فعالیتهای تسهیل کننده مهارتهای گفتار و زبان (ویژه والدین)
مقدمه: در این دوره از زمان کسی نمی‌تواند اهمیت زبان را ناجیز بشمارد. درحقیقت ما از طریق رادیو، تلویزیون، بلندگوهای اماکن عمومی، و غیره با گفتار احاطه شده‌ایم. گفتار در همه جا مورد استفاده است. بنابر اینجای تعجب نیست که والدین این همه بر وضعیت گفتار کودکانشان تاکید دارند و به همین دلیل است که کوچک‌ترین تاخیری در گفتار موجب نگرانی شدید والدین می‌شود. پس کودکانی که مشکل گفتاری دارند احتیاج به کمکهای اضافه‌تر و سریعتری دارند. همهٔ بچه‌ها بالاخره یک زمانی باید صحبت کردن را بیاموزند و بهترین موقع زمانی است کهطفل هنوز روی زانوهای مادرش می‌نشیند. مادر اولین معلم کودک است. براستی که مادران شایسته‌ترین افراد برای آموزش گفتار به فرزندانشان هستند، با اینحال آموزش سخن گفتن به کودکانی که تاخیر یا مشکل گفتاری دارند کار ساده‌ای نیست. برای کمک به آن‌ها پدر و مادر باید بدانند که یادگیری زبان مستلزم چه چیزهایی است و اینکه زبان چیزی بیشتر از توانایی صحبت کردن است. زبان مستلزم چه چیزهایی است؟ ۱. ما از گفتار جهت انتقال معنا و مقصود و گرفتن نتیجه استفاده می‌کنیم. تلاش برای آموزش یک روش «صحبت کردن طوطی وار» به کودک کاری بسیار عبث خواهد بود. ۲. درک کردن پیش از صحبت کردن بوجود می‌آید. به عنوان یک قانون کودک بیشتر از آنکه بیان می‌کند درک می‌کند، بنابراین وقتی زبان را به کودکی می‌آموزیم باید سعی کنیم درک او رشد پیدا کند. ۳. زبان چیزی فرا‌تر از کلمه هاست. ما باید بیاموزیم که چطور کلمه‌ها را کنار هم بچینیم و جمله بسازیم. این کار مشکلی است، اما وقتی کودک آنرا یاد گرفت، می‌تواند خواسته‌هایش را بسیار راحت‌تر بیان کند. ۴. تصور اینکه فکر کردن بدون زبان وجود داشته باشد، مشکل است. در حقیقت ما اغلب «با صدای بلند فکر می‌کنیم». استفاده از کلمات برای نامیدن اشیا در بخاطر آوردن آن‌ها به ما کمک می‌کند. زبان همچنین به ما کمک می‌کند که به اعمال روزانه خودمان نظم بدهیم و بطور منطقی فکر کنیم. ۵. زبان حتی کمک می‌کند که آنچه بر ما می‌گذرد را نشان دهیم. زبان به کودک کمک می‌کند روی عملی که انجام می‌دهد، متمرکز شود. ۶. از طریق زبان کودک یاد می‌گیرد که با اطرافیانش ارتباط برقرار کند و مورد قبول آن‌ها واقع شود. آن‌ها می‌آموزند گوش بدهند و بموقع در مقابل آن صحبت کنند. ۷. کودکان می‌توانند از زبان جهت بیان احساسات و درد‌هایشان استفاده کنند. زمانیکه بتوان این‌ها را با دیگری در میان گذاشت، از ناراحتی و عجز بیشتر جلوگیری می‌شود. ۸. وقتی کودک شروع به صحبت کردن بصورت جمله نمود، یادگیری زبان متوقف نمی‌شود. هر عمل جدیدی که کودک می‌آموزد یک سری کلمات جدید به آموخته‌های قبلی او اضافه می‌شود. زبان در تمام یادگیریهای دیگر کودک دخالت می‌کند. همانطوریکه کودک نمی‌تواند قبل از خزیدن و راه رفتن بدود، در مورد گفتار هم او نمی‌تواند بدون کسب مهارتهای مقدماتی حرف زدن را بیاموزد.
