بررسی نیازهای آموزشی نخودکاران استان خراسان شمالی و عوامل موثر بر آن:

چکیده
این مظالعه به بررسی نیازهای آموزشی نخودکاران در استان خراسان شمالی با بهره گیری از اطلاعات میدانی مربوط به 298 کشاورز ﭘرداخته است. نتایج مطالعه نشان می دهد که نیازهای آموزشی 47/70 درصد نخودکاران در مرحله کاشت متوسط و بالا بوده است. همچنین در مرحله آبیاری و سله شکنی 42/63 درصد، در مرحله استفاده از کود 82/72 درصد، در کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز 51/ 76 درصد و در مرحله برداشت 39/58 درصد نیازهای آموزشی نخودکاران متوسط و بالا بوده است. نتایج حاصل از تجزیه واریانس تاثیر متغیرهای مستقل بر وابسته نشان داد که سطوح مختلف سواد، تجربه کاری و بهره مندی از خدمات ترویجی تاثیر معنی داری بر نیازهای آموزشی نخودکاران داشته است. در حالی که درآمد، میزان برخورداری از وسایل ارتباط جمعی و فاصله شهر تا روستا بر متغیر وابسته تاثیر معنی داری نداشته است.
مقدمه
استان خراسان شمالی دارای سطح قابل توجهی از مزارع دیم و آبی نخود می باشد و در سالهای زراعی 79-1378 الی 81-1380 شهرستان های بجنورد، قوچان و شیروان دارای بالاترین میزان تولید نخود در سطح کل استان خراسان بوده اند ( 8 ). با توجه به ارائه روزافزون نوآوری ها و تکنولوﮊی های نوین از سوی محققان، انتقال یافته های نوین علمی به کشاورزان و تلفیق و گاه جایگزینی آن ها با دانش بومی و سنتی آنان اهمیت شایانی دارد. تجارب به دست آمده نشان می دهد انتقال تکنولوﮊی به عنوان یک فرآیند آموزشی نه تنها به افزایش بهره وری در کشاورزی کمک می کند بلکه در دراز مدت به پایداری توسعه روستایی هم مساعدت می نماید (7). ترویج به عنوان مهم ترین نهاد در نشریه و اشاعه نوآوری ها وظیفه مهمی در انتقال یافته های نوین علمی به مجامع کشاورزی و رفع نیازهای آموزشی کشاورزان بر عهده دارد. بدین منظور لازم است ابتدا نیازهای آموزشی مخاطبان شناخته و بر اساس آن برنامه های ترویج پی ریزی شود (6). در مورد چگونگی تعیین نیازهای آموزشی می توان به فعالیتهای انجام شده از سوی Borich 1980، Aguda (1993) حفظی فرد (1374) باقری و شهبازی (1376)، تبرایی (1382 و 1383) و تبرایی و قاسمی (1384) اشاره کرد. همچنین باقری و زند (1376) در خصوص وضعیت کشت حبوبات در مناطق مختلف کشور و مشکلات مربوطه و توانایی ها و تنگناها تحقیقی انجام داده اند که نتایج این بررسی نشان داده است مسائلی از قبیل عدم اطلاع از چگونگی برخورد با بقایای محصولات سال قبل، عدم دسترسی به بذور اصلاح شده، غیر مکانیزه بودن کاشت، عدم اطلاع از مقدار و نحوه مصرف کودها و سموم از جمله مشکلات عمده در خصوص کشت حبوبات به شمار می روند.
هدف از این تحقیق بررسی نیازهای آموزشی نخود کاران استان خراسان شمالی و عوامل موثر بر این نیازها می باشد.

