Isengard
7th June 2011, 11:25 AM
ارائه مدلي براي ارزيابي عملکرد مؤثر کارکنان شرکت ملي نفت ايران
سيد علي صدرالسادات
چکيده: مديريت در سازمان براي نيل به اهداف خود به دنبال استقرار نظامات و سيستم هائي مي باشد تا فضاي مساعد براي افزايش بهره وري را تضمين کند. از مهمترين اين نظامات ، سيستم ارزيابي عملکرد کارکنان جهت بررسي رفتارها و قابليت هاي آنان و رشد و شکوفائي آن براي رسيدن به اهداف سازمان مي باشد. در بررسي سيستم هاي ارزيابي عملکرد بکار گرفته شده در سازمانها و مؤسسات مختلف بطور کلي اين نتيجه بدست مي آيد که مؤسسات و سازمانهاي مزبور براساس نياز و در چهارچوب مدلهاي علمي مطرح شده از ناحيه صاحب نظران علم مديريت، بصورت تجربي نسبت به انتخاب و استقرار نوعي نظام ارزيابي عملکرد براي کارکنان خود، اقدام نموده اند، بگونه اي که صرف نظر از شرايط و ويژگي هاي نيروي انساني از بسياري جهات با هم شباهت دارند. براي انتخاب و طراحي الگوي ارزيابي عملکرد موثر و متناسب با شرايط شرکت ملي نفت ايران بر اساس فرآيند بررسي رويکردهاي مختلف ارزيابي عملکرد کارشناسان، تعيين رويکردهاي ارزيابي عملکرد متناسب با شرکت ملي نفت ايران، تعيين روش هاي ارزيابي متناسب با شرکت ملي نفت ايران، تعيين روش هاي مناسب ارزيابي عملکرد در سطح حوزه هاي عملکردي شرکت ملي نفت ايران و روش هاي مناسب در سطح ستاد و حوزه هاي کاري شرکت ملي نفت ايران مورد توجه قرار گرفته که در اين مقالهبه آنها پرداخته مي شود. اين مقاله منتج از نتايج يک مطالعه علمي است که در شرکت ملي نفت صورت پذيرفته است.
مقدمه:
با توجه به اينکه بهبود بهره وري يکي از اهداف مستمر هر سازمان است و اين امر تابعي از بهسازي عملکرد کارکنان است ، در اين رابطه ارزيابي عملکرد کارکنان نقش برجسته اي پيدا مي کند زيرا اگر نظام ارزيابي بگونه اي اثر بخش ، طراحي گردد باعث مي شود که ارزيابي براي اهداف و مقاصد ارزيابي مثل ترفيع ، تنزل ، پرداخت ، .... و مقاصد پرورشي مثل رنامه ريزي ( بهسازي عملکرد و توانمندسازي کارکنان و ... ) موثر، واقع شود . فرآيند هاي ارزيابي عملکرد با توجه به کاربردهاي فراوان نتايج حاصل از آن، نيازمند توجه خاصي مي باشد . پژوهشهاي زيادي در زمينه کاربرد نتايج حاصل ازارزيابي صورت گرفته ، ازآن جمله پژوهشي است که توسط " استيفن رابينز " در 600 سازمان شده که جدول شماره (1) يافته هاي اين پژوهش را نشان مي دهد .
کاربرد در : درصد
پاداش دهي 6/85
بازخورد عملکردي 1/65
آموزش و بهسازي منابع سازماني 3/64
ارتقاء و ترفيع 3/45
برنامه ريزي نيروي انساني 1/43
ارتقاء يا انفصال از خدمت 3/30
تحقيقات ومطالعات نيروي انساني 2/17
جدول شماره (1): کاربرد نتايج ارزيابي عملکرد
در پژوهشي که در بيش از 500 شرکت انجام شده است حدود 90% شرکت ها از سيستم ارزيابي عملکرد براي افزايش پرداخت شايستگي و 87% براي مرور عملکرد و 79% به عنوان فرصتي براي تعيين اهداف دوره آينده استفاده کرده اند ( رابينز، 1376 ) .