زیربنای زبان: این‌ها مهارتهایی هستند که هر کودکی قبل از اینکه بتواند صحبت کند باید بیاموزد: ۱. صداها- کودک باید قادر باشد صداهای مختلفی را تولید کند و صدایش را بطور آهنگین بالا و پایین ببرد. ۲. شنوایی- شنوایی برای زبان آموزی ضروری است. کودک باید بتواند صدا را بشنود، آنرا تعیین کند و به آنهایی که مهم هستند توجه کند و بقیه را نادیده بگیرد. ۳. تقلید- کودک باید بتواند اعمال را کپی کند، مخصوصا صداها و الگوهای صوتی را. ۴. تخیل- کودک باید از تخیلش استفاده کند. این نشان می‌دهد که آن‌ها شروع کرده‌اند به ساختن تصاویر ذهنی در غیاب اشیا. ۵. شناسایی اشیا- قبل از اینکه کودک قادربه نام گذاری اشیا باشد، باید بتواند اشیا آشنا را حتی در یک حالت یا زمینه نا‌آشنا بشناسد. زمانیکه کودک شروع به جستجوی اسباب بازیهای پنهانش می‌کند، ثابت می‌کند که می‌تواند این عمل را انجام دهد. وقتی کودک نشان دهد که در این مهارت‌ها تسلط یافته، شما آنگاه می‌توانید فعالیتتان را روی رشد زبان متمرکز کنید. چرا مادر در بهترین موقعیت برای کمک به کودک است؟ برخی والدین برای کمک به فرزندشان که تاخیر گفتار دارد، بدنبال یک کار‌شناس می‌روند. اما حتی اگر موفق به جلب کمک یک کار‌شناس شوند، تعداد ساعات بسیار محدودی می‌توانند از آن بهره‌مند شوند و برای بقیه ساعات باز مادر می‌ماند و فرزندش. بی‌تردید مادر اولین معلم کودک برای آموزش زبان است. البته این به این معنا نیست که پدر، خواهر و برادر و حتی پدر بزرگ و مادر بزرگ نقشی در این امر ندارند ولی رشد زبان کودک به هیچ کس دیگری به اندازه مادر وابسته نیست. به علل بسیار زیاد مادر شخص ایده آلی برای کمک است: • ارتباط ویژه‌ای بین مادر و کودک برقرار است. این مادر است که بهتر از هرکسی تغییرات خلق و خوی کودک را متوجه می‌شود و خودش را با تطبیق می‌دهد. این رابطه درست از لحظه تولد آغاز می‌شود و هیچ کس دیگری نمی‌تواند واقعا جای مادر را بگیرد. • کودک از کسی که بیشتر وقتش را با او می‌گذراند خیلی بهتر یاد می‌گیرد. مادر شخص ایده آلی است، نه فقط به دلیل اینکه وقت زیادی را با کودک می‌گذراند بلکه بخاطر استفاده از جملات و لحن صحبت ثابت و یکنواخت. در این حالت کودک خیلی کمتر گیج می‌شود تا زمانیکه بخواهد از چندین فرد مختلف یاد بگیرد. بعلاوه کودک صحبت کردن را از بزرگسالان بهتر یاد می‌گیرد تا از کودکان دیگر.
