ماریتیغال ( Silybum marianum L. Gaertn )

ماریتیغال ، مریم تیغدار ، خارمریم

نام علمی : Silybum marianum L. Gaertn

نام تیره : Asteraceae

نام انگلیسی : Milk thistle , blessed thistle , white thistle

http://uc-njavan.ir/images/fjig2o8ib6iivpl0j1x.jpg

مشخصات گیاهی :

گیاهی یک یا دو ساله است . دارای ریشه ای ضخیم ، ساقه ای ایستاده ، ضخیم ، ساده یا منشعب به ارتفاع 0/8-1/5 متر و همواره با شاخه هایی به نسبت ضخیم و دارای شیار طولی می باشد که منتهی به یک کپه سبز می شود . برگ ها فاقد دمبرگ ، متناوب ، تیغدار ، بزرگ دارای لکه های سفید در اطراف برگ ، منقسم ، دندانه دار و به رنگ سبز شفاف می باشند . خارهای نازک و ظریف و زردرنگ در رأس دندانه های برگ این گیاه قرار دارند . برگ های پایین در قاعده باریک شده به ابعاد 12*30 سانتیمتر ، چند بخشی با بخش های دندانه دار و برگ های بالایی بسیار کوچک ، گوشوارک دار و ساقه آغوش می باشند. در نوک شاخه های این گیاه گل های صورتی - بنفش و بعضی دارای گل های سفیدرنگ ، مجتمع در کپه های کاپیتول انتهایی و خاردار به قطر 5-8 سانتیمتر ، کروی با قاعده محدب ، براکته های گریبان بزرگ ، سبز چرمی ، مژک دار و خاردار ، هر یک منتهی به یک زائده پهن سر نیزه ای می باشد .

گل ها بین ماه های اردیبهشت تا مرداد ظاهر می شوند . میوه ی فندقه به رنگ قهوه ای تیره و دارای لکه هایی زردرنگ می باشد . طول آنها 7-6 میلیمتر ، تخم مرغی ، فشرده دارای سطح صاف با ناف قاعده ای منتهی به تارهایی با ظاهر دندانه دار است .


قسمت مورد استفاده :

از نظر دارویی میوه ، دانه و گل این گیاه از قسمت های دیگر آن باارزش تر می باشد . غنچه های این گیاه را پس از رسیدن کامل جمع آوری می کنند سپس خشک نموده و دانه ها را از آن جدا و تمیز می نمایند


پراکنش :

در ایران نواحی شمال : گنبد کاووس ، کلاردشت ، بابل . در غرب : آذربایجان ، کرمانشاه ، لرستان . در جنوب : فارس ، کازرون ، بوشهر ، برازجان ، خوزستان و رامهرمز .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

خواص درمانی :


ماریتیغال برای مداوا و ترمیم بافت آسیب دیده ی کبد ، ناراحتی های کیسه ی صفرا و دفع رسوبات و سنگ های صفراوی و رفع دردهای مربوط به طحال به کار می رود . هم چنین از دانه های این گیاه در کنترل خونریزی ، درمان یرقان ، سیروز کبدی ، تورم کبد و نارسایی اعمالی کبد استفاده می شود، در صنعت نیز از این دانه ها داروهایی بنام لگالون ، دوراسیلی و هگریمارین به منظور معالجه بیماری های کبدی مانند سیروز کبدی و مسمومیت های کبدی تهیه می شود .

سیلیمارین که در ماده ی مؤثره ی این گیاه وجود دارد کبد را در برابر عفونت هایی نظیر یرقان ویروسی محافظت کرده و اثرات سمی فالوئیدین ، آماتوکسین ، اتیل الکل ، ترت-بوتیل هیدروپراکسید ، آلفا آمانتین و تیو استامید را بر روی کبد خنثی می کند . هم چنین از اکسید شدن چربی ها در کبد جلوگیری کرده و برای درمان اختلالات روده ای و معده ای که ناشی از بیماری های کبدی هستند می توان از سیلیمارین استفاده کرد . سیلی بین هم که جزء ماده ی مؤثره ی این گیاه می باشد اثرات سمی استامینوفن را بر روی کبد خنثی می کند ، زیرا مصرف زیاد استامینوفن باعث کاهش گلوتاتیون و در نتیجه پراکسیده شدن چربی ها می شود . همین طور سیلی بین از تجزیه ی گلبول های قرمز خون و پراکسیده شدن چربی بر سطح آن ها که ناشی از وجود فنیل هیدرازین در خون می باشد جلوگیری می کند .

سیلیمارین از اثرات سمی تتراکلریدکربن و گالاکتوز آمین بر روی سلول های کبد ممانعت می کند . سیلی بین به ساختن پروتئین در کبد کمک می کند و این ناشی از تأثیر سیلی بین بر روی آ-پلیمراز سلول های کبد است .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

ترکیبات شیمیایی :

ماده ی مؤثره ی میوه های ماریتیغال از نوع فلاونوئیدها می باشد . به سه فلاونوئید سیلی بین ، سیلی دیانین و سیلی کریستین موجود در ماریتیغال سیلیمارین می گویند که به طور کامل زرد رنگ است . این ماده که از متابولیسم ایندول استیک اسید جلوگیری می کند دارای فرمول c₂₅h₂₂o₁₀ و به وزن مولکولی 482/43 می باشد . مکان سیلیمارین در دیواره های میوه ماریتیغال می باشد و قسمت های رویشی نیز دارای مقدار کمی ( کمتر از 0/01 درصد ) سیلیمارین است .

