*مینا*
13th February 2010, 05:57 PM
http://www.aftab.ir/articles/science_education/aerospace/images/bd8255c33665080dd89599a2694342c1.jpg
تسخیر فضا ریشه در آرزوها، تصورات، تلاش و ابتکار انسان های فراوانی دارد. خیالپردازی درباره ی فضانوردی و سفر به سیارات دیگر، همواره برای همه ی انسان ها از کودکان تا بزرگسالان، شگفت ا نگیز بوده است. در طول تاریخ، نگاه به آسمان حس کنجکاوی نوع بشر را به شدت تحریک می کرده ا ست. اشتیاق فراوان انسان برای دانستن از یک طرف و عظمت خلقت شگفت ا نگیز آسمان ها از طرف دیگر، موجب شده است که در همه ی تمدن های بشری، داستان های افسانه ا ی بی شماری درباره سپهر گردون بر سر زبان ها باشد. این همه اشتیاق انسان برای پرواز به آسمان ها هنگامی که در کنار فناوری پیشرفته قرن بیستم قرار گرفت، دستاورد عظیمی را باعث شد که مرزهای فضا را به روی بشر گشود ودنیای جدیدی برای وی به ارمغان آورد.
امروزه، که ۵۰ سال از پرواز مداری نخستین ساخته ی دست بشر می گذرد، در جایگاهی ایستادها یم که ساخته های ما مرزهای منظومه شمسی را درنوردیدها ند و انسان به فکر کشف سیاراتی در فراسوی منظومه خود است. از سال ۱۹۶۱ ، زمانی که یوری گاگارین، اولین فضانورد روسی سوار بر کپسول فضایی کوچک خود به فضا رفت و دنیای جدیدی را برای نوع بشر به ارمغان آورد تا به امروز بیش از ۵۰۰ مرد و زن توانسته اند به فضا سفر کنند، مدت های مدیدی در آن جا اقامت گزینند، قدم بر سطح جرم سماوی دیگری غیر از زمین گذارند و هزاران فعالیت علمی، آزمایشگاهی، عملیاتی و ساختمانی را به سرانجام رسانندو به زبانی ساده تر اثبات نمایند که میتوان در فضا زندگی و کار کرد.
با آغاز عصر فضا، دانش بشر نسبت به سیارها ی که در آن زندگی می کند، به گونها ی اعجابآ ور دگرگون شد. نظاره ی از بالا و احاطه بر پدیده های بزرگ مقیاس از یک سو و مشاهده ی به دور از عوامل اغتشاشی و مزاحم محیط پیرامونی سطح زمین از سوی دیگر، باعث شد تا ماهواره های سنجش از دور و هواشناسی جایگاه والایی در توسعه علمی و کاهش اثرات مخرب حوادث طبیعی و غیر طبیعی مانند جنگل ها به دست آورند. امروزه، پس از فرستادن ماهواره های سنجش از دور به مدارهای کم ارتفاع اطراف زمین، پیشبینی وضعیت آب و هوا و هم چنین زیر نظر قرار دادن نقاط دورافتاده و خارج از دسترس مقدور شده است.
این روزها، بشر به فکر ایجاد کلونی جدیدی در مریخ، سیاره ی همسایه زمین است و دیگر صحبت از مهاجرت به منظومه ی دیگریغیر از منظومه ی خورشیدی، اتهام به بی عقلی و خیالپردازی را با خود به همراه ندارد.
● تعریف فضا
دراین جا بهتر است ابتدا تعریفی از فضا داشته باشیم تا شاخهب ندیدانش فضایی ملموس تر باشد. منظور از فضا، فضای خارج از جو زمین است. جو زمین محیطی پیوسته نیست و نمیت وان مرز دقیقی برای پایان آن درنظر گرفت. بنا به قراردادهای علمی، فضای دورتر از ۱۰۰ کیلومتر از سطح دریاهایآ زاد را فضا مینامند. در فضا بی وزنی، درجه حرارت فوق العاده متغیر و تشعشعات فراوانی وجود دارد که چهره فضا را بسیار خشن نموده است.
