سجاد عابدی
10th November 2010, 09:49 AM
خواص دارويي زعفران
مقدمه :
در حاشيه كوير و زمينهاي خشك و تشنه جنوب خراسان، استهبانات فارس و مناطقي از كرمان، يزد، سمنان، اصفهان واستان مركزي همگام با طراوت بارانهاي پاييزي، گلي از درون خاك هويدا مي شود كه نامش زعفران است. دستهاي زحمتكش زنان و كودكان دهقان اين گلها را چيده و گرانترين ادويه جهان را بسان مرواريد از صدفهاي اين گلهاي زيبا و ارغواني رنگ جدا مي سازند تا نشان دهند كه كشور ايران با قدمت چند هزار ساله همچنان بزرگترين توليد كننده زعفران و سرچشمه سلطان ادويه هاست. اين محصول با عطر و طعم منحصر به فرد خود بر فرهنگ بسياري از كشورهاي جهان سيطره يافته است و امروزه در بسياري از كشورهاي اروپائي و آمريكائي گرانترين غذاها را با عطر و طعم اين محصول مزين و معطر مي سازند.
گياهشناسي:
زعفران مزروعي گياهي است علفي و چند ساله با نام علمي Crocus sativus اين گياه از خانواده زنبق( Iridacea)بوده كه در اوايل پاييز يا در اوايل بهار گل مي دهد.زعفران داراي ساقه زير زميني مدور، سخت، گوشتدار و تو پر بوده كه پوسته فيبري قهوه اي رنگي آنرا احاطه نموده است.ساقه زير زميني اين گياه را در اصطلاح كشاورزان پياز و در گياهشناسي بنه يا كرم Corm)) مي گويند. پوشش گل ازسه كاسبرگ و سه گلبرگ همرنگ بنفش تشكيل شده به طوري كه تشخيص كاسبرگها از گلبرگها مشكل مي باشد. برگها در جنس Crocus باريك ، بلند و ناوداني مي باشند. مجموع برگها و گل در داخل يك پوشش لوله اي بنام چمچه قرار دارند. تعداد پرچم ها سه عدد بوده و طول پرچمها دو برابر بساك است. بساك زعفران زرد رنگ بوده و تخمدان گل در داخل چمچه و در چند سانتيمتري سطح خاك قرار دارد.
خامه ميله باريك و بلندي است كه از روي تخمدان بيرون مي آيد و در انتها به سه كلاله قرمز عنابي رنگ ختم مي شود. طول هر رشته كلاله در حدود 3-2 سانتي متر است.هر رشته كلاله ظاهربوقي شكل دارد و در واقع زعفران مورد استفاده همين كلاله سه شاخه است كه به هنگام برداشت ميله، خامه نيز با آن همراه است.
تاريخچه زعفران :
بسياري از محققان مبدا زعفران را از دامنه هاي زاگرس (كوه الوند) و ايالات ماد قديم (همدان امروزي) مي دانند. به همين دليل همواره در منابع تاريخي از حضور اين گياه در زندگي مردم ايران نام برده مي شود.
ايرانيان در جشنها و مراسم هاي خود از جمله مراسم عروسي، زعفران را بر سر مهمانان ويژه مي ريختند. همچنين علاوه بر مصارف خوراكي آن را همراه با عود و عنبر مي سوزاندند. پادشاهان هخامنشي نيز زعفران را همراه روغن به تن خود مي ماليدند. ايرانيان زعفران را به بسياري از نقاط جهان باستان مانند يونان، روم و چين صادر مي كردند. اين گياه در سده هاي اول تا چهارم هجري توسط ايرانيان تبعيد شده توسط معاويه به نواحي شام، شمال آفريقا، اندلس (اسپانيا) و صقليه (سيسيل) برده شد. زمان يا تاريخ دقيق ورود زعفران به اروپاي جديد از سال 711 ميلادي با ورود اعراب از شمال آفريقا به اسپانيا صورت پذيرفت. در اسناد تاريخ به برخي از مناطق زعفران كاري شده اشاره شده است كه عبارتند از:
قائنات (از قرن هفتم كاشت زعفران در اين منطقه معمول شده و تا امروز همچنان ادامه دارد)، كرمانشاه (در عصر ساسانيان)، بروجرد و نهاوند (در زمان ماديان)، قم (درعهد ساسانيان و ايلخانيان در طي 800 سال)، ري (تا قرن ششم)، اصفهان (در زمان ساسانيان)، ايالت خراسان شامل خراسان امروزي و هرات (افغانستان)( در قرن دوم و سوم همزمان با انقراض ساسانيان).
