالمعده بهوجود میآیند. به سرطان تشکیل شده در لوزالمعده كارسينوم یا سرطان لوزالمعده گفته میشود.
یکی از انواع نادر سرطان لوزالمعده در سلولهای تولیدکنندۀ انسولین و دیگر هورمونها آغاز میشود. سرطانی که از این سلولها شروع میشود، سرطان سلول جزیرهای (Islet Cell Cancer) نام دارد. در این مقاله اطلاعاتی دربارۀ این نوع نادر سرطان ذکر نشده است.
وقتی سرطان لوزالمعده به خارج از لوزالمعده منتشر میشود (متاستاز)، معمولاً میتوان سلول-های سرطانی را در غدد لنفاوی مجاور مشاهده کرد. رسیدن سرطان به این غدد بدین معنا است که ممکن است غدد لنفاوی و بافتهای دیگر نظیر ریهها و کبد نیز با سلولهای سرطانی آلوده شده باشند. گاهی سرطان لوزالمعده به (صفاق) (Peritoneum) [بافت پوشانندۀ شکم] منتشر می شود.
هنگامیکه سرطان از ناحیۀ اولیۀ خود به دیگر بخشهای بدن منتشر میشود، تومور جدید نام یکسانی با تومور قبلی (اولیه) خواهد داشت و سلولهای ناهنجار تومورهای جدید نیز مشابه با تومور قبلی است. بهعنوان مثال، اگر سرطان لوزالمعده به کبد رسوخ كند، سلولهای سرطانی در كبد در واقع سلولهای سرطانی لوزالمعده هستند. در این شرایط نام بیماری سرطان کبد نیست بلکه سرطان لوزالمعده متاستاتیک (منتشر شده) است. به همین دلیل این نوع سرطان بهعنوان سرطان لوزالمعده، تحت درمان قرار میگیرد نه سرطان کبد.
سرطان لوزالمعده: چه کسی در معرض خطر است
هیچکس از دلیل اصلی بروز سرطان لوزالمعده اطلاعی ندارد. پزشکان بهندرت میتوانند دلیل ابتلای بعضی از افراد به این نوع سرطان، و مبتلا نشدن عدهای دیگر را تشریح کنند. در هر صورت مشخص شده که این نوع سرطان واگیر نیست. و هیچکس به دلیل تماس با يك بيمار سرطاني به سرطان مبتلا نمیشود.
تحقیقات نشان دادهاند آن دسته از كساني که عوامل خطرزای خاصی را دارند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این نوع سرطان هستند. عامل خطر به هر عاملی گفته میشود که احتمال ابتلای فرد به یک بیماری را افزایش دهد.
تحقیقات، عوامل خطرزاي زیر را شناسایی کردهاند:
- سن: احتمال ابتلا به سرطان لوزالمعده با افزایش سن بیشتر میشود. بیشتر موارد ابتلا به این نوع سرطان در افراد بالای 60 سال مشاهده شده است.
- مصرف سیگار: احتمال ابتلای سیگاریها به این نوع سرطان دو تا سه برابر بیشتر از غیرسیگاریها است.
- دیابت: سرطان لوزالمعده بیشتر در آنهايي رخ میدهد که به دیابت مبتلا هستند.
- جنسیت مذکر: احتمال ابتلای مردان به سرطان لوزالمعده بیشتر از زنان است.
- سیاهپوست بودن: نوع نژاد سياهپوست در ابتلا به سرطان بيشتر از افراد سفيدپوست است.
- سابقۀ خانوادگی: در صورتیکه مادر، پدر، خواهر یا برادر فرد به سرطان لوزالمعده مبتلا باشد احتمال ابتلای او به این نوع سرطان سه برابر افزایش مییابد. علاوه براین، وجود سابقۀ خانوادگی سرطان تخمدان یا کولون (Colon) نیز خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش میدهد.
- التهاب مزمن لوزالمعده: التهاب مزمن لوزالمعده یکی از مشکلات همراه با دردی است که برای لوزالمعده رخ میدهد. بعضی از شواهد نشان میدهند این التهاب مزمن، خطر بهوجود آمدن سرطان لوزالمعده را افزایش میدهد.
بعضی از مطالعات نشان دادهاند که قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص در محل کار یا داشتن رژیم غذایی دارای چربی بیش از حد نیز میتوانند خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده را افزایش دهند.
بسیاری از كساني که دارای عوامل خطرزاي شناخته شده هستند به سرطان لوزالمعده مبتلا نمیشوند و در مقابل، آنها که هیچ نوع عوامل خطری ندارند گاهي به این سرطان مبتلا ميشوند. كساني که فکر میکنند ممکن است در معرض خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده باشند باید دربارۀ نگرانی خود با پزشک صحبت کنند. پزشک راههایی برای کاهش خطر تجویز ميکند و برنامۀ مناسبی برای انجام منظم معاینات ارائه خواهد كرد.
علائم:
گاهی به سرطان لوزالمعده «بیماری خاموش» گفته میشود زیرا سرطان لوزالمعدهاي که در مراحل اولیه قرار دارد هیچ علائمی نشان نميدهد ولی با رشد سرطان ممکن است علائم زیر ظاهر شوند:
- احساس درد در بخش فوقانی شکم یا پشت.
- زرد شدن پوست و چشمها و تیره شدن ادرار به دلیل زردی (یرقان).
- احساس ضعف.
- از دست دادن اشتها.
- حالت تهوع و استفراغ.
- کاهش وزن.
همیشه این علائم بهطور قطع نشاندهندۀ وجود سرطان لوزالمعده نیستند. عفونت یا وجود بیماریهای دیگر نیز میتواند عامل بهوجود آمدن این علائم باشد. تنها پزشک ميتواند تشخیص دهد كه علت بروز این علائم چيست. در صورت مشاهدۀ هریک از این علائم به پزشک مراجعه کنید تا در صورت وجود مشکل، بتوان آن را در سریعترین زمان ممکن درمان کرد.
تشخیص:
در صورتیکه بیمار، علائمی که نشاندهندۀ احتمال ابتلای او به سرطان لوزالمعده است را داشته باشد، پزشک دربارۀ سوابق پزشکی او سؤالاتی را مطرح ميكند و نيز برای تشخیص، از یک یا چند روش زیر استفاده خواهد كرد.
- معاینۀ فیزیکی (جسمی): پزشک پوست و چشمها را از لحاظ وجود علائم وجود یرقان (زردی) معاینه میکند. همچنین بهوسیلۀ لمس کردن ناحیۀ شکم وجود هرگونه تغییر در نواحی نزدیک لوزالمعده، کبد و کیسه صفرا را بررسی خواهد کرد. علاوه بر این، احتمال وجود آسیت (مایع داخل صفاقی - تجمع غیرعادی آب در شکم) نیز توسط پزشک ارزیابی میشود.
- تستهای آزمایشگاهی: ممکن است پزشک نمونههایی از خون، ادرار و مدفوع را از لحاظ وجود بیلیروبین (Bilirubin) [رنگریزۀ ناشی از تجزیه هموگلوبین] و مواد دیگر بررسی کند. بیلیروبین مادهای است که از کبد به کیسه صفرا و به رودهها منتقل میشود. در صورتیکه مجاری صفراوی مشترک به دلیل وجود تومور مسدود شده باشد بیلیروبین نمیتواند بهصورت عادی از این مسیر عبور کند. وجود انسداد باعث میشود سطح این ماده در خون، ادرار و مدفوع خیلی بیشتر از حد عادی شود. افزایش سطح بیلیروبین ممکن است به دلیل وجود سرطان یا مشکلاتی غیر از سرطان رخ دهد.
- سی.تی.اسکن (توموگرافی کامپیوتری): یک دستگاه اشعه ايكس که به کامپیوتر متصل است مجموعهای از تصاویر حاوی جزئیات را تهیه میکند. دستگاه اشعه ايكس گرد و حلقهای شکل است و حفرهای بزرگ دارد. بیمار روی تخت دراز میکشد و تخت از میان حفره عبور میکند. هنگامیکه تخت بهآرامی مسیر داخل حفره را طی میکند کامپیوتر با جمع-آوری اشعۀ ايكس ساطع شده توسط دستگاه تصاویری از لوزالمعده و دیگر اندامها و رگ-های خونی درون شکم تهیه میکند.
- سونوگرافی: دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی که توسط انسان قابل شنیدن نیستند استفاده میکند. هنگامیکه این امواج به اندامها برخورد میکنند منعکس میشوند و الگوهایی از اکو را تشکیل میدهند. این اکوها تصاویری از لوزالمعده و دیگر اندامهای درون شکم تشکیل میدهند. اکوهای ساطع شده از تومورها با اکوهای ساطع شده از اندامهای سالم تفاوت دارند.
ممکن است هنگام انجام روش سونوگرافی از تجهیزات داخلی یا خارجی یا هر دو استفاده شود.
- سونوگرافی از طریق شکم (Transabdominal Ultrasound): پزشک برای تهیۀ تصاویری از لوزالمعده دستگاه سونوگرافی را روی شکم قرار میدهد و به آرامی آن را حرکت می دهد.
- ای.یو.اس (سونوگرافی اندوسکوپیک) (EUS (Endoscopic Ultrasound)): پزشک یک لولۀ باریک و دارای نور (اندوسکوپ) را از طریق دهان و معده وارد اولین قسمت رودۀ کوچک میکند. در رأس این لوله دستگاه سونوگرافی قرار داده شده است. پزشک بهآرامی آندوسكوپ را از روده به سمت معده جابهجا میکند تا تصاویری از لوزالمعده و اندامها و بافتهای احاطهکنندۀ لوزالمعده را تهیه کند.
- ای.آر.سی.پی (بررسی آندوسکوپیک مجاری صفراوی و لوزالمعده) ( Rcpendoscopic Retrograde Cholangiopancreatography): پزشک آندوسكوپ را از طریق دهان و معده وارد قسمت اولیۀ رودۀ کوچک میکند و سپس لولۀ کوچکتری (سوند-کاتتر) را از طریق آندوسكوپ وارد مجراهای صفرا و مجاري لوزالمعده میکند. آنگاه مادۀ ایجاد مغایرت از طریق سوند به درون مجراها تزریق میشود و پس از آن با استفاده از اشعۀ ايكس تصاویر مورد نیاز تهیه خواهد شد. وجود هرگونه انسداد یا باریک شدن مجراها که به دلیل تومور یا مشکلات دیگر بهوجود میآید در این تصاویر قابل مشاهده است.
- پی.تی.سی (تصویربرداری مجاری صفراوی داخل کبدی از طریق پوست) (Ptcpercutaneous Transhepatic Cholangiography): مادۀ ایجاد مغایرت از مسیر سوزنی که از طریق پوست وارد کبد شده به بدن تزریق میشود. در صورتیکه انسدادی وجود نداشته باشد، این ماده میتواند بهراحتی در مجراهای صفرا حرکت کند. با تزریق این ماده، مجراهای صفرا در تصاویر تهیه شده با اشعۀ ايكس قابل مشاهده خواهند بود. پزشک می-تواند با مشاهدۀ این تصویر، انسداد به دلیل وجود تومور یا مشکلات دیگر را تشخیص دهد.
