AvAstiN
25th December 2009, 12:24 PM
موضوعي که در بحث دخانيات معمولا از آن غفلت مي‌شود، تاثير مستقيم و غير مستقيم ترکيبات سمي سيگار و ساير انواع دخانيات بر داروهاست.
همه ما درباره عوارض سيگار و ديگر انواع دخانيات به کفايت ديده و شنيده ايم. اين عوارض آن‌چنان وسيع و گسترده است که اگر بگوييم دخانيات تمام قسمت‌هاي بدن را از شصت پا گرفته تا فرق سر تحت تاثير قرار مي دهد، چندان گزاف نگفته ايم ولي موضوعي که اغلب مورد فراموشي و غفلت قرار مي گيرد، تاثير مستقيم و غير مستقيم ترکيبات سمي سيگار و ديگر انواع دخانيات روي داروها است.
http://img.tebyan.net/big/1388/09/4422542049515116082141661152895124198190.jpg
عدم اطلاع از تاثير سيگار در زمان شروع مصرف، تغيير مصرف و يا ترک آن مي تواند عوارضي را به واسطه تغيير غلظت داروها در بدن بر جا گذارد که گاهي جبران آن به آساني ميسر نمي باشد، بنابراين مصرف دخانيات مي تواند باعث کاهش اثر بعضي از داروهاي مهم و اصلي شده يا نتيجه درمان‌هاي دارويي را غير قابل پيش بيني نمايد. اين موردي است که در موارد ترک دخانيات و درمان‌هاي جايگزيني نيکوتين نيز بايد مد نظر قرار داده و به آن توجه ويژه کرد.
چگونه مصرف دخانيات با اثربخشي داروها تداخل مي‌کند؟
سيگار و ديگر انواع دخانيات به روش‌هاي گوناگوني روي داروها تاثير منفي خود را مي گذارند ولي مهم ترين و شايع ترين روش آن، افزايش و تحريک مجموعه اي از آنزيم‌هاي کبدي است که وظيفه پاک سازي بدن را از داروها بر عهده دارند و با سريع تر از زمان معمول از بين بردن داروها مانع مي گردند تا دارو اثر خود را با مقدار انتخابي و تاثير گذار، مشابه آن چه در افراد عادي شاهديم به جا گذارد. اين عمل به واسطه موادي تحت عنوان هيدرو کربن‌هاي چند حلقه‌اي (مانند بنزوپيرن)که خود از مهم ترين عوامل سرطان زاي موجود در سيگار مي باشند، انجام مي گيرد.
کدام داروها تحت تاثير دخانيات قرار مي گيرند؟
تعداد زيادي از اقلام دارويي از مسکن‌هاي معمولي و مخدر گرفته تا داروهاي کنترل ديابت، داروهاي اعصاب و روان، داروهاي ضد تشنج، داروهاي درمان آسم، داروهاي قلبي و داروهاي هورموني و قرص‌هاي جلوگيري از بارداري همگي به نحوي، کم يا زياد مي تواند تحت تاثير شروع، تغيير يا قطع مصرف دخانيات قرار بگيرند لذا مشاوره با پزشک متخصص در هر مورد ضروري به نظر مي رسد چرا که مصرف مقدار کم يا بيش از حد مورد نياز دارو در هر دو صورت شخص را متحمل عوارض مي نمايد. از عوارضي مانند افزايش خطر سکته‌هاي مغزي، بيماري‌هاي عروقي قلب، لخته شدن خون در رگ‌ها و بي تاثيري داروها به خصوص مسکن‌ها گرفته تا علايم مسموميت قلبي داروها، وقفه تنفسي و خون ريزي‌هاي داخلي و خارجي همگي مواردي است که در زمان تغيير مصرف يا شروع و قطع دخانيات بايد مورد انتظار بوده و به آن توجه داشت.