سیلی بین ترکیب اصلی سیلیمارین یک بنزو دی اکسان می باشد . سلی دیانین یک اکساتری سیلکودسن می باشد که از قرار گرفتن الکل کانیفریل بر روی بنزوکوئینون ( مشتق از تاکزیفولین ) به وجود می آید . سیلی کریستین یک دی هیدرو بنزو فورانیک است . تحقیقات اخیر نشان داده است که ایزومر سیلی بین نسبت به دو ایزومر دیگر یعنی سیلی دیانین و سیلی کریستین ، ترکیب مؤثرتری در درمان بیماری های کبدی دارد .

در میوه ی ماریتیغال علاوه بر سه ترکیب فوق ، ترکیبات دیگری نیز وجود دارد . میوه های واریته ی گل سفید ماریتیغال فاقد سیلی بین ، سیلی دیانین و سیلی کریستین می باشد ولی دارای سیلاندرین ، سیلی مونین و 3-دی اکسی سیلی کریستین هستند . این مواد نیز اثرات ضد مسمومیت کبدی دارند . پیش ماده ی این ترکیبات ، نارین ژنین ، اریودیکتیول ، آپیژنین و کریزوریول می باشند . در میوه های ماریتیغال هم چنین بتاین هیدروکلراید و اسید آمینه های سیستئین ، گلیسین ، گلوتامیک اسید ، آمینو بوتریک اسید ، لوسین و تیرامین وجود دارند .

تیرامین ( تیروزامین ، اوته رامین ، توکوزین و سیستوژن ) به فرمول c₁₈h₁₁no و به وزن مولکولی 137/18 است . تیرامین که از تیروزین ، بر اثر جدا کردن کربوکسیل از آن به دست می آید در دانه های گیاه ماریتیغال وجود دارد . تیرامین ، به حالت متبلور در بنزن یا الکل به دست می آید . در گرمای 164-165 درجه ذوب می شود و در بنزن و گزیلن نیز به مقدار کم حل می شود .

مواد تلخ ، رزین ها و 25-30 درصد اسید چرب نیز در میوه های ماریتیغال وجود دارند که اجزای ترکیبی آن، 50-60 درصد اسید لینولئیک و 20-35 درصد اسید اولئیک می باشد .

در قسمت های رویشی گیاه مواد کامپفرول 3-سولفات ، آپیژنین 4-7-دی گلوکوزید ، کامپفرول 7-گلوکوزید ، لوتئولین 7-گلوکوزید ، آپیژنین 7-گلوکوزید ، لوتئولین ، آپیژنین و کنی سین یافت می شود .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

عوامل اکولوژیک :

اثر نور :

ماریتیغال نور آفتاب را دوست دارد و در مناطق پر نور و آفتابی رشد مطلوبی دارد و چنان چه در فاصله ی ردیف های 50 سانتیمتری کشت گردد ، مقدار فلاونوئید ها و روغن بذر آن افزایش می یابد .

اثر دما :

ماریتیغال در آب و هوای گرم به خوبی رشد می کند ، به یخبندان نیز حساس است و آب و هوای سرد و بارانی رشد و نمو آن را به تأخیر می اندازد . در مناطق گرم این گیاه را می توان به عنوان یک محصول پائیزه و آن را در اواخر تابستان کشت کرد .

Mel nikovat. M طی آزمایش هایی نتیجه گرفت که حداقل و حداکثر دما برای جوانه زدن بذرهای ماریتیغال 35-10 درجه سانتیگراد و اپتیمم آن 25-20 درجه سانتیگراد می باشد .

اثر رطوبت :

ماریتیغال نیاز آبی کمی دارد و باید در خاک هایی که دارای زهکش مناسب می باشند کشت گردد . بدین لحاظ برگرداندن خاک بین ردیف های کشت باعث افزایش عملکرد می گردد .

اثر خاک :

این گیاه در خاک های نیمه حاصل خیز با PH حدود 6/6 و EC حدود 2500 میکروموس قابل کشت می باشد .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

تاریخ کاشت :

ماریتیغال در مناطق گرمسیری که خطر یخ زدگی وجود ندارد به صورت یک محصول پاییزه از اواسط مرداد تا اواسط مهرماه کاشته می شود . در مناطق سردسیر به عنوان محصول بهاره از اواسط اسفند تا اواسط فروردین ماه کاشته می شود و در ایران این گیاه اغلب به عنوان محصول بهاره کشت می گردد .

ماریتیغال به شدت به زمان کشت حساس است و حتی تأخیر چند روزه در کاشت سبب عدم ساقه دهی و تشکیل میوه می شود . در صورت دیر کردن ، فصل رویش کوتاه خواهد شد و عملکرد کاهش می یابد .