- بیوپسی (نمونهبرداری): در بعضی موارد پزشک نمونهای از بافت را خارج ميکند. سپس آسیبشناس با استفاده از میکروسکوپ وجود هرگونه سلول سرطانی در این بافت را مورد بررسی قرار میدهد. نمونهبرداری به چند روش قابل انجام است. یک روش نمونه-برداری فرو بردن سوزن درون لوزالمعده برای خارج کردن سلولها است. به این روش آسپیراسیون با سوزن ظریف گفته میشود. پزشک برای هدایت سوزن از سونوگرافی یا اشعۀ ايكس استفاده میکند. گاهی پزشک در حین انجام ای. یو.اس یا ای.آر.سی.پی نمونه بافت را خارج میکند. روش دیگر انجام نمونهبرداری باز کردن شکم در طی عمل جراحی است.
در صورتیکه لازم است نمونهبرداری انجام دهید میتوانید سؤالهاي زیر را از پزشک بپرسید:
- از چه نوع بیوپسی (نمونهبرداری) استفاده خواهد شد؟
- نمونهبرداری چه مدت طول ميكشد؟ آیا در حین انجام نمونهبرداری بههوش خواهم بود؟ آیا نمونهبرداری همراه با درد است؟
- چه مدت طول میکشد که نتایج حاضر شود؟
- در صورتیکه سرطان داشته باشم چه کسی دربارۀ روند درمان با من صحبت خواهد کرد؟ چه زمانی؟
درجهبندی
پس از تشخیص سرطان لوزالمعده لازم است پزشک از درجه یا شدت بیماری اطلاع پیدا کند تا بتواند برای بهترین درمان ممکن، برنامهریزیهای لازم را انجام دهد. تعیین درجه، روندی دقیق برای تعیین اندازۀ تومور درون لوزالمعده، مشخص کردن انتشار یا عدم انتشار سرطان و- در صورت انتشار- تعیین محلهایی است که سرطان به آنجا راه يافته است.
ممکن است پزشک در زمان تشخیص سرطان بتواند درجۀ آن را نیز تعیین کند. گاهی برای تشخیصِ مرحله لازم است بیمار آزمایشهای بیشتری انجام دهد. از جمله این آزمایشها میتوان به آزمایش خون، سی. تی. اسکن، اولتراسونوگرافی، لاپاروسکوپی یا آنژیوگرافی اشاره کرد. نتایج این آزمایشها به پزشک کمک میکند مناسبترین نوع درمان برای بیمار را برنامهريزي كند.
درمان:
بسیاری از بيماران مبتلا به سرطان لوزالمعده تمایل دارند نقش فعالی در تصمیمگیری راجع به مراقبتهای پزشکی خود داشته باشند. اين بیماران ميخواهند همۀ اطلاعات لازم راجع به بیماری و گزینههای درمانی خود را بهدست آورند. البته شوک و فشار عصبي (استرسی) که پس از شنیدن خبر تشخیص بیماری برای هركس بهوجود میآید باعث میشود نتواند بهراحتی راجع به سؤالهايي كه ميخواهد از پزشک بپرسد فکر کند. معمولاً تهیه فهرستی از نكات مهم قبل از ملاقات با پزشک به بیمار کمک میکند. برای بهخاطر سپردن صحبتهای پزشک میتوانید یادداشت بردارید یا با اجازه او صدایش را ضبط کنید. همچنین ممکن است بخواهيد یکی از دوستان یا اعضای خانواده در هنگام ملاقات با پزشک همراه شما باشد، كه در گفتوگوها شرکت کند، یادداشت بردارد و یا فقط به صحبتها گوش دهد.
درمان سرطان لوزالمعده با درمانهایی که در حال حاضر رايج است بسیار دشوار است. به همین دلیل پزشکان معمولاً بیماران را تشویق میکنند که در پژوهشهای بالینی شرکت کنند.
در حال حاضر سرطان لوزالمعده تنها در صورتی قابل درمان است که در درجات اولیه و قبل از انتشار به بخشهای دیگر بدن، تشخیص داده شود. البته بعضی از شیوههای درمانی به کنترل بیماری و طولانیتر کردن زمان زنده ماندن بیمار کمک میکنند و باعث میشوند بيمار احساس بهتری داشته باشد. بعضی از بیماران و پزشکان - در صورتیکه کنترل یا معالجه بیماری ممکن نباشد- از درمان تسکینی استفاده میکنند. هدف درمان تسکینی بهبود کیفیت زندگی با استفاده از کنترل درد و دیگر مشکلات ناشی از بیماری است.
ممکن است پزشک بیمار را به سرطانشناس (پزشک متخصص درمان سرطان) ارجاع دهد. بیماران نیز میتوانند از پزشک خود درخواست کنند که آنها را به سرطانشناس خاصی معرفی کند. از جمله متخصصانی که در زمینۀ درمان سرطان لوزالمعده فعالیت میکنند میتوان به جراحان، پزشکان سرطانشناس و سرطانشناس پرتودرمان اشاره کرد. معمولاً درمان چند هفته پس از تشخیص آغاز میشود. در این فاصلۀ زمانی بیمار میتواند دربارۀ گزینههای درمانی با پزشک خود صحبت کند، نظردوم (نظر پزشک دیگر) را دریافت کند و دربارۀ بیماری، اطلاعات بیشتری بهدست آورد.
گرفتن نظر دوم:
قبل از شروع درمان، شايد مايل باشید نظر پزشک دیگری را راجع به تشخیص و برنامۀ درمانی جویا شوید. بعضی از بیمههای درمانی، در صورتیکه پزشک شما درخواست نظر دوم را صادر کند، هزینههای لازم را پوشش میدهند. ممکن است جمعآوری سوابق و مدارک پزشکی و برنامه-ریزی برای ملاقات با پزشک دوم زمانبَر باشد. در بیشتر موارد بهوجود آمدن تأخیری مختصر در شروع درمان باعث کم اثر شدن درمان نخواهد شد.
روشهای متعددی برای پیدا کردن پزشک برای گرفتن نظر دوم وجود دارد:
- پزشک بیمار را به یک یا چند متخصص ارجاع ميدهد. در مراکز سرطان معمولاً چند متخصص بهصورت گروهي با هم کار میکنند.
- معمولاً میتوان فهرست متخصصان هر منطقه را از بیمارستان یا دانشکدۀ پزشکی همان منطقه تهیه کرد.
آماده شدن برای درمان:
پزشک هریک از گزینههای درمانی را برای بیمار توضیح داده و نتایج احتمالی استفاده از هریک را برای او بازگو میکند. پزشک و بیمار میتوانند با همکاری هم، يك برنامۀ درمانی را تهیه کنند که پاسخگوی نیازهای بیمار باشد.
نوع درمان وابسته به محل شروع تومور لوزالمعده و انتشار یا عدم انتشار این بیماری است. در هنگام برنامهریزی برای درمان، پزشک عوامل دیگری نظیر سن بیمار و وضعیت عمومی سلامت او را نیز مدنظر قرار خواهد داد.
سؤالهايي که قبل از آغاز درمان میتوانید از پزشک بپرسید:
- تشخیص شما چیست؟
- سرطان از چه بخشی از لوزالمعده آغاز شده است؟
- آیا شواهدی مبتنی بر منتشرشدن سرطان وجود دارد؟ سرطان در چه درجهای قرار دارد؟
- آیا برای بررسی احتمالي انتشار سرطان بايد آزمایشهای بیشتری انجام دهم؟
- چه گزینههای درمانی برای من وجود دارد؟ شما چه گزینهای را پیشنهاد میکنید؟ چرا؟
- فواید مورد انتظار هریک از درمانها چیست؟
- خطرات و عوارض جانبی هریک از درمانها چیست؟
- هزینۀ درمان حدوداً چهقدر خواهد بود؟ آیا این نوع درمان تحت پوشش بیمۀ من قرار دارد؟
- درمان چه تأثیری روی فعالیتهای عادی و روزمرۀ من خواهد داشت؟
- آیا شرکت در یک پژوهش بالینی (مطالعه تحقیقاتی) برای من مناسب است؟
لازم نیست همۀ این سؤالها را در یک جلسه مطرح کنید و همۀ پاسخها را هم در یک جلسه بگیرید. میتوانید در جلسات بعد از پزشک بخواهید دربارۀ مسائلی که مبهم باقی مانده است توضیحات بیشتری ارائه دهد یا سؤالهاي بیشتری از او بپرسید.
شیوههای درمان:
گزینههای درمانی مختلفی برای بيماران مبتلا به سرطان لوزالمعده وجود دارد. با توجه به نوع و درجه سرطان میتوان از یکی از روشهای جراحی، پرتودرمانی یا شیمیدرمانی استفاده کرد. بعضی از بیماران از ترکیب این درمانها استفاده میکنند.
ممکن است از جراحی به تنهایی یا همراه با پرتودرمانی و شیمیدرمانی استفاده شود.
جراحی
شاید جراح یک بخش یا تمام لوزالمعده را خارج کند. وسعت جراحی به محل و اندازۀ تومور، مرحلۀ بیماری و وضعیت عمومی سلامت بیمار بستگي دارد.
- عمل ویپل (Whipple Procedure): در صورتیکه تومور در دهانۀ (عریضترین بخش) لوزالمعده قرار گرفته باشد دهانۀ لوزالمعده و بخشی از رودۀ کوچک، مجرای صفرا و معده خارج میشود. گاهی جراح بعضی دیگر از بافتهای مجاور را نیز برميدارد.
- برداشتن انتهای پانکراس (Distal Pancreatectomy): اگر تومور در یکی از بخشهای بدنه یا انتهای لوزالمعده باشد، جراح این دو بخش را خارج میکند. علاوه بر این طحال را نیز خارج خواهد کرد.
- برداشتن کامل لوزالمعده (Total Pancreatectomy): جراح کل لوزالمعده، بخشی از رودۀ کوچک، تکهای از معده، مجاری صفراوی مشترک، کیسه صفرا، طحال و غدد لنفاوی مجاور را خارج میکند.
گاهی نمیتوان سرطان را به طور کامل خارج کرد ولی اگر تومور مجاری صفراوی مشترک یا دوازدهه (بخش آغازین رودۀ باریک) [رودۀ اثنی عشر] را مسدود کرده باشد جراح میتواند از بای-پس استفاده کند. بایپس این امکان را برای مایعات فراهم میکند که در مسیر مجرای گوارشی جریان پیدا کنند. علاوه براین، بایپس به درمان درد و زردی (یرقان) ناشی از انسداد نیز کمک می-کند.
در بعضی از موارد پزشک میتواند انسداد را بدون انجام عمل بایپس برطرف کند. در این حالت پزشک با استفاده از آندوسكوپ یک استنت در محل انسداد قرار میدهد. استنت یک لولۀ مشبک فلزی یا پلاستیکی کوچک است که به باز نگه داشتن مجرا یا دوازدهه (رودۀ اثنی عشر) کمک میکند.
پس از جراحی بعضی از بیماران مایعات را به روش درون وریدی (بهوسیلۀ آی. وی.) و از طریق لولههای تغذیهای که درون شکم قرار میگیرند دریافت میکنند. به مرور زمان بیماران مجدداً میتوانند غذاهای جامد را بهصورت عادی مصرف کنند. چند هفته پس از جراحی لولههای تغذیه برداشته میشوند.
