AvAstiN
8th December 2009, 12:43 PM
http://www.behdasht.gov.ir/includes/tm.aspx?s=d_20362.jpg|1100011!1011!150!110!70!150! !000000!20!13!ffffff!14!logosample.gif!4!13&m=47670fd3b3242b1c7c8 مقدمه:
امروزه شركت درمسابقات ورزشي، كسب مدال طلا و ايستادن بر سكوي قهرماني از آمال و آرزوهاي بسياري از جوانان در سراسر جهان بشمار ميرود، بويژه قهرماني در بازيهاي المپيك كه در واقع فرصتي است تا بهترينها در بين ورزشكاران سراسر جهان شناخته شوند. رسيدن به اين موفقيتها هرچند بسيار غرورآفرين ومسرت بخش ميباشد ولي متاسفانه گاه رسيدن به اين جايگاه بدلايل مختلفي همچون فشارهاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي آنچنان ورزشكاران را تحت تاثير قرار مي دهد كه خواسته يا ناخواسته هدف اساسي رقابتهاي ورزشي كه همانا افزايش تواناييهاي جسمي و روحي، سرگرمي مطبوع و تفريحي لذت بخش و يا شركت در بازيها و تمرينات جسماني براي رسيدن به جامعهاي سالم، پويا و توانمند ميباشد را به فراموشي سپرده و براي كسب برتري در رقابتهاي ورزشي به هر وسيلهاي متوسل ميشوند. در اين مجال تلاش بر اين است تا با معرفي مواد دارويي و روشهايي كه مورد سوء استفاده ورزشكاران قرار ميگيرند و نيز اطلاع رساني در زمينه عوارض زيانبار ناشي از مصرف اين مواد گامي هرچند كوچك در جهت شفافسازي و سالمسازي فضاي ورزش كشور برداشته شود.
دوپينگ چيست؟
طبق آخرين تعريف كميته بينالمللي المپيك (IOC)، دوپينگ به تجويز يا مصرف هرگونه ماده خارج از بدن، هر نوع ماده فيزيولوژيك و يا مواد حاصل از سوخت و ساز آنها كه به قصد افزايش غيرطبيعي و غير شرافتمندانه كارآيي ورزشكار صورت گيرد، اتلاق ميگردد.
عقايد متفاوتي در مورد تاريخچه دوپينگ مطرح شده است. در آفريقاي شرقي در رقصهاي مذهبي عرق محلي به نام Dop را به عنوان محرك استفاده ميكردند. نكته جالب توجه اينكه در بازيهاي المپيك باستاني، گلاديوتورهاي رومي را مجبور به خوردن داروهاي خاصي ميكردند تا مبارزه آنها با خشونت و هيجان بيشتري همراه شده و رضايت تماشاگرا را هرچه بيشتر جلب نمايند. واژه دوپينگ كمتر از 100 سال است كه در بين ورزشكاران مرسوم شده است. نخستين مرگ ناشي از دوپينگ در سال 1886 ميلادي در يك مسابقه محلي دوچرخه سواري مشاهده شد كه دليل آن مصرف بيش از حد ماده شيميايي تري متيل گزارش گرديد. گزارش موارد ديگر دوپينگ و ظهور عوارض ناشي از مصرف آنها بتدريج جامعه ورزش جهاني را نسبت به مصرف اين مواد نگران كرد و در سال 1990 بطور رسمي بررسيها و تستهاي دوپينگ جنبه قانوني پيدا كرد. از آن تاريخ همه ساله از تمامي ورزشكاران شركت كننده در مسابقات ورزشي مختلف بويژه بازيهاي المپيك تستهاي دوپينگ بعمل آمده و قوانين بسيار سخت ومجازاتهاي شديدي براي ورزشكاران متخلف كه گاه باعث محروميت مادامالعمر آنان از شركت در مسابقات ورزشي ميگردد، در نظر گرفته شده است. جدول زير آمار نتايج تستهاي دوپينگ بعمل آمده از ورزشكاران شركت كننده در بازيهاي المپيك در سالهاي مختلف را نشان ميدهد:
سال
محل برگزاري
تعداد تستها
موارد دوپينگ مثبت گزارش شده
1968
مكزيكوسيتي
667
1
1972
مونيخ
2079
7
1976
مونترال
786
11
1980
مسكو
645
0
1984
لسآنجلس
1507
12
1988
سئول
1598
10
1992
بارسلون
1848
5
1996
آتلانتا
1923
2
2000
سيدني
2359
11
2004
آتن
3667
26
همانگونه كه مشاهده ميشود، روند صعودي بسيارنگرانكنندهاي در رشد ميزان مصرف داروهاي نيروزا در جامعه ورزشي جهاني وجود دارد. اين امر بقدري مسئولين ورزشي جهاني را نگران كرده است كه كميته بينالمللي المپيك 2008 پكن از تمامي افرادي كه براي بازيهاي المپيك انتخاب شده بودند حين برگزاري و خارج از مسابقه حداقل يكبار تست دوپينگ گرفت كه اين خود نشان دهنده اهميت خطر بسيار جدي ناشي از پديده مذموم دوپينگ در ورزش ميباشد. مجموع آزمايشات انجام شده در اين بازيها 5000 مورد و نتايج مثبت 17 مورد بودهاند.
اهداف ورزشكاران از انجام دوپينگ:
داروهاي مورد استفاده در دوپينگ بسته به اهداف ورزشكاران در استفاده از آنها، به دستهجات مختلفي طبقه بندي ميشوند. دستهاي از اين داروها باعث تقويت قواي جسماني ورزشكاران ميشوند كه بطور كلي به آنها نام نيروزا اطلاق ميگردد. برخي از داروها باعث كاهش استرس و افزايش تمركز ورزشكار نقش عمدهاي در پيروزي وي دارد، بسيار حائز اهميت است. عدهاي از داروها باعث كاهش وزن ورزشكار ميشوند كه در رشتههاي وزني كاربرد دارند. دستهاي از داروهاي دوپينگ در نوجوانان باعث تسريع رشد آنها ميشوند كه از مهمترين آنها ميتوان به هورمونهاي رشد اشاره كرد. گاه هدف ورزشكاران از مصرف داروهاي نيروزا افزايش گلبولهاي قرمز خون ميباشد كه اينكار باعث افزايش ميزان انتقال اكسيژن به بافتهاي درگير در فعاليتهاي ورزشي شده و مانع خستگي عضلات ميگردد و بالاخره برخي از ورزشكاران براي ممانعت از تشخيص داروها در تستهاي دوپينگ، اقدام به مصرف داروهايي ميكنند تا داروهاي مصرف شده خود را استتار كنند.