• مادر در حین اینکه به کودک غذا می‌دهد، او را می‌شوید و به او لباس می‌پوشاند، مدت زمانی را با کودک می‌گذراند. این فعالیتهای مراقبتی فرصتهای ایده آلی هستند برای صحبت کردن با کودک و ارائه جملاتی که بعد‌ها برای کودک معنی دار و با ارزش می‌شوند. • گفتیم که کودک یاد گرفتن را از روی زانوهای مادرش شروع می‌کند. این موضوع در مورد یاد گرفتن گفتار و زبان مصداق بیشتری دارد، حقیقتا کودک صحبت کردن را روی زانوهای مادرش یاد می‌گیرد. در این موقعیت کودک بهتر می‌تواند چیزهایی که مادرش می‌گوید را از سایر صداها جدا کند. می‌تواند بهتر لبهای مادرش را ببیند و نگاهش را تعقیب کند. این به کودک کمک می‌کند که بفهمد صداها چه معنایی دارند. برخی والدین احساس می‌کنند که اطلاعات کافی برای تعلیم دادن به فرزندشان را ندارند. این جزوه تعلیمات کافی را در اختیار آن‌ها می‌گذارد. بهتر است والدین به کمک متخصصین اکتفا نکنند و خودشان کار را شروع کنند. نکاتی که والدین باید بخاطر بسپارند: در اینجا راههایی پیشنهاد می‌شود که بیشترین تاثیر را در آموزش زبان به فرزندتان دارند. یک مسئله‌ای که زیاد بر آن تاکید می‌شود این است که یادگیری زبان وقت بسیار زیادی لازم دارد. حتی اگر پیشرفتی صورت نمی‌گیرد یا پیشرفت کم است، شما باید استقامت داشته باشید. این رمز موفقیت است و بزودی نتایج کار را خواهید دید. گرچه بازی‌ها موثر خواهند بود، اما نکاتی هست که باید همیشه در ذهن داشته باشید: ۱. آموزش را برای کودک لذتبخش کنید- سعی کنید بفهمید که کودک از چه چیزی مخصوصا خوشش می‌آید و از آن به عنوان پاداش در برابر کارهایی که مایلید انجام دهد استفاده کنید. این‌ها ممکن است شامل خوردنی‌ها یا نوشیدنی‌ها باشد (بستنی، سیب، پنیر، آبمیوه...) یا حتی استفاده از ضبط صوت و ضبط کردن صداها در حین بازی و فعالیت می‌تواند یک وسیله تشویق باشد. از اینکه بازی‌ها بصورت تمرین یا کار دربیاید اجتناب کنید چون در اینصورت ممکن است نتایج مطلوبی برای کودک بجا بگذارد. ۲. وضعیت را کنترل کنید- اگر می‌خواهید چیزهای جدیدی به کودکتان یاد دهید ضروریست که کنترل داشته باشید و کودک کاری را انجام دهد که شما می‌خواهید. اگر اینطور نبود او را نادیده بگیرید، چاپلوسیش را نکنید. بهترین کار این است که چیزی نگویید و به فعالیت خود ادامه دهید. اگر کودک به بدرفتاری خود ادامه داد اتاق را ترک کنید و بعد دوباره برگردید. اگربازهم بد رفتاری را ادامه داد کار را به روز دیگری موکول کنید. معمولا کودک بسرعت به این روش پاسخ می‌دهد. ۳. به گفتار خودتان توجه کنید- ما اغلب بدون اینکه متوجه باشیم خودمان یادگیری گفتار را برای کودک مشکل می‌کنیم به این علت که خودمان درست صحبت نمی‌کنیم. از موارد زیر اجتناب کنید: • زیاد صحبت کردن- چون موجب می‌شود که کودک فرصتی برای صحبت کردن پیدا نکند. • زیاد سوال کردن- به این ترتیب شما چیزی در اختیار کودک نمی‌گذارید. از پرسیدن «این چیه؟»