تركيبهاي شيميايي زعفران :
الف) عطر زعفران :
ماده تشكيل دهنده عطر زعفران، سافرانال(Saffronal) است كه يك آلدئيد فرار مي باشد و در اثر هيدروليزآن تركيب هاي تركيبات پيكرو كروسين ايجاد مي شود.
ب) رنگ زعفران :
رنگ زعفران توسط سه دسته از تركيب هاي مختلف ايجاد مي شود كه عبارتند از:
1ـ رنگدانه هاي محلول در چربي مانند ليكوپن، آلفا كاروتن، بتا كاروتن و زاگزانتين
2ـ گليكوزيدهاي كارتنوئيدي محلول در آب مانند كروسين
3ـ رنگدانه آزاد نظير آنتوسيانين
خواص دارويي زعفران:
زعفران گياهي طبي و بومي مناطق گرم و خشك ايران است . درمان افسردگي از قديم الايام مهمترين خاصيت زعفران بوده است . اين خاصيت مهم حتي در شعر شاعران نيز انعكاس يافته است . نمونه بارز آن شعر خاقاني است كه مي گويد :
گر كسي را زعفران شايد فزايد گو فزاي
چون تو با غم خو گرفتي زعفران كس مخور
به دنبال استفاده گياه زعفران در طب سنتي ، بر اساس تحقيقات علمي انجام گرفته در زمينه خواص متعدد و اثربخشي تركيب هاي مؤثر آن، توجه بسيارزياد محققين، شركت‌هايداروسازي و دست‌اندركاران علم پزشكي را به استفاده از اين گياه جلب كرده است .در فارما كوپه اروپا(كتاب رسمي داروسازي) خواص دارويي زعفران ذكر شده است ، در اين كتاب از زعفران تحت عنوان تنطوري به نام OpiiCrocataTincturaياد شده است. عصاره ي زعفران به صورت محصولي به نام BittersSwedish توسط كارخانجات مختلف تهيه و جهت مصارف دارويي مختلف عرضه مي شود. نتايج تحقيقات در كشورهاي مختلف دنيا نشان مي دهد كه درآينده‌اي نزديك زعفران يكي ازمهم‌ترين جايگزين‌هاي داروهاي شيميايي خواهد بود كه محققين آن را نقطه عطفي دراستفاده از زعفران درصنعت داروسازي مي‌دانند. از مهمترينكاربردهاي زعفران مي توان به موارد زيراشاره كرد:
1-كمك به هضم طبيعي غذا , تقويت كننده معده , ضدنفخ
2- محرك و تقويت كننده ميل جنسي
3-مسكن به ويژه در درماندردهاي لثه و قولنج
4- ضد تومور كه به واسطه داشتن خاصيت آنتي اكسيداني و بي اثر كردن راديكالهاي آزاد دارايخاصيت ضد سرطاني مي باشد.
5- شادي بخش، درمان دردهاي عصبي، آرام بخش، درمان كم خوابي، تقويت كننده حافظه ، افزايش دهنده تمركز، ضد تشنج، ضد افسردگي، ضد اسپاسم، ضدآلزايمر و پاركينسون
6- تنظيم كننده فشار خون , كاهش دهندهكلسترول خون، درمان كننده كم خوني ناشي از كمبود آهن بويژه در دختران ،كاهش دهنده درصداحتمال بروز بيماري هاي قلبي و كاهش تصلب شرائين(سخت شدن رگها)
7- درمان كننده بيماري هاي تنفسي نظير آسم , سرماخوردگي و سرفه
8- افزايش دهنده جريان خون در شبكيه چشم ، درمان كنندهاختلالات لكه زرد شبكيه در اثر پيرچشمي و بهبود علائم مربوط به رتينوپاتيايسكميك.
9- قاعده آورو از بين برنده خونريزي هاي بعد از زايمان.
10- محرك اعصاب .
11- خونساز و تنظيم كننده جريان گردش خون.
12- تصفيه كننده خون وتقويت كننده كبد.
13- پاك كننده كليه و مثانه .
14- ادرار آور.