روش تحقیق
جامعه آماری این تحقیق کلیه نخود کاران خراسان شمالی در سال 1383زراعی 83-1382 روش نمونه گیری از جامعه آماری یادشده روش تصادفی طبقه ای بود. جهت برآورد جامعه نمونه از رابطه کوکران استفاده و بر اساس این رابطه حجم جامعه نمونه 298 تعیین شد. جهت جمع آوری اطلاعات پرسشنامه ای حاوی دو نوع سوالات باز و بسته تهیه شد و پس از تعیین روایی و پایایی، اطلاعات مورد نیاز با تکمیل این پرسشنامه از طریق مصاحبه با نخود کاران شهرستان های استان خراسان شمالی جمع آوری شد. جهت تعیین میزان نیازهای آموزشی از آمار توصیفی و جهت بررسی روابط بین متغیرهای مستقل و وابسته از آمار استنباطی استفاده شد. جهت تعیین نیازهای آموزشی چهل و پنج پرسش چند گزینه ای طراحی شد ، پانزده پرسش مخصوص به کاشت ، پانزده پرسش به مرحله داشت و پانزده پرسش به مرحله برداشت اختصاص داده شد، که هر پرسش تنها دارای یک پاسخ صحیح و یک امتیاز محسوب می شد. بر این اساس نمره اطلاعات زراعی پاسخگویان درهر یک از مراحل کاشت ، داشت و برداشت عددی بین صفر تا پانزده بود که از جمع کردن تعداد پاسخ های صحیح به دست می آمد و نیازهای آموزشی پاسخگویان از کم کردن امتیازهای به دست آمده از حداکثر امتیاز (15) محاسبه می شد. متغیرهای مستقل این تحقیق شامل سن، سطوح مختلف تحصیلات ، بهره مندی از خدمات ترویج ، تجربه ، فاصله روستا تا شهر و درآمد و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی و متغیر وابسته نیازها آموزشی نخود کاران بود.
نتایج و بحث
نتایج حاصل از بررسی و تعیین نیازهای آموزشی نخودکارن در سه مرحله کاشت ، داشت و برداشت در جدول شماره یک آورده شده است.
جدول شماره 1
سطح نیاز آموزشی
کاشت
داشت
برداشت
آبیاری و سله شکنی
استفاده از کود
کنترل آفات، بیماریها و علف هرز
ضعیف (5-0)
88
53/29%
109
58/36%
81
18/27%
70
49/23%
124
61/41%
متوسط (10-6)
114
25/38%
114
25/38%
100
56/33%
105
24/35%
99
22/33%
بالا (15-11)
96
22/32%
75
17/25%
117
26/39%
123
27/41%
75
17/25%
مجموع
298
100
298
100
298
100
298
100
298
100

(ماخذ : یافته های تحقیق )
اطلاعات جدول شماره یک حاکی از آن است که در مجموع، نیازهای آموزشی نخودکاران متوسط و بالا بوده است و در بین مراحل بررسی شده ، بخش کنترل آفات ، بیماری ها و علف های هرز بیشترین نیازهای آموزشی را به خود اختصاص داده است، به طوری که در این بخش نیاز آموزشی 51/76 درصد ﭘاسخگویان متوسط و بالا بوده است و به همین ترتیب نیازهای آموزشی ﭘاسخگویان در بخش های استفاده از کود، کاشت، آبیاری و سله شکنی و برداشت در مراحل بعدی قرار می گیرند.
نتایج حاصل از تجزیه واریانس تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته در جدول شماره دو آورده شده است. بر اساس این جدول فاصله روستاها تا شهر، سطح در آمد خانوار و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی بر نیازهای آموزشی تاثیر معنی داری نداشته است. اما سطوح مختلف سواد بر نیازهای آموزشی در کلیه مراحل زراعت نخود تاثیر معنی داری داشته است. همچنین میزان بهره مندی از خدمات و میزان تجربه کاری بر نیازهای آموزشی در تمام مراحل، به جز کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز نقش داشته است.
بهره مندی از خدمات ترویجی بر نیازهای آموزشی در مراحل مختلف داشت تاثیر معنی داری داشته است.
جدول شماره 2 – نتایج حاصل از تجزیه واریانس تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته
متغیر مستقل
کاشت
داشت
برداشت
آبیاری و سله شکنی
کاربرد کود
کنترل آفات، بیماریها و علفهای هرز
سطح سواد
05/0
05/0
05/0
05/0
05/0
تجربه
05/0
05/0
05/0
ـــ
05/0
فاصله روستا تا شهر
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
درآمد
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
بهره مندی از وسایل ارتباط جمعی
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
ـــ
برخورداری از خدمات ترویجی
ـــ
05/0
05/0
05/0
ـــ