دلايل ممنوعيت دوپينگ:
استفاده از داروها در دوپينگ باعث افزايش قواي جسماني، روحي و ... ورزشكاران شده و به موفقيتهاي كاذب و موقتي آنها منجر ميشود حال سوال اين است كه چرا بايد مانع ارتكاب عمل دوپينگ شد، با وجود اينكه ميدانيم برخي از اين مواد جزء داروهاي تجويز شده بسياري از پزشكان براي بيماران مختلف بوده و عملكرد آنها در درمان بيماريها به اثبات مراجع ذيصلاح رسيده است؟
اصولاً داروها به عنوان ابزارهاي مؤثر براي درمان اختلالات و بيماريهاي مختلف شناخته ميشوند. البته بايد در نظر داشت اين مواد ضمن اينكه نقش خود را در درمان بيماريها ممكن است بخوبي ايفاكنند، ولي در عين حال از خود عوارض و حتي گاه مسموميتهاي غيرقابل جبراني را برجاي ميگذارند. شخص دردمند و بيمار به منظور بازيابي سلامت خويش شايد مجبور است عوارض نامطلوب داروها را به جان بخرد، اما در مورد ورزشكاران يعني سالمترين اقشار جامعه چه توجيهي ميتوان داشت؟ علاوه بر مسئله فوق، سرنوشت يك دارو در بدن بيمار به عوامل متعددي نظير جنسيت، سن و عوامل ژنتيكي فرد بستگي دارد و به همين دليل، نظارت علمي، پيگيرانه و متعهدانه از طرف افراد متخصص در مصرف داروها كاملاً الزامي است.
استفاده از داروهاي نيروزا هرچند باعث موفقيت و برتري كاذب ورزشكاران ميشود ولي اين موفقيت با چنان عوارض سوء فردي و اجتماعي همراه است كه اندكي تامل در آنها ميتواند بسادگي دلايل ممنوعيت استفاده از آنها را براي هر شخص متفكري به اثبات برساند.
محققين در سالهاي اخير به كرات اثبات كردهاند كه مصرف داروهاي مختلف دوپينگ تاثيرات مخرب و جبران ناپذيري بر جسم و روح ورزشكار داشته و در مواردي حتي ميتوانند منجر به اغماء يا مرگ وي گردند. مثالي از اين داروها آمفتامين ميباشد كه منجر به مرگ بسياري از مصرفكنندگان از جمله دوچرخه سوار دانماركي در سال 1965 ميلادي و يا دوچرخه سوار انگليسي به نام تامي سيمپون در تور فرانسه در سال 1967 گرديد.
علاوه بر عوارض جسمي ناشي از مصرف مواد نيروزا، استفاده از آنها به روح ورزش كه همانا سالم سازي جسم و روح ميباشد ضربه ميزند و فعاليتهاي ورزشي را از اهداف عاليه خود دور ميسازد. استفاده از مواد نيروزا همچنين مانع پيشرفت رشته هاي ورزشي ميشود چرا كه پيشرفت رشتههاي ورزشي نتيجه تمرين و ممارست سخت ورزشكاران ميباشد كه اين امر تحت تاثير داروهاي دوپينگ قرار گرفته و هرگونه انگيزه براي تلاش بيشتر را در نزد ورزشكاران از بين ميبرد. دوپينگ كردن همچنين باعث از بين رفتن مسابقه جوانمردانه، بياحترامي به قوانين ورزشي و مشهور شدن و الگو قرار گرفتن افرادي ميشود كه شايستگي چنين جايگاهي را ندارند و تبعات ناشي از اين اتفاق بركسي پوشيده نيست. از طرف ديگر ورزشكاراني كه با سختكوشي و تمرين به توانايي بالاي جسمي و روحي دست يافتهاند آنچنان كه شايسته است مورد تشويق و تقدير قرار نميگيرند و چنين رويكردي باعث سلب هرگونه روحيه و پشتكار از ورزشكاران راستين و ترغيب آنها به استفاده از مواد نيروزا ميگردد.
شايان ذكر است كه ابعاد تاثيرات مخرب دوپينگ حتي برگزار كنندگان، حمايت كنندگان مالي و جامعه را نيز در بر ميگيرد. چرا كه بتدريج با برتري افرادي كه شايستگي لازم را ندارند از ارزش و اعتبار رقابتهاي ورزشي در جامعه كاسته شده و نهايتاً اين امر انگيزه برگزاركنندگان و حاميان مالي مسابقات را براي سرمايه گذاري در مسابقات از بين ميبرد.