يك فرمول قديمي زعفران كه براي تنظيم عادت ماهيانه خانم ها و بازكردن قاعدگي سال هاست بكار مي رود و اثر بسيار مفيدي دارد به شرح ذيل مي باشد:
تارتارات آهن و پتاسيم 5/0گرم
گرد زعفران 5/0گرم
پودر دارچين 2 گرم
از اين مخلوط چهار بار در روز استفاده مي شود .
تحقيقات اخير نشان مي‌دهد تركيبات زعفران از جمله كروسين(رنگدانه زعفران )، سافرانال (ماده معطره زعفران) و پيروكروسين (طعم‌دهنده زعفران)سلولهاي سرطاني را مهار مي‌كنند . زعفران از تشكيل سلولهاي سرطاني جلوگيري كردهو باعث كوچك شدن و از بين رفتن تومورها مي‌شود . همچنين باعث افزايش اثر داروها وكاهش عوارض جانبي داروهاي مورد استفاده در شيمي درماني مي‌گردد . علاوه بر موارد فوق ، از زعفرانمي‌توان در درمان كوفتگي و روماتيسم به صورت استعمال خارجي استفاده كرد .
طرز استفاده:
از زعفران می توان به شكل‌های زير استفاده نمود:
الف) دم كرده زعفران یاچای زعفران: براي تهيه دم كرده، ٢ گرم زعفران را در یك لیتر آب جوش ریخته و بمدت نیم ساعت روی آتشبسیارملایم بگذارید تا دم بكشد .
ب) تنطور زعفران: یك گرم زعفران سائیده را با ١٠ گرم الكل سفید ٨٠ درصد مخلوط کرده و در شیشه(ترجيحا تيره رنگ) ریخته و در آنرا ببندید . این شیشه را در جاي تاريكي گذاشته و هر روز آنرا تكان دهيد. پس از دو هفته آنرا صاف نموده و از آن استفاده كنيد.
ج ) گرد زعفران : زعفران را در فر با حرارت ٢٥ درجه سانتیگراد خشك كرده و سپس آسیابنموده و از الك خیلی ریز رد كنید تا گرد نرمی بدست آید.
مضرات :
زعفران بر روي سيستم توليد مثل اثر دارد بنابراين زنان حامله بايد از خوردن آن پرهيز كنند زيرا ممكن است باعث سقط جنين شود . خوردن زياد آنسمي بوده و براي كليه ها مضرمي باشد . زعفران اشتها را كم كرده و موجب سردرد مي شود وهمچنين باعث اختلال حواس، استفراغ ، خون ريزي رحم ، اسهال خوني ، خون ريزي از بيني ، پلك ها و لب ها ، سرگيجه ، بي حالي ، زردي پوست وتحريكات شديد ماهيچه هاي صاف و حتي گاهي منجر به مرگ مي شود . لذا توصيه مي شود بدون تجويز پزشك از آن در موارد دارويي استفاده نگردد. با آزمايشاتي كه به عمل آمده ، مصرف حداكثر تا 5/1 گرم زعفران در روز براي يك فرد بالغ بلامانع است ولي به منظورجلوگيري از عوارض و مشكلات بعدي بايد سعي نمود كه كم تر از اين مقدار مصرف شود و از زياده روي در مصرف زعفران خودداري ورزيد .
لازم به ذكر است كه پياز زعفران سمي بوده و مصرف بيش از حد آن براي حيوانات كشنده است .
نگهداري:
زعفران بايد دور از نور و رطوبت نگهداري شود . بهتر است زعفران در ظرف شيشه اي (تيره رنگ) يا فلزي دربسته و در دماي معتدل نگه داري شود . با توجه به فرار بودن اسانس (مواد معطر) زعفران ، در شرايطي كه نحوه نگهداري آن نامناسب باشد ، به مرور زمان اسانس زعفران تبخير شده و از اثرات دارويي، طعم و مزه ي آن كاسته شده و مرغوبيت آن از دست مي رود . از آنجايي كه مواد معطر (اسانس) زعفران در حالت پودر شده ، بسيار سريع تر از حالت پودر نشده ي آن تبخير شده و از دست مي رود ، بهتر است زعفران را تا موقع مصرف، پودر نكنيم و يا در صورت پودر كردن، آن را درظرف در بسته نگه داري نماييم .