، «اون چیه؟» کودک چیزی نمی‌آموزد. • استفاده از گفتار پیچیده- بکار بردن یک دوجین کلمه وقتی که می‌خواهید فقط یک کلمه را به کودک بیاموزید• صحبت کردن بدون انجام دادن کاری- اگر قرار است کودک کلمات را بیاموزدباید عمل آن‌ها را هم ببیند. شما باید کاملا به او نشان دهید که در مورد چه چیز صحبت می‌کنید. بطور خلاصه اعمال برای کودک با معنی‌تر از کلمات هستند. • در کار منظم باشید- در هر روز یک وقت ویژه‌ای را برای بازی با کودک اختصاص دهید. مدت زمان بازی از یک کودک به کودک دیگر فرق می‌کند، اما بهتر است شما از یک مدت زمان کوتاه شروع کنید (مثلا «دو یا سه دقیقه) و بتدریج وقت را بیافزایید. • یک فرصت طلب باشید- از مدت زمانی که می‌توانید بیشترین همکاری را از کودک دریافت کنید استفاده کنید. زمانی که کودک سرحال و پذیراست از هر فرصتی که در طول روز دست می‌دهد استفاده کنید و در کنار فرزندتان به صحبت مشغول شوید. • انحصارا روی موضوعی که کار می‌کنید متمرکز شوید- هربار روی یک موضوع تمرکز کنید و قبل از انتخاب موضوع جدید تمرین کافی روی آن موضوع انجام دهید. برای مثال وقتی که روی بازیهای صداسازی تمرین می‌کنید هربار باید فقط یک صدا را انتخاب کنید. • هدفهای کوچک انتخاب کنید- هربار قبل از اینکه موضوع جدیدی را شروع کنید روی یک موردی که کودک می‌داند تمرین کنید. هربار فقط یک تغییر کوچک اضافه کنید. با قدمهای کوچک جلو بروید بجای اینکه بپرید. • بازی‌ها را خیلی زود رها نکنید- کودک باید به بازی عادت کند پس آنرا رها نکنید حتی اگر به نظر می‌رسد مفید نبوده است. اگر کودک بر یک بازی مسلط شد، باز هم به تمرین در آن ادامه دهید. • ثبت پیشرفتها- برای آنکه وضعیت قبلی کودک فراموش نشود و بهتر متوجه پیشرفتهای او بشوید لازم است که از تمرینات کودک گزارشاتی تهیه کنید. با مرور این گزارشات بیشتر تشویق می‌شوید. بالاخره همچنانکه با کودک بازی می‌کنید فکر کنید که آیا بازی دیگری هست که برای برآوردن منظور شما بهتر از این بازی باشد. بازیهایی که در اینجا مطرح شده برای همه والدین است اما اغلب بهترین بازی‌ها آنهایی هستند که برای هر کودکی مطابق خودش طرح می‌شوند. همیشه در این فکر باشید که چطور بازی‌ها را برای فرزند خودتان مناسب‌تر کنید. این بخش برای کمک به کودکانی طرح شده که هنوز حرف زدن را شروع نکرده‌اند. آن‌ها باید مهارتهایی را بیاموزند که زیر بنای زبان هستند: • در اولین قسمت شرح داده شده که چطور باید کودک را به «صداسازی» تشویق کرد و او را به تمرین دادن اندامهای گفتاریش واداشت. • قسمت دوم مربوط به «گوش دادن» است. کمک به کودک که صداهای مختلف را گوش کند و بتواند به صدای شما گوش دهد بدون اینکه سایر صداها ذهن او را مشغول کنند.
• قسمت سوم «تقلید» است. کودک باید بتواند رفتار بزرگتر‌ها را تقلید کندتا بتواند زبان خانواده‌اش را یاد بگیرد. • تا زمانیکه کودک اشیا و مردم را نشناسد نمی‌توان انتظار داشت آن‌ها را بنامد. در قسمت چهارم گفته می‌شود که چطور باید در این «تشخیص» به کودک کمک کرد. • قسمت پنجم مربوط است به «وانمود کردن». فقط وقتی که کودک شروع می‌کند به بازی تخیلی ما می‌توانیم مطمئن باشیم که او می‌تواند تصویر ذهنی بسازد و این موضوع برای رشد گفتار ضروری است. • آخرین قسمت (شماره شش) مربوط به «ارتباط» است. قبل از اآنکه کودک اولین کلمه را بگوید شما می‌توانید به اودر ارتباط برقرار کردن کمک کنید تا چیزی را که می‌خواهد بیان کند و منظور شما را درک کند. «این بخش برای والدینی تهیه شده که فرزندشان دچار تاخیر شدید گفتار استبازی‌ها: می‌توان از مشاهده بازیهای سنتی کودکان ایده‌های جالبی برای تقلید کردن گرفت. یکی از این بازی‌ها بازی آسیاب است که یک نفر رهبری بازی را بر عهده می‌گیرد و سایر بچه‌ها اعمالی که او می‌گوید و انجام می‌دهد را تقلید می‌کنند،» آسیاب بشین «و غیره که با آهنگ خاص آن خوانده می‌شوند.