(ماخذ : یافته های تحقیق )
از یافته های جدول شماره 2 می توان چنین نتیجه گیری کرد که در مجموع وسایل ارتباط جمعی نتوانسته اند نقش موثری در افزایش اطلاعات کشاورزی نخودکاران ایفا کنند. از طرفی با توجه به تایید سطح سواد بر نیازهای آموزشی در کلیه مراحل می توان با ارتقای سواد نخودکارن افزایش عملکرد آنان در زراعت محصول را شاهد بود. از سوی دیگر از آن جایی که تجربه کاری بر نیاز آموزش نخود کاران در مرحله کنترل آفات، بیماری ها و علف های هرز تاثیر معنی داری نداشته ولی برخورداری از خدمات ترویجی بر نیازهای آموزشی در کلیه مراحل داشت تاثیر معنی داری داشته است می توان به اهمیت نقش خدمات ترویجی در ارتقای دانش کشاورزی نخود کاران به ویـﮊه در مرحله کنترل آفات ، بیماری ها و علف های هرز پـی برد.

منابع
1. باقری، ا. و شهبازی، ف.، 1376، بررسی نیازهای آموزشی جوانان روستایی و عوامل موثر بر آنان نیازها، هشتمین سمینار علمی ترویج کشاورزی ایران، ص ص 303 – 322.
2. باقری، ع. و زند، ا.، 1376، حبوبات، تنگناها و کاربردها، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 94 ص
3. تبرایی، م.، 1383، بررسی نیازهای آموزشی زعفران کاران جنوب خراسان، سومین همایش ملی زعفران ایران، مشهد ص ص 38- 41
4. تبرایی، م.، 1383، بررسی دانش کشاورزی زیره کاران شهرستان سبزوار وعوامل موثر بر آن، اولین همایش ملی زیره سبز، سبزوار، ص ص 151- 153
5. تبرایی، م. و قاسمی، م.، 1384، سنجش نیازهای آموزشی فروشندگان گیاهان دارویی در استان خراسان جنوبی، همایش ملی توسعه ﭘایدار گیاهان دارویی، مشهد، ص ص 645 – 647
6. حفظی فرد، م.، 1374، تعیین نیازهای آموزشی، مجله هماهنگ (21)، ص ص 36- 39
7. خلاصه گزارش مجمع مشورتی ترویج کشاورزی، 1379، مشورت های جهانی در مورد ترویج کشاورزی، برگردان ، زمانی ﭘور، ا.، مشهد، نشر بنفشه
8. کردی، م، 1381، زراعت حبوبات، وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جهاد کشاورزی خراسان، مدیریت زراعت، صص: 8- 24
9. Aguda, R., 1993, Communication training needs of agricultural and extension education graduates: A survey of association of agriculture and extension education members, Journal of Agricultural Education 34(3), 84-92.
10. Borich, C. D., 1980, A need assessment madder for conducting follow – up studies, Journal of Teacher Education 31(9) : 39-42.

A study of educational needs of pea growers in Northern Khorasan

Abstract
This study is to address the educational needs of pea growers in Northern Khorasan utilizing the field data from 298 farmers. The results of the study show that the educational needs of 70.47% of the pea growers in the plantation Phase was medium to high. Also in the Irrigation and crop management phase, 63.42%; in the phase of fertilizer usage, 72.82%; in disease and pest control phase, 76.51; and in the harvest phase, 58.39% of the educational needs the farmers were medium to high. Results from variance analysis for the effect of independent variables on the dependent ones show that different levels of literacy, practical experience, and utilization of extension services has a significant effect on the educational needs of pea growers. This is while the amount of income and using mass media as well as the distance between the village and city were of no significant effect on the variables.
Keywords: peas, northern Khorasan, educational needs
http://alonefarmer.blogfa.com/post-2196.aspx