آشنايي با كتاب كليد فولاد

كتاب كليد فولاد مشتمل بر 19 فصل مي باشد كه عبارتند از:
فصل 1- فولادهاي ساختاري (ماشين آلات عمومي)، فولادهاي سخت كاري، فولادهاي ازت كاري (نيتروره شده) و فولادهاي خوش تراش.
فصل 2- فولادهاي حرارت پذير (قابل عمليات حرارتي)، فولادهاي ياتاقان هاي چرخشي و غلتشي.
فصل 3- فولادهاي فنر، فولادهاي سخت گرداني و فولادهاي اكستروژن سرد.
فصل 4- فولادهاي چقرمه سرد (مقاوم در دماي زير صفر)، فولادهاي مخازن تحت فشار و فولادهاي ساختاري (ماشين) نسوز.
فصل 5- فولادهاي ساختاري (ماشين آلات) ريزدانه شده، فولادهاي ساختاري (ماشين آلات) ريزدانه شده مقاوم در هوا.
فصل 6- فولادهاي ساختاري (ماشين آلات) و ساختماني (كشورهاي خارجي)- تطبيق استانداردهاي خارجي.
فصل 7- فولادهاي ابزار كربني- فولادهاي تندبر.
فصل 8- فولادهاي ابزاري سرد كار.
فصل 9- فولادهاي ابزاري گرم كار.
فصل 10- فولادهاي ابزار كشورهاي خارجي- تطبيق استانداردهاي خارجي.
فصل 11- فولادهاي شيرآلات و دريچه ها (سوپاپ ها)- آلياژها و فولادهاي مقاوم در دماي زياد (ديرگداز).
فصل 12- فولاد نگير (غير مغناطيسي)- فولاد نسوز.
فصل 13- فولاد زنگ نزن.
فصل 14- فولاد ريختگي، ضد خوردگي، ضد اسيد و ضد حرارت.
فصل 15- مواد پر كننده جوشكاري (الكترود) براي فولادهاي پرآلياژ.
فصل 16- فولادهاي زنگ نزن و نسوز كشورهاي خارجي- تطبيق استانداردهاي خارجي.
فصل 17- ليست شماره استاندارد DIN و تهيه كنندگان آلمان.
فصل 18- تهيه كنندگان آلمان- شكل و شرايط محصولات- ليست نامگذاري ها.
فصل 19- تهيه كنندگان كشورهاي خارجي- ليست نامگذاري ها- فهرست مطالب.