سؤالهايي که قبل از انجام جراحی میتوانید از پزشک بپرسید:
- از چه نوع عملی باید استفاده کنم؟
- پس از جراحی چه احساسی خواهم داشت؟
- برای تسکین درد من از چه روشی استفاده خواهید کرد؟
- از چه درمانهای دیگری باید استفاده کنم؟
- چه مدت باید در بیمارستان بستری باشم؟
- آیا لازم است پس از جراحی از لولههای تغذیه استفاده کنم؟ آیا باید از رژیم خاصی پیروی کنم؟
- این عمل چه تأثیرات بلندمدتی خواهد داشت؟
- چه زمانی میتوانم مجدداً فعالیتهای عادی خود را آغاز کنم؟
- هرچند وقت يكبار باید معاینه شوم؟
پرتودرمانی (رادیوتراپی)
در پرتودرمانی (رادیوتراپی) از پرتوهایی با انرژی زیاد برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. دستگاه بزرگی، پرتو را روی نقاط موردنظر در ناحیه شکم هدفگیری میکند. ممکن است از پرتودرمانی به تنهایی، همرا ه با جراحی، شیمیدرمانی و یا هر دو استفاده شود.
پرتودرمانی نوعی از درمان موضعی است و تنها روی سلولهایی که در ناحیۀ تحت درمان قرار دارند تأثیر میگذارد. بیمار برای انجام پرتودرمانی پنج روز در هفته (به مدت چند هفته) به بیمارستان یا درمانگاه مراجعه میکند.
پزشکان از پرتودرمانی برای از بین بردن سلولهایی که پس از جراحی در بدن باقی ماندهاند استفاده میکنند. علاوه براین برای درمان درد و دیگر مشکلات به وجود آمدۀ ناشي از سرطان از پرتودرمانی استفاده میشود.
سؤالهايي که قبل از انجام پرتودرمانی میتوانید از پزشک بپرسید:
- چرا از این نوع درمان باید استفاده کنم؟
- درمان چه زمانی آغاز شده و چه زمانی پایان خواهد یافت؟
- در طی انجام درمان چه احساسی خواهم داشت؟ آیا این روش عوارض جانبی دارد؟
- برای مراقبت از خود در طی درمان چه کارهایی میتوانم انجام دهم؟ آیا باید از غذاهای خاصی استفاده کنم یا پرهیز غذایی خاصی داشته باشم؟
- چگونه به مؤثر بودن پرتودرمانی پی خواهیم برد؟
- آیا میتوانم در حین انجام درمان فعالیتهای عادی خود را ادامه دهم؟
شیمیدرمانی
در شیمیدرمانی از داروهای ضدسرطان برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده می-شود. پزشکان از شیمیدرمانی برای کاهش درد و مشکلات دیگری که به دلیل سرطان لوزالمعده بهوجود آمده است استفاده میکنند. ممکن است از شیمیدرمانی به تنهایی، همراه با پرتودرمانی، یا همراه با جراحی و پرتودرمانی استفاده شود.
شیمیدرمانی یک درمان سیستمیک (فراگیر) است. در این روش، داروهايي كه به بيمار تزریق شده، وارد جریان خون میشوند و میتوانند روی سلولهای سرطانی در سرتاسر بدن تأثیر بگذارند.
معمولاً شیمیدرمانی یک درمان سرپایی است و در بخش بیماران سرپایی بیمارستان، مطب پزشک یا خانه انجام میشود. البته گاهی با توجه به نوع دارو و وضعیت عمومی سلامت بیمار ممکن است لازم باشد فرد در بیمارستان بستری شود.
سؤالهايي که دربارۀ شیمیدرمانی میتوانید از پزشک خود بپرسید:
- چرا باید از این درمان استفاده کنم؟
- این درمان چگونه عمل میکند؟
- از چه داروهایی باید استفاده کنم؟ این داروها از چه طریقی به بدن من منتقل میشوند؟ آیا لازم است در بیمارستان بستری شوم؟
- آیا این درمان عوارض جانبی خواهد داشت؟ برای تسکین یا کنترل آنها چه کاری میتوانم انجام دهم؟
- باید چه مدت تحت درمان باشم؟
عوارض جانبی درمان:
به دلیل تأثیر درمان سرطان روی بافتها و سلولهای عادی، معمولاً عوارض جانبی بهوجود می-آیند. این عوارض جانبی به عوامل متعددی از جمله نوع و شدت درمان بستگي دارند. ممکن است عوارض جانبی در هر فرد متفاوت باشد و حتی این احتمال وجود دارد که عوارض جانبی در هر جلسه از درمان با جلسۀ قبل فرق داشته باشد. گروه پزشکی شما دربارۀ عوارض جانبی احتمالی درمان و روشهایی که برای کمک به کنترل آنها استفاده میشود توضیحاتی به شما ارائه خواهند کرد.
جراحی
جراحیهایی که برای سرطان لوزالمعده انجام میشوند از نوع جراحیهای دشوار هستند. لازم است بیمار پس از انجام جراحی چندین روز در بیمارستان بستری شود. ممکن است بیمار احساس ضعف یا خستگی داشته باشد. بسیاری از بیماران باید حدود یک ماه در منزل استراحت کنند. زمان موردنیاز برای بازیابی نیروی قبلی، در افراد مختلف متفاوت است.
عوارض جانبی درمان به وسعت جراحی، وضعیت عمومی، سلامتی بيمار و عوامل دیگر بستگي دارد. بسیاری از بیماران در چند روز اول پس از عمل، احساس درد خواهند کرد. میتوان این درد را با استفاده از داروها کنترل کرد. بیماران باید دربارۀ تسکین درد با پزشک یا پرستار صحبت کنند. در بخش «کنترل درد» اطلاعات بیشتری در این زمینه ذکر شده است.
خارج کردن تمام لوزالمعده یا بخشی از آن باعث میشود هضم غذا برای بیمار دشوار شود. گروه مراقبت پزشکی قادر است یک رژیم غذایی و داروهایی را برای شما تجویز کند که به درمان اسهال، درد، انقباض ماهیچههای شکم (درد شکم) یا حس سیر بودن کمک میکنند. در دورة نقاهت پس از جراحی، پزشک بهدقت رژیم غذایی و وزن بیمار را تحت نظر خواهد داشت. در ابتدا، ممکن است لازم باشد بیمار تنها از مایعات استفاده کند و مواد غذایی دیگر را با روش درون وریدی یا با استفاده از لولههای تغذیهای که درون روده جایگذاری شده است دریافت کند. به تدریج غذاهای جامد نیز به رژیم غذایی افزوده میشود.
ممکن است پس از جراحی، سطح هورمونها یا آنزیمهای وابسته به لوزالمعده در بیماران کمتر از حد لازم باشد. این احتمال وجود دارد که افرادی که به میزان کافی انسولین نداشته باشند به دیابت مبتلا شوند. پزشک میتواند انسولین و دیگر هورمونها و آنزیمها را برای بیمار تجویز کند. مقالة «تغذیه برای بیماران سرطانی» حاوی اطلاعات بیشتری در این زمینه است.
پرتودرمانی
با ادامه پرتودرمانی بیمار احساس خستگی ميکند. داشتن استراحت کافی از اهمیت زیادی برخوردار است ولی پزشکان معمولاً به بیماران توصیه میکنند تا حد امکان فعالیتهای خود را ادامه دهند. علاوه براین گاهی پوست در ناحیۀ تحت درمان قرمز، خشک و حساس میشود.
ممکن است پرتودرمانی در ناحیۀ شکم باعث بهوجودآمدن حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا دیگر مشکلات مربوط به گوارش شود. گروه مراقبت پزشکی میتواند با تجویز داروها یا پیشنهاد ایجاد تغییراتی خاص در رژیم غذایی به کنترل این مشکلات کمک کند. در بیشتر بیماران، عوارض جانبی پرتودرمانی با پایان یافتن درمان برطرف میشود.
شیمیدرمانی
عوارض جانبی شیمیدرمانی وابسته به نوع، مقدار مصرف، و نحوۀ اعمال دارو است. همانند روش-های درمانی دیگر، ممکن است عوارض جانبی برای هر فرد متفاوت باشد.
شیمیدرمانی سیستمیک روی همۀ سلولهای بدن که سرعت تقسیم زیادی دارند (از جمله سلولهای خون) اثر میگذارد. سلولهای خون با عفونت مقابله میکنند، به انعقاد خون کمک میکنند و حامل اکسیژن به همۀ بخشهای بدن هستند. هنگامیکه داروهای ضدسرطان به سلولهای خوني سالم آسیب وارد میکند احتمال ابتلای بیمار به عفونت افزایش خواهد یافت، بیمار راحتتر دچار خونمردگی و خونریزی میشود و احتمالاً احساس میکند انرژی کمتری دارد. سلولهای ریشۀ مو و سلولهای پوشانندۀ مجرای گوارشی نیز سرعت تقسیم زیادی دارند. به همین دلیل ممکن است بیمار به دلیل انجام شیمیدرمانی دچار ریزش مو شده و به عوارض جانبی دیگری نظیر از دست دادن اشتها، حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا زخم دهان مبتلا شود. معمولاً این عوارض جانبی در دوران نقاهت، بین دورههای درمان یا پس از پایان درمان به تدریج برطرف خواهند شد. گروه مراقبت پزشکی میتواند راههایی برای برطرف کردن این عوارض جانبی به شما ارائه دهد.
کنترل درد
احساس درد یک مشکل رایج برای بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده است. تومور با اعمال فشار به اعصاب و اندامهای دیگر باعث ایجاد درد میشود.
پزشک یا یک فرد متخصص در زمینۀ کنترل درد میتواند به روشهای مختلفی این درد را کاهش داده یا برطرف کند.
- داروهای مربوط به درد: معمولاً داروها میتوانند درد را برطرف کنند. گاهی این داروها باعث ایجاد خوابآلودگی و یبوست میشوند ولی استراحت و استفاده از ملینها به فرد کمک خواهد کرد.
- اعمال پرتو: میتوان با اعمال اشعههای پرانرژی، تومور را کوچک کرد و در نتیجه باعث برطرف شدن درد شد.
- بلوک عصبی (انسداد عصب): ممکن است پزشک برای جلوگیری از احساس درد، مقداری الکل به نواحی اطراف بعضی از اعصاب درون شکم تزریق کند.
- جراحی: در صورت لزوم، پزشک با قطع بعضی از اعصاب، مانع از بهوجودآمدن احساس درد ميشود.
ممکن است پزشک روشهای دیگری را برای تسکین یا کاهش درد پیشنهاد دهد. بهعنوان مثال میتوان همراه با روشهای ذکر شده از آکیوپرشر یا طب سوزنی و ماساژ برای برطرف کردن درد استفاده کرد. همچنین بیمار میتواند شيوههاي آرامبخشی (ریلکسیشن) مثل گوش دادن به موسیقی آرام یا تنفس آرام و راحت را آموزش ببیند.
برای آگاهي بیشتر پیرامون کنترل درد میتوانید به مقالات پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) نظیر کنترل درد: راهنمایی برای مبتلايان به سرطان و خانوادههای آنها، تسکین درد ناشی از سرطان و آشنایی با درد ناشی از سرطان مراجعه کنید.
