صورت فلکی خرس بزرگ ( دب اکبر )
http://rasekhoon.net/_WebsiteData/Ar...11/0008248.jpg
یکی از بزرگترین صورتهای فلکی است و شکل آن در اسناد قدیمی ستاره شناسی به صورت یک خرس بزرگ ترسیم شده است. هفت ستاره پرنور آن که در میان مردم شناخته شده است به شکل یک ملاقه یا آب گردان بزرگ است و در قسمت پشت ودم خرس بزرگ قرار دارد. این صورت فلکی در اواخر فروردین ماه به بهترین وضعیت رصدی می رسد. دب اکبر از نظر بزرگی سومین صورت فلکی در نیمکرۀ شمالی است.
.
این هفت ستاره با نام هفت برادران نیز درمیان مردم شناخته می شود (گرچه بسیاری نیز بطور اشتباه آن را با نام بادبادکی می شناسند). امتداد دو ستاره جلویی و پر نور با نامهای دبه و مراق به ستاره قطبی میرسد. ستاره دوم از سمت دسته ملاقه عناق نام دارد و دارای یک همدم نزدیک با نام سها (soha)می باشد. از زمانهای قدیم دیده شدن این ستاره همدم معیاری بوده است برای وضعیت دید افراد. کهکشانهای بسیاری از جمله دو کهکشان معروف با شماره های m81 وm82 در محدوده آن قرار دارد.
در یونان و بابل قدیم ، همچنین در هندوستان و آمریکای شمالی ، مردم در مشهورترین صورت فلکی ، که ما ستارگان اصلی آن را اغلب " ارابه بزرگ " می نامیم ، تصویر خرسی نر یا ماده را می دیدند .
معروفترین افسانه یونانی خرسها ، که به گونه های مختلفی روایت می شود ، افسانه زئوس و کالیستوی زیباست . پدر خدایان ، زنوس ، عاشق این دختر زیبا شده بود ، که البته امر پیامدهایی را در بر داشت . کالیستو از زئوس پسری به نام " آرکاس " به دنیا آورد که بعدها شکارچی ممتازی شد . چون " هرا " ، همسر زئوس ، از داستان عشق و عاشقی آن دو خبردار شد ، بسیار خشمگین شد و کالیستو را به صورت خرس ماده را دید و می خواست آن را شکار کند . او خبر نداشت که این خرس در واقع مادر خود اوست . زئوس در آخرین لحظه موفق شد ، تیر آرکاس را از مسیرش منحرف کند . او برای این که در آینده از کالیستو محافظت کند ، آرکاس را به خرس نر جوانی تبدیل کرد و مادر و پسرش را به آسمان به شکل صورتهای دب اکبر و دب اصغر به آسمان انتقال داد .
بر اساس افسانه ای دیگر ، می گویند خود ، کالیستو را به شکل خرس ماده ای ، و پسر کالیستو یعنی آرکاس در این افسانه صورت فلکی محافظ خرس یا عوا شمرده می شود . از آنجایی که صورت فلکی دب اکبر هرگز غروب نمی کند ، مردم بر این باور بودند که خدایان ممنوع کرده اند که خرس ماده ، در اقیانوس ، یعنی در جایی که او هرگز غرق نمی شود ، شنا کند .
رومیان قدیم در ستارهای نورانی دب اکبر ، هفت گاومیش کشنده گاو آن را می دیدند ،که گاو چران ، یعنی صورت فلکی عوا آنها را تعقیب می کند .
رومیان به هر حال صورت فلکی عوا را قبل از هر چیز ، شبانی می دانستند که خیش یا گاوآهنی را که توسط گاومیشها کشیده می شد ، اختراع کرده بود . به این ترتیب این صورت فلکی نمودار سیر تکاملی زندگی بشر از زندگی کوچ نشینی به جامعه ساکن در یک منطقه نیز به حساب می آید . در انگلستان قدیم مردم در نورانی ترین ستارگان دب اکبر ، ارابه شاه " آرتو " ( king Arthur : قهرمان افسانه ای انگلستان که می گویند شاه بریتانیایی ها در قرن ششم میلادی بوده است) را می دیدند . این صورت فلکی را مردم انگلستان " ارابه چارلز " نیز می خواندند و به این صورت " چارلز کبیر " ( charles the great : شارلمان ، معروف به چارلز کبیر ، چارلز اول پادشاه فرانسه و انگلستان در سال های 768 تا 814 میلادی) را به خاطر می آوردند . به این ترتیب بود که صورت فلکی " ارابه بزرگ " به طریق مختلف و به آرامی در تاریخ اقوام گوناگون شکل گرفت و خلق شد .
اقوام زیادی نیز در این صورت فلکی نقش خیش یا گاوآهنی را می دیدند ، که یک کشاوز ، مثلا صورت فلکی عوا آن را دنبال می کرد . آمریکاییها دب اکبر را " ملاقه بزرگ " ( big dipper )نیز می خوانند .
صورت فلکی دب اکبر از 7 ستاره پرنور تشکیل شده است، که این ستاره های در آسمان تمامی نقاط ایران دیده می شوند. در فصل پاییز در نقاط جنوبی ایران، این صورت فلکی در زیر افق شمالی می رود و به سختی قابل رویت است ولی در زمستان و بهار در اکثر نقاط ایران شما می توانید آن را مشاهده کنید. این هفت ستاره پرنور واقعاً در آسمان به شکل ملاقه یا آبگردان هستند، اگر نقشه آسمان شب داشته باشید ابتدا قطب شمال آسمان را پیدا کنید و در نزدیکی های این منطقه به جستجوی این 7 ستاره بگردید. البته این صورت فلکی به قدری واضح و مشخص است که حتی بدون نقشه هم می توانید آن را در آسمان پیدا کنید.
نامهای لاتین این ستاره ها را در شکل مشاهده می کنید.
اسامی این ستاره ها عبارتست از :
1ـ Dubhe : آلفای دب اکبر ـ دُوبّه ـ خرس
2ـ Merak : بتای دب اکبر ـ مراق
3ـ Phecda : گامای دب اکبر
4ـ Megrez : دلتای دب اکبر ـ مغرز
5ـ Alioth : اپسیلون دب اکبر ـجون
7ـ Alkaid : اتای دب اکبر ـ قائد
منبع: پایگاه دانشنامه ستاره شناسی