بازیهای دیگری هم هستند که در آن‌ها از تقلید استفاده شده است و برای برانگیختن کودک شیوه‌های مفیدی هستند. یا می‌توانید بازی‌ها را خودتان طراحی کنید، مثلا» جلوی کودک بایستید و حرکات ساده‌ای انجام دهید و بگویید: «اینکار را بکن» مثلا خم شوید یا دستتان را روی سرتان بگذارید و بعد هربار کار را کمی مشکل‌تر کنید. بعد‌ها این بازی‌ها را گسترده‌تر کنید و صداها را نیز در بازی در بیاورید. مثلا «شما یک صدایی را بگویید و کودک تقلید کند (میو-میو، بع-بع و غیره). در یک مرحله جلو‌تر، اینکار را با یک عملی که سمبل آن حیوان خاص است، ترکیب کنید. مثلا» در حالیکه می‌گویید کواک-کواک، دست‌هایتان را مانند اردک حرکت دهید. مفید است که با فرزندتان بازی کنید و کارهایی برای تقلید کردن به او نشان دهید. برای مثال به او نشان دهید که چطور می‌تواند با اسباب بازی‌هایش بازی کند. مثلا یک ماشین اسباب بازی را روی زمین بکشد تا صدای موتورش به گوش برسد، یا تکان دادن و خواباندن عروسک و کارهای دیگر.
در آغاز ممکن است لازم باشد دستهای او را بگیرید و او را به انجام آن عمل وادارید. مثلا دست‌هایش را روی ماشین بگذارید در حالیکه مشغول جلو و عقب کردن آن هستید. همچنین خوب است که دو اسباب بازی مشابه داشته باشید که او بتواند همان کاری را که شما انجام می‌دهید در همان زمان انجام دهد، نه اینکه مجبور باشد صبر کند تا شما آن کار را تمام کنید و بعد او انجام دهد. کارهای خانه: به او اجازه دهید از کارهایی که شما در خانه انجام می‌دهید تقلید کند (گردگیری و کارهای دیگر). یک وسیله گردگیری یا یک جارو به او اختصاص دهید. وقتی کاری را انجام می‌دهید، اجازه دهید او هم سعی خودش را بکند. مثلا «چرخاندن درب بطری و باز کردن آن یا چیدن سفره غذا. آینه‌ها:
بچه‌ها می‌توانند چیزهای زیادی از نگاه کردن خودشان در آینه بیاموزند و بخصوص می‌توانند حرکات دهانشان را در آینه رویت کنند. ایده آل است که آینه بزرگ باشد و در سطح زمین به دیوار ثابت شده باشد تا کودک بتواند به راحتی جلوی آن بنشیند یا حتی دراز بکشد. سوراخی روی دیوار:
یک مقوای بزرگ که رویش یک سوراخ است و چند عدد شیئ کوچک می‌تواند یک وسیله‌ای برای تشویق صداسازی‌های کودک باشد. احتمالا» فرزندتان بدون اینکه احتیاج به تشویق داشته باشد اشیا را به داخل سوراخ خواهد انداخت. برای این بازی شما در یک طرف مقوا بنشینید و کودک در سوی دیگر. وقتی که او یک شیئ را از سوراخ بیرون می‌اندازد شما دوباره آن را به طرف کودک بیاندازید. اینکار فقط با یک اسباب بازی انجام دهید تا کودک مفهوم بازی را درک کند. از این به بعد وقتی یک اسباب بازی را از سوراخ انداخت، باید آنقدر صبر کنید تا یک چیزی بگوید و بعد شما اسباب بازی را دوباره بطرف او بیاندازید. حتی می‌توانید با نشان دادن اسباب بازی از داخل سوراخ او را برانگیزید. باید بلا فاصله بعد از اینکه چیزی گفت اسباب بازی را از سوراخ به داخل بیاندازید. بعد از این مرحله فقط در صورتی اسباب بازی را بطرفش بر گردانید که از کلمات شما تقلید کند. مثلا بگویید «توپ» و اگر گفت «تو» از او قبول کنید. اگر این را هم توانست انجام دهد کار را مشکل‌تر کنید و از او بخواهید کلمه را درست مثل شما بگوید. البته در هر مرحله فرصت کافی و تمرینات لازم را به کودک بدهید.