تغذیه:
معمولاً مبتلايان به سرطان لوزالمعده ميل به غذا خوردن را از دست ميدهند (مخصوصاً در صورت احساس درد یا خستگی). علاوه بر آن، بعضی عوارض جانبی درمان مثل از دست دادن اشتها، حالت تهوع یا استفراغ نیز باعث میشود غذا خوردن برای بیمار دشوار گردد، و شاید طعم غذاها بهنظر او متفاوت برسند. با اینحال بیماران باید سعی کنند به اندازۀ کافی کالری و پروتئین دریافت کنند تا بتوانند کاهش وزن را کنترل کرده، نیروی خود را حفظ کنند و به روند بهبود خود سرعت بخشند. علاوه براین داشتن تغذیه مناسب به بيماران مبتلا به سرطان کمک میکند احساس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشند.
برنامهریزی دقیق و انجام معاینات منظم، از اهمیت بهسزایی برخوردار است. گاهی سرطان لوزالمعده و درمان آن باعث میشود هضم غذا و حفظ سطح مناسب قند خون برای بیمار دشوار شود. پزشک بیمار را از لحاظ کاهش وزن، احساس ضعف و کمبود انرژی مورد معاینه قرار میدهد. ممکن است لازم باشد برای جایگزین کردن هورمونها و آنزیمهایی که توسط لوزالمعده تولید می-شود از دارو استفاده کرد. پزشک بیمار را بهدقت تحت نظر قرار خواهد داد و میزان این داروها را تنظیم خواهد کرد.
پزشک، متخصص تغذیه و بهیاران، رژیم غذایی مناسبي به بیمار توصیه ميکنند.
مراقبت پیگیرانه
پیگیری سلامت بیمار پس از درمان سرطان لوزالمعده، بخش مهمی از برنامۀ درمان است. بیماران نباید در گفتوگو پیرامون این مراقبتها با پزشک خود تأخير کنند. انجام معاینات منظم باعث خواهد شد اطمینان حاصل شود که تغییری در وضعیت سلامت بيمار بهوجود نيامده است. در صورت بهوجودآمدن هرگونه مشکل، میتوان آن را تشخیص داد و درمان کرد. ممکن است این معاینات شامل انجام معاینۀ فیزیکی (جسمی)، تستهای آزمایشگاهی و استفاده از شیوههای مختلف عکس-برداری باشد.
حمایت از بيماران مبتلا به سرطان لوزالمعده:
زندگی برای كساني که به بیماریهای جدی نظیر سرطان لوزالمعده مبتلا هستند چندان ساده نیست. بعضیها احساس میکنند برای کنار آمدن با جنبههای احساسی و عملی بیماریشان نیاز به کمک دارند. گروههای حمایتی میتوانند به آنها کمک کنند. در این گروهها، بیماران و خانوادههایشان دور هم جمع میشوند و آنچه را که دربارۀ کنار آمدن با بیماری و تأثیرات درمان آموختهاند با یکدیگر درميان میگذارند. بیماران میتوانند دربارۀ پیدا کردن یک گروه حمایتی با یکی از اعضای گروه مراقبت پزشکی خود صحبت کنند.
بيماران مبتلا به سرطان پانکراس در مورد آینده نگرانند. طبيعي است كه آنها نگران مراقبت از خانوادۀ خود، حفظ موقعیت شغلی یا انجام فعالیتهای روزانه خود باشند. علاوه بر این معمولاً نگرانیهایی دربارۀ درمان و رویارویی با عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و پرداخت هزینههای پزشکی وجود دارد. پزشکان، پرستاران و دیگر اعضاي گروه پزشکی به سؤالهاي بيمار دربارۀ درمان، کار کردن، رژیم و انجام فعالیتهای دیگر پاسخ ميدهند. اگر بیمار بخواهد دربارة نگرانیها و احساسات خود حرف بزند میتواند به مددکار اجتماعی، مشاور یا یکی از اعضاي جامعۀ مذهبی خود مراجعه کند. معمولاً مددکار اجتماعی میتواند منابعی برای دریافت کمکهای مالی، کمک برای حمل و نقل، مراقبت خانگی یا حمایت عاطفی به بیمار معرفی کند.
امیدبخشی تحقیقات سرطان:
پژوهشگرانی که در آزمایشگاهها فعالیت میکنند مطالعاتی را پیرامون لوزالمعده انجام میدهند تا در این زمینه به آگاهيهاي بيشتري دست يابند. آنها دربارۀ علل احتمالی بهوجود آمدن سرطان لوزالمعده تحقیقاتی انجام میدهند و روشهای جدید برای تشخیص تومور را مورد بررسی قرار میدهند. علاوه بر این، آنها شیوههای درمانی جدیدی را برای از بین بردن سلولهای سرطانی جستوجو ميكنند.
پزشکان در بیمارستانها و درمانگاهها انواع مختلفی از پژوهشهای بالینی را انجام میدهند (پژوهشهای بالینی مطالعات تحقیقاتی هستند که افراد بهصورت داوطلبانه در آن شرکت میکنند.) پزشکان در این پژوهشها دربارۀ روشهای درمان سرطان لوزالمعده مطالعاتی انجام میدهند. تاکنون این پژوهشها به پیشرفتهایی زیادی دست پیدا کردهاند و پژوهشگران همچنان برای پیدا کردن روشهای مؤثرتر بهكار خود ادامه ميدهند.
بیمارانی که در پژوهش بالینی شرکت میکنند از جمله اولین كساني هستند که از فواید یک درمان مؤثر جديد بهرهمند میشوند. علاوه براین، آنها نقشی مهم در کمک به علم پزشکي براي آشنایی بیشتر با این بیماری خواهند داشت. با اینکه پژوهشهای بالینی ممکن است خطراتی را نیز به همراه داشته باشند ولی پزشکان نهایت تلاش خود را برای حفاظت از بیماران انجام میدهند.
در پژوهشهای بالینی مربوط به بیماران مبتلا به سرطان لوزالمعده، پزشکان دربارۀ داروهای جدید، ترکیبات جدید شیمیدرمانی، و ترکیبات شیمیدرمانی و پرتودرمانی قبل و بعد از جراحی مطالعاتی انجام میدهند.
درمان بیولوژیک نیز از جمله درمانهایی است که تحت مطالعه قرار دارد. دانشمندان دربارۀ واکسنهای مختلف سرطان که میتوانند برای مقابله با سرطان به سیستم ایمنی بدن کمک کنند مطالعاتی انجام میدهند. در یکی دیگر از تحقیقاتی که در حال حاضر در حال انجام است از پادتن-های مونوکلونال برای متوقف کردن یا کند کردن روند رشد تومور استفاده میکنند.
پاسخ : آنچه باید در مورد هر یک از سرطان ها بدانید...
آنچه باید دربارۀ سرطان تخمدان بدانید.
(What You Need To Know About™ Ovarian Cancer)
دربارۀ این مقاله
این مقاله حاوی اطلاعاتی پیرامون درمان، تشخیص بیماری، علائم این نوع سرطان و علل احتمالی بروز آن است. علاوه بر این، فهرستی از سؤالهايي که میتوانید از پزشک خود بپرسید در این مقاله آمده است همراه داشتن این مقاله هنگام ملاقات با پزشک، شما را ياري خواهد كرد.
با کلیک روی عبارات مهم، صفحهای که معنای آن را نوشته باز خواهد شد. نحوه تلفظ بعضی از عبارات نیز در همان صفحه ذکر شده است. همچنین میتوانید از طریق پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان به معنای بیش از چهار هزار عبارت دسترسی پیدا کنید( http://www.ncii.ir)
این مقاله به تومورهای زایای تخمدان (Ovarian Germ Cell Tumors) یا دیگر انواع سرطان تخمدان نپرداخته است. برای کسب اطلاعاتی پیرامون این نوع سرطانها به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (http://www.ncii.ir) مراجعه کنید.
تخمدانها
تخمدانها بخشی از دستگاه تناسلی زنان هستند و در ناحیه لگن خاصره قرار دارند. اندازۀ هر تخمدان حدوداً برابر یک بادام است.
تخمدانها، هورمونهای زنانه (استروژن و پروژسترون) توليد ميكنند. علاوه براین، تخمکها نیز توسط تخمدانها آزاد میشوند (تولید میشوند). هر تخمک از ناحیۀ تخمدان شروع به حرکت کرده و از طریق لولۀ تخمدان وارد ناحیۀ رحم (زهدان) میشود.
زمانیکه زنان وارد دوران یائسگی خود میشوند، تخمدانها تولید (آزاد کردن) تخمک را متوقف کرده و سطح هورمونی که توسط آنها تولید میشود نیز کاهش مییابد.
آشنایی با سرطان
سرطان از سلولها که اجزاي سازندۀ بافتها هستند شروع میشود. بافتها هم تشکیلدهندۀ اندام-های بدن انسان هستند.
بهطور معمول سلولها رشد کرده و تقسیم میشوند تا با توجه به نیاز بدن سلولهای جدید تولید کنند. هنگامیکه سلولها پیر میشوند، میمیرند و سلولهای جدید جای آنها را میگیرند.
گاهی این فرایند منظم بهدرستی پیش نمیرود. سلولهای جدید هنگامی تشکیل میشوند که بدن به آنها نیاز ندارد و سلولهای پیر هم زمانیکه باید از بین بروند، نميميرند. این سلولهای اضافی تودهای از بافت را تشکیل میدهند که به نام غده یا تومور شناخته میشود.
ممکن است تومورها بدخیم یا خوشخیم باشند.
تومورهای خوشخیم سرطان نیستند:
- تومورهای خوشخیم خطری برای حیات فرد بهوجود نمیآورند.
- بهطور کلی میتوان تومورهای خوشخیم را از بدن خارج کرد و معمولاً این تومورها مجدداً رشد نمیکنند.
- تومورهای خوشخیم به بافت اطرافشان حمله نمیکنند.
- سلولهای تومور خوشخیم در دیگر بخشهای بدن منتشر نمیشوند
تومورهای بدخیم سرطان هستند:
- بهطورمعمول تومورهای بدخیم خطرناکتر از تومورهای خوشخیم هستند. ممکن است این نوع تومورها خطراتی را برای حیات فرد به همراه داشته باشند.
- در بیشتر مواقع، میتوان تومورهای بدخیم را خارج کرد ولی گاهی این تومورها مجدداً رشد میکنند.
- تومورهای بدخیم میتوانند به بافتها و اندام مجاورشان حمله کنند.
- سلولهای تومورهای بدخیم میتوانند به دیگر بخشهای بدن حمله کنند. سلولهای سرطانی از تومور اصلی (اولیه) جدا شده و وارد دستگاه لنفاوی یا جریان خون می-شوند و به این شیوه در بدن انتشار ميِيابند. سلولهاي سرطاني به اندامهای دیگر حمله کرده و تومورهای جدیدی را ایجاد میکنند که به این اندامها صدمه میزنند. به پخش شدن سرطان متاستاز گفته میشود.
کیست خوشخیم و بدخیم
کیست تخمدان روی سطح تخمدان یا درون آن بهوجود ميآید. کیست حاوی مایعات است و گاهی شامل بافت جامد (توپر) نیز خواهد بود. بیشتر کیستهای تخمدان خوشخیم (غیرسرطانی) هستند.