پراكنش توسعه زعفران در سال 1386
رديف
استان
سطح زيركشت (هكتار)
ميزان توليد(كيلوگرم)
عملكرد
(كيلوگرم/ هكتار)
بارور
غيربارور
1
آذربايجان شرقي
65
3.3
227.5
3.5
2
اصفهان
294.7
25
1577
5.3
3
تهران
58.6
0
150
2.5
4
چهارمحال و بختياري
38.2
2
49.8
1.3
5
خراسان جنوبي
14694
405
78000
5.3
6
خراسان رضوي
39904
1750
143320
3.6
7
خراسان شمالي
264
44.5
843
0
8
سمنان
51
0
170
3.3
9
فارس
314.1
0
1495.2
5
10
قزوين
7
1
24
3.4
11
قم
4
0
4
1
12
كرمان
255.25
27
1141
0
13
لرستان
1.65
1.3
6.6
4
14
مركزي
43.6
0.9
175.2
4
15
همدان
32.7
1.1
130.26
4
16
يزد
615.5
1.5
3100
5
جمع كل
56643.3
2262.6
230414
4
منابع فارسي:
1- امير قاسمي، ت.1380. زعفران طلاي سرخ ايران . موسسه فرهنگي نشرآيندگان. تهران.112ص.
2- ابريشمي،م.1383. زعفران از دير باز تا امروز،دايرة المعارف توليد، تجارت و مصرف. انتشارات امير كبير. تهران. 832 ص.
3- ابريشمي،م. 1376.زعفران ايران، شناخت تاريخي و فرهنگي و كشاورزي. موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوي. مشهد. 892 ص.
4- آمار دريافتي از استانها. 1386 . دفتر امور گل و گياهان زينتي و دارويي.
منابع انگليسي:
www.parsia.net (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.parsia.net%2F) 1.
www.irteb.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.irteb.com%2F)2 .
www.sepehr32.blogfa.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.sepehr32.blogf a.com%2F)3.
www.iranmania.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.iranmania.com% 2F)4.
www.shahrecd.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shahrecd.com%2 F)5.
http://1000gol.blogtak.com/post-16788.html6 (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2F1000gol.blogtak.co m%2Fpost-16788.html6) 6.
مقدمه :
در حاشيه كوير و زمينهاي خشك و تشنه جنوب خراسان، استهبانات فارس و مناطقي از كرمان، يزد، سمنان، اصفهان واستان مركزي همگام با طراوت بارانهاي پاييزي، گلي از درون خاك هويدا مي شود كه نامش زعفران است. دستهاي زحمتكش زنان و كودكان دهقان اين گلها را چيده و گرانترين ادويه جهان را بسان مرواريد از صدفهاي اين گلهاي زيبا و ارغواني رنگ جدا مي سازند تا نشان دهند كه كشور ايران با قدمت چند هزار ساله همچنان بزرگترين توليد كننده زعفران و سرچشمه سلطان ادويه هاست. اين محصول با عطر و طعم منحصر به فرد خود بر فرهنگ بسياري از كشورهاي جهان سيطره يافته است و امروزه در بسياري از كشورهاي اروپائي و آمريكائي گرانترين غذاها را با عطر و طعم اين محصول مزين و معطر مي سازند.
گياهشناسي:
زعفران مزروعي گياهي است علفي و چند ساله با نام علمي Crocus sativus اين گياه از خانواده زنبق( Iridacea)بوده كه در اوايل پاييز يا در اوايل بهار گل مي دهد.زعفران داراي ساقه زير زميني مدور، سخت، گوشتدار و تو پر بوده كه پوسته فيبري قهوه اي رنگي آنرا احاطه نموده است.ساقه زير زميني اين گياه را در اصطلاح كشاورزان پياز و در گياهشناسي بنه يا كرم Corm)) مي گويند. پوشش گل ازسه كاسبرگ و سه گلبرگ همرنگ بنفش تشكيل شده به طوري كه تشخيص كاسبرگها از گلبرگها مشكل مي باشد. برگها در جنس Crocus باريك ، بلند و ناوداني مي باشند. مجموع برگها و گل در داخل يك پوشش لوله اي بنام چمچه قرار دارند. تعداد پرچم ها سه عدد بوده و طول پرچمها دو برابر بساك است. بساك زعفران زرد رنگ بوده و تخمدان گل در داخل چمچه و در چند سانتيمتري سطح خاك قرار دارد.