● الگوریتم دانش فضایی
به طورکلی دانش فضایی را به چهار شاخه ی فناوری فضایی، دانش پایه، حقوق فضا و داستان های علمی تخیلی تقسیم بندی می نمایند که هرکدام از این بخش ها دارای زیربخش های متعددی است. در بیشتر کشورهای صاحب فناوری فضایی، از الگوریتم ارائه شده استفاده مینمایند.
که با آن مسیر فعالیت های خود را تفکیک و تعیین مینمایند.
● دانش پایه
دانش پایه زیرشاخها ی از دانش فضایی است که به طور معمول آن رابه نام نجوم می شناسند. در تمام طول تاریخ، بشر به دنبال کشف حقایق و واقعیت ها بوده و تلاش نموده تا پرسش های بسیاری را پاسخگو باشد.
دامنه ی کنجکاوی بشر نامحدود بوده و از فلسفه ی چیستی و چرایی دنیا تا کشف روابط و پدیده ها در زندگی روزمره سؤالات بی شماری نموده است. از این میان آسمان و فضا بیشترین توجه بشر را به خود جلب کرده است. نجوم یکی از قدیمیترین دانش های بشری است، به طوری که آسمان به عنوان نماد معنویت و محل استقرار خدایان بوده است. به طور کلی، در تقسیم بندی دانش پایه با بخش های کیهان شناسی، اخترشناسی، محیط و فیزیک فضا مواجه خواهیم شد.
● الگوریتم دانش فضایی
به طورکلی دانش فضایی را به چهار شاخه ی فناوری فضایی، دانش پایه، حقوق فضا و داستان های علمی تخیلی تقسیم بندی مینمایند که هرکدام از این بخش ها دارای زیربخش های متعددی است. در بیشتر کشورهای صاحب فناوری فضایی، از الگوریتم ارائه شده استفاده می نمایند که با آن مسیر فعالیت های خود را تفکیک و تعیین مینمایند.
● کیهان شناسی
یکی از بخش های مهم در دانش پایه، کیهان شناسی است. در کیهان شناسی به مطالعه عالم پرداخته می شود و موضوعات مربوط به مبدا آفرینش و سیر تکاملی جهان پاسخ داده می شود. بی شک در چنین شاخه ی جذابی، نیاز به دانستن شاخه اخترشناسی و فلسفه به صورت کامل داریم. از زیرمجموعه های این علم میت وان کیهان شناسی فیزیکی، متافیزیک و ماورائی را نام برد. در کیهان شناسی فیزیکی با استفاده از قوانین فیزیک و نظریه های ریاضی دانان و فیزیک دانان، الگوی مناسب از جهان بهت صویرکشیده می شود و دانش مندان آن را با مشاهدات و رصدهای خود تطبیق می دهند تا در تجسم جهان تواناتر باشند.
● اخترشناسی
اخترشناسان با رصد و جستجو در سرزمین ستارگان، پرده از اسرار بسیاری از ناشناخته ها در گوشه و کنار عالم برمی دارند. برای مشاهده ی زیبایی جهان، دانشمندان هیچ زمان بیت حرک نبودند و به فکر ساخت مکانی به نام آسمان نما افتادند، تا از آن دریچه دنیا را بهتر بنگرند.
سابقه ی طراحی و ساخت آسمان نما به قرن هجدهم باز می گردد. در اواسط قرن هفدهم چند گوی توخالی به قطر ۴ تا ۵ متر ساختهشد، به طوری که در داخل آن تعداد محدودی بازدیدکننده می توانستند ستارگان را به صورت سوراخ های کوچک در گوی مشاهده نمایند.
● محیط و فیزیک فضا
یکی از شاخه های جالب و پرکاربرد در دانش پایه، تقسیم بندی محیط و فیزیک فضا است. فیزیک فضا که خود شاخه ای از علم فیزیک است، پاسخگوی سؤالات انسان در مورد فضا و بررسی فیزیک فضا با دانش مکانیک سماوی است. می دانیم که در محیط فضا انواع مختلفی از نیروها وجود دارد. نیروهایی چون گرانش، مگنتواستاتیک، الکترواستاتیک و الکترومغناطیس که شناخت و بررسی این نیروها یکی از عواملی است که کمک کننده به ساخت فناوری های فضایی می گردد. هزاران سال است که اسرار و رموز موجود در منظومه شمسی برای بشر جالب بوده و به دنبال کشف حقایق موجود در آن بسیار تلاش کرده است.
