وقتی مغز درست کار نکند...

صرع يك اختلال مغز و اعصاب است نه يك مشكل اعصاب و روان و در واقع در اين اختلال مغز به نوعي درگير است ولي نمي توان گفت كه روان و شخصيت و خلق و خوي فرد را تحت تاثير قرار مي دهد.
صرع به تنهايي يك بيماري نيست بلكه فقط نشانه اي است كه به ما مي گويد، قسمتي از مغز كار خود را به خوبي انجام نمي دهد و ناشي از فرايند تحريك ناگهاني در مغز است.
به هرتشنجي صرع گفته نمي شود. در بعضي موارد ديده شده عواملي مثل كمبود كلسيم يا كاهش قندخون باعث تشنج مي شود. اما صرع يك وضعيت تكرار شونده است كه حملات در زمان هاي غيرقابل پيش بيني و هر از چندگاه ايجاد مي شود.
علل به وجود آمدن صرع مختلف است.
ضربه هاي مغزي ناشي از تصادفات و حوادث، عفونت هاي مغز (مننژيت)، ضربه هاي دوران بارداري، فشار به سرجنين هنگام زايمان، تومورهاي مغزي و عوامل ژنتيكي مي توانند از علل به وجود آمدن صرع باشند.
صرع اگر قبل از 6 ماهگي به وجود آيد نشان دهنده ضايعات شديد مغزي است، اگر به خاطر بيماري و در جريان تب اتفاق بيفتد نشان دهنده كم شدن آستانه تحمل مغز است، در دوران بلوغ ناشي از مشكلات فيزيوتراپي و هورموني است و 35 سالگي به بالا هم سكته مغزي و ضايعات عروقي مي تواند عامل تشديد كننده باشد. مطابق آخرين اطلاعات و آمار بين 5/0 تا 1 درصد كل افراد جامعه مبتلا به صرع هستند، يعني تقريبا 50 ميليون نفر در جهان.
صرع به سن خاص يا گروه خاصي تعلق ندارد مي تواند از زمان تولد نوزاد به وجود آيد يا در سنين بالاتر. حتي مي تواند در دوران كهنسالي براي نخستين بار فرد را درگير كند. مردها بيشتر از زن ها و سياه پوستان بيشتر از سفيدپوستان مبتلا مي شوند. هيچ گاه يك فرم ثابت و يكنواخت و الگوي ثابتي در صرع وجود ندارد. اكثر افراد مبتلا به صرع در بهره هوشي، حافظه، تحصيل، مهارت هاي هنري و ورزشي فرقي با ديگر اعضاي جامعه ندارند. مشاهير بزرگي چون ون گوگ، نقاش- داستايوفسكي، نويسنده- دان گريك وايلي، دانشمند بيوشيميست مبتلا به صرع بودند. شايد باور نكنيد پل ويد، كاپيتان افسانه اي تيم ملي فوتبال استراليا نيز مبتلا به صرع است.
به زبان ساده تر واحد اصلي عملكرد دستگاه عصبي، سلول عصبي يا نورون است. نورون از سه قسمت اصلي- تنه سلولي، دندريت و آكسون تشكيل شده. پيام عصبي توسط دندريتها دريافت و به تنه سلولي ارسال مي شود و از طريق آكسون به نورون ديگر انتقال مي يابد. به زبان ساده تر، اطلاعات از طريق انتقال انرژي الكتريكي به مناطق مختلف ارسال مي گردد. اين انرژي موجب ايجاد امواج مغزي مي شود. يك مغز طبيعي داراي امواج منظمي است. حمله صرع زماني اتفاق مي افتد كه انرژي الكتريكي به طور ناگهاني و انفجاري در قسمتي از مغز تخليه مي شود و باعث بروز علائم قابل رؤيت در فرد مصروع مي شود.