چه كسي مسئول دوپينگ ورزشكاران است؟
هركسي كه به نوعي در امر ورزش دخيل است، موظف است تا حد امكان از وقوع پديده دوپينگ جلوگيري نمايد. اين مسئوليت از خود ورزشكار گرفته تا مسئولين ارشد سازمانهاي ورزشي را در بر ميگيرد. واضح است خود ورزشكاران بيشترين نقش را در اين زمينه برعهده دارند. جالب است بدانيم در بسياري از موارد ورزشكاران ناآگاهانه و بدون اينكه اطلاعي نسبت به ويژگيها و عوارض داروهاي مورد استفاده خود داشته باشند، ناخواسته مرتكب دوپينگ ميگردند. گاه متاسفانه اين داروها توسط افراد مورد اعتماد ورزشكار مانند باشگاهها، مربي و هم تيميها به وي توصيه ميشود كه در اين موارد در صورت عدم آشنايي ورزشكاران با داروهاي دوپينگ و قوانين مربوطه اغفال ميگردند. براي نمونه، برخي از داروهاي سرماخوردگي و مسكن در زمره داروهاي دوپينگ طبقهبندي ميشود و ورزشكار با مصرف اين داروها خواه يا ناخواه مرتكب دوپينگ شده و در صورت موفقيت در رقابتهاي ورزشي، عناوين بدست آمده از او پس گرفته ميشود و گاه از شركت در ساير رقابتهاي ورزشي نيز محروم ميگردد. در طي ساليان گذشته موارد زيادي منبي بر گرفتن مدالهاي ورزشكاراني كه آزمايشات دوپينگ، سوء مصرف آنها را به اثبات رسانده است وجود دارد. براي جلوگيري از چنين وقايعي لازم است ورزشكاران ضمن بالا بردن آگاهيهاي خود در زمينه انواع داروهاي دوپينگ و نيز عوارض و قوانين مربوطه ارتباط تنگاتنگي با پزشكان تيم داشته و قبل از مصرف هرگونه دارويي با وي مشورت كرده و ازسالم بودن آن اطمينان حاصل كنند. پزشكان تيمها نيز موظف هستند با كسب اطلاعات تازه از منابع معتبر در زمينه سوء مصرف داروها و قوانين و مجازاتهاي مربوطه، آگاهيهاي لازم را در اين زمينه به ورزشكاران فراهم آورند. مربيان و سرپرستان تيمها نيز موظفند در مورد دوپينگ با ورزشكاران صحبت كرده و آنان را از عواقب اين كار آگاه سازند. در ممانعت از دوپينگ بويژه در ورزشكاران نوجوان نقش والدين ميتواند بسيار تعيين كننده باشد چرا كه با شناخت داروهاي دوپينگ و كنترل نحوه پيشرفت فرزندان خود ميتوانند تا حد زيادي از آلوده شدن كودكان خود به اين داروها جلوگيري كنند. ضمن اينكه به ياد داشته باشند فشارهاي روحي و رواني كه در اغلب موارد ناشي از انتظارات و توقعات غيرواقعبينانه والدين و اطرافيان ورزشكار ميباشد، انگيزه اصلي ورزشكاران براي كشيده شدن آنها به سمت داروهاي دوپينگ ميباشد لذا با تعديل انتظارات خود ميتوانند تا حد زيادي از دوپينگ آنها ممانعت بعمل آورند.
البته علاوه بر موارد فوق، سازمانها و ارگانهاي ورزشي نيز لازم است با تشديد اقدامات پيشگيرانه و بررسيهاي دقيقتر، مانع ورود ورزشكاران متخلف به رقابتهاي ورزشي شده و فضاي سالم و عادلانهاي در مسابقات ورزشي فراهم آورند كه اين امر مستلزم ارتباط تنگاتنگ سازمانهاي ورزشي كشورهاي مختلف با آژانس بينالمللي مبارزه با دوپينگ WADA و آشنايي با آخرين روشهاي تست دوپينگ ميباشد كه در اين زمينه در بخشهاي بعد اطلاعات كاملتر ارائه خواهد شد.
تستهاي دوپينگ
در اكثر مسابقات ملي و بينالمللي براي جلوگيري از عوارض زيانبار و دردناك دوپينگ و همچنين اجراي جوانمردانه و شرافتمندانه مسابقات تمهيدات بسيار سختگيرانهاي انديشيده ميشود كه از مهمترين آنها ميتوان به التزام ورزشكاران به انجام آزمايشات متعددي جهت اطمينان از عدم دوپينگ ورزشكاران شامل تست خون، ادرار و ... قبل، حين و بعد از رقابتها اشاره كرد.
بدليل حساسيت اين تستها، نمونه مورد نياز آنها طي مراحل بسيار دقيق كه شامل ابلاغ به ورزشكار، مراقبت و نظارت بر نمونهگيري از ورزشكار و گرفتن نمونه در شرايط مشخص ميباشد از ورزشكار تهيه ميشود. با انجام تستها در اين شرايط و آناليز نمونهها با روشهاي بسيار دقيق دستگاهي انتظار ميرود امكان هرگونه سوء استفاده و شركت ورزشكاران متخلف در مسابقات ورزشي از ورزشكاران سلب گردد.
چه كساني لازم است داروهاي دوپينگ را بشناسد؟
بنظر ميرسد ورزشكاران بعنوان قربانيان اصلي دوپينگ، لازم است اطلاعات و آگاهيهاي لازم و جامعي از داروهاي دوپينگ و عوارض زيانبار و خطرناك آنها و نيز مجازات تعيين شده براي افراد متخلف داشته باشند. علاوه بر ورزشكاران، افراد نزديك به ورزشكار شامل مربيان و سرپرستان و پزشكان تيم نيز بايستي با آشنايي با اين داروها راهنماييهاي لازم را به ورزشكاران ارائه نمايند. علاوه بر آنها پدران و مادران ورزشكاران نوجوان نيز لازم است با آشنايي با اين داروها فرزندان خود را در جهت عدم استفاده از داروهاي دوپينگ و خطرات ناشي از اينكار راهنمايي و مشاوره كرده و بدين ترتيب ميتوانند كمك شاياني به فرزندان خود نموده و آنان را از عوارض سوء داروها مصون دارند.
داروهاي بكار رفته در دوپينگ( ويژگيها و عوارض):
داروهاي متعددي با اهداف گوناگون براي دوپينگ ورزشكاران استفاده ميشوند كه در ادامه براي آشنايي ورزشكاران با موارد رايج اين داروها و عوارض ناشي از آنها، بطور خلاصه اشاره ميگردد:
1- داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي:
داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي در جهت افزايش هوشياري، پنهان كردن خستگي و كاهش اشتها استفاده ميگردند. بالا رفتن حرارت، افزايش فشارخون و ضربان قلب، اضطراب، بيخوابي و بالاخره خونريزيهاي داخل جمجمه و متعاقب آن مرگ از عوارض شايع اين داروهاست. آمفتامينها، افدرين، كافئين از جمله مهمترين داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي ميباشند.
2- ضد دردهاي مخدر:
اين داروها اغلب براي پنهان كردن درد و آسيب در حين فعاليتهاي ورزشي بكار ميروند بطوريكه در صورت استفاده از اين داروها ورزشكار حتي در صورت آسيبديدگي جدي در طي مسابقه نيز متوجه درد ناشي از آسيبديدگي نشده و به فعاليت ورزشي خود ادامه ميدهد. واضح است كه اينكار چه عوارض زيانبار و جبرانناپذيري ميتواند براي سلامت ورزشكار بهمراه داشته باشد. علاوه بر اين خود اين داروها با عوارضي همچون اعتياد، اختلالات تنفسي، خواب آلودگي، عدم تعادل و كاهش تمركز همراه هستند. از مهمترين داروهاي ضد دردهاي مخدر ميتوان به مرفين، هروئين، ترامادول و كدئين اشاره كرد.
