سنگ‌نبشته بیستون

[باستان شناس]

سنگ‌نبشته بیستون

سنگ‌نبشته بیستون یا کتیبه بیستون از آثار باستانی ایران واقع در حدود بیست و هفت کیلومتری شهر کرمانشاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87) در غرب ایران است.


نام بیستون از واژه پارسی باستان Bagastana * (بغستان) به معنی جایگه بغ گرفته شده است.

نخستین اشاره به این جایگاه در کتاب دیودوروس سیکولوس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8% B1%D9%88%D8%B3_%D8%B3%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%8 8%D8%B3&action=edit&redlink=1) بود که در آن بخشی از نوشته های کتزیاس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8% B3&action=edit&redlink=1) یونانی درباره بیستون آورده شده است.

در این اشاره سنگنبشته بیستون کنده شده به دست سمیرامیس (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3) ملکه اسطوره ای آشوری معرفی شده و بیستون را Bagastanon oros معرفی کرده است. در آن اشاره به بیستون آورده شده بود که کوه بیستون به زئوس یا اهورامزدا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%AF%D 8%A7) پیشکش شده است.


واژه بیستون در زبان پهلوی Bahistan و سپس Bahistun شد.

این واژه در سده های نخست اسلامی «بهستون» و امروزه بیستون خوانده می شود. یادآوری می گردد شکل واژه ای که امروزه «بی ستون» به معنی «بدون ستون» گفته می شود، از گویش های محاوره ای بوده و فاقد اعتبار است.


نقش بیستون پیروزی داریوش یکم را بر گوماته مغ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%BA) و نه شورشی نشان می‌دهد.


نماد فروهر در حال پرواز بالای نقش دیده می‌شود. داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئوماتا که زیر پای او افتاده نهاده‌است .

شورشیان که دستهایشان از پشت و گردنشان با ریسمان به هم بسته شده‌است پشت سر هم در برابر داریوش ایستاده‌اند.

یک نیزه دار و یک کماندار پشت سر داریوش دیده می‌شوند. بلندی قامت داریوش در نقش ۱۸۰ قامت نیزه دار و کماندار حدود ۱۵۰ و قامت شورشیان حدود ۱۲۰ سانتیمتر است.


متن و نقش بر اثر عواملی چند از جمله عوامل زمین شناختی فرسایش باران و باد رسوب مواد آلی رشد جلبک در درز سنگها و تأثیر سایر پدیده‌های طبیعی فیزیکی شیمیایی و نیز تخریب به دست بشر بویژه در عصر رواج تفنگ ـ که از قسمتهای برجسته و نمایانتر نقش و از فاصله دور به عنوان نشانه استفاده می‌کرده‌اند ـ و ناآگاهیها و بی مبالاتیهای دیگر آسیب جدی دیده‌است.


نکته‌های اصلی کتیبه بیستون از این قرار است :


معرفی داریوش از زبان خود او دودمان هخامنشی چگونگی اعاده پادشاهی به هخامنشیان شیوه حکومت داریوش مرگ کمبوجیه طغیان گئوماتا و کشته شدن او در پاییز ۵۲۲ ق م شورش و طغیان در بسیاری از سرزمینها و سرکوبی آنها و اعاده نواحی بسیاری که از فرمانبرداری سر باز زده بودند پیروزیهایی که در نوزده نبرد نصیب داریوش شده‌است و از جمله پیروزی مهم و دشوار بر سکاها (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7) چگونگی استقرار آرامش و امنیت در امپراتوری پهناور رد ادعاهای یاغیان ضدحکومت هشدار نسبت به دروغگویی دفاع از راستی و راستگویی دعای نیک در حق کشور و مردم سپاسگزاری داریوش از یاریهای اهورامزدا در غلبه بر معارضان و بازگشتن صلح اندرز به شاهان آینده و کسانی که کتیبه بیستون را می‌خوانند نام کسانی که در غلبه بر گئوماتا از داریوش پشتیبانی کردند و اشاره به انتشار متن کتیبه در سراسر قلمرو هخامنشی به خط میخی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C) و سه زبان پارسی باستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3% D8%AA%D8%A7%D9%86)، بابلی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C) و ٔعیلامی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C) را می‌خوانند.


