10 گسل ويرانگر در شيوه تفكر شما

به گزارش افکارنیوز، ذهن آدمي با وجود اينكه بسيار شگفت انگيز و قدرتمند است، هنوز با كامل بودن فاصله زيادي دارد و آماده دچار شدن به قضاوت هاي اشتباه بسياري است. در فضاي روانشناسي، به اين اتفاق «سوگيري شناختي» يا سفسطه هاي استدلال مي گويند. اين اتفاق مي تواند براي همه بدون در نظر گرفتن سن و سال، جنسيت، ميزان تحصيلات يا ضريب هوشي روي دهد. به اين الگوهاي مخرب در طرز فكرتان توجه كنيد و پيش از اينكه شما را به قعر مسيري انحرافي فرو برد، خود را از آن خلاص كنيد.

۱. پيشگويي هاي منفي:

اين پيشگويي ها، نوعي پيش بيني است كه وقتي اعلام شود، فرد را ترغيب مي كند هر كاري انجام دهد كه موجب به واقعيت پيوستن آن شود. اين نوع طرز فكر، موجب پاره شدن رابطه ها مي شود و اهداف فرد به سرانجام نمي رسد

. مردي را در نظر بگيريد كه با زني ازدواج مي كند، اما مدام فكر مي كند كه اين رابطه ادامه نخواهد يافت؛ بنابراين او براي حفظ آن رابطه هيچ تلاش و هزينه عاطفي نمي كند و در نتيجه كمي بعد، رابطه شان بي سرانجام مي ماند. نمونه ديگر اين پيشگويي ها دانشجوي باهوش سال آخر پزشكي است كه خودش را متقاعد مي كند براي پزشك شدن، «ظرفيت لازم» را ندارد. همين پيش بيني موجب مي شود نتواند درسش را به پايان برساند و هيچ گاه پزشك نمي شود!

۲. توجه بيش از حد به نتايج مثبت:

اين الگوي فكري مخرب وقتي اتفاق مي افتد كه براي موفقيت هاي خود اعتباري تمام و كامل قائل شويم، اما از پذيرش مسئوليت شكست ها سر باز زنيم. مثال بارز اين مشكل، كلاس هاي درس سراسر جهان است.

همه دانش آموزان وقتي نمره خوبي مي گيرند، آن را به حساب هوش و عادات پسنديده درس خواندن شان مي گذارند؛ حال آنكه نمره بد، فقط به معلم نامناسب، امتحان غير منصفانه، يا هر موضوع بي ربط ديگري مربوط است. براي اينكه فرد به رشد عاطفي برسد، لازم است مسئوليت كامل همه اعمال خود و نتايج خوب و بد آن را به يك اندازه بپذيرد.

۳. تصور ايمن بودن در برابر وسوسه ها:

ما خيلي بيشتر از آنچه كه مي پنداريم، تحت سلطه تمايلات و هوش هاي خود هستيم؛ ميل به خوردن يا اعتياد، مثال هايي از اين دست هستند. بسياري از افراد گرفتار اعتياد، معتقدند هر گاه بخواهند مي توانند از عادت شان دست بكشند، اما در واقع آنان فقط به خود دروغ مي گويند! لازم نيست حتماً معتاد شويد تا در برابر وسوسه هاي آسيب پذير باشيد؛ بسياري از افراد باهوش و ذكاوت نيز اسير وسوسه ها مي شوند، زيرا اين آسان تر از خلاص شدن از دست وسوسه هاست!

شايد خنده دار به نظر برسد، اما حقيقت دارد كه اگر كسي مي خواهد از ميل و خواسته انجام دادن كاري خلاص شود، بهترين راه انجام دادن آن است؛ اگر كسي مي خواهد از درد گرسنگي خلاص شود، بهترين راه خوردن است. مهارت كردن تمايلات و هوس هايي كه به شكل وسوسه ظاهر مي شوند، كار آساني نيست و خويشتن داري زيادي مي خواهد؛ بنابراين دقت كنيد از آنجا كه با كمال غرور، تصور مي كنيم مي توانيم هوس هاي خود را در مهار داشته باشيم، خود را در معرض وسوسه ها قرار مي دهيم و در نهايت، به همان رفتار نابخردانه اي منجر مي شود كه مي خواهيم از آن اجتناب كنيم.

۴. انتقال قضاوتي شتاب زده:

مثال واضح اين مورد، نخستين برداشت نادرست است. گرايش طبيعي آدمي براي ارزيابي يك فرد يا يك موقعيت، اين است كه آن را تنها از بالا و از فاصله دور ببيند و سپس تصور كند كه به اندازه كافي از آن اطلاعات دارد كه بتواند قضاوتي معقول داشته باشد! اين اتفاق در دنياي كاري فراوان رخ مي دهد.

براي مثال، يك كارمند تازه وارد ممكن است به دليل اينكه براي خودروي او مشكلي پيش آمده باشد، دير به سركار برسد، اما رئيسش بي درنگ به اين فكر مي افتد كه او به اندازه كافي، مسئول و متعهد نيست و تا چند هفته نيز با همين برداشت با او رفتار مي كند. راه حل مشخص اين است كه پيش از اينكه انگشت اتهام را به سمت كسي نشانه بگيريد، يا پيش فرض هايي بنا كنيد، تصوير شفاف تر و بزرگتري را مدنظر قرار دهيد.