منظومه شمسی که حدود پنج میلیارد سال پیش از ابرهای متراکم و غبارهای بین سیارها ی تشکیل شد، توسط جاذبه ابرها متراکم شده و فعالیت هستها ی بر اثر تراکم و گرمای موجود در این ابر و گاز متراکم رخ داد. تا این که خورشید، سیارات، بیش از یکصد ماه و هزاران شهاب و دنباله دار موجود در منظومه حاصل شد.
در بخش مکانیک فضا شاخها ی از آن با نام مکانیک سماوی مورد مطالعه قرار می گیرد که در مورد حرکت اجرام سماوی در مدار سیارات و چگونگی قرارگیری فضاپیما در مدار زمین صحبت مینماید. بشر در نخستین گام خود برای شناخت آسمان، اجرام آسمانی را مورد مطالعه قرارداد. بنابراین بعد از تقسیم بندی آسمان به گروه خورشید، سیاره ها و ستارگان، توجه ویژها ی بر روی مسیر حرکت اجرام سماوی نمود و دریافت که تمامی آ ن ها در مسیرهای منحنی شکل در حرکت هستند.
این مسیر منحنی شکل را مدار نامیدند. تعریف مدار در تئوری گرانش نیوتن به این صورت است که مدار اجسام با توجه به نیروی گرانش میتواند یکی از مقاطع مخروطی شامل بیضی (مدار سیارات)، سهمی ( مدار ستاره های دنباله دار ) و یا هذلولی باشد. بنابراین هرگاه دو جرم در میدان گرانشی یکدیگر قرارگیرند، هر دو در مدار خاصی حرکت می کنند که اندازه هر مدار نسبت معکوس با مقدار جرم دارد.
● حقوق فضا
بخش مهم و اساسی در دانش فضایی، حوزه حقوقی فضا است. آینده، خبر از حضور همه جانبه ی کشورها در عرصه ی فضا می دهد که در واقع توسعه ی اصول حقوقی فضا نسبت به آن عقب مانده است.
بنابراین، اگر این عقب ماندگی جبران نشود بعید نیست روزی شاهد بروز مشکلات و مسائل فراوان به علت بی قانونی و یا اعمال قانون نادرست باشیم. برخی از اصول حاکم در حقوق فضا شامل معاهده ی اصول حاکم بر اکتشاف در فضای ماوراء و کرات است، به گونه ای که هیچ کشوری حق ادعای حاکمیت در ماه و دیگر کرات را نداشته و استفاده از فضا باید به نفع تمام کشورها انجام گیرد، بدون این که به رتبه اقتصادی و یا توسعه علمی کشورها توجه شود.
در اصل توافق ثبت اشیاء پرتاب شده، کشورهای فرستنده وسایل فضایی میبایست وسایل را به ثبت دبیرکل سازمان ملل برسانند. نام کشور پرتاب کننده، شماره ثبت شیء، تاریخ و محل پرتاب و مختصاتمداری از جمله مواردی است که باید در سازمان ملل ثبت شود.
● نتیجه گیری
تسخیر فضا ریشه در آرزوها، تصورات، تلاش و ابتکار انسان های فراوانی دارد. خیالپ ردازی درباره فضانوردی و سفر به سیارات دیگر، همواره برای همه انسان ها از کودکان تا بزرگسالان، شگفت انگیز بوده است. در طول تاریخ، نگاه به آسمان حس کنجکاوی نوع بشر را به شدت تحریک می کرده است. این همه اشتیاق برای پرواز به آسمان ها هنگامی که در کنار فناوری پیشرفته قرن بیستم قرار گرفت، دستاورد عظیمی را باعث شد که مرزهای فضا را به روی بشر گشود و دنیای جدیدی برای وی به ارمغان آورد.