3- استروئيدهاي آنابونيران:
ساختار اصلي اين داروها به تستوسترون بر ميگردد كه يك هورمون مردانه بوده و توسط بيضهها ساخته ميشود. بطور كلي دو نوع اثر شايع و نشاخته شده در مورد اين داروها عبارتند از اثرات آندروژني و اثرات آنابوليك كه بيشتر عوارض آنها مربوط به اثرات آندروژني ميباشد. اين داروها سبب كاهش احساس فشارهاي جسمي و روحي توسط ورزشكار در زمان وارد شدن استرسهاي ناشي از فعاليتهاي شديد ميشوند. علاوه بر آن ورزشكاران با هدف حجيم كردن توده عضلاني و افزايش قدرت عضلاني نيز از اين داروها سوء استفاده ميكنند.
عوارض جانبي استروئيدهاي آنابوليزان بصورت عوارض جانبي ظاهري و داخلي طبقهبندي ميشوند. عوارض ظاهري مانند ريزش مو (غيرقابل برگشت)، پر مويي مردانه در زنان، آكنه، كشش پوست بوده و عوارض داخلي شامل افزايش كلسترول، كاهش اسپرم، سكته مغزي و قلبي، انواع سرطان بويژه كبد و پروستات، ناباروري و عقيمي دائمي ميباشد.
4- هورمون رشد:
هورمون رشد نظير تيروئيد نقش اساسي در رشد و تكامل انسان دارد. تنظيم فيزيولوژيك هورمون رشد يك فرايند پيچيده ميباشد. عوامل سيستميك مانند كاهش قند خون، استرس و ورزش باعث ترشح هورمون رشد ميگردند. ورزشكاران عمدتاً با هدف كسب توده عضلاني بيشتر و تقليل چربي بدن به مصرف آنها روي ميْآورند. از عوارض زيانبار هورمون رشد ديابت، كم كاري تيروئيد، التهاب مفاصل، احتباس مايع در بدن و بزرگ شدن قلب ميباشد.
5- انسولين:
انسولين هورموني است كه از لوزالمعده ترشح ميگردد و باعث كاهش قند خون ميشود. اين هورمون در كبد وظيفه افزايش ذخيره گليكوژن و در عضله وظيفه افزايش پروتئين، ليپوليز و انتقال گلوكز به داخل سلول را بعهده دارد. ورزشكاران با هدف سوخت و ساز بيشتر از طريق مصرف اين دارو درصدد هستند به افزايش حجم عضلاني كمك كنند غافل از آنكه عوارض انسولين بسيار خطرناك و غيرقابل جبران است. مهمترين آن خطر پايين آمدن ناگهاني قند خون است كه مرگ ورزشكار را بدنبال خواهد داشت. ساير عوارض اين دارو شبيه عوارض هورمون رشد ميباشد.
6- داروهاي ادرار آور:
اين داروها با عملكردهاي متفاوت بر آب و الكتروليتهاي بدن (سديم، پتاسيم و ...) باعث خروج آب از بدن ميشود. ورزشكاران با هدف كاهش سريع وزن و رسيدن به رده وزني مورد نظر و رفع احتباس آب ناشي از استروئيدهاي آنابوليزان و همچنين پوشش دادن مصرف داروهاي غيرمجاز از داروهاي ادرار آور همچون فروزمايد و اسپيرونولاكتون استفاده ميكنند. از عوارض اين داروها ميتوان به مواردي نظير نارسايي كليه، قلب و همچنين گرفتگي عضلاني و احشايي اشاره كرد.
7- داروهاي بتابلاكر:
داروهاي بتابلاكر داروهايي هستند كه در رابطه با بيماريهاي قلبي و عروقي، فشارخون و درمان برخي از آريتميها بكار ميروند. ورزشكاران خاصي از اين دارو با هدف بيحركتي، كاهش ضربان قلب، كاهش استرس در ورزشهايي نظير تيراندازي و گاهي با هدف كاهش لرزش عضلاني ناشي از اضطراب در ورزشهاي فيزيكي شديد، سوء استفاده ميكنند. داروهايي مانند پروپرانولول، و آتنولول از جمله اين داروها محسوب شده و عوارض سوء شديدي مانند نارسايي قلبي، خستگي، تنگي برونش، افزايش مقاومت راه هوايي، توهم و كابوس شبانه را دارا ميباشد.
در اينجا لازم است اشاره گردد علاوه بر مصرف داروها گاه از روشهاي غيرقانوني نيز براي دوپينگ استفاده ميكنند كه از مهمترين آنها ميتوان به دوپينگ خون اشاره كرد.
دوپينگ خون به افزايش گلبولهاي قرمز با استفاده از روشهاي مصنوعي به منظور افزايش توانايي حمل اكسيژن خون و متعاقب آن افزايش دريافت اكسيژن توسط عضلات درگير در فعاليتهاي ورزشي اطلاق ميگردد. هدف از اينكار افزايش قدرت جسماني ورزشكار و عدم احساس خستگي وي ميباشد. اين روش با عوارض و پيامدهاي دردناكي همچون افزايش غلظت خون و عفونتهاي خوني پس از انتقال مانند HIV همراه ميباشد.
برخي سوالات رايج
نياز به حمايت تغذيهاي چگونه مشخص ميگردد؟
با گرفتن شرح حال كامل، بررسي تغذيهاي، معاينات باليني و آزمايشات پاراكلينيكي نيازهاي تغذيهاي واقعي ورزشكار تعيين ميشود. بدين صورت كه انرژي كامل مورد نياز شبانهروزي فرد با اعمال ضريب فعاليت، ضريب جراحت و بيماري محاسبه گرديده و براساس آن نوع رژيم و مقدار كالري و تركيبات غذايي مورد نياز ورزشكار مشخص ميگردد.