مطالعات نشان مي دهد نورون هاي سالم و طبيعي مواد خاصي از خود ترشح مي كنند كه مانع ايجاد تخليه الكتريكي ناگهاني مي شود درحالي كه در سلول هاي عصبي غيرطبيعي اين مواد كمتر ترشح مي شود و باعث بروز تخليه الكتريكي در قسمتي از مغز شده و حمله صرع اتفاق مي افتد. از طرف ديگر متخصصان معتقدند در مغز افراد سالم وجود امواج كوتاهي به نام «بتا» مانع از ايجاد امواج صرعي مي شود كه در افراد مصروع اين امواج كمتر است.

انواع صرع:
صرع به طوركلي به 3 قسمت تقسيم مي شود: 1- صرع عمومي 2- صرع موضعي 3- صرع طبقه بندي نشده. در اينجا فقط اشاره مختصري به هركدام مي كنيم.
- صرع عمومي: دراين نوع صرع منطقه وسيعي از مغز تحت تاثير قرار مي گيرد و به انواع زير تقسيم مي شود.
- تونيك، كلونيك: به طور ناگهاني همه اندام ها كشيده و سفت مي شود و پس از چند لحظه بيمار جمع شده و در انقباض فرو مي رود. اين حالت چندين بار تكرار مي شود و تمام اندام هاي بيمار به سرعت و دفعات باز و بسته مي شود. اين حالت معمولا چند ثانيه تا حداكثر دو دقيقه طول مي كشد. بيمار هوشياري خود را از دست مي دهد، صورت كبود شده، خورخور مي كند بي اختياري ادرار و گاهي با آسيب ديدگي اندام ها همراه است.
- آبسانس: بيمار حالت بهت زده به جايي خيره مي شود گويي آن لحظه حضور ندارد و پس از چند ثانيه به حالت عادي باز مي گردد و هيچ آگاهي از عدم هوشياري خود در آن لحظه و اتفاقي كه افتاده ندارد.
- ميوكلونيك: اين نوع صرع در ماه هاي اوليه تولد نوزادان اتفاق مي افتد و به صورت پرش هاي ناگهاني در اندام هاست.
- تونيك: ماهيچه ها به حالت كشيده و سفت و اسپاسم دوطرفه عضلات درمي آيد.
- كلونيك: ماهيچه هاي بيمار حالت حركات پرشي به خود مي گيرد.
- آتونيك: ماهيچه ها شل مي شوند و سفتي خود را از دست مي دهند و بيمار به طور ناگهاني به زمين سقوط مي كند و اغلب با صدمات جسمي همراه است.

صرع هاي دوران كودكي:
صرع هاي بزرگ در كودكان هم اتفاق مي افتد ولي در دوره نوزادي به علت عدم تكامل سيستم عصبي تظاهرات آن متفاوت است. در سنين بالاتر صرع نوع آبسانس شايع است. كودك دچار بهت زدگي مي شود. اگر درحال بازي كردن يا غذا خوردن يا سركلاس باشد همه چيز براي چند لحظه متوقف مي شود و بعداز آن به حالت اوليه برمي گردد اين حالت در طول روز مي تواند به دفعات تكرار شود.
اين صرع در سنيني بالاتر معمولا خود به خود از بين مي رود. از ديگر تظاهرات اين صرع كه مي توان به شناخت آن كمك كند، پلك زدن ممتد و پشت سر هم، چرخيدن چشمها به سمت بالا، حركات اضافي درسر و صورت و دست ها كه البته همه اين حركات در حالت عدم آگاهي اتفاق مي افتد. صرع شايع ديگر دوران نوزادي اسپاسم شيرخواران است. دراين صرع نوزاد دچار اسپاسم ناگهاني مي شود، سر به سمت جلو خم شده دست ها به جلو باز و كشيده مي شود و پا به سمت شكم جمع مي شود. اين حالت ممكن است چندين بار در روز اتفاق بيفتد و والدين با دل درد يا دل پيچه آن را اشتباه بگيرند. چون اين نوع صرع به همراه ضايعات مغزي است و ممكن است باعث عقب ماندگي ذهني شود تشخيص زودرس و به موقع آن مهم است.
- صرع هاي موضعي: فقط قسمتي از بافت مغز درگير مي شود و قسمت هاي ديگر مغز به طور طبيعي كار مي كند. تظاهرات اين صرع محدود و موضعي است كه به دو نوع موضعي ساده و موضعي پيچيده تقسيم مي شود.
