احاديثي از رسول معظم اسلام حضرت محمد صلي الله عليه و آله در مورد حقوق همسايه و اهميت آن
پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله وسلم فرموده اند:
« كل اربعين دارا جيران من بين يديه و من خلفه و عن يمينه و عن شماله»
هر چهل خانه همسايه( از چهار سمت و سو ) محسوب مي شوند از رو به رو و از عقب و از راست و از چپ*
* در شهرهاي كوچك تقريبا تمام شهر را فرا مي گيرد جالب توجه اينكه قرآن در آيه 36 نساء علاوه بر ذكر همسايگان نزديك، تصريح به حق همسايگان دور كرده است زيرا كلمه همسايه معمولا مفهوم محدودي دارد و براي توجه دادن به وسعت مفهوم همسايه راهي جز اين نبوده كه نامي از همسايگان دور نيز صريحا برده شود. و نيز ممكن است همسايگان دور همسايگان غير مسلمان باشند زيرا حق جوار در اسلام منحصر به همسايگان مسلمان نيست مگر آنهايي كه با مسلمانان سر جنگ داشته باشند.
و فرموده اند:
« من كان يومن بالله و اليوم الاخر فليحسن الي جاره»
هركس به خدا و روز قيامت ايمان دارد بايد به همسايه اش احسان كند.
مكاسب شيخ ، قاعده نفي ضرر
و فرموده اند:
« من آذا جاره حرم الله عليه ريح الجنة و ماويه جهنم و بئس المصير و من ضيع حق جاره فليس منا و ما زال جبرئيل يوصيني بالسواك حتي ظننت انه سيجعله فريضة و ما زال يوصيني بقيام اليل حتي ظننت ان خيار امتي لم يناموا »
هركس همسايه خود را بيازارد بوي بهشت را خدا بر او حرام مي گرداند و جايگاه چنين كسي جهنم خواهد بود و بدجايي است و هركس حق همسايه خود را از ميان ببرد از ما نيست، پيوسته جبرئيل مرا درباره همسايگان سفارش مي كرد كه خيال كردم همسايه را هم وارث قرار خواهد داد .
و هميشه سفارش به مسواك كردن مي كرد تا اين كه گمان بردم اين كار واجب خواهد شد
هم چنين مرا به شب زنده داري توصيه مي نموده به طوري كه گمان كردم نيك مردان امتم شب را هرگز نخواهند خوابيد.
وسائل ج 11 ص 283
و فرموده اند:
« اثنان لاينظر الله يوم القيامة قاطع الرحم و جار السوء »
خداوند در روز قيامت به دوگروه نظر رحمت نمي كند
كساني كه قطع رحم مي كنند و كسانيكه موجب اذيت و آزار همسايه را فراهم مي كنند.
اثني عشريه دوبندي
و فرموده اند:
« من غلق بابه خوفا من جاره علي اهله و ماله فليس جاره بمومن.»
كسي كه درب خانه اش را به علت ترس از همسايه اشنسبت به مال و عرض ببندد ، همسايه اش مومن نيست.
پس به ايشان عرض شد: يا رسول الله حق همسايه بر همسايه چيست؟ فرمود:
« من ادني حقوقه عليه ان استقرضه اقرضه و ان استعانه اعانه و ان استعار منه اعاره و ان احتاج الي رفده رفده و ان دعا اجابه و ان مرض عاده و ان مات شيع جنازته و ان اصاب خيرا فرح به و لم يحسده عليه و ان اصاب مصيبة حزن لحزنه و لا يستطيل عليه ببناء سكنه فيوذيه باشرافه عليه و سد منافذ الريح عنه و ان اهدي الي منزله طرفة اهدي له منها اذا علم انه ليس عنده مثلها او فليسترها عنه و هن عياله ان شحت نفسه بها. ثم قال: اسمعوا ما اقول لكم لم يود حق جاره الا قليل ممن رحمه الله و لقد اوصاني الله بالجار حتي ظننت انه سيورثه »
كوچكترين حق همسايه بر همسايه اين است كه اگر از او قرض خواست به او قرض دهد و اگر كمك خواست او را كمك كند و اگر چيزي به عنوان عاريه خواست به او امانت دهد و اگر احتياج به عطا و بخشش دارد به او عطا كند و اگر از او دعوت كرد دعوتش را اجابت كند و اگر مريض شد از او عيادت كند و اگر از دنيا رفت به تشييع جنازه او حاضر شود و اگر خير و خوبي به او رسد خوشحال گردد و بر او حسد نورزد و اگر مصيبتي به او رسيد به غم او غمناك شود ، ساختمان منزل خود را بلند نسازد كه سبب آزار و اذيت او شود نسبت به اشرافي كه به منزل او پيدا مي كند و مهم ترين اين كه جلوي فضا و ديدگاه او را سد نكند و از ورود و خروج هواي سالم به منزل او جلوگيري نكند و اگر چيزي خريده به منزل خود مي برد از آن ميوه خريداري شده به همسايه هديه كند در صورتيكه بداند او ندارد يا اينكه او را پوشانده وارد خانه خود نمايد كه همسايه و فرزندانش آن را نبينند در صورتيكه نفسش نسبت به آن بخيل است.
سپس فرمود: بشنويد آنچه را كه براي شما مي گويم: حق همسايه را ادا نمي كند مگر اندكي از افراد كه مورد ترحم خداوند متعال قرار گرفته باشند و خداوند آنگونه به من توصيه نمود و نسبت به همسايه كه گمان كردم همسايه يكي از ارث برندگان انسان به شمار مي آيد.
و فرمودند:
« حرمة الجار علي الجار كحرمة امه »
احترام همسايه نسبت به همسايه همچون احترام مادر است.
مستدرك الوسائل ج 2 ص 79
و فرمودند:
« ليس بالمومن الذي يشبع و جاره الي جنبه جائع »
مومن نيست كسي كه شكمش سير باشد و در كنار او همسايه اش گرسنه باشد
مستدرك الوسائل ج 2 ص 79
و فرمودند:
« التمسوا الجار قبل الشراء الدار و الرفيق قبل الطريق »
قبل از خريدن خانه و مسكن خود از همسايگان آن خانه جستجو كنيد و قبل از راه رفيق راه خود را تعيين كنيد.
مستدرك الوسائل ج 2 ص 79
و فرمودند:
« ليس منا من لم يامن جاره بوائقه »
« از ما نيست كسي كه همسايه او از شر او ايمن نباشد »
بحار ج 74 ص 151
به پيامبر اكرم صلي الله عليه و آله عرض شد : زني هست كه هميشه در همه ايام روزه است غير از روزهاي حرام و شبها را به نماز و مناجات و شب زنده داري مي گذراند. ولي همسايه خويش را با زبان مي آزارد. فرمود: « روزه و عبادت و شب زنده داري او ارزشي ندارد و اهل جهنم است.»
عرض كردند: زن ديگري است كه فقط نمازهاي يوميه را مي خواند و روزه ماه مبارك رمضان را مي گيرد اما همسايه را آزار نمي دهدرسول اكرم (ص) فرمودند: «هي من اهل الجنة» او اهل بهشت است.
مستدرك الوسائل ج 2 ص 79
به نقل از رساله حقوق امام سجاد شرح نراقی