http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/94/Behistun_DB1_1-15.jpg/400px-Behistun_DB1_1-15.jpg (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Behistun_DB1_ 1-15.jpg) http://bits.wikimedia.org/skins-1.5/common/images/magnify-clip.png (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%AF%D9%87:Behistun_DB1_ 1-15.jpg)
ستون یک (DB I 1-15)


در سالهای اخیر و درپی تصویب طرحی در سازمان میراث فرهنگی کشور به منظور حفاظت از آثار تاریخی بیستون در قالب یکی از طرحهای ملی اقداماتی برای نجات دادن مهمترین کتیبه سنگی جهان و حفاظت علمی و روشمند از آن آغاز شده‌است. (مهدی آبادی - سازمان میراث فرهنگی . پروژه‌های بزرگ بیستون و طاق بستان)

این کتیبه‌ها کلید کشف رمز کلیهٔ خطوط میخی گردید. به ویژه «سر هـ. رالینسون (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%B1%D8%A7%D9%84%DB%8C%D9%86%D8% B3%D9%88%D9%86&action=edit&redlink=1)» در این موفقیت سهمی بسزا دارد.


نقوش برجستهٔ غیرمهمی از ادوار اشکانیان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86) بر صخره‌های کوچک کنار جاده و در پائین کوه دیده می‌شود.

وقفنامهٔ جدیدی در دوران شاه سلیمان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%B3%D9%84%DB%8C%D9%85%D8%A7% D9%86) صفوی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B5%D9%81%D9%88%DB%8C) در زمان صدارت شیخ علیخان زنگنه در وسط نقش عهد اشکانی احداث شده‌است. در زمستان ۱۳۳۷ هـ. ش. ضمن عملیات جاده‌سازی مجسمه هرکول (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%85%D8%AC%D8%B3%D9%85%D9%87_%D9%87%D8%B1%DA%A9% D9%88%D9%84) و آثار معبد سلوکی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%84%D9%88%DA%A9%DB%8C) در پایین کوه کشف گردید.


http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Behistun.Inscript.Skunkha.jpg (http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/e/ed/Behistun.Inscript.Skunkha.jpg)

پیکره سکونخا در کتیبه بیستون



کتاب سبز (بانک اطلاعات استان کرمانشاه)، سید ضیاء الدین خرمشاهی، کانون تبلیغاتی دالاهو، دی ۱۳۷۵، صفحه ۲۰۹

[باستان شناس]

سنگ‌نبشته بیستون یا کتیبه بیستون از آثار باستانی ایران واقع در حدود بیست و هفت کیلومتری شهر کرمانشاه (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%A9%D8%B1%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%A7%D9%87) و بخشی از شهرستان هرسین در غرب ایران است.


نام بیستون از واژه پارسی باستان Bagastana * به معنی جایگه بغ گرفته شده است. نخستین اشاره به این جایگاه در کتاب دیودوروس سیکولوس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%AF%D9%88%D8% B1%D9%88%D8%B3_%D8%B3%DB%8C%DA%A9%D9%88%D9%84%D9%8 8%D8%B3&action=edit&redlink=1) بود که در آن بخشی از نوشته های کتزیاس (http://fa.wikipedia.org/w/index.php?title=%DA%A9%D8%AA%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D8% B3&action=edit&redlink=1) یونانی درباره بیستون آورده شده است.


در این اشاره سنگنبشته بیستون کنده شده به دست سمیرامیس (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B3) ملکه اسطوره ای آشوری معرفی شده و بیستون را Bagastanon oros معرفی کرده است. در آن اشاره به بیستون آورده شده بود که کوه بیستون به زئوس یا اهورامزدا (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D9%87%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%85%D8%B2%D8%AF%D 8%A7) پیشکش شده است.


واژه بیستون در زبان پهلوی Bahistan و سپس Bahistun شد.