طي يک نظر سنجي از 106 روان شناس صنعتي 10 کاربرد مختلف براي داده هاي حاصل از ارزيابي عملکرد عنوان شده است که به ترتيب عبارتند از : ( کريتنر ، 2001 )
1- مديريت حقوق و دستمزد 6- شناسائي عملکرد ضعيف
2- ارائه بازخورد عملکردي 7- کمک به تعيين و تعريف اهداف
3- شناسائي نقاط قوت و ضعف افراد 8- تصميمات در خصوص ترفيع
4- مستند سازي 9- بازخريد و يا بازنشستگي پرسنل
5- تشخيص عملکرد فردي 10- ارزيابي ميزان دستيابي به اهداف
با توجه به اهداف و نتايج حاصل از ارزيابي که بطور خلاصه مرور شد اين بررسي بر آن است. که با مطالعه منابع ، مدلي براي ارزيابي مؤثر براي عملکرد کارکنان شرکت ملي نفت ايران پيشنهاد نمايد که بيشترين اهداف و نتايج مطرح شده را پوشش داده کارآئي مناسب کارکنان را در شرايط کنوني ارزيابي نمايد .
همچنين مديران بتوانند با توجه به نتايج حاصل از ارزيابي عملکرد افراد ، امکان پرورش توانمنديها و شايستگي هاي کارکنان را از طريق برنامه ريزي کار راهه شغلي و تعيين مسير شغلي در آينده فراهم نموده چشم انداز شغلي روشن تري را براي رشد و پيشرفت آنها مهيا نمايند .
با توجه به مطالب بالا دستاوردهاي مورد نظر تحت عنوان پيامدهاي ساختاري و رفتاري از طريق نمودار زير تحت عنوان جايگاه و نقش ارزيابي عملکرد در فرآيند توسعه منابع انساني کارکنان نمايش داده شده است .
پيامدهاي ساختاري
برنامه ريزي ، تعيين مسير شغلي
تعديل حقوق و مزايا
بهسازي عملکرد
کارمنديابي وانتخاب
تعيين نيازهاي آموزشي
بهبود ارتباطات داخلي
کاهش تعارضات و فشارهاي رواني سازمان
توسعه خلاقيت و نوآوري
شناخت استعدادهاي بالقوه
پيامدهاي رفتاري
با توجه به نکات ياد شده در خصوص ضرورت و نتايج نظام ارزيابي عملکرد ، مهمترين دغدغه هر سازمان نوع و چگونگي اين نظام متناسب با اهداف و وظايف و بستر عملکرد آن مي باشد.
بديهي است نظام ارزيابي عملکرد در يک سازمان آموزشي يا يک سازمان صنعتي و يا يک سازمان داخلي نسبت به يک سازماني که داراي ارتباطات گسترده بين المللي است مي تواند متفاوت باشد .
بنابراين نظام ارزيابي مؤثر که متناسب با مجموعه ويژگيها و شرايط يک سازمان باشد براي توسعه منابع انساني سازمان امري ضروري و قابل توجه است .
چهارچوب نظري (تئوريک ) بحث :
چنانچه اين تعريف از چهارچوب را بپذيريم که :
چهارچوب نظري مبنايي است که تمامي ارکان يک پژوهش بر روي آن استوار مي گردد ، يک شبکه منطقي توسعه يافته ، توصيف شده و کامل بين متغيرهائي که از طريق فرآيندهائي مثل مصاحبه ، مشاهده ، بررسي ادبيات موضوع و پيشينه پژوهش تهيه مي شود. ( دکتر غلامرضا خاکي 1378) با يک بررسي اجمالي در نظامهاي ارزيابي عملکرد بکار گرفته شده در سازمانها و مؤسسات مختلف در کشورمان به اين نتيجه مي رسيم که اين نظامات بيشتر در اثر تعامل خواست مديران و کارشناسان آن سازمان بوجود آمده و از يک مدل عملي مناسبي تبعيت نمي کند.
در حاليکه چنانچه بخواهيم اين نظام ( نظام ارزيابي عملکرد کارکنان ) نتيجه مستقيم در بهبود مستمر سازمان داشته و باعث توانمندسازي کارکنان گردد بايد به نحوي اين نظام طراحي گردد تا در راستاي اهداف و نوع کارکرد سازمان قرار گيرد.
از طرف ديگر با يک بررسي اجمالي اين برداشت حاصل مي شود که وجه مميزه اصلي نظامهاي ارزيابي عملکرد کارکنان در انتخاب نوع رويکرد ارزيابي بعنوان فلسفه اصلي نظام و روش هاي ارزيابي متأثر از نوع رويکرد ارزيابي مي باشد.
و عوامل ديگري مثل دوره ارزيابي ، منابع ارزيابي ، کاربرد منابع ارزيابي عوامل تابعي رويکرد و روش هاي ارزيابي عملکرد مي باشند .
بنابراين مبناي تئوريک و نظري يک نظام ارزيابي عملکرد مؤثر که بتواند عاملي اساسي براي بهبود مستمر در جهت توسعه منابع انساني سازمان باشد بصورت زير مي باشد .