در بیشتر موارد، کیستهای تخمدان با گذشت زمان برطرف میشوند. اما گاهی پزشک، کیستی را مشاهده میکند که با گذشت زمان از بین نرفته یا بزرگتر شده است. در این شرایط معمولاً پزشک دستور ميدهد بیمار آزمایشهایی را انجام دهد تا از غیرسرطانی بودن کیست اطمینان پیدا کند.
سرطان تخمدان
ممکن است سرطان تخمدان به دیگر اندامها حمله کرده، به بخشهاي دیگر رسوخ كند و در نواحی مختلف بدن منتشر شود:
- حمله: تومور بدخیم تخمدان میتواند رشد کرده و به اندامهای مجاور تخمدانها نظیر لوله-های تخمدان و رحم حمله کند.
- پخش شدن: ممکن است سلولهای سرطانی از تومور اصلی تخمدان جدا شده و پخش شوند. پخش شدن از ناحیۀ شکم میتواند منجر بهوجود آمدن تومورهای جدید روی سطح بافتها و اعضای مجاور شود. گاهی پزشکان به این بخشهای تومور، دانهها یا کاشتها (ايمپلنتها) میگویند.
- منتشر شدن: سلولهای سرطانی از طریق دستگاه لنفاوی در غدد لنفاوی ناحیه لگن، شکم و قفسۀ سینه منتشر ميشوند. همچنین این سلولهای سرطانی بهوسیلۀ جریان خون به اعضایی از بدن نظیر کبد یا ریهها نفوذ ميكنند.
هنگامیکه سرطان از ناحیۀ اولیۀ خود به دیگر بخشهای بدن منتشر میشود، تومور جدید، نام یکسانی با تومور قبلی (اولیه) خواهد داشت و سلولهای غیرطبیعی تومورهای جدید نیز مشابه با تومور قبلی است. بهعنوان مثال، اگر سرطان تخمدان به کبد منتشر شود سلولهای سرطانی در كبد در واقع سلولهای سرطانی تخمدان هستند. در این شرایط نام بیماری سرطان کبد نیست بلکه سرطان تخمدان متاستاتیک (منتشر شده) است. به همین دلیل این نوع سرطان بهعنوان سرطان تخمدان، تحت درمان قرار میگیرد [نه سرطان کبد]. پزشکان به تومور جدید، بیماری متاستاتیک یا تومور «دوردست» میگویند.
عوامل خطرزا
پزشکان همیشه نمیتوانند دلیل ابتلای تعدادی از زنان به بیماری تخمدان و مبتلا نشدن دستهای دیگر از افراد به این بیماری را توضيح دهند. با اینحال میدانیم زنانی که عوامل خطرزای خاصی را دارند، بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند. عامل خطرزا، عاملی است که احتمال ابتلای فرد به یک نوع بیماری را افزایش میدهد.
با توجه به مطالعات انجام شده، موارد زیر بهعنوان عوامل خطرزاي سرطان تخمدان شناخته شدهاند:
- سابقۀ خانوادگی سرطان: زنانی که مادر، دختر یا خواهر آنها به سرطان تخمدان مبتلا شدهاند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند. همچنین میزان خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنانی که سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان پستان، رحم، روده بزرگ یا راستروده را دارند بیشتر از دیگران است.
در صورتیکه چندین زن در خانوادۀ فرد، به سرطان تخمدان یا پستان مبتلا شده باشند (مخصوصاً در سنین جوانی) این فرد دارای سابقه خانوادگی قوی (احتمال زیاد ابتلا به سرطان) خواهد بود. اگر شما جزء این دسته از افراد هستید میتوانید با یک مشاور ژنتیک صحبت کنید. ممکن است مشاور پیشنهاد دهد شما و دیگر زنان خانواده تحت آزمایش ژنتیک قرار بگیرید. گاهی آزمایشهای ژنتیک میتوانند وجود بعضی تغییرات ژنی خاص را که خطر ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش میدهند شناسایی کنند.
- سابقه شخصی ابتلا به سرطان: بیمارانی که قبلاً به سرطان پستان، رحم، روده بزرگ یا راستروده مبتلا بودهاند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
- سن بیشتر از 55 سال: در بیشتر موارد، سرطان تخمدان در زنانی که سنی بیشتر از 55 سال دارند تشخیص داده میشود.
- باردار نشدن: زنان مسنی که هیچگاه باردار نشدهاند بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
- هورموندرمانی مربوط به یائسگی: بعضی از مطالعات نشان دادهاند که زنانی که برای مدت 10 سال یا بیشتر تنها از استروژن (بدون پروژسترون) استفاده کردهاند بیشتر از دیگران در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان قرار دارند.
همچنین دانشمندان دربارۀ استفاده از داروهای باروری، استفاده از پودر تالک یا چاق بودن بهعنوان عوامل خطرزا، تحقیقاتی انجام دادهاند. هنوز مشخص نشده که آیا این موارد از جمله عوامل خطرزا هستند یا نه، ولی اگر این شرایط از جمله عوامل خطرزا محسوب شوند، از نوع عوامل خطرزاي قوی نخواهند بود.
وجود عوامل خطرزا به این معنا نیست که فرد به سرطان تخمدان مبتلا خواهد شد. بسیاری از زنانی که عوامل خطرزا را دارند به سرطان تخمدان مبتلا نمیشوند. از سوی دیگر، زنانی که به این بیماری مبتلا میشوند اغلب عامل خطرزاي شناختهشدهای ندارند (بهجز بالارفتن سن). زنانی که فکر میکنند در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند باید به پزشک خود اطلاع دهند.
علائم
سرطان تخمدان در مراحل اولیه شايد علائم مشخصی نداشته باشد ولی با رشد سرطان احتمال بروز علائم زیر وجود دارد:
- احساس درد یا فشار در ناحیه شکم، لگن خاصره، پشت یا پاها.
- احساس تورم یا نفخ در شکم.
- حالت تهوع، سوءهاضمه، جمع شدن گاز در معده، یبوست یا اسهال.
- احساس خستگی دائم.
موارد زیر علائمی هستند که رواج کمتری دارند:
- تنگی نفس
- احساس نیاز به دفع ادرار بهطور مکرر. (تكرر ادرار)
- خونریزی غیرطبیعی واژنی [خونریزی شدید در دوران قاعدگی یا خونریزی پس از یائسگی]
در بیشتر موارد این علائم به دلایلی غیر از سرطان بهوجود میآیند ولی تنها پزشک قادر است دلیل بروز این علائم را مشخص کند. زنانی که این علائم در آنها بروز كرده است باید حتماً به پزشک مراجعه کنند.
تشخیص بیماری
هرگاه یکي از علائم مشخصه سرطان تخمدان را مشاهده كرديد باید به پزشک مراجعه کنید تا دلیل اصلی بروز این علائم مشخص شود. ممکن است پزشک دربارۀ سوابق خانوادگی و شخصی، سؤالهايي از شما بپرسد، و انجام یک یا چند مورد از آزمایشهای زیر توصيه كند. پزشک میتواند توضیحات بیشتری راجع به هریک از این آزمایشها به شما ارائه دهد.
- معاینه فیزیکی: پزشک علائم عمومی مربوط به سلامت شما را بررسی میکند. شاید پزشک برای بررسی احتمال وجود تومورها یا هرگونه تجمع غیرعادی مایعات (آسیت – مایع داخل صفاقی) در ناحیه شکم، با استفاده از انگشتان خود این ناحیه را لمس کرده و به آرامی روی آن فشار وارد کند. میتوان نمونهای از مایعات را خارج کرد و این نمونه را از لحاظ دارا بودن سلولهای سرطان تخمدان مورد بررسي قرار داد.
- معاینه لگنی: پزشک، تخمدانها و اندامهای مجاور آن را از لحاظ وجود تودهها یا هرگونه تغییری در شکل و اندازهشان مورد معاینه قرار میدهد. آزمایش پاپ بخشی از یک معاینه لگنی است ولی از این آزمایش برای جمعآوری سلولهای تخمدان و نيز تشخیص سرطان آن استفاده نميشود.
- آزمایش خون: درصورت لزوم، پزشک انجام آزمایش خون را تجويز کند. در این آزمایش سطح چندین مادۀ درون خون از جمله سي.اي.125 (CA-125) بررسی میشود. سي.اي.125 (CA-125) مادهای است که روی سطح سلولهای سرطانی تخمدان و بعضی بافتهای سالم یافت میشود. بالا بودن سطح سي.اي.125 (CA-125) میتواند نشاندهندۀ ابتلای فرد به سرطان یا وجود مشکلات دیگر باشد. تست سي.اي.125 (CA-125) بهتنهایی برای تشخیص سرطان تخمدان استفاده نمیشود. این آزمايش توسط سازمان غذا و داروي ايالات متحده برای نظارت بر واکنش زنان به درمان سرطان تخمدان و تشخیص عود (بازگشت مجدد) سرطان پس از درمان تأیید شده است.
- سونوگرافی: دستگاه سونوگرافی از امواج صوتی که توسط انسان قابل شنیدن نیستند استفاده میکند. این دستگاه، امواج صوتی را به سمت اندامهای درون لگن ميفرستد، كه به اندامها برخورد کرده و بازتابهایی ایجاد میکنند، و کامپیوتر با استفاده از این بازتابها (اکوها) تصاویری را ایجاد میکند. ممکن است تومور تخمدان، درون این تصاویر قابل مشاهده باشد. برای وضوح بيشتر تخمدانها در تصاوير بهتر است دستگاه درون واژن (مهبل) قرارداده شود (سونوگرافی از طریق مهبل) (Transvaginal Ultrasound)
- بیوپسی (نمونهبرداری): نمونهبرداری به معنای خارج کردن بافت یا مایعات از بدن برای بررسی وجود سلولهای سرطانی در آنها است. پزشک با توجه به نتایج آزمایش خون و سونوگرافی دستور برای خارج کردن بافت و مایع از لگن یا شکم با استفاده از جراحی (باز کردن دیوارۀ شکمی - لاپاروتومی) را صادر ميكند. معمولاً برای تشخیص دقيقتر سرطان تخمدان نیاز به جراحی خواهد بود.
با اینکه بیشتر زنان برای تشخیص سرطان تحت لاپاروتومی قرار میگیرند ولی برای بعضی از زنان از عملی به نام لاپاروسکوپی (آندوسکوپی شکمی) استفاده میشود. پزشک لولهای باریک، سبک و دارای نور (لاپاروسکوپ) را از طریق شکافی کوچک وارد ناحیه شکم میکند. گاهي از لاپاروسکوپی برای خارج کردن کیستهای خوشخیم و کوچک یا سرطان تخمدانی که در مراحل اولیه قرار دارد نيز استفاده شود. همچنین از لاپاروسکوپی برای تعیین میزان گسترش و انتشار سرطان استفاده میشود.
آسیبشناس (پاتالوژیست) با استفاده از میکروسکوپ، مایعات یا بافت خارج شده را از لحاظ وجود سلولهای سرطانی مورد بررسی قرار میدهد، و در صورت مشاهدۀ سلولهای سرطانی تخمدان، مرحلۀ (Grade) سلولها را مشخص میکند. میزان ناهنجاری سلولهای سرطانی با مراحل 1 و 2 و 3 مشخص میشود. شدت انتشار و رشد سلولهای سرطانی مرحلۀ یک، کمتر از سلولهای مرحلۀ سه است.