http://img.tebyan.net/big/1388/09/124107155124871292789229190228120201106107177.jpg
برخي مکانيسم‌هاي تداخل دخانيات و داروها
نيکوتين موجود در دخانيات با تاثير بر سيستم هيجاني بدن(سمپاتيک) باعث تشديد مواردي مانند ضربان قلب و فشار خون و کاهش تاثير داروهاي مرتبط قلبي-عروقي مي گردد. افزايش ترشح اسيد معده و کاهش خون رساني و افزايش تحريک در دستگاه گوارشي سبب مي گردد که يکي از شايع ترين علل مقاومت به درمان را در بيماري هاي گوارشي، مصرف دخانيات بدانيم. انقباض عروق پوستي و مخاطي ناشي از مصرف دخانيات باعث کندي جذب داروها از طريق پوستي، زير پوستي و مخاطي مي گردد. اين مورد وقتي بيشتر اهميت پيدا مي کند که با مصرف دارويي بسيار دقيق از لحاظ مقدار مصرف مانند انسولين مواجه باشيم. تشديد تنگي عروق بزرگ تر به وسيله تداخل با داروهاي تنگ کننده عروق (مثلا ترکيبات ارگوتامين) باعث بروز عوارض ناشي از کاهش جريان خون در اعضاي مختلف بدن مي گردد لذا در افراد مصرف‌کننده دخانيات توصيه نمي گردد. مصرف هم زمان دخانيات با داروهاي هورموني مانند استروژن و قرص‌هاي ضدبارداري در زنان سبب مي گردد تا بروز حمله قلبي و مغزي و نيز تشکيل لخته خون شدت بيشتري داشته باشد. اين حالت به خصوص در خانم‌هاي بالاي 35 سال و مصرف سيگار بيش از 15 عدد در روز از بيشتر است. هم چنين بر اساس مطالعات سطح چربي هاي خوب(HDL) سرم خون در زنان سيگاري بين 40 تا 45 سال که از قرص هاي جلوگيري از بارداري(OCP) استفاده مي کنند، در مقايسه با زناني که سيگاري نيستند، کمتر است.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي اعصاب
مصرف دخانيات باعث کاهش تاثير تعداد زيادي از داروهاي موثر در بيماري‌هاي عصبي مي گردد. داروهايي نظير بنزوديازپين‌ها (مانند ديازپام، آلپرازولام)، ضد افسردگي‌هاي سه حلقه اي (مانند ايمي پرامين، نورتريپتيلين)، فنوتيازين‌ها، فلووکسامين، اولانزاپين و کافئين در افراد مصرف کننده دخانيات دچار اختلال در متابوليسم شده و کارايي درمان خود را تا حدي از دست مي دهند. تاثير منفي دخانيات روي داروهاي اعصاب هم به واسطه افزايش فعاليت آنزيم هاي کبدي و هم اثرات تحريکي نيکوتين روي مغز مي باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي قلبي
مصرف دخانيات به چند روش روي دستگاه قلبي- عروقي و نحوه تاثير داروهاي مربوط به آن موثر است. در عين حالي که بعضي داروهاي قلبي-عروقي مانند هپارين و وارفارين به توسط کبد درون بدن زودتر از بين مي رود، تاثير نيکوتين و ديگر ترکيبات سمي حاصل از سوخت دخانيات (مانند گاز مونو اکسيد کربن)، باعث افزايش ضربان قلب، تنگي عروق و افزايش فشار خون مي گردد و تاثير داروهايي مانند آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول را با اشکال مواجه مي کند لذا در صورت مصرف هم زمان اين دو حتما با پزشک متخصص خود مشورت لازم را نموده و در زمان ترک نيز با آنان در زمينه تغيير مقدار دارو مشاوره نماييد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي مسکن
با اينکه تاثير منفي دخانيات روي مسکن‌هاي ساده مانند استامينوفن به اثبات رسيده ولي عمده تداخل دخانيات در اثر بخشي مسکن‌هاي مخدر خود را نشان مي دهد، به طوري که افراد سيگاري اگر در مواردي مانند سنگ کليه و ديگر موارد مشابه، نياز به مسکن‌هاي قوي و مخدر داشته باشند، اثر بخشي اين داروها با اشکال مواجه خواهد شد. همچنين در افراد معتاد سيگاري با افزايش مصرف دخانيات نياز آنان به مواد مخدر بيشتر مي گردد. اين پديده به دو دليل قابل توجيه است يکي تسريع از بين رفتن کبدي اين داروها به واسطه دخانيات و ديگري مصرف دارو براي از بين بردن علايم نشانگان محروميت از نيکوتين مي باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي گوارشي
ترکيبات سمي موجود در سيگار علاوه بر از بين بردن اثرات داروهاي ضد اسيد مانند رانيتيدين و سايمتيدين، خود با تحريک ترشح اسيد معده، کاهش خون رساني در دستگاه گوارش و افزايش تحرک معده و روده باعث مقاومت به درمان‌هاي رايج در زخم معده و روده مي گردد، به طوري که متخصصان گوارش يکي از مهم ترين علل عود زخم و يا عدم بهبود با وجود درمان را مصرف دخانيات مي دانند.
تاثير دخانيات بر داروهاي تنفسي
اثر آن را در داروهاي باز کننده مجاري تنفسي که عمدتا در آسم و برونشيت به کار مي رود، مي‌يابيم. اين اثرات به قدري بارز است که حتي در اشخاصي که در معرض دود دست دوم سيگار نيز قرار دارند، نيز نياز به تغيير مقدار دارو داريم. در عين حال اثرات تحريکي دود دخانيات و ايجاد تنگي مجاري تنفسي و نيز غليظ شدن ترشحات مجاري به واسطه فلج مژک‌ها (ناشي از دود سيگار) نيز به اين اشکال دامن مي زند.