سيد علي صدرالسادات
چکيده: مديريت در سازمان براي نيل به اهداف خود به دنبال استقرار نظامات و سيستم هائي مي باشد تا فضاي مساعد براي افزايش بهره وري را تضمين کند. از مهمترين اين نظامات ، سيستم ارزيابي عملکرد کارکنان جهت بررسي رفتارها و قابليت هاي آنان و رشد و شکوفائي آن براي رسيدن به اهداف سازمان مي باشد. در بررسي سيستم هاي ارزيابي عملکرد بکار گرفته شده در سازمانها و مؤسسات مختلف بطور کلي اين نتيجه بدست مي آيد که مؤسسات و سازمانهاي مزبور براساس نياز و در چهارچوب مدلهاي علمي مطرح شده از ناحيه صاحب نظران علم مديريت، بصورت تجربي نسبت به انتخاب و استقرار نوعي نظام ارزيابي عملکرد براي کارکنان خود، اقدام نموده اند، بگونه اي که صرف نظر از شرايط و ويژگي هاي نيروي انساني از بسياري جهات با هم شباهت دارند. براي انتخاب و طراحي الگوي ارزيابي عملکرد موثر و متناسب با شرايط شرکت ملي نفت ايران بر اساس فرآيند بررسي رويکردهاي مختلف ارزيابي عملکرد کارشناسان، تعيين رويکردهاي ارزيابي عملکرد متناسب با شرکت ملي نفت ايران، تعيين روش هاي ارزيابي متناسب با شرکت ملي نفت ايران، تعيين روش هاي مناسب ارزيابي عملکرد در سطح حوزه هاي عملکردي شرکت ملي نفت ايران و روش هاي مناسب در سطح ستاد و حوزه هاي کاري شرکت ملي نفت ايران مورد توجه قرار گرفته که در اين مقالهبه آنها پرداخته مي شود. اين مقاله منتج از نتايج يک مطالعه علمي است که در شرکت ملي نفت صورت پذيرفته است.
مقدمه:
با توجه به اينکه بهبود بهره وري يکي از اهداف مستمر هر سازمان است و اين امر تابعي از بهسازي عملکرد کارکنان است ، در اين رابطه ارزيابي عملکرد کارکنان نقش برجسته اي پيدا مي کند زيرا اگر نظام ارزيابي بگونه اي اثر بخش ، طراحي گردد باعث مي شود که ارزيابي براي اهداف و مقاصد ارزيابي مثل ترفيع ، تنزل ، پرداخت ، .... و مقاصد پرورشي مثل رنامه ريزي ( بهسازي عملکرد و توانمندسازي کارکنان و ... ) موثر، واقع شود . فرآيند هاي ارزيابي عملکرد با توجه به کاربردهاي فراوان نتايج حاصل از آن، نيازمند توجه خاصي مي باشد . پژوهشهاي زيادي در زمينه کاربرد نتايج حاصل ازارزيابي صورت گرفته ، ازآن جمله پژوهشي است که توسط " استيفن رابينز " در 600 سازمان شده که جدول شماره (1) يافته هاي اين پژوهش را نشان مي دهد .
کاربرد در : درصد
پاداش دهي 6/85
بازخورد عملکردي 1/65
آموزش و بهسازي منابع سازماني 3/64
ارتقاء و ترفيع 3/45
برنامه ريزي نيروي انساني 1/43
ارتقاء يا انفصال از خدمت 3/30
تحقيقات ومطالعات نيروي انساني 2/17
جدول شماره (1): کاربرد نتايج ارزيابي عملکرد
در پژوهشي که در بيش از 500 شرکت انجام شده است حدود 90% شرکت ها از سيستم ارزيابي عملکرد براي افزايش پرداخت شايستگي و 87% براي مرور عملکرد و 79% به عنوان فرصتي براي تعيين اهداف دوره آينده استفاده کرده اند ( رابينز، 1376 ) .