چرا نبايد به همه مكملهاي ورزشي اطمينان كرد؟
امروزه باتوجه به تقاضاي بالاي جوانان براي مكملهاي ورزشي، علاوه بر كارخانجات معتبر، برخي شركتهاي سودجو نيز به توزيع مكملهاي ورزشي با تركيبات دارويي غيرمجاز روي آوردهاند. با توجه به اينكه اين شركتها جهت فروش بيشتر، از برچسبهايي بر روي اين محصولات استفاده ميكند، كه گاه با محتويات واقعي محصولات كاملاً مغايرت دارد، لذا مصرف اين نوع محصولات نه تنها كمكي به ورزشكاران نميكند، گاه حتي عوارض بسيار شديدي را براي آنها بدنبال دارد. بنابراين لازم است ورزشكاران قبل از استفاده از اين مكملها از صحت اين محصولات كاملاً اطمينان حاصل كند. لازم به ذكر است كه برخي از مكملهاي ورزشي مانند ويتامينها و منيرالها از جمله داروهاي درماني محسوب شده و چون بر توليد آنها نظارت كامل اعمال ميشود، ورزشكاران ميتوانند به طور كامل به اين محصولات اعتماد كنند، اما در بقيه موارد چون احتمال آغشته شدن مكملها با بعضي از مواد غيرمجاز وجود دارد، بايد احتياط كرد.
آيا هر ورزشكاري نياز به مكمل دارد؟
در واقع هر ورزشكاري كه تغذيه متناسب با ورزش خود را داشته باشد، نياز خاصي به مكمل ندارد ولي اگر بر اين باور است كه تغذيه نميتواند او رابه كارايي لازم برساند با مشاوره متخصص تغذيه ورزشي و يا پزشك طب ورزشي ميتواند مكمل تائيد شده بدون آلودگي را استفاده كند.
بسياري از همتيميهاي من از داروهاي ممنوعه مانند استروئيد آنابوليزان استفاده ميكند ولي اتفاق خاصي هم رخ نداده است. چگونه آن را توضيح ميدهيد؟
عوارض داروهاي ممنوعه هميشه آني نيست و نسبت به دارويي كه استفاده ميشود، عوارض كوتاه مدت و بلند مدت دارند، مثلاً از عوارض بلندمدت استروئيدهاي آنابوليزان سرطان كبد، افزايش فشارخون، افزايش كلسترول است كه ظاهراً هيچ علائم خاصي هم براي ورزشكار ندارد.
آيا بدون دوپينگ و سوء مصرف مواد نيز ميتوان قهرمان شد؟
انچه واضح و مسلم است، آن است كه هر انساني داراي ظرفيتهاي خاصي است كه اگر تغذيه مناسب و تمرينات به موقع داشته باشد، ميتواند به حداكثر آن ظرفيتها برسد. از لحاظ علمي گفته ميشود كه اگر فردي تغذيه مناسب همراه با ورزش و شيوه تمرين مناسب داشته باشد، ميتواند به حداكثر كارايي و توانمندي جسماني وروحي خود دست يابد. هرچند، گاه لازم است به ازاي اضافه كردن شدت تمرينات به دليل اينكه نميتواند حجم بيشتري غذا دريافت كند، از ويتامينها و بعضي از مكملهاي مجاز استفاده نمايد. براي مثال، يك قرص 500 ميليگرم ويتامين C كه از نظر مقدار ويتامينها معادل 3 كيلو پرتقال است، لذا ميتوان در صورت ضرورت بجاي مصرف مقادير بالاي پرتقال از قرصهاي ويتامين C بعنوان مكمل استفاده كرد. بنابراين با در نظر گرفتن همه موارد فوق ميتوان نتيجه گرفت اگر ورزشكاران تمرينات اصولي و تغذيه مناسب داشته و در صورت لزوم از مكملهاي مجاز مصرف كنند، مسلماً ميتوانند به مقام قهرماني جوانمردانه و انساني برسند در غير اينصورت مانند گلادياتورهايي خواهند بود كه به منظور جذب تماشاگران و انتفاع برخي افراد سودجو، آلت دست آنان قرار گرفتهاند.
امروزه شركت درمسابقات ورزشي، كسب مدال طلا و ايستادن بر سكوي قهرماني از آمال و آرزوهاي بسياري از جوانان در سراسر جهان بشمار ميرود، بويژه قهرماني در بازيهاي المپيك كه در واقع فرصتي است تا بهترينها در بين ورزشكاران سراسر جهان شناخته شوند. رسيدن به اين موفقيتها هرچند بسيار غرورآفرين ومسرت بخش ميباشد ولي متاسفانه گاه رسيدن به اين جايگاه بدلايل مختلفي همچون فشارهاي سياسي، اجتماعي و اقتصادي آنچنان ورزشكاران را تحت تاثير قرار مي دهد كه خواسته يا ناخواسته هدف اساسي رقابتهاي ورزشي كه همانا افزايش تواناييهاي جسمي و روحي، سرگرمي مطبوع و تفريحي لذت بخش و يا شركت در بازيها و تمرينات جسماني براي رسيدن به جامعهاي سالم، پويا و توانمند ميباشد را به فراموشي سپرده و براي كسب برتري در رقابتهاي ورزشي به هر وسيلهاي متوسل ميشوند. در اين مجال تلاش بر اين است تا با معرفي مواد دارويي و روشهايي كه مورد سوء استفاده ورزشكاران قرار ميگيرند و نيز اطلاع رساني در زمينه عوارض زيانبار ناشي از مصرف اين مواد گامي هرچند كوچك در جهت شفافسازي و سالمسازي فضاي ورزش كشور برداشته شود.
دوپينگ چيست؟
طبق آخرين تعريف كميته بينالمللي المپيك (IOC)، دوپينگ به تجويز يا مصرف هرگونه ماده خارج از بدن، هر نوع ماده فيزيولوژيك و يا مواد حاصل از سوخت و ساز آنها كه به قصد افزايش غيرطبيعي و غير شرافتمندانه كارآيي ورزشكار صورت گيرد، اتلاق ميگردد.