همانطور كه ملاحظه مي شود، 16 فصل كتاب كليد فولاد بر اساس كاربرد فولادها تقسيم بندي شده اند. در اين ميان، فصل هاي 6، 10 و 16 در برگيرنده اطلاعات فولادهاي غير آلماني و سایر فصول در برگيرنده اطلاعات فولادهای آلمانی می باشند. گروه بندی فولادهای غیر آلمانی در فصول 6، 10 و 16 به ترتيب شبيه به گروه بندي فولادهاي آلماني در فصول 1 تا 5، 7 تا 9 و 11 تا 15 مي باشد. داده هاي فولادهاي آلماني ارائه شده در اين فصول شامل شماره استاندارد DIN آلمان، علامت مشخصه1، تركيب شيميايي، خواص مكانيكي، حرارتي، فيزيكي و كاربردهاي فولادها مي باشد.
فصل 17 به دو بخش a و b تقسيم مي شود. بخش a17 در برگيرنده اطلاعات فولادهاي آلماني است و بر اساس شماره استاندارد DIN آلمان مرتب شده است. داده هاي فولادهاي اين بخش شامل استاندارد DIN آلمان، علامت مشخصه، استاندارد DIN مربوطه، تركيب شيميائي، معادل ISO، نامگذاري و شماره گروه فولاد (شماره فصلي) كه ساير اطلاعات فولاد در آن ارائه شده است، مي باشد.
در بخش b17، كد اختصاري شركت هاي آلماني توليد كننده هر فولاد آلماني در مقابل شماره استاندارد آن فولاد ارائه شده است. بديهي است كه اطلاعات اين بخش نيز بايد بر اساس شماره استاندارد فولادها مرتب شده باشند تا دسترسي به كد اختصاري شركت هاي توليد كننده هر فولاد به راحتي امكان پذير شود.
در اينجا لازم است كه در مورد كد اختصاري شركت هاي توليد كننده فولاد توضيحاتي داده شود. هر شركت توليد كننده فولاد در دنيا، يك كد اختصاري دارد كه تركيبي است از يك يا دو حرف لاتين و يك عدد سه رقمي كه توسط يك خط تيره از هم جدا مي شوند. حروف در سمت چپ خط تيره قرار دارند و نشان دهنده مليت شركت توليد كننده مي باشند. به عنوان مثال حرف D براي شركت هاي آلماني بكاري مي رود. بنابراين شركت D-005 يك شركت آلماني است. عددي كه در سمت راست خط تيره قرار گرفته است، براي تفكيك شركت هاي موجود در يك كشور بكار مي رود و در واقع اين عدد كد داخلي شركت در كشور خود مي باشد. براي دستيابي به ساير اطلاعات شركت هاي توليد كننده آلماني، مي توان از فصل 18 استفاده كرد.
فصل 18 شامل سه قسمت مي باشد. قسمت اول اين فصل به معرفي مشخصات كامل شركت هاي توليد كننده فولاد در آلمان مي پردازد. اين مشخصات عبارتند از كد شركت، نام، آدرس، كد پستي، شماره تلفن، فلكس و تلكس شركت. قسمت دوم آن، به بررسي شكل و شرايط محصولات توليدي توسط هر يك از شركت هاي توليد كننده آلماني مي پردازد. قسمت سوم اين فصل كه حجم عمده آن را تشكيل مي دهد، ليستي است از نامگذاري فولادهاي آلماني كه در مقابل نام هر فولاد، شماره استاندارد، گروه (فصل) و كد عمده ترين توليد كننده فولاد ارائه شده است. اين ليست بر اساس اعداد و حروف الفباي نامگذاري فولادها مرتب شده است. بنابراين با داشتن نامگذاري يك فولاد آلماني، مي توان به ساير مشخصات آن دست پيدا كرد. منظور از نامگذاري در اينجا مي تواند هر يك از سه مورد علامت مشخصه، معادل ISO (ISO ~) يا نامگذاري (Designation) فولاد باشد.
فصل 19 نيز به سه قسمت تقسيم مي شود. قسمت اول اين فصل به معرفي مشخصات شركت هاي توليد كننده فولاد كشورهاي خارجي مي پردازد. اطلاعات اين قسمت، بر اساس كد اختصاري شركت ها مرتب شده است. قسمت دوم اين فصل كه حجم عمده آن را تشكيل مي دهد، ليستي از نامگذاري فولادهاي كشورهاي خارجي است. اين ليست بر اساس حروف الفباي نامگذاري فولادها مرتب شده است. در مقابل نام هر فولاد، صفحه و شماره رديف فولاد و همچنين نام كشور توليد كننده و كد عمده ترين شركت توليد كننده آن نيز ارائه شده است. منظور از نامگذاري فولاد در اينجا، انواع نامگذاري ها در استانداردهاي مختلف كشورهاي خارجي است. قسمت پاياني اين فصل در حقيقت فهرست مطالب كتاب كليد فولاد است.
1-2- نحوه استفاده از كتاب كليد فولاد

بنا بر آنچه كه تاكنون گفته شد، روش هاي دستيابي به اطلاعات كتاب كليد فولاد را مي توان به 8 مورد زير تقسيم بندي نمود:

1-2-1- تعيين مشخصات فولادهاي آلماني بر اساس شماره استاندارد آنها

براي اين منظور، بايد به فصل a17 مراجعه كنيم. از آنجا كه در اين فصل، اطلاعات فولادها بر اساس شماره استاندارد DIN مرتب شده است، فولاد مورد نظر را مي توان به راحتي پيدا كرد. اطلاعاتي از قبيل علامت مشخصه، استاندارد DIN تعريف كننده فولاد، تركيب شيميايي، معادل ISO و نامگذاري فولاد مستقيماً بدست مي آيند. اما اطلاعاتي نظير كاربردها، خواص فيزيكي، مكانيكي و حرارتي فولادها در اين بخش ارائه نشده اند و امكان دسترسي مستقيم به آنها وجود ندارد. بلكه بايد از شماره گروه فولاد كه در ستون آخر اطلاعات اين فصل ارائه شده است، براي دستيابي به اطلاعات مورد نظر استفاده كرد. شماره گروه فولاد، در واقع شماره فصلي است كه اطلاعات اختصاصي فولاد در آن قرار دارد.