طي يک نظر سنجي از 106 روان شناس صنعتي 10 کاربرد مختلف براي داده هاي حاصل از ارزيابي عملکرد عنوان شده است که به ترتيب عبارتند از : ( کريتنر ، 2001 )
1- مديريت حقوق و دستمزد 6- شناسائي عملکرد ضعيف
2- ارائه بازخورد عملکردي 7- کمک به تعيين و تعريف اهداف
3- شناسائي نقاط قوت و ضعف افراد 8- تصميمات در خصوص ترفيع
4- مستند سازي 9- بازخريد و يا بازنشستگي پرسنل
5- تشخيص عملکرد فردي 10- ارزيابي ميزان دستيابي به اهداف
با توجه به اهداف و نتايج حاصل از ارزيابي که بطور خلاصه مرور شد اين بررسي بر آن است. که با مطالعه منابع ، مدلي براي ارزيابي مؤثر براي عملکرد کارکنان شرکت ملي نفت ايران پيشنهاد نمايد که بيشترين اهداف و نتايج مطرح شده را پوشش داده کارآئي مناسب کارکنان را در شرايط کنوني ارزيابي نمايد .
همچنين مديران بتوانند با توجه به نتايج حاصل از ارزيابي عملکرد افراد ، امکان پرورش توانمنديها و شايستگي هاي کارکنان را از طريق برنامه ريزي کار راهه شغلي و تعيين مسير شغلي در آينده فراهم نموده چشم انداز شغلي روشن تري را براي رشد و پيشرفت آنها مهيا نمايند .
با توجه به مطالب بالا دستاوردهاي مورد نظر تحت عنوان پيامدهاي ساختاري و رفتاري از طريق نمودار زير تحت عنوان جايگاه و نقش ارزيابي عملکرد در فرآيند توسعه منابع انساني کارکنان نمايش داده شده است .
پيامدهاي ساختاري
برنامه ريزي ، تعيين مسير شغلي
تعديل حقوق و مزايا
بهسازي عملکرد
کارمنديابي وانتخاب
تعيين نيازهاي آموزشي
بهبود ارتباطات داخلي
کاهش تعارضات و فشارهاي رواني سازمان
توسعه خلاقيت و نوآوري
شناخت استعدادهاي بالقوه
پيامدهاي رفتاري
با توجه به نکات ياد شده در خصوص ضرورت و نتايج نظام ارزيابي عملکرد ، مهمترين دغدغه هر سازمان نوع و چگونگي اين نظام متناسب با اهداف و وظايف و بستر عملکرد آن مي باشد.
بديهي است نظام ارزيابي عملکرد در يک سازمان آموزشي يا يک سازمان صنعتي و يا يک سازمان داخلي نسبت به يک سازماني که داراي ارتباطات گسترده بين المللي است مي تواند متفاوت باشد .
بنابراين نظام ارزيابي مؤثر که متناسب با مجموعه ويژگيها و شرايط يک سازمان باشد براي توسعه منابع انساني سازمان امري ضروري و قابل توجه است .
چهارچوب نظري (تئوريک ) بحث :
چنانچه اين تعريف از چهارچوب را بپذيريم که :
چهارچوب نظري مبنايي است که تمامي ارکان يک پژوهش بر روي آن استوار مي گردد ، يک شبکه منطقي توسعه يافته ، توصيف شده و کامل بين متغيرهائي که از طريق فرآيندهائي مثل مصاحبه ، مشاهده ، بررسي ادبيات موضوع و پيشينه پژوهش تهيه مي شود. ( دکتر غلامرضا خاکي 1378) با يک بررسي اجمالي در نظامهاي ارزيابي عملکرد بکار گرفته شده در سازمانها و مؤسسات مختلف در کشورمان به اين نتيجه مي رسيم که اين نظامات بيشتر در اثر تعامل خواست مديران و کارشناسان آن سازمان بوجود آمده و از يک مدل عملي مناسبي تبعيت نمي کند.
در حاليکه چنانچه بخواهيم اين نظام ( نظام ارزيابي عملکرد کارکنان ) نتيجه مستقيم در بهبود مستمر سازمان داشته و باعث توانمندسازي کارکنان گردد بايد به نحوي اين نظام طراحي گردد تا در راستاي اهداف و نوع کارکرد سازمان قرار گيرد.
از طرف ديگر با يک بررسي اجمالي اين برداشت حاصل مي شود که وجه مميزه اصلي نظامهاي ارزيابي عملکرد کارکنان در انتخاب نوع رويکرد ارزيابي بعنوان فلسفه اصلي نظام و روش هاي ارزيابي متأثر از نوع رويکرد ارزيابي مي باشد.
و عوامل ديگري مثل دوره ارزيابي ، منابع ارزيابي ، کاربرد منابع ارزيابي عوامل تابعي رويکرد و روش هاي ارزيابي عملکرد مي باشند .
بنابراين مبناي تئوريک و نظري يک نظام ارزيابي عملکرد مؤثر که بتواند عاملي اساسي براي بهبود مستمر در جهت توسعه منابع انساني سازمان باشد بصورت زير مي باشد .