درجهبندی
برای برنامهریزی بهترین شیوۀ درمان لازم است پزشک از مرحلۀ تومور و اندازه (درجه) آن مطلع باشد (به بخش تشخیص مراجعه کنید). تعیین درجه براساس میزان حملۀ تومور به بافتهای مجاور، میزان انتشار تومور و بخشی از بدن که تومور به آن قسمت انتشار يافته انجام میشود.
معمولاً قبل از تکمیل روند درجهبندی، از جراحی استفاده ميشود. پزشک نمونههای متعددی از بافت ناحیه شکم و لگن را خارج میکند و این بافتها را از لحاظ وجود سرطان مورد بررسی قرار میدهد.
برای تشخیص گسترش و انتشار سرطان از آزمایشهای مختلفي به شرح زير استفاده ميشود.
- سی.تی.اسکن: از سی.تی.اسکن برای تهیه تصاویری از بافتها و اندام ناحیه شکم و لگن استفاده میکنند. دستگاه اشعه ايكس که به یک کامپیوتر متصل شده است تصاویر متعددی تهیه میکند. براي وضوح بيشتر معمولاً از مادۀ حاجب استفاده ميشود. این مواد به بیمار تزریق شده یا بهصورت خوراكي به او داده ميشود. این مواد موجب ميشود كه بافتها و اندامها واضحتر ديده شوند. در تصاویر تهیه شده با كمك سی.تی.اسکن، معمولاً تومور یا مایعات شکمی قابل مشاهده است.
- تصویربرداری با اشعه ايكس از ناحیۀ قفسۀ سینه: میتوان با تصویربرداری با كمك اشعه ايكس از ناحیه قفسۀ سینه تومورها یا مایعات را مشاهده کرد.
- عکسبرداری با اشعه ايكس همراه با تنقیه باریم: اگر پزشک انجام عکسبرداری با اشعه ايكس از روده تحتانی را تجويز کند، باید از تنقیه با محلول باریم استفاده شود، كه باریم موجب میشود روده در تصاویر تهیه شده با استفاده از اشعۀ ايكس قابل مشاهده باشد، و ميتوان نواحی که بهوسیلۀ سرطان مسدود شدهاند را در این تصاویر به وضوح ديد.
- آندوسکوپی رودۀ بزرگ (کولونوسکوپی): پزشک یک لوله بلند و دارای نور را به درون راستروده و رودهبزرگ وارد میکند. از این آزمایش برای مشخص کردن انتشار سرطان به راستروده یا رودۀ بزرگ استفاده میشود.
برای سرطان تخمدان درجات متعددی وجود دارد:
- مرحله يا درجه یک: سلولهای سرطانی در یک یا هر دو تخمدان وجود دارد. و سلولهای سرطانی در سطح (رویه) تخمدانها یا در مایعات جمعآوری شده از ناحیه شکم قابل مشاهده خواهد بود.
- مرحله يا درجه دو: سلولهای سرطانی از یک یا هر دو تخمدان به دیگر بافتهای لگن رسوخ كردهاند. سلولهای سرطانی در اين مرحله روی لولههای تخمدان، رحم یا دیگر بافتهای درون لگن مشاهده ميشود. و در مایعات جمعآوری شده از ناحیه شکم نيز ديده ميشوند.
- مرحله يا درجه سه: سلولهای سرطانی به بافتهای خارج از لگن یا به غدد لنفاوی آن منطقه نفوذ كردهاند. گاهي سلولهای سرطانی در خارج از کبد نيز قابل مشاهده هستند.
- مرحله يا درجه چهار: سلولهای سرطانی در بافتهای خارج از شکم و لگن رسوخ كردهاند و حتي در درون کبد، ریهها یا دیگر اندامها قابل مشاهده هستند.
درمان
بسیاری از زنان مبتلا به سرطان تخمدان، مايلند نقش فعالی در تصمیمگیری در مورد مراقبتهای پزشکی خود داشته باشند. کاملاً طبیعی است که بخواهيد راجع به بیماری و گزینههای درمانی آن آگاهي بيشتري داشته باشيد. آشنایی بیشتر با سرطان تخمدان به بسیاری از زنان کمک میکند راحتتر این بیماری را تحمل کنند.
شنیدن خبر تشخیص بیماری برای بیمار آنچنان غافلگيرانه است كه موجب فشارهاي عصبي زيادي میشود و طبيعي است كه در اينحال بيمار نتواند بهراحتی سؤالهايي را ميخواهد از پزشک بپرسد بهخاطر آورد. معمولاً تهیه فهرستی از سؤالها قبل از ملاقات با پزشک به بیمار کمک میکند. برای بهخاطر سپردن حرفهاي پزشک میتوان یادداشت برداشت یا با اجازه او صدایش را ضبط كرد. همچنین شايد بيمار بخواهد یکی از دوستان یا اعضای خانواده هنگام ملاقات با پزشک همراه او باشد. این فرد میتواند در گفتوگوها شرکت کند یادداشتبرداری کرده یا فقط به صحبتها گوش دهد.
نیازی نیست که همه سؤالهاي خود را در یک جلسه مطرح کنید. شما موقعیتهای دیگری هم برای صحبت با پزشک یا پرستار خواهید داشت و میتوانید سؤالهاي خود را دربارۀ مواردی که برای شما مبهم است مطرح کرده و از آنها بخواهيد اطلاعات بیشتری به شما بدهند.
پزشک در صورت لزوم شما را به یک متخصص سرطان دستگاه تناسلی زنان (Gynecologic Oncologist) ارجاع ميدهد. این سرطانشناس، یک جراح است که در معالجه سرطان تخمدان تخصص دارد. خود شما نیز میتوانید از پزشک درخواست کنید شما را به چنین پزشکی ارجاع دهد. از جمله دیگر پزشکانی که در معالجه زنان مبتلا به سرطان تخمدان نقش دارند میتوان به پزشک متخصص زنان، پزشک سرطانشناس و سرطانشناس پرتودرمانی اشاره کرد. در مواردي يك گروه از پزشکان و پرستاران در معالجه شما مشاركت خواهند داشت.
گرفتن نظر دوم
قبل از شروع درمان، شايد بخواهيد نظر پزشک دیگری را راجع به تشخیص و برنامۀ درمانی جویا شوید.
جمعآوری سوابق و مدارک پزشکی و برنامهریزی برای ملاقات با پزشک دوم نیازمند صرف زمان و انرژی زیادی است. بايد گفت در بیشتر موارد ايجاد تأخیری مختصر در شروع درمان باعث کماثر شدن درمان نخواهد شد. برای اطمینانخاطر از اينكه تأخير، لطمهاي به درمان شما نخواد زد بهتر است از پزشک خود نظر بخواهيد. چون گاهی لازم است بعضی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان بهسرعت تحت درمان قرار گیرند.
روشهای متعددی برای پیدا کردن پزشک برای گرفتن نظر دوم وجود دارد.
- ممکن است پزشک بیمار را به یک یا چند متخصص ارجاع دهد. در مراکز سرطان معمولاً چند متخصص بهصورت گروهي با هم کار میکنند.
- براي دستيابي به پزشكان متخصص و مرتبط در استان و شهرستان خود به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري (www.ncii.ir) مراجعه كنيد.
شیوههای درمان
دربارۀ گزینههای درمانی موجود و نتایج مورد انتظار هریک از آنها، پزشک توضیحاتی به شما ارائه میدهد. برای بیشتر زنان از جراحی و شیمیدرمانی استفاده میکنند. پرتودرمانی نیز بهندرت برای درمان این نوع سرطان بهکار گرفته میشود.
ممکن است درمان سرطان روی سلولهای سرطانی درون لگن، ناحیه شکم یا کل بدن تأثیر-گذار باشد.
- درمان موضعی: جراحی و پرتودرمانی از درمانهای موضعی هستند. این شیوههای درمانی، سرطان تخمدان درون لگن را از بین میبرند. در صورتیکه سرطان تخمدان به دیگر نقاط بدن منتشر شده باشد، ممکن است از درمان موضعی برای کنترل بیماری در نواحی خاص استفاده شود.
- شیمیدرمانی داخل صفاقی (Intraperitoneal Chemotherapy): میتوان داروهای شیمیدرمانی را از طریق لولههای باریک بهطور مستقیم درون شکم و لگن فرستاد. این داروها، سرطان درون شکم یا لگن را از بین برده یا تحت کنترل قرار میدهند.
- شیمیدرمانی سیستمیک (فراگیر): هنگامیکه شیمیدرمانی بهصورت تزريقي یا خوراکی انجام میشود داروها وارد جریان خون شده و سرطان را در تمام بدن نابود کرده یا تحت کنترل قرار میدهند.
شاید بخواهید بدانید درمان چه تأثیری روی فعالیتهای عادی شما ميگذارد. شما میتوانید همراه با پزشک خود برنامه درمانیاي را تنظیم کنید که پاسخگوی نیازهای پزشکی و فردی شما باشد.
درمانهای سرطان معمولاً به سلولها و بافتهای سالم نيز صدمه وارد میکنند، به همین دلیل در بیشتر موارد عوارض جانبی رخ میدهد. بهطور کلی عوارض جانبی به نوع و شدت (میزان) درمان شما بستگي دارد و حتي اين عوارض در زنان مختلف، متفاوت است و حتي بيمار در هر جلسۀ درمان به یک نوع از عوارض جانبی دچار ميشود. قبل از شروع درمان گروه مراقبت پزشکی دربارۀ عوارض جانبی احتمالی اطلاعاتی را به شما خواهند داد و روشهایی را برای کمک به نحوۀ رویارویی با این عوارض پیشنهاد میکنند.
دربارۀ شرکت در پژوهش بالینی که نوعی مطالعه تحقیقاتی برای بررسی شیوههای جدید درمان است اگر مايل باشيد ميتوانيد با پزشک خود مشورت کنید. شرکت در پژوهشهای بالینی یکی از گزینههای مهم برای زنان مبتلا به سرطان تخمدان (در درجات مختلف) است. اطلاعات بیشتر دربارۀ پژوهشهای بالینی در بخش «امیدبخشی تحقیقات سرطان» ارائه شده است.