http://www.aftab.ir/images/article/break.gif تهیه کننده: محسن مرادی
تسخیر فضا ریشه در آرزوها، تصورات، تلاش و ابتکار انسان های فراوانی دارد. خیالپردازی درباره ی فضانوردی و سفر به سیارات دیگر، همواره برای همه ی انسان ها از کودکان تا بزرگسالان، شگفت ا نگیز بوده است. در طول تاریخ، نگاه به آسمان حس کنجکاوی نوع بشر را به شدت تحریک می کرده ا ست. اشتیاق فراوان انسان برای دانستن از یک طرف و عظمت خلقت شگفت ا نگیز آسمان ها از طرف دیگر، موجب شده است که در همه ی تمدن های بشری، داستان های افسانه ا ی بی شماری درباره سپهر گردون بر سر زبان ها باشد. این همه اشتیاق انسان برای پرواز به آسمان ها هنگامی که در کنار فناوری پیشرفته قرن بیستم قرار گرفت، دستاورد عظیمی را باعث شد که مرزهای فضا را به روی بشر گشود ودنیای جدیدی برای وی به ارمغان آورد.
امروزه، که ۵۰ سال از پرواز مداری نخستین ساخته ی دست بشر می گذرد، در جایگاهی ایستادها یم که ساخته های ما مرزهای منظومه شمسی را درنوردیدها ند و انسان به فکر کشف سیاراتی در فراسوی منظومه خود است. از سال ۱۹۶۱ ، زمانی که یوری گاگارین، اولین فضانورد روسی سوار بر کپسول فضایی کوچک خود به فضا رفت و دنیای جدیدی را برای نوع بشر به ارمغان آورد تا به امروز بیش از ۵۰۰ مرد و زن توانسته اند به فضا سفر کنند، مدت های مدیدی در آن جا اقامت گزینند، قدم بر سطح جرم سماوی دیگری غیر از زمین گذارند و هزاران فعالیت علمی، آزمایشگاهی، عملیاتی و ساختمانی را به سرانجام رسانندو به زبانی ساده تر اثبات نمایند که میتوان در فضا زندگی و کار کرد.
با آغاز عصر فضا، دانش بشر نسبت به سیارها ی که در آن زندگی می کند، به گونها ی اعجابآ ور دگرگون شد. نظاره ی از بالا و احاطه بر پدیده های بزرگ مقیاس از یک سو و مشاهده ی به دور از عوامل اغتشاشی و مزاحم محیط پیرامونی سطح زمین از سوی دیگر، باعث شد تا ماهواره های سنجش از دور و هواشناسی جایگاه والایی در توسعه علمی و کاهش اثرات مخرب حوادث طبیعی و غیر طبیعی مانند جنگل ها به دست آورند. امروزه، پس از فرستادن ماهواره های سنجش از دور به مدارهای کم ارتفاع اطراف زمین، پیشبینی وضعیت آب و هوا و هم چنین زیر نظر قرار دادن نقاط دورافتاده و خارج از دسترس مقدور شده است.
این روزها، بشر به فکر ایجاد کلونی جدیدی در مریخ، سیاره ی همسایه زمین است و دیگر صحبت از مهاجرت به منظومه ی دیگریغیر از منظومه ی خورشیدی، اتهام به بی عقلی و خیالپردازی را با خود به همراه ندارد.
● تعریف فضا
دراین جا بهتر است ابتدا تعریفی از فضا داشته باشیم تا شاخهب ندیدانش فضایی ملموس تر باشد. منظور از فضا، فضای خارج از جو زمین است. جو زمین محیطی پیوسته نیست و نمیت وان مرز دقیقی برای پایان آن درنظر گرفت. بنا به قراردادهای علمی، فضای دورتر از ۱۰۰ کیلومتر از سطح دریاهایآ زاد را فضا مینامند. در فضا بی وزنی، درجه حرارت فوق العاده متغیر و تشعشعات فراوانی وجود دارد که چهره فضا را بسیار خشن نموده است.