عقايد متفاوتي در مورد تاريخچه دوپينگ مطرح شده است. در آفريقاي شرقي در رقصهاي مذهبي عرق محلي به نام Dop را به عنوان محرك استفاده ميكردند. نكته جالب توجه اينكه در بازيهاي المپيك باستاني، گلاديوتورهاي رومي را مجبور به خوردن داروهاي خاصي ميكردند تا مبارزه آنها با خشونت و هيجان بيشتري همراه شده و رضايت تماشاگرا را هرچه بيشتر جلب نمايند. واژه دوپينگ كمتر از 100 سال است كه در بين ورزشكاران مرسوم شده است. نخستين مرگ ناشي از دوپينگ در سال 1886 ميلادي در يك مسابقه محلي دوچرخه سواري مشاهده شد كه دليل آن مصرف بيش از حد ماده شيميايي تري متيل گزارش گرديد. گزارش موارد ديگر دوپينگ و ظهور عوارض ناشي از مصرف آنها بتدريج جامعه ورزش جهاني را نسبت به مصرف اين مواد نگران كرد و در سال 1990 بطور رسمي بررسيها و تستهاي دوپينگ جنبه قانوني پيدا كرد. از آن تاريخ همه ساله از تمامي ورزشكاران شركت كننده در مسابقات ورزشي مختلف بويژه بازيهاي المپيك تستهاي دوپينگ بعمل آمده و قوانين بسيار سخت ومجازاتهاي شديدي براي ورزشكاران متخلف كه گاه باعث محروميت مادامالعمر آنان از شركت در مسابقات ورزشي ميگردد، در نظر گرفته شده است. جدول زير آمار نتايج تستهاي دوپينگ بعمل آمده از ورزشكاران شركت كننده در بازيهاي المپيك در سالهاي مختلف را نشان ميدهد:
سال
محل برگزاري
تعداد تستها
موارد دوپينگ مثبت گزارش شده
1968
مكزيكوسيتي
667
1
1972
مونيخ
2079
7
1976
مونترال
786
11
1980
مسكو
645
0
1984
لسآنجلس
1507
12
1988
سئول
1598
10
1992
بارسلون
1848
5
1996
آتلانتا
1923
2
2000
سيدني
2359
11
2004
آتن
3667
26
همانگونه كه مشاهده ميشود، روند صعودي بسيارنگرانكنندهاي در رشد ميزان مصرف داروهاي نيروزا در جامعه ورزشي جهاني وجود دارد. اين امر بقدري مسئولين ورزشي جهاني را نگران كرده است كه كميته بينالمللي المپيك 2008 پكن از تمامي افرادي كه براي بازيهاي المپيك انتخاب شده بودند حين برگزاري و خارج از مسابقه حداقل يكبار تست دوپينگ گرفت كه اين خود نشان دهنده اهميت خطر بسيار جدي ناشي از پديده مذموم دوپينگ در ورزش ميباشد. مجموع آزمايشات انجام شده در اين بازيها 5000 مورد و نتايج مثبت 17 مورد بودهاند.
اهداف ورزشكاران از انجام دوپينگ:
داروهاي مورد استفاده در دوپينگ بسته به اهداف ورزشكاران در استفاده از آنها، به دستهجات مختلفي طبقه بندي ميشوند. دستهاي از اين داروها باعث تقويت قواي جسماني ورزشكاران ميشوند كه بطور كلي به آنها نام نيروزا اطلاق ميگردد. برخي از داروها باعث كاهش استرس و افزايش تمركز ورزشكار نقش عمدهاي در پيروزي وي دارد، بسيار حائز اهميت است. عدهاي از داروها باعث كاهش وزن ورزشكار ميشوند كه در رشتههاي وزني كاربرد دارند. دستهاي از داروهاي دوپينگ در نوجوانان باعث تسريع رشد آنها ميشوند كه از مهمترين آنها ميتوان به هورمونهاي رشد اشاره كرد. گاه هدف ورزشكاران از مصرف داروهاي نيروزا افزايش گلبولهاي قرمز خون ميباشد كه اينكار باعث افزايش ميزان انتقال اكسيژن به بافتهاي درگير در فعاليتهاي ورزشي شده و مانع خستگي عضلات ميگردد و بالاخره برخي از ورزشكاران براي ممانعت از تشخيص داروها در تستهاي دوپينگ، اقدام به مصرف داروهايي ميكنند تا داروهاي مصرف شده خود را استتار كنند.
دلايل ممنوعيت دوپينگ:
استفاده از داروها در دوپينگ باعث افزايش قواي جسماني، روحي و ... ورزشكاران شده و به موفقيتهاي كاذب و موقتي آنها منجر ميشود حال سوال اين است كه چرا بايد مانع ارتكاب عمل دوپينگ شد، با وجود اينكه ميدانيم برخي از اين مواد جزء داروهاي تجويز شده بسياري از پزشكان براي بيماران مختلف بوده و عملكرد آنها در درمان بيماريها به اثبات مراجع ذيصلاح رسيده است؟
اصولاً داروها به عنوان ابزارهاي مؤثر براي درمان اختلالات و بيماريهاي مختلف شناخته ميشوند. البته بايد در نظر داشت اين مواد ضمن اينكه نقش خود را در درمان بيماريها ممكن است بخوبي ايفاكنند، ولي در عين حال از خود عوارض و حتي گاه مسموميتهاي غيرقابل جبراني را برجاي ميگذارند. شخص دردمند و بيمار به منظور بازيابي سلامت خويش شايد مجبور است عوارض نامطلوب داروها را به جان بخرد، اما در مورد ورزشكاران يعني سالمترين اقشار جامعه چه توجيهي ميتوان داشت؟ علاوه بر مسئله فوق، سرنوشت يك دارو در بدن بيمار به عوامل متعددي نظير جنسيت، سن و عوامل ژنتيكي فرد بستگي دارد و به همين دليل، نظارت علمي، پيگيرانه و متعهدانه از طرف افراد متخصص در مصرف داروها كاملاً الزامي است.
استفاده از داروهاي نيروزا هرچند باعث موفقيت و برتري كاذب ورزشكاران ميشود ولي اين موفقيت با چنان عوارض سوء فردي و اجتماعي همراه است كه اندكي تامل در آنها ميتواند بسادگي دلايل ممنوعيت استفاده از آنها را براي هر شخص متفكري به اثبات برساند.
محققين در سالهاي اخير به كرات اثبات كردهاند كه مصرف داروهاي مختلف دوپينگ تاثيرات مخرب و جبران ناپذيري بر جسم و روح ورزشكار داشته و در مواردي حتي ميتوانند منجر به اغماء يا مرگ وي گردند. مثالي از اين داروها آمفتامين ميباشد كه منجر به مرگ بسياري از مصرفكنندگان از جمله دوچرخه سوار دانماركي در سال 1965 ميلادي و يا دوچرخه سوار انگليسي به نام تامي سيمپون در تور فرانسه در سال 1967 گرديد.