خامه ميله باريك و بلندي است كه از روي تخمدان بيرون مي آيد و در انتها به سه كلاله قرمز عنابي رنگ ختم مي شود. طول هر رشته كلاله در حدود 3-2 سانتي متر است.هر رشته كلاله ظاهربوقي شكل دارد و در واقع زعفران مورد استفاده همين كلاله سه شاخه است كه به هنگام برداشت ميله، خامه نيز با آن همراه است.
تاريخچه زعفران :
بسياري از محققان مبدا زعفران را از دامنه هاي زاگرس (كوه الوند) و ايالات ماد قديم (همدان امروزي) مي دانند. به همين دليل همواره در منابع تاريخي از حضور اين گياه در زندگي مردم ايران نام برده مي شود.
ايرانيان در جشنها و مراسم هاي خود از جمله مراسم عروسي، زعفران را بر سر مهمانان ويژه مي ريختند. همچنين علاوه بر مصارف خوراكي آن را همراه با عود و عنبر مي سوزاندند. پادشاهان هخامنشي نيز زعفران را همراه روغن به تن خود مي ماليدند. ايرانيان زعفران را به بسياري از نقاط جهان باستان مانند يونان، روم و چين صادر مي كردند. اين گياه در سده هاي اول تا چهارم هجري توسط ايرانيان تبعيد شده توسط معاويه به نواحي شام، شمال آفريقا، اندلس (اسپانيا) و صقليه (سيسيل) برده شد. زمان يا تاريخ دقيق ورود زعفران به اروپاي جديد از سال 711 ميلادي با ورود اعراب از شمال آفريقا به اسپانيا صورت پذيرفت. در اسناد تاريخ به برخي از مناطق زعفران كاري شده اشاره شده است كه عبارتند از:
قائنات (از قرن هفتم كاشت زعفران در اين منطقه معمول شده و تا امروز همچنان ادامه دارد)، كرمانشاه (در عصر ساسانيان)، بروجرد و نهاوند (در زمان ماديان)، قم (درعهد ساسانيان و ايلخانيان در طي 800 سال)، ري (تا قرن ششم)، اصفهان (در زمان ساسانيان)، ايالت خراسان شامل خراسان امروزي و هرات (افغانستان)( در قرن دوم و سوم همزمان با انقراض ساسانيان).
تركيبهاي شيميايي زعفران :
الف) عطر زعفران :
ماده تشكيل دهنده عطر زعفران، سافرانال(Saffronal) است كه يك آلدئيد فرار مي باشد و در اثر هيدروليزآن تركيب هاي تركيبات پيكرو كروسين ايجاد مي شود.
ب) رنگ زعفران :
رنگ زعفران توسط سه دسته از تركيب هاي مختلف ايجاد مي شود كه عبارتند از:
1ـ رنگدانه هاي محلول در چربي مانند ليكوپن، آلفا كاروتن، بتا كاروتن و زاگزانتين
2ـ گليكوزيدهاي كارتنوئيدي محلول در آب مانند كروسين
3ـ رنگدانه آزاد نظير آنتوسيانين
خواص دارويي زعفران:
زعفران گياهي طبي و بومي مناطق گرم و خشك ايران است . درمان افسردگي از قديم الايام مهمترين خاصيت زعفران بوده است . اين خاصيت مهم حتي در شعر شاعران نيز انعكاس يافته است . نمونه بارز آن شعر خاقاني است كه مي گويد :
گر كسي را زعفران شايد فزايد گو فزاي
چون تو با غم خو گرفتي زعفران كس مخور
به دنبال استفاده گياه زعفران در طب سنتي ، بر اساس تحقيقات علمي انجام گرفته در زمينه خواص متعدد و اثربخشي تركيب هاي مؤثر آن، توجه بسيارزياد محققين، شركت‌هايداروسازي و دست‌اندركاران علم پزشكي را به استفاده از اين گياه جلب كرده است .در فارما كوپه اروپا(كتاب رسمي داروسازي) خواص دارويي زعفران ذكر شده است ، در اين كتاب از زعفران تحت عنوان تنطوري به نام OpiiCrocataTincturaياد شده است. عصاره ي زعفران به صورت محصولي به نام BittersSwedish توسط كارخانجات مختلف تهيه و جهت مصارف دارويي مختلف عرضه مي شود. نتايج تحقيقات در كشورهاي مختلف دنيا نشان مي دهد كه درآينده‌اي نزديك زعفران يكي ازمهم‌ترين جايگزين‌هاي داروهاي شيميايي خواهد بود كه محققين آن را نقطه عطفي دراستفاده از زعفران درصنعت داروسازي مي‌دانند. از مهمترينكاربردهاي زعفران مي توان به موارد زيراشاره كرد:
1-كمك به هضم طبيعي غذا , تقويت كننده معده , ضدنفخ
2- محرك و تقويت كننده ميل جنسي
3-مسكن به ويژه در درماندردهاي لثه و قولنج
4- ضد تومور كه به واسطه داشتن خاصيت آنتي اكسيداني و بي اثر كردن راديكالهاي آزاد دارايخاصيت ضد سرطاني مي باشد.