۵. باور به توانايي كنترل مهارنشدني ها:

اين تفكر اشتباه، زماني رخ مي دهد كه مردم به تدريج تصور مي كنند بر رويدادي بيروني كه كاملاً تصادفي است، نفوذ مستقيم يا اقتدار دارند درست مانند شير يا خط كردن است!‌ ممكن است فرد خوش اقبال تصور كند مي تواند بر نتيجه پرتاب تاثير داشته باشد، اما واقعيت اين است كه هميشه تنها پنجاه درصد احتمال موفقيت وجود دارد.

۶. چشم پوشي از اطلاعاتي كه با باورهاي ما سازگار نيست:

روانشناسان به اين مورد «سوگيري تاييدي» مي گويند. ما انسان ها دوست داريم به دنبال اطلاعاتي باشيم كه باورهاي ما را تاييد كند و با آنها همسو باشد و دوست داريم از اطلاعاتي كه چنين ويژگي اي ندارند، چشم پوشي كنيم. ما شواهدي را انتخاب مي كنيم كه مجبور نباشيم طرز فكرمان را به چالش واداريم، زيرا اين روش آسان تري است. اين دام، بسيار شايع است و مي تواند نتايجي ويرانگر به بار آورد، زيرا ممكن است تصميمات بزرگي بر مبناي اين اطلاعات نادرست اتخاذ كنيم.

۷. خوش بيني مبتدي ها:

انسان گرايش دارد مدت زماني را كه براي انجام كاري ناآشنا لازم است، دست كم بگيرد. چنين چيزي به دليل عدم وجود برنامه ريزي و تحقيقات كافي كسي است كه در هنگام انجام كاري جديد، بسيار هيجان زده است. به عبارت ديگر، وقتي قرار است كاري را انجام دهيم كه براي آغاز كردنش نگراني هايي داريم، به جاي اينكه زماني را صرف سنجش درست سطح دشواري و منابع مورد نياز كنيم، تنها به حدس و گمان بسنده مي كنيم و بي درنگ آغاز به كار مي كنيم. بدين ترتيب، ‌انتظارمان از سنگيني كار بر مبناي خوش بيني خام است، نه براساس تجربه پيشين و اطلاعات مورد اعتماد،‌ تمام اين مسائل، كمي بعد براي ما نتيجه عكس در بر خواهد داشت و مي بينيم در كاري كه براي انجامش آمادگي نداشتيم، به شدت گير افتاده ايم.

۸. طغيان كردن براي به اثبات رساندن آزادي فردي:

چنين چيزي در خردسالي بسيار رايج است، اين تفكر اشتباه مي تواند افرادي با هر سن و سال را تحت تاثير قرار دهد. به طور كلي،‌ انسان اصرار دارد كاري را انجام دهد كه او را از انجامش منع مي كنند! زيرا مي ترسد مبادا آزادي انتخاب از او گرفته شود. ممكن است آن فرد حتي مايل نباشد كارهايي انجام دهد كه طغيان به نظر برسد، اما اين حقيقت ساده واقعيت دارد كه ممانعت از انجام هر كاري، فرد را براي انجام آن كار تحريك مي كند. روش روانشناسي برعكس، روش كاربردي متداولي است براي بهره برداري از وجود تفكر اشتباه در ديگران.

۹. قضاوت توانايي هاي ديگران تنها بر مبناي نگاه شان:

چنين اتفاقي هزاران بار در روز مي افتد؛ همان وقتي كه كسي را تنها از روي ظاهرش مورد داوري قرار مي دهند. براي مثال، ممكن است فردي بلند قامت و آراسته را ببينيد كه در دهه پنجاه عمر خود به سر مي برد و بي درنگ يقين كنيد او فردي موفق و قابل اعتماد است، بي آنكه كوچكترين گواهي براي تاييد اين فرض وجود داشته باشد. يادتان باشد كه شما نمي توانيد كتابي را تنها از روي جلدش قضاوت كنيد!

۱۰. تداوم مسيرهاي شكست خورده گذشته، به منظور كاهش احتمال باخت:

اين كار را تفكر اشتباه «هزينه برگشت ناپذير» مي نامند. اين تفكر اشتباه ما را ترغيب مي كند تلاش ناموفق گذشته را همچنان ادامه دهيم. ما تصميم مان را توجيه مي كنيم و براساس سرمايه گذاري پيشين، همچنان به سرمايه گذاري در اين تلاش شكست خورده ادامه مي دهيم، هر چند شواهدي تازه مي گويند هزينه شروع امروز و ادامه آن، سنگين تر از سود مورد انتظار است. كار منطقي اين است كه به سرعت جلوي ضرر را بگيريم و مسير عمل را تغيير دهيم.

اما به سبب هزينه هاي برگشت ناپذيري كه پيش تر انجام داده ايم؛ احساس مي كنيم بايد به تلاش خود ادامه دهيم؛ بنابراين وقت، پول و انرژي بيشتري براي آن صرف مي كنيم، به اين اميد كه سرمايه گذاري بيشتر، نتيجه را تغيير دهد؛ اما هرگز چنين اتفاقي نخواهد افتاد.

راز/ شماره ۲۸/ نيمه دوم تير ماه ۹۲/ كيانا اورنگ/ صفحه ۷۸