دکتر آرش نيک‌خلق
همه ما درباره عوارض سيگار و ديگر انواع دخانيات به کفايت ديده و شنيده ايم. اين عوارض آن‌چنان وسيع و گسترده است که اگر بگوييم دخانيات تمام قسمت‌هاي بدن را از شصت پا گرفته تا فرق سر تحت تاثير قرار مي دهد، چندان گزاف نگفته ايم ولي موضوعي که اغلب مورد فراموشي و غفلت قرار مي گيرد، تاثير مستقيم و غير مستقيم ترکيبات سمي سيگار و ديگر انواع دخانيات روي داروها است.
http://img.tebyan.net/big/1388/09/4422542049515116082141661152895124198190.jpg
عدم اطلاع از تاثير سيگار در زمان شروع مصرف، تغيير مصرف و يا ترک آن مي تواند عوارضي را به واسطه تغيير غلظت داروها در بدن بر جا گذارد که گاهي جبران آن به آساني ميسر نمي باشد، بنابراين مصرف دخانيات مي تواند باعث کاهش اثر بعضي از داروهاي مهم و اصلي شده يا نتيجه درمان‌هاي دارويي را غير قابل پيش بيني نمايد. اين موردي است که در موارد ترک دخانيات و درمان‌هاي جايگزيني نيکوتين نيز بايد مد نظر قرار داده و به آن توجه ويژه کرد.
چگونه مصرف دخانيات با اثربخشي داروها تداخل مي‌کند؟
سيگار و ديگر انواع دخانيات به روش‌هاي گوناگوني روي داروها تاثير منفي خود را مي گذارند ولي مهم ترين و شايع ترين روش آن، افزايش و تحريک مجموعه اي از آنزيم‌هاي کبدي است که وظيفه پاک سازي بدن را از داروها بر عهده دارند و با سريع تر از زمان معمول از بين بردن داروها مانع مي گردند تا دارو اثر خود را با مقدار انتخابي و تاثير گذار، مشابه آن چه در افراد عادي شاهديم به جا گذارد. اين عمل به واسطه موادي تحت عنوان هيدرو کربن‌هاي چند حلقه‌اي (مانند بنزوپيرن)که خود از مهم ترين عوامل سرطان زاي موجود در سيگار مي باشند، انجام مي گيرد.
کدام داروها تحت تاثير دخانيات قرار مي گيرند؟
تعداد زيادي از اقلام دارويي از مسکن‌هاي معمولي و مخدر گرفته تا داروهاي کنترل ديابت، داروهاي اعصاب و روان، داروهاي ضد تشنج، داروهاي درمان آسم، داروهاي قلبي و داروهاي هورموني و قرص‌هاي جلوگيري از بارداري همگي به نحوي، کم يا زياد مي تواند تحت تاثير شروع، تغيير يا قطع مصرف دخانيات قرار بگيرند لذا مشاوره با پزشک متخصص در هر مورد ضروري به نظر مي رسد چرا که مصرف مقدار کم يا بيش از حد مورد نياز دارو در هر دو صورت شخص را متحمل عوارض مي نمايد. از عوارضي مانند افزايش خطر سکته‌هاي مغزي، بيماري‌هاي عروقي قلب، لخته شدن خون در رگ‌ها و بي تاثيري داروها به خصوص مسکن‌ها گرفته تا علايم مسموميت قلبي داروها، وقفه تنفسي و خون ريزي‌هاي داخلي و خارجي همگي مواردي است که در زمان تغيير مصرف يا شروع و قطع دخانيات بايد مورد انتظار بوده و به آن توجه داشت.