5- شادي بخش، درمان دردهاي عصبي، آرام بخش، درمان كم خوابي، تقويت كننده حافظه ، افزايش دهنده تمركز، ضد تشنج، ضد افسردگي، ضد اسپاسم، ضدآلزايمر و پاركينسون
6- تنظيم كننده فشار خون , كاهش دهندهكلسترول خون، درمان كننده كم خوني ناشي از كمبود آهن بويژه در دختران ،كاهش دهنده درصداحتمال بروز بيماري هاي قلبي و كاهش تصلب شرائين(سخت شدن رگها)
7- درمان كننده بيماري هاي تنفسي نظير آسم , سرماخوردگي و سرفه
8- افزايش دهنده جريان خون در شبكيه چشم ، درمان كنندهاختلالات لكه زرد شبكيه در اثر پيرچشمي و بهبود علائم مربوط به رتينوپاتيايسكميك.
9- قاعده آورو از بين برنده خونريزي هاي بعد از زايمان.
10- محرك اعصاب .
11- خونساز و تنظيم كننده جريان گردش خون.
12- تصفيه كننده خون وتقويت كننده كبد.
13- پاك كننده كليه و مثانه .
14- ادرار آور.
يك فرمول قديمي زعفران كه براي تنظيم عادت ماهيانه خانم ها و بازكردن قاعدگي سال هاست بكار مي رود و اثر بسيار مفيدي دارد به شرح ذيل مي باشد:
تارتارات آهن و پتاسيم 5/0گرم
گرد زعفران 5/0گرم
پودر دارچين 2 گرم
از اين مخلوط چهار بار در روز استفاده مي شود .
تحقيقات اخير نشان مي‌دهد تركيبات زعفران از جمله كروسين(رنگدانه زعفران )، سافرانال (ماده معطره زعفران) و پيروكروسين (طعم‌دهنده زعفران)سلولهاي سرطاني را مهار مي‌كنند . زعفران از تشكيل سلولهاي سرطاني جلوگيري كردهو باعث كوچك شدن و از بين رفتن تومورها مي‌شود . همچنين باعث افزايش اثر داروها وكاهش عوارض جانبي داروهاي مورد استفاده در شيمي درماني مي‌گردد . علاوه بر موارد فوق ، از زعفرانمي‌توان در درمان كوفتگي و روماتيسم به صورت استعمال خارجي استفاده كرد .
طرز استفاده:
از زعفران می توان به شكل‌های زير استفاده نمود:
الف) دم كرده زعفران یاچای زعفران: براي تهيه دم كرده، ٢ گرم زعفران را در یك لیتر آب جوش ریخته و بمدت نیم ساعت روی آتشبسیارملایم بگذارید تا دم بكشد .
ب) تنطور زعفران: یك گرم زعفران سائیده را با ١٠ گرم الكل سفید ٨٠ درصد مخلوط کرده و در شیشه(ترجيحا تيره رنگ) ریخته و در آنرا ببندید . این شیشه را در جاي تاريكي گذاشته و هر روز آنرا تكان دهيد. پس از دو هفته آنرا صاف نموده و از آن استفاده كنيد.
ج ) گرد زعفران : زعفران را در فر با حرارت ٢٥ درجه سانتیگراد خشك كرده و سپس آسیابنموده و از الك خیلی ریز رد كنید تا گرد نرمی بدست آید.
