دستیابی به دانش ماهواره ها؛ چرا و چگونه
دستیابی به علوم مختلف، از ارزش هایی است که جوامع انسانی را به سوی رشد و پیشرفت سوق می دهد. در این زمینه می توان رسیدن به علوم و فنون مختلف را در راستای ارزش های افزوده ای که آن علم در جهات گوناگون حاصل می کند، بررسی کرد. فواید آن را برشمرد و هزینه های دستیابی به آن را نیز لحاظ نمود و سپس به جمع هزینه و فایده پرداخت تا معلوم شود که دستیابی به یک علم مقرون به صرفه است یاخیر.
دستیابی به دانش پیشرفته هوا و فضا نیز از جمله علومی است که کشور ما از آن بی بهره بوده است و طی چند سال اخیر با تلاش دانشمندان ایرانی به این مهم دست یافته است. جدا از مسایل و فواید فرابخشی که به واسطه دستیابی به این دانش نصیب کشور عزیزمان و نظام سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و امنیتی کشور می شود، که در جای خود بسیار مهم هستند، نفس دستیابی به دانش ماهواره می تواند به عنوان یکی از علوم پیشرفته کمک شایانی در عرصه‌های مختلف علمی داشته باشد. اصولا ماهواره ها در زمینه پیشرفت علوم مختلف کمکهای شایانی به بشر کرده اند واستفاده ازآنها تاثیر بسزایی در زندگی انسانها داشته و دارد. سیستمهای ماهواره ای بسیاری ازمسایل ومشکلات مربوط به هزینه، زمان وثبات اطلاعات ارسالی را حل کرده وکارایی شبکه های تلویزیونی را به شکل چشمگیری افزایش داده است.گسترش خارق العاده ارتباطات ماهواره‌ای بیانگر تلاش بی وقفه انسان در به کارگیری تکنولوژی جدید درجهت رفع نیازهای جوامع بشری است.
در حال حاضر بیش از هزار ماهواره در مدارهای مختلف و برای مقاصد متفاوت در اطراف زمین در حال چرخش است. کاربردهای وسیع آن در زمینه های مخابرات، کشاورزی، هواشناسی، معادن، اکتشافات, نجوم، حفاظت از محیط زیست، نظامی و غیره، اطلاعات بی شماری را در اختیار انسان قرار داده که به اختصار برخی از آنها را شرح می دهیم.
از جمله استفاده هایی که از ماهواره ها صورت می گیرد می توان به استفاده های مخابراتی اشاره کرد. زیر پوشش قرارگرفتن نقاط دورافتاده وصعب العبور کشورکه از طریق فرستنده ها، رله هاوشبکه های زمینی نمی توانند زیرپوشش تلفن، تلکس، دیتا و امکانات دیگر ارتباطی قرارگیرند از جمله مهم ترین موارد استفاده ماهواره ها می باشد. پوشش کلیه نقاط قاره ها وکشورهای پهناورازنظر برنامه های ارتباطی، امکان برگزاری کنفرانس تلفنی ازراه دور ، تامین سریع ارتباط مخابراتی هنگام بروز سوانح طبیعی از قبیل زلزله، آتش سوزی، طوفان وسیل که باعث قطع ارتباطات موجود می شوند و ... از دیگر موارد استفاده مخابراتی از ماهواره ها است.
از سوی دیگر حرکت به سمت دولت الکترونیک، بانک الکترونیک و امثالهم بدون در نظر گرفتن زیرساخت ارتباطی فاقد توجیه علمی است. تامین سرویسهای پیشرفته ارتباطی بین کشورها باکیفیت بسیار مطلوب در سطح جهانی، ایجاد شبکه دیتا ( اطلاعات ) در جهت انتقال اطلاعات بین مراکز تحقیقاتی، صنعتی، آموزشی و شعب بانکها بامراکز اصلی با کیفیت و سرعت ارتباطی بسیار مطلوب، تامین امکان انتشار روزنامه های کثیرالانتشار به طور همزمان در نقاط مختلف کشور وجهان وبالاخره ارتباط مراکز رایانه ای با یکدیگر در سطح بین المللی از مهمترین استفاده های مخابراتی از ماهواره ها محسوب می گردد.
از دیگر استفاده های ماهواره ، توجه به موضوع مهم رسانه ها است.
اساسا انتقال اخبار و اطلاعات در این عصر که به عصر اطلاعات مشهور است، بدون استفاده از فناوری ماهواره ممکن نیست. امروزه شبکه های مختلف رادیویی و تلویزیونی با پخش زنده مراسم خود نحوه جدیدی از استفاده از ماهواره را به نمایش گذاشته اند که بسیار جذاب و مورد علاقه مخاطبان است. پخش مستقیم مسابقات ورزشی و یا کنفرانس ها خبری از مهمترین این برنامه ها است.