آماده سازی زمین :

کاشت گیاه ماریتیغال به وسیله ی کشت مستقیم بذر در زمین اصلی صورت می گیرد این کار توسط ردیف کار غلات در عمق 2-3 سانتیمتری در زمین اصلی انجام میشود . پس از کاشت باید زمین را غلطک زد و آبیاری مناسبی کرد . بذرها حدود 8-10 روز بعد از کاشت سبز می شوند . جهت اماده سازی قبل از کاشت بهاره ، باید زمین را در فصل پاییز شخم عمیق زد و پس از افزودن کودهای مورد نیاز تسطیح نمود .


مقدار بذر :

مقدار بذر مصرفی برای این گیاه بسته به مقدار خلوص بذر حدود 12 تا 14 کیلوگرم در هکتار می باشد . تراکم بوته ماریتیغال بستگی به عوامل اقلیمی گوناگونی از قبیل : نوع خاک ، رطوبت هوا و درجه ی هوای محیط دارد . به طوری که کاهش تراکم ، مقدار بذر را در هر گیاه افزایش می دهد ولی از مقدار عملکرد می کاهد . هم چنین افزایش تراکم باعث می شود که هر بوته به سرعت فاصله ردیف را پر کرده و از رشد علف های هرز جلوگیری نماید .

با توجه به تحقیقات صورت گرفته ، جهت افزایش عملکرد مناسب ترین ردیف کاشت 60-50 سانتیمتر و 20-30 سانتیمتر فاصله ی هر گیاه از هم می باشد .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

تناوب زراعی :

این گیاه را می توان حداکثر تا مدت 3 سال در یک زمین کشت نمود و بهترین تناوب برای این گیاه با گیاهان وجینی می باشد زیرا آن ها فرصت کافی جهت آماده سازی زمین را به این گیاه می دهند


کوددهی و عناصر غذایی :

به منظور تأمین مواد غذایی و حاصلخیزی خاک و در نتیجه عملکرد بهتر میوه و گل این گیاه ، که باعث افزایش مقدار سیلیمارین و سیلی بین در هکتار می شود افزودن 50 کیلوگرم در هکتار اکسید فسفر و 100 کیلوگرم در هکتار اکسید پتاس در فصل پاییز هنگام آماده سازی خاک جهت کشت بهاره پیشنهاد می شود . هم چنین میزان 50 کیلوگرم ازت به صورت سرک در فصل بهار باعث افزایش عملکرد می گردد .


آبیاری :

ماریتیغال به آب کمی نیاز دارد ، در خاک هایی که دارای زهکشی مناسب هستند و آب در اطراف ریشه آن تجمع نمی کند بهتر رشد می کند اما باید آب کافی در اختیار داشته باشد .


علف های هرز :

این گیاه نیاز به وجین علف های هرز دارد به طوری که وقتی ارتفاع این گیاه به 30 سانتیمتر رسید باید علف های هرز را وجین کرد و حدود یک ماه بعد نیز باید این کار تکرار گردد . بعد از این زمان گیاه با رشد خود با علف های هرز رقابت کرده و باعث از بین رفتن آن ها می گردد . اما در صورت ازدیاد علف های هرز می توان از علف کش های فلوبالکس و اولترف قبل از کاشت و از علف کش بوویلان پس از کاشت و قبل از رویش گیاه استفاده کرد .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده

آفات و بیماری :

مهم ترین آفت این گیاه سرخرطومی گرده خوار است که با آفت کش دیازینون ، مالاتیون یا وفاتوکس می توان با آن مقابله کرد .

بیماری شایع این گیاه ، سفیدک سطحی می باشد که با قارچ کش بنومیل یا آفاگون یا تریفمین می توان با آن مبارزه کرد .


زمان برداشت :

طول دوره رشد گیاه ماریتیغال حدود 120 روز است . در کشت بهاره زمان برداشت اواسط تابستان ( اواخر تیر تا اوایل مرداد ) هنگامی که بیشتر گریبانه های کناری کاپیتول ساقه اولیه خشک شده ، وسط گل آذین شروع به سفید شدن می کند و رنگ میوه ها قهوه ای براق می شوند است . برداشت با دست فقط برای سطوح کوچک توصیه می شود و در مزارع بزرگ برداشت با کمباین غلات صورت می گیرد و باید تیغه ی برش کمباین را بالا آورد تا مقدار کمتری از قسمت رویشی گیاه بریده شود . در زمان برداشت به وسیله ی کمباین باید رطوبت ماریتیغال 65-75% باشد تا از اتلاف میوه جلوگیری شود .


نگهداری محصول :

میوه این گیاه پس از غربال کردن باید در گونی های بهداشتی در جای خشک و تمیز نگهداری شود .


عملکرد :

عملکرد میوه های ماریتیغال بسیار متفاوت است و بستگی به شرایط اقلیمی محل رویش ، واریته ی گیاه و نحوه ی برداشت محصول داشته و بین 1-2/5 تن در هکتار می باشد .

منبع اصول کاشت و پرورش گیاهان دارویی
نوشته
دکتر فرهنگ مراقبی
مهندس آرتیکاس اعتمادزاده