تمرین دهان و لب‌ها:
برای صحبت کردن ما باید بتوانیم حرکات لب‌ها و زبان و فک‌ها را کنترل کنیم. جویدن:
تمرینات مربوط به جویدن (بیسکویت، هویج، سیب و دیگر چیزهای جامد) به مکانیسم گفتار کمک می‌کند. چون ما برای صحبت کردن درست مثل جویدن از حرکات فک‌ها، لب‌ها و زبان استفاده می‌کنیم. واقعا «خارج کردن غذا از بین دندان‌ها بوسیله زبان بهترین تمرین است برای حرکات ظریف زبان که لازمه گفتار هستند. فوت کردن و مکیدن:
این اعمال برای حرکات لب‌ها و کام مفید هستند. کودک از فوت کردن برای درست کردن حباب لذت می‌برد. همچنین می‌تواند از نی برای نوشیدن استفاده کند. بعضی کودکان دوست دارند شمع را خاموش کنند. می‌توانید با یک پر سبک یا یک توپ پینگ پنگ بازی کنید. آن را از یک طرف میز به طرف دیگر فوت کنید و درهمین حال صدای/ف/ را تولید کنید. (ف-ف-ف-ف-ف-ف) بعد نوبت اوست که آن را به شما برگرداند. می‌توانید از یک نی برای فوت کردن آن استفاده کنیدو آنرا به بازی فوتبال تبدیل کنید. از روشهای مختلفی می‌توانید برای تولید صدا استفاده کنید. مثلا» با یکدیگر صدای حیوانات را همراه با حرکات آن‌ها تقلید کنید، هنگام باز کردن در نوشابه با هم صدای انفجاری آن را تولید کنید، یا می‌توانید با یک قوطی کبریت یک قطار بسازید. دور اتاق آن را حرکت دهید و صدای قطار درآورید (هو هو چه چه) بجه را تشویق کنید وقتی خودش قطار را حرکت می‌دهد همان صدا را در بیاورد. تقلید صداها:
در اینجا بازیهایی مطرح شده که بخصوص برای تقلید صداها مفید است. یک خوراکی که فرزندتان خیلی دوست دارد را انتخاب کنید (مثل ژله، بستنی یا هرچیز دیگری که به جویدن زیادی احتیاج نداشته باشد). بعد اینکار را باید انجام بدهید: ۱. شما و فرزندتان در دو طرف روبروی یکدیگر بنشینید. برای اینکه مفهوم کار‌ها را درک کند، وقتی به صورت شما نگاه کرد یک قسمت کوچکی از خوراکی را به او بدهید. ۲. یکی از الگوهای صدایی فرزندتان را تقلید کنید، این صدایی باشد که قبلا کودک می‌دانسته و بیان می‌کرده فرضا (ما-ما) یا (با-با) یا (دا-دا) و فقط در صورتی به کودک پاداش دهید که هم به شما نگاه کند و هم آن صدا را تولید کند. در شروع کار لازم نیست که صدا را عینا «مثل شما تولید کند. هر صدایی که تولید کرد از او قبول کنید و پاداش را بدهید. اگر گریه کرد یا رفتار غلطی داشت به او پاداش ندهید، فقط آن را نادیده بگیرید. ۳. وقتی کودک بطور منظم در پاسخ به الگوی شما صدایی را تولید کرد، از آن پس فقط زمانی پاداش بدهید که صدای شما را تقلید می‌کند، نه وقتی که یک صدای متفاوتی را در پاسخ به شما تولید می‌کند. ۴. حالا شما یک صدایی را تولید کنید که گرچه شبیه آن صدایی است که