اما استفاده از ماهواره تنها به موارد ذکر شده فوق منحصر نمی شود و حیطه وسیعی از استفاده های کشاورزی، محیط زیست و نظامی و امنیتی را شامل می شود. اندازه گیری سطح زیرکشت محصولات کشاورزی، امکان تعیین و تشخیص سطح زیرکشت و پوشش جنگلی،. رده بندی درختان، حفاظت و آگاهی از فرسایش خاک، کنترل سیلابها، تشخیص گیاهان آسیب دیده، اکتشافات و مدیریت منابع آب زیرزمینی و تخمین میزان مزارع و مراتع با استفاده از آماروتصاویر ماهواره ای و یا پیش بینی طوفان از دیگر استفاده هایی است که در حوزه کشاورزی می توان از ماهواره ها داشت.
همچنین می توان با ابزار ماهواره به شناسایی معادن و اکتشاف نفت و گاز و ... پرداخت. مطالعه در زمینه تراکم جمعیت و توزیع مناطق مسکونی، شامل جمع آوری آمار درباره توزیع و رشد جمعیت، تعیین نوسانات وسعت شهرها وروستاها و ...
سیستمهای مختلف ماهواره، به کمک سنجشگرهای بسیار دقیق وظریف، حیوانات وحشی گوناگون را در سطح زمین، هوا، دریا و اقیانوسها مورد بررسی قرار می دهند. بدین ترتیب که سنجشگرهای بسیار ظریف را بر روی نمونه ای جوان و سالم از حیوان مورد نظر نصب می کنند. دستگاه مزبور با ارسال دایمی امواج، مسیر حرکت ودر نتیجه محل گله را به ماهواره اطلاع می دهد و بدین ترتیب به بسیاری از پرسش‌های مربوط به زوایای مجهول مهاجرت حیوانات پاسخ داده می شود.
جدای از این فواید نمی توان از ماهواره ها سخن گفت و تاثیرات نظامی و امنیتی آن سخن نگفت. اکنون ۶۰ درصد ماهواره های ساخته شده، جنبه نظامی دارند, که این اهمیت استفاده ازماهواره را در کاربرد نظامی آن روشن می کند, هنوز مطالب زیادی در مورد آنها منتشر نشده است. ماهواره های نظامی اطلاعات بسیار دقیق و مفیدی راجع به زاغه های مهمات در زیر زمین، مقر تانکها و خودروهای نظامی، محل استقرار نیروها، مراکز تجمع و آرایش و جابه جایی نیروها و تعداد آنها را به طور تقریبی جمع آوری وبه مراکز مشخصی می فرستند.
و بالاخره حلقه مهم استفاده از دانش ماهواره استفاده های علمی و آزمایشگاهی از ماهواره ها است.
ایجاد ارتباط بین مراکز پزشکی تخصصی و مراکزدرمانی در دورترین نقاط کشور وجهان در رابطه با آموزش پزشکی، پیشگیری امراض عمومی و درمان بیماران توسط پزشکان محلی در اسرع وقت، آموزش از راه دور از طریق تشکیل کلاسهای تدریس همزمان و ... از جمله این استفاده ها می باشد.
با توجه به کاربردهایی که در بالا گفته شد، دانشمندان در سراسر جهان و به خصوص ایران که به تازگی به باشگاه فضایی دنیا وارد شده است، مشغول مطالعه و تحقیق بیشتری هستند تا نسلهای جدید ماهواره ها را برای ارایه سرویسهای ارتباطی جدید نظیر شبکه های خصوصی انتقال اطلاعات، کنفرانس تصویری و... طراحی کنند وراههای مناسبی برای اقتصادی تر وارزانتر بودن سرویسهای آن پیدا کنند. اکنون می توان به پاسخ این پرسش رسید که آیا دستیابی به دانش ماهواره ها مقرون به صرفه است؟ بله با نوآوری های جوانان و دانشمندان ایرانی در ماهواره امید که امید را در دل ایرانیان و به خصوص دانشمندان ایرانی متبلور ساخت، باید بیش از پیش به حمایت از دستیابی به این علم و صنعت پیشرفته پرداخت تا بتوانیم از فواید و استفاده های بسیار آن در عرصه های مختلف کمال استفاده را برد.
http://www.aftab.ir/images/article/break.gif جواد مقدم روزنامه رسالت ( www.resalat-news.com )