چنانچه اطلاعات بدست آمده از فصول مختلف اين كتاب كافي نباشند، بايد به استانداردهاي DIN تعريف كننده فولاد كه شماره هاي آنها در ستون سوم اطلاعات فصل a17 ارائه شده اند مراجعه كنيم. به عنوان مثال در مورد فولاد ST37 با شماره استاندارد 1.0259 به استانداردهاي DIN1629 و DIN1626 ارجاع داده شده است. استاندارد DIN تعريف كننده فولاد، اطلاعاتي راجع به كيفيت فولاد، شكل محصول و خواص آن در وضعيت هاي مختلف ارائه مي دهد. همچنين راجع به چگونگي كنترل كيفيت از لحاظ مواد و ابعاد، طريقه سفارش بر اساس استاندارد و .... اطلاعاتی كاربردي بدست مي دهد. با مراجعه به كتابچه هاي استاندارد DIN آلمان كه چهار جلد آن به آلياژهاي پايه آهن اختصاص داشته و بر اساس شماره هاي استانداردهاي DIN تعريف كننده مرتب شده اند، مي توان به راحتي به استاندارد تعريف كننده فولاد مورد نظر دست يافته و اطلاعات لازم را بدست آورد.

1-2-2- تعيين مشخصات فولادها بر اساس نامگذاري آنها

براي اين منظور از دو بخش 18 و 19 استفاده مي شود. اگر فولاد مورد نظر در كشور آلمان توليد شده باشد، بايد به فصل 18 و در غير اينصورت به فصل 19 مراجعه كنيم.

همان طور كه گفته شد قسمت سوم فصل 18 كه حجم عمده اين فصل را تشكيل مي دهد، ليستي است از نامگذاري فولادهاي آلماني كه در مقابل نام هر فولاد، شماره استاندارد DIN، گروه (فصل) و كد عمده ترين توليد كننده آن ارائه شده است. اين ليست بر اساس اعداد و حروف الفباي نامگذاري فولادها مرتب شده است. بنابراين با در دست داشتن نامگذاري فولاد در استاندارد DIN آلمان، به راحتي مي توان به شماره استاندارد فولاد، گروه و كد عمده ترين توليد كننده فولاد دست يافت. با بدست آوردن شماره استاندارد فولاد، به فصل a17 رجوع كرده و مطابق آنچه كه در روش اول (بخش 1-2-1) گفته شد، ساير مشخصات فولاد را پيدا مي كنيم. همچنين براي دستيابي به اطلاعات اختصاصي فولادها از شماره گروه آن استفاده مي كنيم. شماره گروه فولاد، هم در فصل 18 و هم در فصل a17 ارائه شده است.

در صورتي كه نامگذاري فولاد متعلق به كشورهاي خارجي باشد، بايد به قسمت دوم فصل 19 مراجعه كنيم. در اين قسمت از فصل 19، فولادها بر اساس اعداد و حروف الفباي نامگذاريشان مرتب شده اند و در مقابل نام هر فولاد، شماره صفحه، شماره رديف، نام كشور توليد كننده و همچنين كد اختصاري عمده ترين توليد كننده آن ارائه شده است. بنابراين با در دست داشتن نام فولاد در استاندارد يك كشور خارجي، مي توان با استفاده از شماره صفحه و شماره رديف (كه براي هر يك از فولادهاي خارجي تعريف شده در فصول 6، 10 و 16 ارائه شده است) به اطلاعات فولاد مورد نظر دست يافت.

1-2-3- تعيين مشخصات فولادها بر اساس كاربردهاي آنها

چنانچه بخواهيم فولادي را برا اساس كاربردهاي در نظر گرفته شده براي آن انتخاب كنيم، ابتدا بايد با استفاده از فهرست فصول كتاب، گروه (فصل) فولاد مورد نظر را بدست آوريم. سپس با مراجعه به قسمت مربوط به كاربردهاي فولادهاي معرفي شده در آن فصل، شماره استاندارد فولاد مورد نظر خود را استخراج كنيم. با بدست آوردن شماره استاندارد فولاد مي توانيم به ساير مشخصات فولاد دست پيدا كنيم.

1-2-4- تعيين مشخصات فولادها بر اساس تركيب شيميايي آنها

تعيين مشخصات يك فولاد بر اساس تركيب شيميايي آن به دو صورت امكان پذير است:


1. اگر بتوان گروه آلياژي فولاد را بر اساس تركيب شيميايي آن تعيين نمود، با مراجعه به گروه مربوطه و جستجو در آناليز شيميايي فولادهاي آن گروه مي توان نزديك ترين آلياژ به آلياژ مورد نظر را يافته و ساير مشخصات آن را با توجه به شماره استاندارد آن بدست آورد.