سؤالهايي که میتوانید قبل از شروع درمان از پزشک بپرسید:
- بیماری من در چه مرحلهای است؟ آیا سرطان به خارج از تخمدان منتشر شده است؟ در صورتیکه پاسخ مثبت است، سرطان به چه نقاط دیگری رسوخ كرده است؟
- چه گزینههای درمانی برای من وجود دارد؟ آیا شما پیشنهاد میکنید از شیمیدرمانی داخل صفاقي (اینتراپریتونیال) استفاده کنم؟ چرا؟
- آیا شرکت در پژوهش بالینی برای من مناسب است؟
- آیا از چند نوع درمان بايد استفاده کنم؟
- هریک از انواع درمانها چه تأثیرات مثبتی روی وضعیت من خواهد داشت؟ خطرها و عوارض جانبی احتمالی هریک از درمانها چيست؟ برای کنترل عوارض جانبی چه کارهایی میتوانم انجام دهم؟ آیا این عوارض جانبی پس از پایان درمان متوقف ميشود؟
- برای آماده شدن جهت درمان چه کارهایی بايد انجام دهم؟
- آیا لازم است در بیمارستان بستری ميشوم؟ در صورت نیاز چه مدت باید بستری باشم؟
- هزینههای درمان حدوداً چقدر خواهد بود؟ آیا بیمه درمانی من این هزینهها را پوشش می-دهد؟
- درمان چه تأثیری روی فعالیتهای روزمره من خواهد داشت؟
- آیا درمان باعث خواهد شد زودتر از زمان معمول دچار یائسگی شوم؟
- آیا میتوانم پس از درمان، باردار شده و فرزندانی داشته باشم؟
- معمولاً پس از پایان درمان هر چند وقت يكبار باید مورد معاینه قرار گيرم؟
جراحی
در این روش، جراح، برشی بر روی دیوارۀ شکم ایجاد میکند. به این نوع جراحی لاپاروتومی می-گویند. در صورت مشاهده سرطان تخمدان جراح تمام بخشهای زیر یا بعضی از آنها را خارج می-کند:
- هم تخمدان و هم لولۀ رحم (برداشتن لولههای رحم و تخمدان - Salpingo-Oophorectomy).
- رحم (برداشتن رحم - Hysterectomy).
- امننتوم (چادرینه - Omentum) [لایهای نازک و چربی مانند از بافت که روی رودهها را پوشانده است].
- غدد لنفاوی نزدیک به محل سرطان.
- نمونههایی از بافت لگن و شکم.
اگر سرطان منتشر شده باشد جراح تا حد ممکن بافتهاي سرطانزده را خارج میکند. به این عمل «کم حجم کردن» (Debulking) گفته میشود.
اگر سرطان از نوع سرطان تخمدان درجۀ یک باشد میزان وسعت جراحی بستگی به این دارد که فرد بخواهد باردار شود یا نه. بعضی از زنان مبتلا به سرطان تخمدان که سرطان آنها در مراحل اولیه قرار دارد با مشورت پزشک خود تصمیم میگیرند که هنگام جراحی فقط یک تخمدان، یک لوله تخمدان و اُمنتوم خارج شود.
ممکن است در چند روز اول پس از جراحی احساس درد داشته باشید. داروها به تسكين درد کمک میکنند. قبل از جراحی باید دربارۀ برنامه تسکین درد با پزشک یا پرستار صحبت کنید. اگر پس از جراحی درد شما بیشتر از حد انتظار بود پزشک میتواند تغییراتی در برنامه تسکین درد اعمال کند.
دوران نقاهت پس از جراحی در زنان مختلف متفاوت است. شما باید چند روز در بیمارستان بستری باشید و ممکن است چندین هفته وقت لازم باشد تا بتوانید مجدداً فعالیتهای عادي خود را آغاز کنید.
جراحی در زنانی که هنوز یائسه نشدهاند باعث بهوجود آمدن احساس گرگرفتگی، خشکی واژنی (مهبلی) و عرق کردن هنگام خواب میگردد. دلیل بهوجود آمدن این حالتها قطع ناگهانی هورمونهای زنانه است. در رابطه با حالتها و علائمی که مشاهده میکنید با پزشک یا پرستار خود صبحت کنید تا بتوانید همراه با یکدیگر برنامه درمانی مناسبی را تنظیم کنید. بعضی از داروها و اعمال بعضی از «تغییرات» در شیوه زندگی به بهبود این علائم کمک میکنند و علاوه بر این، اکثر این حالتها با گذشت زمان کاهش خواهند یافت.
سؤالهايي که دربارۀ جراحی میتوانید از پزشک بپرسید:
- شما چه نوع جراحی را برای من پیشنهاد میکنید؟ آیا غدد لنفاوی و بافتهای دیگر نیز خارج میشوند؟ و چرا؟
- جواب گزارش آسیبشناسی را كي دریافت ميکنم؟ چه کسی دربارۀ این گزارش توضیحاتی به من ارائه خواهد داد؟
- بعد از جراحی چه احساسی خواهم داشت؟
- اگر درد داشته باشم چگونه میتوان آن را تسكين داد و مهار کرد؟
- چه مدت باید در بیمارستان بستری باشم؟
- آیا این جراحی عوارض جانبی بلندمدتی به همراه خواهد داشت؟
- آیا جراحی روی روابط جنسی من با همسرم تأثیر خواهد داشت؟
شیمیدرمانی
در شیمیدرمانی از داروهای ضدسرطان برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. در بیشتر زنان مبتلا به سرطان تخمدان پس از جراحی از شیمیدرمانی استفاده ميشود. گاهی قبل از جراحی شیمیدرمانی ميشوند.
معمولاً از چند نوع دارو در شیمیدرمانی استفاده میشود. داروهایی که برای سرطان تخمدان استفاده میشوند به شیوههای مختلفی قابل اعمال (استفاده) هستند.
- بهصورت وریدی (آی.وی) (IV): دارو از طریق لولۀ باریکی که درون رگ بیمار قرار گرفته است تزريق میشود.
- بهصورت وریدی و اعمال مستقیم به درون شکم: بعضی از زنان بهطور همزمان از شیمیدرمانی وریدی و شیمیدرمانی داخل صفاقی (Intraperitoneal) – آی.پی. (IP)- استفاده میکنند. در شیمیدرمانی آی.پی. دارو از طریق لوله نازکی که درون شکم جایگذاری شده اعمال میشود.
- بهصورت خوراکی: بعضی از داروهای مورد استفاده برای سرطان تخمدان از نوع خوراکی هستند.
شیمیدرمانی بهصورت دورهای انجام میشود. پس از هر دورۀ درمان یک دورۀ استراحت وجود دارد. زمان دورۀ استراحت و تعداد دورههای درمان به داروی ضدسرطانی بستگي دارد که مورد استفاده قرار میگیرد.
شیمیدرمانی در درمانگاه، مطب پزشک یا خانه قابل انجام است. گاهی لازم است فرد براي شیمیدرمانی در بیمارستان بستری شود.
عوارض جانبی شیمیدرمانی به نوع و مقدار داروی استفاده شده بستگي دارد. بايد اضافه كرد كه داروهاي شيميدرماني میتوانند به سلولهای سالمی که سرعت تقسیم زیادی دارند نیز صدمه وارد کنند.
- سلولهای خون: این سلولها علاوه بر مبارزه با عفونت، به انعقاد خون کمک میکنند و حامل اکسیژن به تمام نقاط بدن هستند. اگر داروها روی سلولهای خون تأثیر بگذارند احتمال ابتلای شما به عفونت افزایش ميِيابد، راحتتر دچار کوفتگی و خونریزی میشوید و احساس ضعف و خستگی شدید خواهید داشت. پزشک مرتباً سطح سلولهای خون شما را بررسی میکند تا در صورت کاهش مقدار آنها داروهایی که به تولید سلولهای جدید خون کمک میکنند تجویز کند.
- سلولهای ریشه مو: بعضی از داروها باعث ریزش مو میشوند. البته موهای شما مجدداً رشد خواهند کرد ولی ممکن است رنگ و بافت آنها با گذشته متفاوت باشد.
- سلولهای پوشاننده دستگاه گوارش: بعضی از داروها منجر به کاهش اشتها، حالت تهوع و استفراغ، اسهال یا بهوجود آمدن زخمهايي بر روی لبها یا درون دهان میشوند. دربارۀ داروهایی که به بهبود این شرایط کمک میکند با گروه مراقبت پزشکی خود صبحت کنید.
بعضی از داروهایی که برای درمان سرطان تخمدان مورد استفاده قرار میگیرند منجر به کاهش (یا از دست دادن) شنوایی، مشکلات کلیوی، درد مفاصل و احساس کرختکی و سوزش (سوزن سوزن شدن) در دستها و پاها میشوند. بیشتر این عوارض با پایان یافتن درمان بهبود خواهند یافت.
سؤالهايي که دربارۀ شیمیدرمانی میتوانید از پزشک خود بپرسید:
- درمان كي آغاز ميشود؟ و كي پایان ميِيابد؟ چند بار تحت درمان قرار خواهم گرفت؟
- از چه دارو یا داروهایی باید استفاده کنم؟
- داروها چگونه روی سرطان تأثیر میگذارند؟
- آیا توصیه میکنید بهطور همزمان از شیمیدرمانی وریدی و آی. پی. (اینتراپریتونیال – درون صفاقی) استفاده کنم؟ و چرا؟
- فواید احتمالی درمان چیست؟
- این روش درمانی چه خطرهايي به همراه دارد؟ احتمال بروز چه عوارض جانبی هست؟
- آیا میتوانم از بروز این عوارض پیشگیری یا آنها را درمان کنم؟ چگونه؟
- این روش درمانی چقدر هزینه خواهد داشت؟ آیا بیمۀ درمانی من هزینۀ آن را پرداخت ميكند؟
پرتودرمانی
در پرتودرمانی (رادیوتراپی) از پرتوهایی با انرژی زیاد برای از بین بردن سلولهای سرطانی استفاده میشود. دستگاه بزرگی، پرتو را روی نقاط موردنظر هدفگیری میکند.
معمولاً بهندرت از پرتودرمانی برای درمان اولیه سرطان تخمدان استفاده میشود ولی ممکن است از این روش برای درمان درد و دیگر مشکلاتی که به دلیل بیماری بهوجود آمده است استفاده شود. پرتودرمانی در بیمارستان یا درمانگاه انجام میشود. انجام هربار پرتودرمانی تنها چند دقیقه طول ميكشد.
عوارض جانبی به مقدار پرتو و بخشی از بدن که تحت پرتودرمانی قرار گرفته بستگي دارد. پرتودرمانی در ناحیه شکم و لگن گاهي باعث بهوجود آمدن حالت تهوع، استفراغ، اسهال یا مدفوع خونی ميشود. همچنین در بعضي مواقع پوست شما در ناحیهای که تحت درمان قرار گرفته است قرمز، خشک یا حساس ميشود. با اینکه عوارض جانبی باعث ایجاد ناراحتی برای بيمار ميشوند ولی معمولاً پزشک آنها را درمان کرده یا کنترل ميکند. البته این عوارض با پایان درمان به تدریج بهبود خواهند یافت.
مراقبتهای حمایتی
سرطان تخمدان و درمان آن گاهي منجر به بروز مشکلات دیگری برای بيمار ميشوند. برای پیشگیری یا کنترل این مشکلات و بهبود کیفیت زندگیتان میتوانید از مراقبتهای حمایتی استفاده کنید.
گروه مراقبتهای پزشکی میتواند دربارۀ مشکلات زیر به بیمار کمک کند:
- درد: پزشک یا یک متخصص در زمینه کنترل درد میتواند راههایی برای درمان یا کاهش درد به بيمار پیشنهاد دهد.
- شکم متورم شده (ناشی از تجمع مایعات غیرعادی که آب آوردن شکم یا آسیت (Ascites)- استسقاء- نامیده میشود): متورم شدن شکم، مشکلاتی را برای بيمار بهوجود ميآورد. گروه مراقبت پزشکی شما در صورت تجمع مایعات، میتواند آنها را خارج کند.
- مسدود شدن روده: سرطان گاهي روده را مسدود ميکند. پزشک میتواند با جراحی این انسداد را برطرف کند.