علاوه بر عوارض جسمي ناشي از مصرف مواد نيروزا، استفاده از آنها به روح ورزش كه همانا سالم سازي جسم و روح ميباشد ضربه ميزند و فعاليتهاي ورزشي را از اهداف عاليه خود دور ميسازد. استفاده از مواد نيروزا همچنين مانع پيشرفت رشته هاي ورزشي ميشود چرا كه پيشرفت رشتههاي ورزشي نتيجه تمرين و ممارست سخت ورزشكاران ميباشد كه اين امر تحت تاثير داروهاي دوپينگ قرار گرفته و هرگونه انگيزه براي تلاش بيشتر را در نزد ورزشكاران از بين ميبرد. دوپينگ كردن همچنين باعث از بين رفتن مسابقه جوانمردانه، بياحترامي به قوانين ورزشي و مشهور شدن و الگو قرار گرفتن افرادي ميشود كه شايستگي چنين جايگاهي را ندارند و تبعات ناشي از اين اتفاق بركسي پوشيده نيست. از طرف ديگر ورزشكاراني كه با سختكوشي و تمرين به توانايي بالاي جسمي و روحي دست يافتهاند آنچنان كه شايسته است مورد تشويق و تقدير قرار نميگيرند و چنين رويكردي باعث سلب هرگونه روحيه و پشتكار از ورزشكاران راستين و ترغيب آنها به استفاده از مواد نيروزا ميگردد.
شايان ذكر است كه ابعاد تاثيرات مخرب دوپينگ حتي برگزار كنندگان، حمايت كنندگان مالي و جامعه را نيز در بر ميگيرد. چرا كه بتدريج با برتري افرادي كه شايستگي لازم را ندارند از ارزش و اعتبار رقابتهاي ورزشي در جامعه كاسته شده و نهايتاً اين امر انگيزه برگزاركنندگان و حاميان مالي مسابقات را براي سرمايه گذاري در مسابقات از بين ميبرد.
چه كسي مسئول دوپينگ ورزشكاران است؟
هركسي كه به نوعي در امر ورزش دخيل است، موظف است تا حد امكان از وقوع پديده دوپينگ جلوگيري نمايد. اين مسئوليت از خود ورزشكار گرفته تا مسئولين ارشد سازمانهاي ورزشي را در بر ميگيرد. واضح است خود ورزشكاران بيشترين نقش را در اين زمينه برعهده دارند. جالب است بدانيم در بسياري از موارد ورزشكاران ناآگاهانه و بدون اينكه اطلاعي نسبت به ويژگيها و عوارض داروهاي مورد استفاده خود داشته باشند، ناخواسته مرتكب دوپينگ ميگردند. گاه متاسفانه اين داروها توسط افراد مورد اعتماد ورزشكار مانند باشگاهها، مربي و هم تيميها به وي توصيه ميشود كه در اين موارد در صورت عدم آشنايي ورزشكاران با داروهاي دوپينگ و قوانين مربوطه اغفال ميگردند. براي نمونه، برخي از داروهاي سرماخوردگي و مسكن در زمره داروهاي دوپينگ طبقهبندي ميشود و ورزشكار با مصرف اين داروها خواه يا ناخواه مرتكب دوپينگ شده و در صورت موفقيت در رقابتهاي ورزشي، عناوين بدست آمده از او پس گرفته ميشود و گاه از شركت در ساير رقابتهاي ورزشي نيز محروم ميگردد. در طي ساليان گذشته موارد زيادي منبي بر گرفتن مدالهاي ورزشكاراني كه آزمايشات دوپينگ، سوء مصرف آنها را به اثبات رسانده است وجود دارد. براي جلوگيري از چنين وقايعي لازم است ورزشكاران ضمن بالا بردن آگاهيهاي خود در زمينه انواع داروهاي دوپينگ و نيز عوارض و قوانين مربوطه ارتباط تنگاتنگي با پزشكان تيم داشته و قبل از مصرف هرگونه دارويي با وي مشورت كرده و ازسالم بودن آن اطمينان حاصل كنند. پزشكان تيمها نيز موظف هستند با كسب اطلاعات تازه از منابع معتبر در زمينه سوء مصرف داروها و قوانين و مجازاتهاي مربوطه، آگاهيهاي لازم را در اين زمينه به ورزشكاران فراهم آورند. مربيان و سرپرستان تيمها نيز موظفند در مورد دوپينگ با ورزشكاران صحبت كرده و آنان را از عواقب اين كار آگاه سازند. در ممانعت از دوپينگ بويژه در ورزشكاران نوجوان نقش والدين ميتواند بسيار تعيين كننده باشد چرا كه با شناخت داروهاي دوپينگ و كنترل نحوه پيشرفت فرزندان خود ميتوانند تا حد زيادي از آلوده شدن كودكان خود به اين داروها جلوگيري كنند. ضمن اينكه به ياد داشته باشند فشارهاي روحي و رواني كه در اغلب موارد ناشي از انتظارات و توقعات غيرواقعبينانه والدين و اطرافيان ورزشكار ميباشد، انگيزه اصلي ورزشكاران براي كشيده شدن آنها به سمت داروهاي دوپينگ ميباشد لذا با تعديل انتظارات خود ميتوانند تا حد زيادي از دوپينگ آنها ممانعت بعمل آورند.
البته علاوه بر موارد فوق، سازمانها و ارگانهاي ورزشي نيز لازم است با تشديد اقدامات پيشگيرانه و بررسيهاي دقيقتر، مانع ورود ورزشكاران متخلف به رقابتهاي ورزشي شده و فضاي سالم و عادلانهاي در مسابقات ورزشي فراهم آورند كه اين امر مستلزم ارتباط تنگاتنگ سازمانهاي ورزشي كشورهاي مختلف با آژانس بينالمللي مبارزه با دوپينگ WADA و آشنايي با آخرين روشهاي تست دوپينگ ميباشد كه در اين زمينه در بخشهاي بعد اطلاعات كاملتر ارائه خواهد شد.
تستهاي دوپينگ
در اكثر مسابقات ملي و بينالمللي براي جلوگيري از عوارض زيانبار و دردناك دوپينگ و همچنين اجراي جوانمردانه و شرافتمندانه مسابقات تمهيدات بسيار سختگيرانهاي انديشيده ميشود كه از مهمترين آنها ميتوان به التزام ورزشكاران به انجام آزمايشات متعددي جهت اطمينان از عدم دوپينگ ورزشكاران شامل تست خون، ادرار و ... قبل، حين و بعد از رقابتها اشاره كرد.