● الگوریتم دانش فضایی
به طورکلی دانش فضایی را به چهار شاخه ی فناوری فضایی، دانش پایه، حقوق فضا و داستان های علمی تخیلی تقسیم بندی می نمایند که هرکدام از این بخش ها دارای زیربخش های متعددی است. در بیشتر کشورهای صاحب فناوری فضایی، از الگوریتم ارائه شده استفاده مینمایند.
که با آن مسیر فعالیت های خود را تفکیک و تعیین مینمایند.
● دانش پایه
دانش پایه زیرشاخها ی از دانش فضایی است که به طور معمول آن رابه نام نجوم می شناسند. در تمام طول تاریخ، بشر به دنبال کشف حقایق و واقعیت ها بوده و تلاش نموده تا پرسش های بسیاری را پاسخگو باشد.
دامنه ی کنجکاوی بشر نامحدود بوده و از فلسفه ی چیستی و چرایی دنیا تا کشف روابط و پدیده ها در زندگی روزمره سؤالات بی شماری نموده است. از این میان آسمان و فضا بیشترین توجه بشر را به خود جلب کرده است. نجوم یکی از قدیمیترین دانش های بشری است، به طوری که آسمان به عنوان نماد معنویت و محل استقرار خدایان بوده است. به طور کلی، در تقسیم بندی دانش پایه با بخش های کیهان شناسی، اخترشناسی، محیط و فیزیک فضا مواجه خواهیم شد.
● الگوریتم دانش فضایی
به طورکلی دانش فضایی را به چهار شاخه ی فناوری فضایی، دانش پایه، حقوق فضا و داستان های علمی تخیلی تقسیم بندی مینمایند که هرکدام از این بخش ها دارای زیربخش های متعددی است. در بیشتر کشورهای صاحب فناوری فضایی، از الگوریتم ارائه شده استفاده می نمایند که با آن مسیر فعالیت های خود را تفکیک و تعیین مینمایند.
● کیهان شناسی
یکی از بخش های مهم در دانش پایه، کیهان شناسی است. در کیهان شناسی به مطالعه عالم پرداخته می شود و موضوعات مربوط به مبدا آفرینش و سیر تکاملی جهان پاسخ داده می شود. بی شک در چنین شاخه ی جذابی، نیاز به دانستن شاخه اخترشناسی و فلسفه به صورت کامل داریم. از زیرمجموعه های این علم میت وان کیهان شناسی فیزیکی، متافیزیک و ماورائی را نام برد. در کیهان شناسی فیزیکی با استفاده از قوانین فیزیک و نظریه های ریاضی دانان و فیزیک دانان، الگوی مناسب از جهان بهت صویرکشیده می شود و دانش مندان آن را با مشاهدات و رصدهای خود تطبیق می دهند تا در تجسم جهان تواناتر باشند.
● اخترشناسی
اخترشناسان با رصد و جستجو در سرزمین ستارگان، پرده از اسرار بسیاری از ناشناخته ها در گوشه و کنار عالم برمی دارند. برای مشاهده ی زیبایی جهان، دانشمندان هیچ زمان بیت حرک نبودند و به فکر ساخت مکانی به نام آسمان نما افتادند، تا از آن دریچه دنیا را بهتر بنگرند.
سابقه ی طراحی و ساخت آسمان نما به قرن هجدهم باز می گردد. در اواسط قرن هفدهم چند گوی توخالی به قطر ۴ تا ۵ متر ساختهشد، به طوری که در داخل آن تعداد محدودی بازدیدکننده می توانستند ستارگان را به صورت سوراخ های کوچک در گوی مشاهده نمایند.
● محیط و فیزیک فضا
یکی از شاخه های جالب و پرکاربرد در دانش پایه، تقسیم بندی محیط و فیزیک فضا است. فیزیک فضا که خود شاخه ای از علم فیزیک است، پاسخگوی سؤالات انسان در مورد فضا و بررسی فیزیک فضا با دانش مکانیک سماوی است. می دانیم که در محیط فضا انواع مختلفی از نیروها وجود دارد. نیروهایی چون گرانش، مگنتواستاتیک، الکترواستاتیک و الکترومغناطیس که شناخت و بررسی این نیروها یکی از عواملی است که کمک کننده به ساخت فناوری های فضایی می گردد. هزاران سال است که اسرار و رموز موجود در منظومه شمسی برای بشر جالب بوده و به دنبال کشف حقایق موجود در آن بسیار تلاش کرده است.
