الف) روش اول قفل گذاری به این صورت است كه تولید كننده نرم افزار یك یا چند بایت از اطلاعات را در قفل نوشته و برنامه در هنگام اجرا آن را چك می كند. در صورتی كه قفل وجود داشته باشد، برنامه به كار خود ادامه می دهد و اگر قفل وجود نداشته باشد و یا اطلاعات خوانده شده از روی قفل صحیح نباشد، برنامه متوقف شده و با اعلام خطا، از اجرای صحیح، سربازمی زند.این نوع قفل ها دارای ساختاری ساده، حافظه ای در حد چند بایت، و قیمتی ارزان هستند. استفاده از این قفل ها بسیار ساده بوده و نیاز به تخصص خاصی ندارد،فقط كافیست كه نرم افزار ویژه قفل را (كه توسط شركت تولید كننده قفل ارایه شده) اجرا نمود. در ابتدا كه قفل فاقد اطلاعات است، اول یك كلمه دلخواه، به عنوان كلمه عبور درخواست كرده و سپس با توجه به نوع قفل، یك یا چند كلمه اطلاعات را دریافت و در حافظه قفل ثبت كنید. در دفعات بعد می بایست كلمه عبوری كه اولین بار ثبت شده، وارد شود تا بتوان به اطلاعات درونی قفل دسترسی داشت. البته بعد از ورود به برنامه این كلمه قابل تغییر است. در هر صورت، پس از ثبت اطلاعات در قفل، تولید كننده نرم افزار، اطلاعات ثبت شده در یك برنامه چك می كند كه شیوه چك كردن اطلاعات، با توجه به نوع قفل متفاوت است. در بعضی فقط اطلاعات درون قفل چك می شود و در بعضی دیگر، در مرحله اول وجود قفل چك شده و در مرحله بعدی، اطلاعات درون آن چك می شود.
ب) روش دیگر قفل گذاری به این صورت است كه تولید كننده نرم افزار، بخش كوچكی از برنامه را در حافظه قفل قرار می دهد كه در این حالت، چنانچه قفل وجود نداشته باشد برنامه به هیچ وجه، قادر به اجرا و ادامه كار نخواهد بود.
این نوع قفل ها، دارای ساختاری كمی پیچیده، حافظه ای بعضا تا چند كیلو بایت، و قیمتی نسبتا گران هستند.استفاده از این قفل ها، به سادگی نوع قبلی نیست. البته شیوه كلی كار مشابه روش قبلی است. با اجرای نرم افزار ویژه قفل و وارد نمودن كلمه عبور، باید نام فایلی را كه می خواهیم روی آن قفل بزنیم، مشخص كنیم، تا بخشی از آن در قفل ثبت گردد. البته در بعضی دیگر از این نوع قفل ها، كه حفاظت بیشتری را انجام می دهند، می بایست توسط تولید كننده نرم افزار دقیقا كنترل شود كه چه بخش هایی از فایل باید در قفل ثبت گردد كه ابته انجام این كار نیاز به تخصص و تجربه كافی دارد، چرا كه بعضا ممكن است كه خطا در انجام كار، باعث بروز اشكال در برنامه تولیدی بشود. چون با این كار در واقع بخشی از برنامه در قفل ثبت می گردد، واضح است كه هر قفل فقط برای یك نسخه از برنامه می تواند مورد استفاده قرار بگیرد و به همین علت كاربرد این قفل، كمتر است. ضمنا نوع دیگری از قفل ها هستند كه هر دو روش فوق استفاده می كنند، اما طرفدار چندانی ندارند.
قفل نرم افزاری (Software Lock) چنانچه از روش ها و ترفند های نرم افزاری، برای قفل گذاری استفاده شود، به آن قفل نرم افزاری می گوییم. قفل های نرم افزاری دارای تنوع بیشتری بوده و بعضا از لحاظ طراحی و اجرا سلیقه ای و ابتكاری می با شند. اما می توان شیوه عملكرد اكثر آنها را، توسط یكی از ۳ روش ذیل، تشریح نمود:
۱) محدودیت در تعداد كپی(Copy Limited) در این حالت برنامه نصب كننده نرم افزار، فضای مشخصی در دیسك را با روش خاصی مرمت كرده، و تعداد مجاز نسخه برداری را در آن درج می كند. بدین طریق با هر بار كپی كردن برنامه، یك واحد از این عدد كم می شود و هنگامی كه تعداد مجاز آن به صفر رسید، دیگر نمی توان برنامه را روی سیستم نصب نمود. حال ممكن است این سوال مطرح شود كه مگر نمی توان پس از نصب برنامه، از آنپشتیبانی(Back Up) گرفته و سپس از نسخه پشتیبان نیز، روی سیستم دیگری استفاده نمود؟ پاسخ منفی است. زیرا هنگام نصب، اطلاعاتی راجع به سخت افزار سیستم كه می تواند مثلا شامل نوع قطعات و یا شماره سریال قطعات باشد، در جایی، در محدوده قفل ذخیره می شود و از این پس هر بار در هنگام اجرای برنامه، این اطلاعات به دقت چك می شود و در صورت هرگونه تغییر، برنامه اجرا نمی شود.
۲) استفاده از دیسكت، در هنگام اجرای برنامه (Disk Required) در این حالت، دیسكت مورد نظر، یا به روش خاصی فرمت می شود و سپس در هنگام اجرا، اطلاعات روی آن بررسی می شود، و یا اینكه قسمتی از دیسكت را به صورت فیزیكی و عمدی خراب می كنند و در اینجا، در واقع همان صدمه ای كه به عمد، بر سطح دیسكت وارد شده است، به عنوان قفل و محافظ نرم افزار عمل می كند. از این پس برای انتقال برنامه از یك سیستم به سیستم دیگر، این فلاپی مانند قفل سخت افزاری عمل می كند و می بایست مختصات آن توسط برنامه تایید شود و چنانچه این فلاپی در درایو نباشد، برنامه اجرا نخواهد شد.
۳) قفل سی دی (اجرا از روی سی دی) با متداول شدن سی دی ویا لوح فشرده، روش جدیدی در قفل گذاری ابداع شد و آن اجرای برنامه از روی سی دی است. در این حالت برنامه هنگام اجرا، به سی دی رجوع كرده و نقاط خاصی از آن را چك می كند. این نقاط بخش هایی هستند كه به صورت فیزیكی علامت گذاری شده اند ودر واقع به نوعی صدمه دیده اند و معمولا این خرابی با تابش اشعه لیزر انجام می شود. به این ترتیب به اصطلاح نقاط معینی از سی دی لیزرسوز می شود. این نقطه یا نقاط به عنوان قفل سی دی عمل می كند و از عمل تكثیر یا كپی برداری و همچنین استفادهغیر مجاز از آن جلوگیری به عمل می آورد.در خاتمه سوالی كه در مورد سه روش فوق الذكر مطرح است، این است كه آیا می توان قبل از نصب، از دیسكت ها وسی دی های قفل گذاری شده كپی تهیه كرد و سپس آنها را نصب كرد؟
پاسخ منفی است، زیرا همانگونه كه اشاره شد، یا بخشی از دیسكت و یا همه آن، به روش خاصی فرمت می شود كه قابل كپی برداری نیست و یا اینكه محل ونقاطی كه روی دیسكت و یاسی دی، به صورت فیزیكی و عمدی صدمه دیده اند، اجازه كپی برداری را نمی دهند و مانع از انجام این كار می شوند.
