موزه های سنگی، هنرهای صخره ای

http://img.tebyan.net/big/1389/04/24...5211721487.jpg
سنگ نگاره ها یا هنرهای صخره ای، کهن ترین آثار تاریخی و هنری بجای مانده از بشر هستند. به تعبیری بستر به وجود آمدن حروف رمزی، خط، تبادل پیام، زبان، تاریخ، اسطوره ها، هنر و فرهنگ از سنگ نگاره هاست و آنها از بهترین ابزارهای رمزگشایی ما قبل تاریخ هستند. تعداد آنها فقط در یك منطقه محدود در ایران به بیش از 21 هزار مورد می رسد كه عمر بعضی از آنها تا چهل هزار سال است و بشر تا کنون موفق به کشف هیچ پدیده تاریخی و هنری به این قدمت نشده است.

سنگ نگاره چیست؟


http://img.tebyan.net/big/1389/04/18...1121684196.jpg

به زبان ساده؛ به هر تصویر و نگارشی بر روی سنگ، سنگ نگاره یا هنر صخره ای می گویند. اگر این نوشته ها یا نقاشی ها، بر روی سنگ با رنگ یا امثال آن باشد به آنها Pictographs و اگر نقوش یا نوشته ها از طریق كنده كاری ها بر روی سنگ ها انجام شده باشد به آنها Petroglyphs. petrographs می گویند. اغلب در درون غارهای قدیمی از نقاشی یا نوشته های با رنگ استفاده شده (Pictographs) كه عموما عمر آنها در برابر عوامل طبیعی بسیار كوتاه است و علت ماندگاری آنها از هزاران سال قبل تا كنون در دسترس نبودن و محفوظ بودن آنها در برابر عوامل طبیعی بوده است. اما سنگ نگاره های كنده كاری شده (Petroglyphs) علاوه بر اینكه در غارها كشف شده اند، در محوطه های باز و بیرون غارها نیز وجود دارند. قسمت اعظم سنگ نگاره های محیط های باز در برابر عوامل طبیعی مثل سرما، گرما، باد، باران و یخ زدگی از بین رفته اند و می روند. از طرف دیگر متاسفانه به علت عدم آگاهی مردم نیز تعداد بسیار زیادی از آنها تخریب و نابود شده است.

نیاكان ما باورها، ایده ها و تقدس های خود را در زیستگاه ها و بعضا روی ظروف


و لوازم زندگی خود حك می كرده اند. این نقوش و تصاویر بیان كننده پیام های


گوناگونی هستند كه انسان های حكاك و نقاش هنرمندانه، ایده پردازی كرده اند

عمر سنگ نگاره های ایران از دیدگاه صاحب نظران متفاوت است. به نظر تعدادی از آنان قدمت بعضی از سنگ نگاره های ایران به پنج تا چهل هزارسال هم می‌رسد، این سال یابی ها اكثرا از طریق کارکردهای مقایسه ای بوده واز رویكردهای علمی نوین (ریزفرسایش و رادیوكربن) كمتر بهره گیری شده است.
نقوشی كه بر دیواره سنگی كوه ها و دره ها دیده می شود، برای زیست شناسان، تاریخ دانان، جامعه شناسان، مردم شناسان، باستان شناسان، نماد شناسان، دوستداران اسطوره ها، تاریخ فرهنگ، تاریخ زبان و هنرهای تاریخی و تزیینی، می تواند بسیار جالب و دیدنی باشد. این كه چرا تقربیا 90 درصد نقوش سنگ نگاره های ایران بز كوهی است. قسمت اصلی آن به اسطوره ها، فرهنگ، دین و اعتقادات مردم باستان ایران زمین مربوط می شود.
این محوطه ها با نقوشی كه ذكر شد، واقعا موزه های سنگی هنرهای صخره ای هستند كه هر بیننده با ذوقی را به شدت تحت تاثیر قرار می دهند. به راستی چگونه در زمانی كه افراد سواد خواندن و نوشتن نداشته اند، چنین با دقت و ظرافت هنر آفریده اند.

میراث گرانبها


مكان یابی و مكان نمایی سنگ نگاره ها در ایران گام نخست و مبنایی جهت مطالعه و معرفی این نمادهای تاریخی و هنری ملی ایرانیان است. این در حال است كه بعضی ملل جهان سالیانه تورهای بی شماری را برای دیدن سنگ نگاره ها تدارك می بینند و بعضی كشورهای میزبان ضمن انتقال فرهنگ خود، برابر فروش چندین چاه نفت در آمد دارند.
http://img.tebyan.net/big/1389/04/10...9631005627.jpg
ما در آینده نزدیك ناگزیر خواهیم بود كه از ابعاد مختلف این ارزش های تاریخی و هنری را به صاحب نظران، متخصصان و كلیه مردم ایران و جهان جهت پژوهش، تحقیق و آشنایی آنان معرفی کنیم تا ضمن معرفی آثار هنری بجا مانده از نیكانمان، مردم ما نیز از مترتبات آنها منتفع شوند.
هنر صخره ای، نمونه ای مشخص از یك هنر جهانی است، كه بیشترین سابقه را بین هنرهای شناخته شده دیگر دنیا داراست. این هنر از جمله مهم ترین شاخه های هنرهای تجسمی است. زیرا نه تنها نخستین جلوه های شناخته شده از حساسیت هنری و زیبا شناختی اجداد دور انسان را در بسیاری از نقاط جهان به نمایش می گذارد، بلكه یكی از رایج ترین شیوه های بیان پیام ها و فرهنگ انسان است.