منظومه شمسی که حدود پنج میلیارد سال پیش از ابرهای متراکم و غبارهای بین سیارها ی تشکیل شد، توسط جاذبه ابرها متراکم شده و فعالیت هستها ی بر اثر تراکم و گرمای موجود در این ابر و گاز متراکم رخ داد. تا این که خورشید، سیارات، بیش از یکصد ماه و هزاران شهاب و دنباله دار موجود در منظومه حاصل شد.
در بخش مکانیک فضا شاخها ی از آن با نام مکانیک سماوی مورد مطالعه قرار می گیرد که در مورد حرکت اجرام سماوی در مدار سیارات و چگونگی قرارگیری فضاپیما در مدار زمین صحبت مینماید. بشر در نخستین گام خود برای شناخت آسمان، اجرام آسمانی را مورد مطالعه قرارداد. بنابراین بعد از تقسیم بندی آسمان به گروه خورشید، سیاره ها و ستارگان، توجه ویژها ی بر روی مسیر حرکت اجرام سماوی نمود و دریافت که تمامی آ ن ها در مسیرهای منحنی شکل در حرکت هستند.
این مسیر منحنی شکل را مدار نامیدند. تعریف مدار در تئوری گرانش نیوتن به این صورت است که مدار اجسام با توجه به نیروی گرانش میتواند یکی از مقاطع مخروطی شامل بیضی (مدار سیارات)، سهمی ( مدار ستاره های دنباله دار ) و یا هذلولی باشد. بنابراین هرگاه دو جرم در میدان گرانشی یکدیگر قرارگیرند، هر دو در مدار خاصی حرکت می کنند که اندازه هر مدار نسبت معکوس با مقدار جرم دارد.
● حقوق فضا
بخش مهم و اساسی در دانش فضایی، حوزه حقوقی فضا است. آینده، خبر از حضور همه جانبه ی کشورها در عرصه ی فضا می دهد که در واقع توسعه ی اصول حقوقی فضا نسبت به آن عقب مانده است.
بنابراین، اگر این عقب ماندگی جبران نشود بعید نیست روزی شاهد بروز مشکلات و مسائل فراوان به علت بی قانونی و یا اعمال قانون نادرست باشیم. برخی از اصول حاکم در حقوق فضا شامل معاهده ی اصول حاکم بر اکتشاف در فضای ماوراء و کرات است، به گونه ای که هیچ کشوری حق ادعای حاکمیت در ماه و دیگر کرات را نداشته و استفاده از فضا باید به نفع تمام کشورها انجام گیرد، بدون این که به رتبه اقتصادی و یا توسعه علمی کشورها توجه شود.
در اصل توافق ثبت اشیاء پرتاب شده، کشورهای فرستنده وسایل فضایی میبایست وسایل را به ثبت دبیرکل سازمان ملل برسانند. نام کشور پرتاب کننده، شماره ثبت شیء، تاریخ و محل پرتاب و مختصاتمداری از جمله مواردی است که باید در سازمان ملل ثبت شود.
● نتیجه گیری
تسخیر فضا ریشه در آرزوها، تصورات، تلاش و ابتکار انسان های فراوانی دارد. خیالپ ردازی درباره فضانوردی و سفر به سیارات دیگر، همواره برای همه انسان ها از کودکان تا بزرگسالان، شگفت انگیز بوده است. در طول تاریخ، نگاه به آسمان حس کنجکاوی نوع بشر را به شدت تحریک می کرده است. این همه اشتیاق برای پرواز به آسمان ها هنگامی که در کنار فناوری پیشرفته قرن بیستم قرار گرفت، دستاورد عظیمی را باعث شد که مرزهای فضا را به روی بشر گشود و دنیای جدیدی برای وی به ارمغان آورد.
http://www.aftab.ir/images/article/break.gif تهیه کننده: محسن مرادی