فرزندتان قبلا می‌دانسته است ولی کاملا» مثل آن نیست. مثلا «اگر او (با- با) را تولید می‌کرده است شما بگویید (بای- بای). ۵. در ابتدا اگر کودک کمی به صدای جدید نزدیک شد، پاداش را بدهید. اما وقتی کودک شروع کرد به تقلید صدای جدید فقط یک صدای خوب را پاداش دهید. ۶. همین راه را ادامه دهید تا کودک صداهای جدید را خوب تقلید کند. ۷. بزودی شما می‌توانید کلماتی را ارائه کنید که حاوی صداهایی است که کودک یاد گرفته است. مثلا (تاب) بجای (تا). وقتی کلمه تاب را می‌گویید یک تاب یا تصویرآن را به کودک نشان دهید. مدت زمان زیادی برای رسیدن به این مرحله لازم است. شما باید از هر چیزی که این کار را برای کودک جالب‌تر می‌کند استفاده نمایید. شما می‌توانید از پاداشهای مختلفی در این بازی استفاده کنید. مثلا» روشن کردن چراغ یا دادن اسباب بازی مخصوص. این مهم است که به کودکتان فرصت انتخاب بدهید. اگر ناچار باشد بین چند چیز یکی را انتخاب کند، این به فکر کردن و استقلال او کمک می‌کند. تذکرات کلی: • فرزند شما باید قبل از آنکه تلاشی را انجام دهد، بخواهد که ارتباط برقرار کند. شما باید برای او یک احتیاجاتی بوجود آورید و هر نیازی را که دارد فورا «برآورده نکنید. مثلا» گاهی وسط غذا خوردن یا بازی کردن صبر کنید و بگویید: «باز هم می‌خواهی؟» صبر کنید تا به نوعی پاسخ مثبت بدهد و بعد ادامه دهید. • این مهم است که به فرزندتان فرصت انتخاب بدهید. اگر ناچار باشد بین چند چیز انتخابی انجام دهد، این به فکر کردن و استقلال او کمک می‌کند. • ژست‌ها و اشاراتی که استفاده می‌کتید باید همیشگی باشند. مثلا «همیشه برای گفتن» بیا «باید از یک اشاره خاص استفاده کنید. و نه فقط شما بلکه همه خانواده باید اینطور باشند. • فرزند شما استفاده از این اشارات را خواهد آموخت. شما باید یک الگوی واضح به او بدهید. مثلا» باید تکان دادن سر به علامت موافقت را با اغراق انجام دهید. • وقتی از اشاره استفاده می‌کنید، باید کلمه مربوطه را همیشه بگویید و زمانی که کودک قادر به صحبت کردن است، هم کلمه و هم اشاره را از او بخواهید. کمک به کودک برای صحبت کردن: کارهایی که باید انجام شود:
۱-وقتی عملی را انجام می‌دهید، آنرا با کلمات بسیار ساده توضیح دهید۰مثلا «: ظرف می‌شورم، مداد را برداشتم، شیر می‌خوری. ۲-وقتی کودک نزدیک شماست از هر فرصتی برای صحبت کردن استفاده کنید. فرصت دهید تا گفته‌های شما را تقلید کند. مثل: » متشکرم «،» خداحافظ «،» ببخشید «. گفته‌های کودک را بسط دهید. یک قاعده کلی این است که کلماتی را که خود کودک به کار برده باقی نگهداشته و کلماتی که حذف شده به آن بیفزایید. برای مثال: کودک می‌گوید: نشسته دیوار.