- تورم پاها (ناشی از لنفادم (Lymphedema)): اگر پاها متورم شوند خم کردن آنها دشوار خواهد بود و بيمار احساس درد خواهد داشت. استفاده از باندهای فشاری (متراکم کننده)، ماساژ و انجام تمرینات ورزشی برای شما مفید است علاوه براین، برای برطرف کردن مشکلات ناشي از تورم، میتوانید به فیزیوتراپهایی که در زمینۀ کنترل لنفادم آموزش دیدهاند مراجعه کنید.
- تنگینفس: سرطان پیشرفته منجر به جمع شدن مایعات در اطراف ریه میشود. گاهی اوقات وجود این مایعات باعث میشود بيمار دچار مشکلات تنفسي شود. گروه پزشکی می-تواند در صورت جمع شدن مایعات آنها را خارج کند.
- غمگین بودن: احساس غم و ناراحتی پس از تشخیص ابتلا به یک بیماری خطرناک کاملاً طبیعی است. بعضی از بيماران حرف زدن راجع به احساساتشان را مفید تشخیص دادهاند.
براي بهدست آوردن اطلاعات بيشتر پيرامون مراقبتهاي حمايتي ميتوانيد به پايگاه علمي، پزشكي و آموزشي مؤسسة تحقيقات، آموزش و پيشگيري سرطان (www.ncii.ir) مراجعه كنيد.
تغذیه و فعالیت بدنی
زنان مبتلا به سرطان تخمدان باید از خود بهخوبی مراقبت کرده و به سلامت خود اهمیت دهند. داشتن تغذیه مناسب و فعالیت بدنی کافی از جمله مواردی است که باید به آنها توجه شود.
برای حفظ وزن مناسب باید کالری کافی دریافت کنید و برای حفظ مقاومت بدنی خود از مقدار مناسبی پروتئین در برنامۀ غذایی خود استفاده کنید. داشتن تغذیه مناسب باعث میشود احساس بهتر و انرژی بیشتری داشته باشید.
گاهی [مخصوصاً بلافاصله بعد از درمان یا در دورانی که تحت درمان قرار دارید] ممکن است تمایلی به غذا خوردن نداشته باشید، احساس ناراحتی یا خستگی کنید، و يا احساس کنید غذاها به خوشمزگی گذشته نیست، عوارض جانبی درمان (نظیر کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ و زخم شدن دهان) نيز غذا خوردن را برای شما دشوار سازد. پزشک، متخصص تغذیه یا بهیاران میتوانند راههایی برای مقابله با این مشکلات به شما ارائه دهند.
بسیاری از زنان هنگامیکه فعالیت بدنی خود را حفظ میکنند احساس بهتری دارند. پیادهروی، یوگا، شنا و انجام فعالیتهای دیگر باعث میشوند استقامت بدنتان حفظ شده و انرژیتان افزایش پیدا کند. توجه داشته باشید که قبل از شروع هرگونه فعالیت بدنی از پزشک معالج خود نظر بخواهيد. علاوه براین در صورتیکه پس از آغاز فعالیت بدنی احساس درد یا ناراحتی دیگری داشتید حتماً با پزشک یا پرستار خود در میان بگذارید.
مراقبت پیگیرانه
پس از درمان سرطان تخمدان لازم است بهطور منظم تحت معاینه قرار بگیرید. گاهی با اینکه علائمی از سرطان به چشم نمیخورد ولی بیماری مجدداً باز میگردد (عود میکند). دلیل عود سرطان این است که بعضی از سلولهای سرطانی، پس از درمان در بدن باقی میمانند.
انجام معاینات منظم باعث میشود هرگونه تغییرات در بدن شما مورد بررسی قرارگرفته و در صورت نیاز درمان شود. معاینات شامل آزمایش لگن، آزمایش سی.ای. 125، انواع آزمایشهای خون و انواع مختلف تصویربرداری است.
اگر در فاصلة زمانی بین معاینات با مشکلی مواجه شدید حتماً با پزشک خود در ميان بگذاريد.
طب تکمیلی
طبیعی است که بخواهید همه راههای مختلف برای بهبود وضعیت خود را بررسی کنید. بعضی از بیماران سرطانی ميگويند طب تکمیلی به بهبود وضعیت آنها کمک کرده است. طب تکمیلی روشی است که همراه با درمان متعارف (استاندارد) سرطان بهکار برده میشود. از جمله انواع مختلف طب تکمیلی میتوان به طب سوزنی، ماساژدرمانی، استفاده از فراوردههای گیاهی، ویتامینها یا رژیمهای خاص و مدیتیشن (مراقبه) اشاره کرد.
اگر ميخواهيد از یک روش جدید برای درمان خود استفاده کنید حتماً این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید. گاهی بعضی از روشهایی که مطمئن بهنظر میرسند، (نظیر مصرف بعضی چایهای گیاهی) نحوۀ عملکرد درمان سرطان شما را تغییر میدهند. این تغییرات میتوانند زيانبخش باشند. همچنین بعضی از روشهای تکمیلی، حتی اگر بهتنهایی بهکار گرفته شوند خطرناک خواهند بود.
سؤالهايي که قبل از تصمیمگیری پیرامون استفاده از طب تکمیلی میتوانید از پزشک خود بپرسید:
- این روش چه فواید احتمالی دارد؟
- خطرات آن چیست؟
- آیا فواید احتمالی بیشتر از خطرهاي آنست؟
- انتظار بروز چه عوارض جانبی را باید داشته باشم؟
- آیا این روش باعث تغییر در روند عملکرد درمان سرطان من خواهد شد؟ آیا این تغییر خطرناک است؟
- آیا این روش در پژوهشهای بالینی هم مورد مطالعه قرار دارد؟
- هزینه آن چقدر است؟ آیا بیمۀ درمانی من هزینهها را پرداخت ميكند؟
- آیا میتوانید مرا به یک متخصص در زمینۀ طب تکمیلی ارجاع دهید؟
منابع حمایتی
دانستن این موضوع که به سرطان تخمدان مبتلا هستید زندگی شما و اطرافیان شما را تحت تأثير قرار خواهد داد. گاهی کنار آمدن با این تغییرات دشوار است. طبیعی است که شما، اعضاي خانواده و دوستانتان احساسات گوناگون و گاهی اوقات گیجکنندهای داشته باشید.
ممکن است نگران مراقبت از خانوادۀ خود، حفظ موقعیت شغلی یا انجام فعالیتهای روزانهتان باشید. علاوه براین معمولاً نگرانیهایی دربارۀ درمان و رویارویی با عوارض جانبی، بستری شدن در بیمارستان و پرداخت هزینههای پزشکی وجود دارد. پزشکان، پرستاران و دیگر اعضاي گروه پزشکی شما میتوانند به سؤالهاي شما دربارۀ درمان، کارکردن و انجام فعالیتهای دیگر پاسخ دهند. اگر ميخواهيد دربارة نگرانیها و احساسات خود حرف بزنيد میتوانید به مددکار اجتماعی يا مشاور مراجعه کنید. معمولاً مددکار اجتماعی منابعی را برای دریافت کمکهای مالی، کمک برای رفتوآمد، مراقبت خانگی یا حمایت عاطفی به شما معرفي ميکند.
علاوه براین گروههای حمایتی نیز میتوانند به شما کمک کنند. در این گروهها بیماران و اعضاي خانوادهشان با بیماران دیگر و اعضاي خانواده آنها ملاقات میکنند و آنچه را که دربارۀ کنارآمدن با بیماری و تأثیرات درمان آموختهاند با یکدیگر در ميان میگذارند. در این گروهها افراد بهصورت حضوری، از طریق تلفن یا بهوسیلۀ اینترنت با یکدیگر در تماس خواهند بود. میتوانید برای پیدا کردن یک گروه حمایتی از یکی از اعضاي گروه پزشکی خود کمک بخواهید.
طبیعی است که نگران تأثیر سرطان تخمدان و درمان آن روی روابط جنسی خود باشید. می-توانید دربارۀ عوارض جانبی جنسی احتمالی و موقت یا دائمی بودن این عوارض با پزشک خود صحبت کنید. در هر صورت بهتر است شما و همسرتان دربارۀ احساستان با یکدیگر صحبت کرده و با هم در جستوجوي روشهایی جهت حفظ روابط صمیمی بین خود در طی درمان و بعد از آن، باشيد.
امیدبخشی تحقیقات سرطان
پزشکان در سرتاسر دنيا انواع مختلفی از پژوهشهای بالینی را انجام میدهند. [پژوهشهای بالینی مطالعات تحقیقاتی هستند که افراد بهصورت داوطلبانه در آن شرکت میکنند.] پزشکان در این پژوهشها دربارۀ روشهای جدید و مؤثرتر برای پیشگیری، تشخیص و درمان سرطان تخمدان مطالعاتی انجام میدهند.
هدف انجام پژوهشهای بالینی پاسخ به سؤالهاي مهم در زمینۀ درمان سرطان و بررسی بی-خطر بودن و مؤثر بودن روشهای جدید است. تاکنون این پژوهشها به پیشرفتهای زیادی دست پیدا کردهاند و پژوهشگران همچنان برای پیدا کردن روشهای مؤثرتر در فعاليتند.
زنانی که در پژوهشهاي بالینی شرکت میکنند از جمله اولین كساني خواهند بود که از فواید یک درمان مؤثر بهرهمند میشوند. علاوه براین حتی اگر زنان شرکتکننده در این پژوهشها بهطور مستقیم از فواید درمان بهرهمند نشوند در هر صورت نقشی مهم در کمک به پزشکان جهت آشنایی بیشتر با سرطان تخمدان و نحوۀ کنترل آن خواهند داشت. با اینکه پژوهشهای بالینی ممکن است خطرهايی را نیز بههمراه داشته باشند ولی پزشکان نهایت تلاش خود را برای حفاظت از بیماران انجام میدهند.
پژوهشگران مطالعات مختلفی را روی زنان در سرتاسر کشور انجام میدهند.
- مطالعات پیشگیرانه: اگر فرد دارای سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان تخمدان باشد، می-توان با خارج کردن تخمدان قبل از بروز سرطان احتمال بهوجود آمدن سرطان را کاهش داد. به این جراحی اوفورکتومی پیشگیرانه (Prophylactic Oophorectomy) گفته میشود. زنانی که در معرض خطر ابتلا به سرطان تخمدان هستند در پژوهشهای بالینی که برای مطالعۀ فواید و زيانهاي این نوع جراحی انجام میشود شرکت میکنند. علاوه براین، در حال حاضر پزشکان مطالعاتی را در زمینۀ داروهای مؤثر در پیشگیری از سرطان تخمدان – برای زنان در معرض خطر ابتلا به این نوع سرطان- انجام میدهند.
- مطالعات غربالگری: پژوهشگران در حال مطالعۀ روشهایی برای پیدا کردن سرطان در زنانی هستند که علائم بیماری را ندارند.
- مطالعات درمانی: پزشکان داروهای جدید و ترکیبات جدید را مورد آزمایش قرار میدهند. آنها مطالعاتی پیرامون درمانهای بیولوژیک نظیر پادتنهای مونوکلونال انجام میدهند. پادتنهای مونوکلونال به سلولهای سرطانی متصل ميشوند و در روند رشد سلولهای سرطاني و انتشار آن به دیگر بخشهای بدن تداخل ایجاد میکنند.