یادگار نیاکان


نیاكان ما باورها، ایده ها و تقدس های خود را در زیستگاه ها و بعضا روی ظروف و لوازم زندگی خود (سفال ها، سنگ نگاره ها، سنجاق های سینه) تصویر و حك می كرده اند. این نقوش و تصاویر بیان كننده پیام های گوناگونی هستند كه انسان های حكاك و نقاش هنرمندانه، ایده پردازی كرده اند به شكلی كه امروز آن نقوش و تصاویر با صاحب نظران و اهل فن خود سخن می گویند و صاحب نظران در كنار آنها احساس لذت می كنند.
http://img.tebyan.net/big/1389/04/16...7019445136.jpg
این هنر آفرینی ها در گذشته اکثر ملل دنیا وجود داشته است. برای مثال ما نقوش بز كوهی را در اقلیم های گوناگون می توانیم مشاهده كنیم. ایران، پاكستان، قزاقستان، ارمنستان، قرقیزستان، افغانستان، جمهوری آذربایجان، تركیه، یمن، مصر، عربستان، حتی كالیفرنیا، آروزونا و كلرادو در امریكا. با توجه به اینكه سبك طراحی آنها باهم تفاوت دارد؛ ولی همه آنها در یك اصل، شباهت بی تردید دارند. پیام و هنر صخره ای.
وقتی سنگ نگاره های دنیا را مورد تعمق قرارمی دهیم، به راحتی متوجه تفاوت هنر موجود در سنگ نگاره های ایران، با دیگر ملل می شویم. برای مثال بعضی سنگ نگاره های ایران با تصاویر روی سفال ها و ابزار زندگی نیاكان ما در پیش از تاریخ رابطه و پیام مشترك دارند. 90 درصد نقوش سنگ نگاره های موجود در ایران نقش بزكوهی با شاخ های بلند سمبلیك است كه نشان و پیام آن "آب، باران، فراوانی نعمت، نگهبانی ماه، نگهبان و ناجی مشی و مشیانه" است و این ارتباط پیامی و كلامی مشترك بر روی سفال ها نیز از اعصار كهن بر جا مانده است.
تصاویر بز كوهی بر روی سفال ها و نقوش آنها بر سنگ های سخت كوه ها با شاخ های سمبلیك، جدا تحسین برانگیز است. چقدر هنرمندانه بدایع آفریده اند. بجز چند كشور همسایه در هیچ كدام از ملل دنیا نمی توان نمونه هایی مشابه آنها را پیدا كرد. از همه مهمتر ارتباط نقوش دیواره های سنگی كوه ها و تصاویر روی سفال ها با اسطوره ها و داستان های كهن چندین هزار ساله ایران زمین است.

حاصل بررسی سنگ نگاره های ایران و دنیا یک پیام واضح دارد و آن وجود
یك وحدت رویه تكاملی در كل انسان ها در گذشته است كه در جریان
زندگی خود از آن خودآگاه یا ناخود آگاه پیروی و گذر كرده اند

نشانه های مشترک


قدمت و تنوع سنگ نگاره ها در ایران متنوع و بسیار زیاد است. هرجا كه زیستگاهی بوده بی تردید آثاری از حیات پر احساس و هنرمندانه آنها قابل كشف و رویت است. سفال های برجا مانده، نقوش سنگ نگاره ها؛ این نشانه ها خود نمادی از سیر زندگی و احساسات قوی آن ملت نسبت به پدیده های فرهنگی بوده است. نكته جالب توجه اینكه، نیاكان ما با این نمادهای ساده كه از خود به یادگار گذاشته اند؛ تا وقتی انسان حیات دارد سخن می گویند. این نشان از عظمت ملت ها دارد كه زمان قادر به استهلاك آنها نیست. حاصل حیات و عظمت انسان ها آثار و بدایع آنهاست. كه نیاكان ما به شایستگی از عهده آن برآمده اند.
همه انسان ها به دور از تاثیر حاكمیت ها و ایدئولوژی ها، براساس فطرت پاك الهی خود شبیه به هم فكر می كنند و می اندیشند. حتی اگر كنار هم نباشند و در یك زمان نباشند. این اصلی است كه زمان و مكان در مقابل آن رنگ می بازد. به عبارتی، حاصل بررسی سنگ نگاره های ایران و دنیا یک پیام واضح دارد و آن وجود یك وحدت رویه تكاملی در كل انسان ها در گذشته است كه در جریان زندگی خود از آن خودآگاه یا ناخود آگاه پیروی و گذر كرده اند.
آثار بسیار متنوع و فوق العاده جالبی از این هنر ها در سرتاسر ایران شناسایی شده است. برای مثال: بیرجند (لاخ مزار)، خراسان (نهبندان)، یزد (ارنان)، سیستان و بلوچستان (نیك شهر و سراوان)، اصفهان (غرقاب و كوچری گلپایگان و ویست خوانسار)، لرستان (همیان كوهدشت، خمه الیگودرز، میهد بروجرد)، اراك (ابراهیم آباد، یساول كمیجان، احمد آباد خنداب و خمین)، همدان (دره شهرستانه الوند، دره گنجنامه، مهرآباد و خوشیجان ملایر)، كرمان (میمند و شاه فیروز)، آذربایجان شرقی (ارسباران)، كردستان (دهگلان و سارال)، تهران (روستای دولت آباد شهریار، كوه كفترلو) قم (كهك).


منبع: آنوبانینی