مضرات :
زعفران بر روي سيستم توليد مثل اثر دارد بنابراين زنان حامله بايد از خوردن آن پرهيز كنند زيرا ممكن است باعث سقط جنين شود . خوردن زياد آنسمي بوده و براي كليه ها مضرمي باشد . زعفران اشتها را كم كرده و موجب سردرد مي شود وهمچنين باعث اختلال حواس، استفراغ ، خون ريزي رحم ، اسهال خوني ، خون ريزي از بيني ، پلك ها و لب ها ، سرگيجه ، بي حالي ، زردي پوست وتحريكات شديد ماهيچه هاي صاف و حتي گاهي منجر به مرگ مي شود . لذا توصيه مي شود بدون تجويز پزشك از آن در موارد دارويي استفاده نگردد. با آزمايشاتي كه به عمل آمده ، مصرف حداكثر تا 5/1 گرم زعفران در روز براي يك فرد بالغ بلامانع است ولي به منظورجلوگيري از عوارض و مشكلات بعدي بايد سعي نمود كه كم تر از اين مقدار مصرف شود و از زياده روي در مصرف زعفران خودداري ورزيد .
لازم به ذكر است كه پياز زعفران سمي بوده و مصرف بيش از حد آن براي حيوانات كشنده است .
نگهداري:
زعفران بايد دور از نور و رطوبت نگهداري شود . بهتر است زعفران در ظرف شيشه اي (تيره رنگ) يا فلزي دربسته و در دماي معتدل نگه داري شود . با توجه به فرار بودن اسانس (مواد معطر) زعفران ، در شرايطي كه نحوه نگهداري آن نامناسب باشد ، به مرور زمان اسانس زعفران تبخير شده و از اثرات دارويي، طعم و مزه ي آن كاسته شده و مرغوبيت آن از دست مي رود . از آنجايي كه مواد معطر (اسانس) زعفران در حالت پودر شده ، بسيار سريع تر از حالت پودر نشده ي آن تبخير شده و از دست مي رود ، بهتر است زعفران را تا موقع مصرف، پودر نكنيم و يا در صورت پودر كردن، آن را درظرف در بسته نگه داري نماييم .
پراكنش توسعه زعفران در سال 1386
رديف
استان
سطح زيركشت (هكتار)
ميزان توليد(كيلوگرم)
عملكرد
(كيلوگرم/ هكتار)
بارور
غيربارور
1
آذربايجان شرقي
65
3.3
227.5
3.5
2
اصفهان
294.7
25
1577
5.3
3
تهران
58.6
0
150
2.5
4
چهارمحال و بختياري
38.2
2
49.8
1.3
5
خراسان جنوبي
14694
405
78000
5.3
6
خراسان رضوي
39904
1750
143320
3.6
7
خراسان شمالي
264
44.5
843
0
8
سمنان
51
0
170
3.3
9
فارس
314.1
0
1495.2
5
10
قزوين
7
1
24
3.4
11
قم
4
0
4
1
12
كرمان
255.25
27
1141
0
13
لرستان
1.65
1.3
6.6
4
14
مركزي
43.6
0.9
175.2
4
15
همدان
32.7
1.1
130.26
4
16
يزد
615.5
1.5
3100
5
جمع كل
56643.3
2262.6
230414
4
منابع فارسي:
1- امير قاسمي، ت.1380. زعفران طلاي سرخ ايران . موسسه فرهنگي نشرآيندگان. تهران.112ص.
2- ابريشمي،م.1383. زعفران از دير باز تا امروز،دايرة المعارف توليد، تجارت و مصرف. انتشارات امير كبير. تهران. 832 ص.
3- ابريشمي،م. 1376.زعفران ايران، شناخت تاريخي و فرهنگي و كشاورزي. موسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوي. مشهد. 892 ص.
4- آمار دريافتي از استانها. 1386 . دفتر امور گل و گياهان زينتي و دارويي.
منابع انگليسي:
www.parsia.net (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.parsia.net%2F) 1.
www.irteb.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.irteb.com%2F)2 .
www.sepehr32.blogfa.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.sepehr32.blogf a.com%2F)3.
www.iranmania.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.iranmania.com% 2F)4.
www.shahrecd.com (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2Fwww.shahrecd.com%2 F)5.
http://1000gol.blogtak.com/post-16788.html6 (http://njavan.com/forum/redirector.php?url=http%3A%2F%2F1000gol.blogtak.co m%2Fpost-16788.html6) 6.