بهداشت دهان در کسانی که شیمی درمانی یا اشعه درمانی شده اند(بخش دوم)

پروتکل استاندارد رعایت بهداشت دهان طراحی شده توسط متخصصین مختلف در دانشگاهChristis :

1 – تمام بیماران بایستی توسط دندانپزشک خود در اولین ملاقات تحت ارزیابی بهداشت دهان قرار بگیرند تا اینکه :

الف : روش معمول رعایت بهداشت مشخص شود .
ب : توصیه و توجهات لازم برای نگهداری یا بهبود بهداشت دهان مشخص شود .

2 – ارزیابی وضعیت دهان بایستی برای تمام بیمارانی که مشکل دارند یا خطر ریسک انها زیاد است انجام گیرد .
3 – دندان و زبان بایستی روزانه 2 مرتبه توسط مسواک نرم و خمیر دندان فلوراید تمیز شود . دهان بایستی بعد از آن کاملاً بوسیله آب شسته و تمیز شود .
4 – در صورت داشتن دندانهای مصنوعی باید حداقل دو بار در روز خارج و با اب شسته شود و در طول شب در آب یا محلول غوطه ور شده و قبل از اینکه در دهان قرار داده شود با مسواک شسته شود .
5 – در این بیماران بایستی میزان کافی مایعات از طریق دهان مصرف شود .
6 – میزان نیاز این بیماران به کمک و توجهات خاص بایستی مشخص شود . ریسک فاکتورهایی که احتمال موکوزیت را افزایش می دهند :
** سرطان سر و گردن
** رژیم های شیمی درمانی شدید مورد استفاده در پیوند مغز استخوان برای بیماران لوسمی
** کودکان و افراد مسن
** ناتوانی در حفظ بهداشت توسط خود بیمار
** تغییر وضعیت تغذیه ای و دریافت مایعات
** در معرض استرس های بیش از حد بودن (الکل ، تنباکو و ...)
** نقص فعالیت های گلبول های سفید
** تجربه فعلی موکوزیت

منطق :


رعایت بهداشت دهان یک عامل اصلی برای برطرف کردن نیازهای سلامت و راحتی بیمار است خصوصاً در بیماران سرطان که درمان باعث ایجاد مشکلات بارز و افزایش ریسک عفونت می شود . مخاط دهان که سطح داخل دهان را مفروش کرده است اولین خط دفاعی را در مقابل عفونت ایجاد می کند و چرخه نرمال تجدید سلول های مخاطی حدود 7 روز است . لذا تجدید سلول ها به طور مداوم در حال انجام است و این سلول های مخاطی مستعد حمله توسط عوامل شیمی درمانی در دهان تقریباًمشابه هستند؛ اما ملاحظات متفاوتی را می طلبند .

عوارض درمان معمولاً 7 تا 10 روز بعد از تجویز درمان دیده می شوند . فاکتورهایی مانند پوسیدگی دندان ، بهداشت دهان ضعیف ، سن ، عدم توانایی در حفظ رعایت بهداشت دهان و وضعیت تغذیه ای بیمار در روی شدت این عوارض موثر است . شواهد نشان می دهد که موکوزیت در بیماران با ریسک بالا قابل پیشگیری نیست اما شدت ان را می توان با اجرای اعمال بهداشتی دهان به طور موثر کاهش داد .
بنابراین هدف واقع بینانه کاهش شدت و زمان موکوزیت است که برای نیل به این مقصود بایستی :
1 – بیمارانی که ریسک پیدایش مشکلات و عوارض دهانی دارند هر چه زودتر مشخص شوند .
2 – در مورد عوامل شیمی درمانی استفاده شده و تاثیرات آنها اطلاعات و دانش کافی بدست آوریم .
3 – در مورد اشعه درمانی سرو گردن و تاثیر آنها بر روی حفره دهان اطلاعات کافی بدست آورده شود .
4 – یک معیار ارزیابی کامل و مناسب برای تعیین مناسب ترین راه حل هر عارضه خاص داشته باشیم .
متخصصین پیشنهاد می کنند که تمام بیماران سرطانی باید قبل از شروع درمان رادیوتراپی و شیمی درمانی تحت ارزیابی دهانی و درمان های از پیش وجود داشته شوند .

در رعایت بهداشت دهان باید بدین نکته توجه داشت که :

مهمترین فاکتور تواتر آن است نه محصول استفاده شده

کلر هگزیدین :

یک دهان شویه با ارزش در کاهش تجمع میکروب و ایجاد پوسیدگی و نگهداری وضعیت سلامت دهان و دندان است .


استفاده از یخ :


مشخص شده است که تکه های یخ می توانند در بیماران با ریسک بالا که مورد شیمی درمانی قرار می گیرند در پیشگیری از موکوزیت موثر باشد . از یخ برای ایجاد تحمل بیشتر بیماران به موکوزیت استفاده می شود ولی باید توجه داشت که مصرف بیش از حد آن به علت تخریب مخاط بایستی با احتیاط صورت گیرد .


فلوراید :


این ماده یک نقش اصلی در پیشگیری از پوسیدگی های دندانی دارد و برای پیشگیری بهترین ماده محسوب می شود . خمیر دندان حاوی فلوراید بایستی برای تمام بیماران مورد استفاده قرار گیرد .


توصیه های بهداشتی به بیماران :


لب و گوشه دهان :

1 – از پارافین نرم به عنوان یک مرطوب کننده برای لبها استفاده کنید . حتی الامکان کم مصرف کنید و دقت کنید که آنرا دقیقاً قبل از رادیوتراپی مصرف نکنید.
2 – در صورت مشاهده تبخال ( ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس) سریعاًبه پزشک مراجعه کنید .
3 – اگر متوجه وجود پلاک های سفید یا کرم رنگ در دهان شدید یا دچار علائم بوی بد دهان شدید برای دریافت داروهای ضد ویروس ، ضد قارچ به پزشک مراجعه کنید .

زبان :

1 – زبان را در صورت زخم نبودن مسواک بزنید و از دهانشویه سدیم بیکربنات ( خصوصاًدر مواردی که پوسته پوسته شدن مخاط وجود دارد ) استفاده کنید .
2 – در صورت داشتن زبان ترک خورده یا شکافدار مصرف مایعات دهانی خصوصاً آب را افزایش دهید و رعایت اکید بهداشت دهان خصوصاً در موارد شدید بودن موکوزیت پیشنهاد می شود

دندان های طبیعی یا مصنوعی :

1 – تمام بیماران با دندان های لق پوسیده یا دندان های مصنوعی به پزشک مراجعه کنند
2 – دندان های مصنوعی در طول شب برداشته شود و دستورات مربوط به تمیز کردن آنها انجام شود .

منبع