دسته ديگر صرع ها موضعي با علائم حسي است كه احساس خاصي در سطح بدن، ديدن جرقه، شنيدن صدا، احساس بويي خاص همراه است و البته هيچ كدام از اين علائم منشأ خارجي ندارد و آخرين گروه صرع هاي موضعي با علائم اتونوم و احشايي است كه با دل درد، تهوع، سرگيجه همراه است. البته قابل توجه است كه هر نوع دل درد، جرقه نوراني، تهوع و... دليل بر منشأ صرع نيست.
تشخيص اين صرع فقط وظيفه پزشك متخصص است.
- صرع هاي طبقه بندي نشده: متخصصان آكادمي پزشكي در لندن در دو گروه قبلي باتوجه به نشانه ها و براساس تعاريف اوليه صرع را به دو گروه طبقه بندي كردند. اما در تقسيم بندي جديد جاي خالي براي گروهي از صرع ها در نظر گرفتند كه علت مشخصي ندارد و هيچ زيرمجموعه اي هم ندارد و تحت عنوان صرع هاي طبقه بندي نشده نامگذاري مي شوند.

تشخيص صرع:
بيش از 20 نوع صرع وجود دارد كه به واسطه امكانات و انواع درمانهايي كه وجود دارد تشخيص آن را براي پزشك دقيق تر كرده است. نكته اي كه بايد توجه كرد، اختلاف بين حمله صرعي و غيرصرعي و تفكيك اين دو از هم است. زيرا مواردي مانند يك حمله ميگرني، عفونت انگلي، هاري، سل و... مي تواند حملات غيرصرعي ايجاد كند كه تشخيص اين مورد با پزشك متخصص است. قبل از هر چيز پزشك مايل است اطلاع كاملي از نوع حمله داشته باشد. افرادي كه در لحظه حمله در كنار فرد مصروع بوده اند مي توانند شرح دقيقي از حالت هاي قبل و پس از حمله را در اختيار پزشك بگذارند.
در صورتي كه بيمار از حمله خود چيزي به ياد داشته باشد بازگو كردن حالت هايش قبل از حمله براي پزشك بسيار مهم است. آنچه قبل از حمله تشنجي اتفاق مي افتد را «اورا» گويند كه ممكن است حسي باشد به صورت ديدن جرقه نوراني، احشايي باشد، فشردگي گلو و تنگي نفس، يا رواني باشد مانند انواع توهمات. مرحله «اورا» نشان دهنده محل شروع حمله صرع در مغز است «به جز در صرع هاي بزرگ» فرد ممكن است قبل از تشنج حالت هايي چون بي قراري، بي حوصلگي و تحريك پذيري را تجربه كند.
اين علائم در هر فرد نسبت به فرد ديگر متفاوت است. در مرحله بعد پزشك نياز به اطلاعاتي در مورد سابقه فاميلي و احياناً وجود بيماري در اعضاي خانواده دارد. پس از گرفتن شرح حال و جمع آوري اطلاعات، معاينه عمومي پزشك آغاز مي شود. يعني پزشك مي خواهد علائم ظاهري را در بيمار پيدا كند. اين علائم مي تواند ضايعات پوستي، اختلالات استخواني و جمجمه، يا غيرقرينگي دستها و پاها و صورت باشد.
پس از آن نوبت معاينات نورولوژيك است كه توسط متخصص مغز و اعصاب انجام مي شود و اختلال حركتي يا اختلال در حواس پنج گانه در معاينات نورولوژيك به دست مي آيد و توسط متخصص مغز و اعصاب تجزيه و تحليل مي شود. مهم ترين كار نوار مغزي تشخيص بين صرع واقعي و صرع غيرواقعي است و تقسيم بندي انواع صرع است. در مواردي هم كانون صرع را نشان مي دهد و شاخصي براي تصميم ادامه يا قطع داروست.
زندگي با صرع نوعي مبارزه است و اين كه بياموزيم چگونه با اعتماد به نفس و قدرت با اين مشكل روبه رو شويم و آن را كنترل كنيم يك پيروزي بزرگ است.