2. اگر بتوان محدوده شماره استاندارد يا علامت مشخصه فولاد را بر اساس تركيب شيميايي آن تعيين كرد، مي توان با استفاده از فصول a17 يا 18 به ساير مشخصات فولاد دست يافت. لازم به ذكر است كه نامگذاري فولادها در استاندارد DIN آلمان تا حدود زيادي با توجه به تركيب شيميايي آنها صورت مي گيرد. براي كسب اطلاعات بيشتر در مورد نامگذاري فولادها در استاندارد DIN آلمان به بخش اول مقاله مندرج در شماره پیشین نشریه مراجعه شود.


1-2-5- تعيين كد اختصاري شركت هاي توليد كننده يك فولاد

چنانچه فولاد مورد نظر در كشور آلمان توليد شده باشد، مي توان با در دست داشتن شماره استاندارد آن به فصل b17 مراجعه كرده و كد اختصاري شركت هاي توليد كننده آن را بدست آورد. اگر به جاي شماره استاندارد فولاد علامت مشخصه آن را داشته باشيم، مي توانيم به قسمت سوم فصل 18مراجعه كنيم. در اين قسمت همان طور كه قبلاً نيز گفته شد در مقابل نام هر فولاد، شماره استاندارد، شماره گروه و كد اختصاري عمده ترين توليد كننده آن ارائه شده است. بنابراين كد اختصاري عمده ترين توليد كننده فولاد مورد نظر به صورت مستقيم بدست مي آيد و براي بدست آوردن كد ساير شركت هاي توليد كننده آن مي توان از شماره استاندارد فولاد استفاده كرد.

اگر فولاد مورد نظر در كشوري غير از آلمان توليد شده باشد، فقط امكان دسترسي به كد اختصاري عمده ترين توليد كننده آن وجود دارد. براي اين منظور بايد به قسمت دوم فصل 19 مراجعه كنيم. در اين قسمت در مقابل نام هر فولاد، شماره صفحه، شماره رديف، نام كشور توليد كننده و كد اختصاري عمده ترين توليد كننده آن ارائه شده است. ولي در هيچ يك از فصول كتاب، كد اختصاري ساير توليد كنندگان فولاد مورد نظر ارائه نشده است. در نتيجه بايد به آنچه كه در فصل 19 ارائه شده است، بسنده كنيم.

1-2-6- تعيين اسم، آدرس و ساير مشخصات شركت هاي توليد كننده

همانطور كه گفته شد، در فصول b17، 18 و 19، براي هر يك از فولادها، فقط كد اختصاري توليد كننده يا توليد كنندگان فولادها ارائه شده اند. گاهي اوقات لازم است كه درباره شركت هاي توليد كننده فولاد اطلاعات بيشتري داشته باشيم. اين اطلاعات را مي توان از فصول 18 و 19 بدست آورد. قسمت اول فصل18 همانطور كه قبلاً نيز بیان شد، مربوط به مشخصات كامل شركت هاي توليد كننده آلماني می شود و قسمت اول فصل 19، مربوط به مشخصات كامل شركت هاي توليد كننده خارجي مي شود. بنابراين با در دست داشتن كد شركت مورد نظر مي توان به اين فصول مراجعه كرده و ساير مشخصات آن شركت را بدست آورد.

1-2-7- تعيين شكل محصولات فولادي و روش توليد آنها در شركت هاي آلماني

در قسمت دوم فصل 18، ليستي ارائه شده است كه با توجه به شكل محصول و روش توليد آن به بررسي توليد يا عدم توليد انواع مختلف فولادها توسط شركت هاي آلماني مي پردازد. اين ليست بر اساس كد اختصاري شركت هاي توليد كننده مرتب شده است. بنابراين با در دست داشتن كد اختصاري شركت توليد كننده فولاد (كه از فصول b17 يا 18 بدست مي آيد) و با توجه به نوع فولاد، شكل محصول و روش توليد آن، مي توان تعيين كرد كه آيا محصول مورد نظر توسط اين شركت توليد مي شود يا خیر.

1-2-8- تعين فولادهاي معادل در استانداردهاي كشورهاي مختلف

در صفحات پاياني سه فصل 6، 10 و 16، ليستي از فولادهاي معادل در استانداردهاي 9 كشور صنعتي ارائه شده است. اين ليست، بر اساس شماره استاندارد فولادهاي معادل در استاندارد DIN آلمان مرتب گردیده است. با استفاده از اين ليست مي توان به تعداد معدودي از فولادهاي معادل در استانداردهاي كشورهاي مختلف دست يافت.

منبع:

1) کتاب کلید فولاد، سی دبلیو وست، ترجمه از واحد پژوهشی فولاد جوان، انتشارات هدی، چاپ اول، 1375