مادر می‌گوید: او روی دیوار نشسته. ۳-نام اشیایی را که در محیط هست برای کودک بگویید. ۴-با تقلید صداها بازی جالبی می‌توانید انجام دهید. برای مثال: صدای حیوانات. ۵-هر صدایی که کودک تولید می‌کند به عنوان گفتار ببذیرید، اما هرگز از» صحبت بچگانه «جلوی کودک استفاده نکنید. ۶- سعی کنید بفهمید کودک چه می‌خواهد بگوید به این ترتیب او مجبور نخواهد شد آنرا تکرار کند. اماسعی کنید او را تشویق کنید از بهترین کلماتی که می‌داند استفاده کند. ۷- کودک را تشویق کنید در حین بازی صداهای مختلفی تولید کند. ۸-صداهای درستی را که کودک تولید می‌کند تقلید کنید و سایر صداها را نیز تولید کنید. ۹-برای کودک داستان بخوانید. اگر احساس می‌کنید تحمل آن را دارد، روی کلمات و اعمال مهم تاکید کنید. ۱۰-برای بازی گروهی اسباب بازیهایی که صدا تولید می‌کند تهیه کنید. ۱۱-بازیهای گروهی را که مستلزم استفاده از صداها و کلمات است، تشویق کنید. ۱۲-صحبت کردن را لذت بخش کنید. مثلا»: کلمات و صداهایی که گفتن آن می‌تواند جالب باشد، یا عکس‌هایی برای تماشا کردن یا گوش دادن به داستان. ۱۳-سعی کنید فکری را که کودک می‌خواهد بیان کند کشف کنید، با اینکه در گفته‌های او اشتباهات دستوری زیادی ممکن است باشد. ۱۴-صحبت کردن ارادی کودک را تشویق کنید. ۱۵-موقعیتهایی را جور کنید که کودک در انجام اعمال کوچکی به شما کمک کند. هر کاری را می‌کنید توضیح دهید. ۱۶-کارهایی را که کودک بطور روزمره انجام می‌دهد، بصورت کلمات ساده برایش تعریف کنید واز کلماتی که نقش مرکزی در فعالیتهای او دارنداستفاده کنید. مثلا «:» ما کفش می‌پوشیم «،» ما نوشابه می‌گیریم «. ۱۷-اسباب بازیهای بادی تهیه کنید. بازیهایی انجام دهید که مستلزم تمرینات لب‌ها، فک و زبان است. کارهایی که باید از آن اجتناب شود:
۱-تصحیح اشتباهات گفتاری کودک با گفتن» نه «و گفتن اینکه اشتباه کرده است. ۲-صحبت در مورد اشکالات گفتاری کودک در حضور دیگران. ۳-با حالات چهره یا بصورت کلامی نشان دادن اینکه گفته‌های کودک غلط است. ۴-محروم کردن کودک از غذا یا مجازات کردن کودک بخاطر گفتار غلطی که دارد، گرفتن اسباب بازی و چیزهای دیگر برای اینکه او را وادار به صحبت کردن کنید. ۵-قرار دادن کودک در موقعیتی که در حد توانش نیست و ممکن است تلاش او را برای صحبت کردن با شکست مواجه کند. ۶- عصبانی شدن در مقابل گفتار غلط او. ۷-اصرار کردن به کودک که صحبت کند و به وجود آوردن این احساس در او که چون صحبت نمی‌کند کمتر مورد قبول شماست. پیشنهادهایی برای تشویق کودک جهت برقراری ارتباط: • یک غذای خوشمزه را جلوی کودک بخورید بدون اینکه به او پیشنهاد دهید. • یک اسباب بازی کوکی را کوک کنید، بگذارید کارکند، سپس آنرا به کودک بدهید. • به کودک مکعبهای بازی را به شکل یکی در میان بدهید تا داخل یک قوطی بیندازد، بعد یک عکس از یک اسباب بازی کوچک به او بدهید تا داخل قوطی بیندازد. • یک بازی آشنا را شروع کنید، تا زمانی که کودک اظهاررضایت کند بازی را ادامه دهید سپس صبر کنید، منتظر به کودک نگاه کنید و محرکی به او ارائه دهید. مثل:» چه می‌خواهی؟ «. • یک بسته بادکنک را باز کنید، چند تا از بادکنک‌ها را باد کنید، سپس در بسته را محکم ببندید و آنرا به کودک بدهید. • یک بالن را باد کنید و بگذارید باد آن خالی شود، سپس بالن خالی را به کودک بدهید. • غذایی را که دوست ندارد نزدیک دهانش نگهدارید. • یک اسباب بازی یا خوراکی دلخواه را در یک جعبه شفاف با در محکم بگذارید بطوریکه نتواند آنرا باز کند، جعبه را به کودک بدهید و صبر کنید.پانوشت:متن از خانم لیلا رستم شیرازی - آسیب شناسی گفتار و زبان
منبع: سایت اینترنتی رویش