این واژه در سده های نخست اسلامی «بهستون» و امروزه بیستون خوانده می شود. یادآوری می گردد شکل واژه ای که امروزه «بی ستون» به معنی «بدون ستون» گفته می شود، از گویش های محاوره ای بوده و فاقد اعتبار است.


نکته‌های اصلی کتیبه بیستون از این قرار است : معرفی داریوش از زبان خود او دودمان هخامنشی چگونگی اعاده پادشاهی به هخامنشیان شیوه حکومت داریوش مرگ کمبوجیه طغیان گئوماتا و کشته شدن او در پاییز ۵۲۲ ق م شورش و طغیان در بسیاری از سرزمینها و سرکوبی آنها و اعاده نواحی بسیاری که از فرمانبرداری سر باز زده بودند پیروزیهایی که در نوزده نبرد نصیب داریوش شده‌است و از جمله پیروزی مهم و دشوار بر سکاها (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B3%DA%A9%D8%A7) چگونگی استقرار آرامش و امنیت در امپراتوری پهناور رد ادعاهای یاغیان ضدحکومت هشدار نسبت به دروغگویی دفاع از راستی و راستگویی دعای نیک در حق کشور و مردم سپاسگزاری داریوش از یاریهای اهورامزدا در غلبه بر معارضان و بازگشتن صلح اندرز به شاهان آینده و کسانی که کتیبه بیستون را می‌خوانند نام کسانی که در غلبه بر گئوماتا از داریوش پشتیبانی کردند و اشاره به انتشار متن کتیبه در سراسر قلمرو هخامنشی به خط میخی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AE%D8%B7_%D9%85%DB%8C%D8%AE%DB%8C) و سه زبان پارسی باستان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C_%D8%A8%D8%A7%D8%B3% D8%AA%D8%A7%D9%86)، بابلی (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A8%D8%A7%D8%A8%D9%84%DB%8C) وی ٔعیلام (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%B9%DB%8C%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C) را می‌خوانند.


نقش بیستون پیروزی داریوش یکم را بر گوماته مغ (http://fa.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D9%88%D9%85%D8%A7%D8%AA%D9%87_%D9%85%D8%BA) و نه شورشی نشان می‌دهد نماد فروهر در حال پرواز بالای نقش دیده می‌شود.

داریوش دست راستش را به نشانه ستایش اهورامزدا بالا برده و پای چپش را بر سینه گئوماتا که زیر پای او افتاده نهاده‌است . شورشیان که دستهایشان از پشت و گردنشان با ریسمان به هم بسته شده‌است پشت سر هم در برابر داریوش ایستاده‌اند.

یک نیزه دار و یک کماندار پشت سر داریوش دیده می‌شوند. بلندی قامت داریوش در نقش ۱۸۰ قامت نیزه دار و کماندار حدود ۱۵۰ و قامت شورشیان حدود ۱۲۰ سانتیمتر است


در اسپاش بالای سر داریوش نبشته‌یی کوتاه (Dba) آمده است. این نبشته چنین است.
1. من داریوش،شاه بزرگ،شاه شاهان،شاه در پارس،شاه کشورها،پسر ویشتاسپ،نوه ارشام هخامنشی

2. داریوش شاه گوید:پدر من ویشتاسپ،پدر ویشتاسپ ارشام،پدر ارشام آریامن،پدر آریامن چیش پیش،پدر چیش پیش هخامنش.

3. داریوش شاه گوید: بدین انگیزه ما هخامنشی خوانده می‌شویم [که] از دیرگاهان نژاده هستیم. از دیرگاهان تخمه‌ی ما شاهان بودند.

4. داریوش شاه گوید: هشت[تن]از تخمه من شاه بوده اند. من نهمین[هستم]. ما نُه[تن] پشت اندر پشت(در دو شاخه) شاه هستیم.

علاوه بر نوشته های داریوش ،نقوش برجستهٔ غیرمهمی از ادوار اشکانیان (http://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%A7%D8%B4%DA%A9%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%A7%D9%86) بر صخره‌های کوچک کنار جاده و در پائین کوه دیده می‌شود.