http://img.tebyan.net/big/1388/09/124107155124871292789229190228120201106107177.jpg
برخي مکانيسم‌هاي تداخل دخانيات و داروها
نيکوتين موجود در دخانيات با تاثير بر سيستم هيجاني بدن(سمپاتيک) باعث تشديد مواردي مانند ضربان قلب و فشار خون و کاهش تاثير داروهاي مرتبط قلبي-عروقي مي گردد. افزايش ترشح اسيد معده و کاهش خون رساني و افزايش تحريک در دستگاه گوارشي سبب مي گردد که يکي از شايع ترين علل مقاومت به درمان را در بيماري هاي گوارشي، مصرف دخانيات بدانيم. انقباض عروق پوستي و مخاطي ناشي از مصرف دخانيات باعث کندي جذب داروها از طريق پوستي، زير پوستي و مخاطي مي گردد. اين مورد وقتي بيشتر اهميت پيدا مي کند که با مصرف دارويي بسيار دقيق از لحاظ مقدار مصرف مانند انسولين مواجه باشيم. تشديد تنگي عروق بزرگ تر به وسيله تداخل با داروهاي تنگ کننده عروق (مثلا ترکيبات ارگوتامين) باعث بروز عوارض ناشي از کاهش جريان خون در اعضاي مختلف بدن مي گردد لذا در افراد مصرف‌کننده دخانيات توصيه نمي گردد. مصرف هم زمان دخانيات با داروهاي هورموني مانند استروژن و قرص‌هاي ضدبارداري در زنان سبب مي گردد تا بروز حمله قلبي و مغزي و نيز تشکيل لخته خون شدت بيشتري داشته باشد. اين حالت به خصوص در خانم‌هاي بالاي 35 سال و مصرف سيگار بيش از 15 عدد در روز از بيشتر است. هم چنين بر اساس مطالعات سطح چربي هاي خوب(HDL) سرم خون در زنان سيگاري بين 40 تا 45 سال که از قرص هاي جلوگيري از بارداري(OCP) استفاده مي کنند، در مقايسه با زناني که سيگاري نيستند، کمتر است.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي اعصاب
مصرف دخانيات باعث کاهش تاثير تعداد زيادي از داروهاي موثر در بيماري‌هاي عصبي مي گردد. داروهايي نظير بنزوديازپين‌ها (مانند ديازپام، آلپرازولام)، ضد افسردگي‌هاي سه حلقه اي (مانند ايمي پرامين، نورتريپتيلين)، فنوتيازين‌ها، فلووکسامين، اولانزاپين و کافئين در افراد مصرف کننده دخانيات دچار اختلال در متابوليسم شده و کارايي درمان خود را تا حدي از دست مي دهند. تاثير منفي دخانيات روي داروهاي اعصاب هم به واسطه افزايش فعاليت آنزيم هاي کبدي و هم اثرات تحريکي نيکوتين روي مغز مي باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي قلبي
مصرف دخانيات به چند روش روي دستگاه قلبي- عروقي و نحوه تاثير داروهاي مربوط به آن موثر است. در عين حالي که بعضي داروهاي قلبي-عروقي مانند هپارين و وارفارين به توسط کبد درون بدن زودتر از بين مي رود، تاثير نيکوتين و ديگر ترکيبات سمي حاصل از سوخت دخانيات (مانند گاز مونو اکسيد کربن)، باعث افزايش ضربان قلب، تنگي عروق و افزايش فشار خون مي گردد و تاثير داروهايي مانند آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول را با اشکال مواجه مي کند لذا در صورت مصرف هم زمان اين دو حتما با پزشک متخصص خود مشورت لازم را نموده و در زمان ترک نيز با آنان در زمينه تغيير مقدار دارو مشاوره نماييد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي مسکن
با اينکه تاثير منفي دخانيات روي مسکن‌هاي ساده مانند استامينوفن به اثبات رسيده ولي عمده تداخل دخانيات در اثر بخشي مسکن‌هاي مخدر خود را نشان مي دهد، به طوري که افراد سيگاري اگر در مواردي مانند سنگ کليه و ديگر موارد مشابه، نياز به مسکن‌هاي قوي و مخدر داشته باشند، اثر بخشي اين داروها با اشکال مواجه خواهد شد. همچنين در افراد معتاد سيگاري با افزايش مصرف دخانيات نياز آنان به مواد مخدر بيشتر مي گردد. اين پديده به دو دليل قابل توجيه است يکي تسريع از بين رفتن کبدي اين داروها به واسطه دخانيات و ديگري مصرف دارو براي از بين بردن علايم نشانگان محروميت از نيکوتين مي باشد.
تاثير مصرف دخانيات بر داروهاي گوارشي
ترکيبات سمي موجود در سيگار علاوه بر از بين بردن اثرات داروهاي ضد اسيد مانند رانيتيدين و سايمتيدين، خود با تحريک ترشح اسيد معده، کاهش خون رساني در دستگاه گوارش و افزايش تحرک معده و روده باعث مقاومت به درمان‌هاي رايج در زخم معده و روده مي گردد، به طوري که متخصصان گوارش يکي از مهم ترين علل عود زخم و يا عدم بهبود با وجود درمان را مصرف دخانيات مي دانند.
تاثير دخانيات بر داروهاي تنفسي
اثر آن را در داروهاي باز کننده مجاري تنفسي که عمدتا در آسم و برونشيت به کار مي رود، مي‌يابيم. اين اثرات به قدري بارز است که حتي در اشخاصي که در معرض دود دست دوم سيگار نيز قرار دارند، نيز نياز به تغيير مقدار دارو داريم. در عين حال اثرات تحريکي دود دخانيات و ايجاد تنگي مجاري تنفسي و نيز غليظ شدن ترشحات مجاري به واسطه فلج مژک‌ها (ناشي از دود سيگار) نيز به اين اشکال دامن مي زند.
دکتر آرش نيک‌خلق