بدليل حساسيت اين تستها، نمونه مورد نياز آنها طي مراحل بسيار دقيق كه شامل ابلاغ به ورزشكار، مراقبت و نظارت بر نمونهگيري از ورزشكار و گرفتن نمونه در شرايط مشخص ميباشد از ورزشكار تهيه ميشود. با انجام تستها در اين شرايط و آناليز نمونهها با روشهاي بسيار دقيق دستگاهي انتظار ميرود امكان هرگونه سوء استفاده و شركت ورزشكاران متخلف در مسابقات ورزشي از ورزشكاران سلب گردد.
چه كساني لازم است داروهاي دوپينگ را بشناسد؟
بنظر ميرسد ورزشكاران بعنوان قربانيان اصلي دوپينگ، لازم است اطلاعات و آگاهيهاي لازم و جامعي از داروهاي دوپينگ و عوارض زيانبار و خطرناك آنها و نيز مجازات تعيين شده براي افراد متخلف داشته باشند. علاوه بر ورزشكاران، افراد نزديك به ورزشكار شامل مربيان و سرپرستان و پزشكان تيم نيز بايستي با آشنايي با اين داروها راهنماييهاي لازم را به ورزشكاران ارائه نمايند. علاوه بر آنها پدران و مادران ورزشكاران نوجوان نيز لازم است با آشنايي با اين داروها فرزندان خود را در جهت عدم استفاده از داروهاي دوپينگ و خطرات ناشي از اينكار راهنمايي و مشاوره كرده و بدين ترتيب ميتوانند كمك شاياني به فرزندان خود نموده و آنان را از عوارض سوء داروها مصون دارند.
داروهاي بكار رفته در دوپينگ( ويژگيها و عوارض):
داروهاي متعددي با اهداف گوناگون براي دوپينگ ورزشكاران استفاده ميشوند كه در ادامه براي آشنايي ورزشكاران با موارد رايج اين داروها و عوارض ناشي از آنها، بطور خلاصه اشاره ميگردد:
1- داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي:
داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي در جهت افزايش هوشياري، پنهان كردن خستگي و كاهش اشتها استفاده ميگردند. بالا رفتن حرارت، افزايش فشارخون و ضربان قلب، اضطراب، بيخوابي و بالاخره خونريزيهاي داخل جمجمه و متعاقب آن مرگ از عوارض شايع اين داروهاست. آمفتامينها، افدرين، كافئين از جمله مهمترين داروهاي محرك سيستم عصبي مركزي ميباشند.
2- ضد دردهاي مخدر:
اين داروها اغلب براي پنهان كردن درد و آسيب در حين فعاليتهاي ورزشي بكار ميروند بطوريكه در صورت استفاده از اين داروها ورزشكار حتي در صورت آسيبديدگي جدي در طي مسابقه نيز متوجه درد ناشي از آسيبديدگي نشده و به فعاليت ورزشي خود ادامه ميدهد. واضح است كه اينكار چه عوارض زيانبار و جبرانناپذيري ميتواند براي سلامت ورزشكار بهمراه داشته باشد. علاوه بر اين خود اين داروها با عوارضي همچون اعتياد، اختلالات تنفسي، خواب آلودگي، عدم تعادل و كاهش تمركز همراه هستند. از مهمترين داروهاي ضد دردهاي مخدر ميتوان به مرفين، هروئين، ترامادول و كدئين اشاره كرد.
3- استروئيدهاي آنابونيران:
ساختار اصلي اين داروها به تستوسترون بر ميگردد كه يك هورمون مردانه بوده و توسط بيضهها ساخته ميشود. بطور كلي دو نوع اثر شايع و نشاخته شده در مورد اين داروها عبارتند از اثرات آندروژني و اثرات آنابوليك كه بيشتر عوارض آنها مربوط به اثرات آندروژني ميباشد. اين داروها سبب كاهش احساس فشارهاي جسمي و روحي توسط ورزشكار در زمان وارد شدن استرسهاي ناشي از فعاليتهاي شديد ميشوند. علاوه بر آن ورزشكاران با هدف حجيم كردن توده عضلاني و افزايش قدرت عضلاني نيز از اين داروها سوء استفاده ميكنند.
عوارض جانبي استروئيدهاي آنابوليزان بصورت عوارض جانبي ظاهري و داخلي طبقهبندي ميشوند. عوارض ظاهري مانند ريزش مو (غيرقابل برگشت)، پر مويي مردانه در زنان، آكنه، كشش پوست بوده و عوارض داخلي شامل افزايش كلسترول، كاهش اسپرم، سكته مغزي و قلبي، انواع سرطان بويژه كبد و پروستات، ناباروري و عقيمي دائمي ميباشد.
4- هورمون رشد:
هورمون رشد نظير تيروئيد نقش اساسي در رشد و تكامل انسان دارد. تنظيم فيزيولوژيك هورمون رشد يك فرايند پيچيده ميباشد. عوامل سيستميك مانند كاهش قند خون، استرس و ورزش باعث ترشح هورمون رشد ميگردند. ورزشكاران عمدتاً با هدف كسب توده عضلاني بيشتر و تقليل چربي بدن به مصرف آنها روي ميْآورند. از عوارض زيانبار هورمون رشد ديابت، كم كاري تيروئيد، التهاب مفاصل، احتباس مايع در بدن و بزرگ شدن قلب ميباشد.
5- انسولين:
انسولين هورموني است كه از لوزالمعده ترشح ميگردد و باعث كاهش قند خون ميشود. اين هورمون در كبد وظيفه افزايش ذخيره گليكوژن و در عضله وظيفه افزايش پروتئين، ليپوليز و انتقال گلوكز به داخل سلول را بعهده دارد. ورزشكاران با هدف سوخت و ساز بيشتر از طريق مصرف اين دارو درصدد هستند به افزايش حجم عضلاني كمك كنند غافل از آنكه عوارض انسولين بسيار خطرناك و غيرقابل جبران است. مهمترين آن خطر پايين آمدن ناگهاني قند خون است كه مرگ ورزشكار را بدنبال خواهد داشت. ساير عوارض اين دارو شبيه عوارض هورمون رشد ميباشد.
6- داروهاي ادرار آور:
اين داروها با عملكردهاي متفاوت بر آب و الكتروليتهاي بدن (سديم، پتاسيم و ...) باعث خروج آب از بدن ميشود. ورزشكاران با هدف كاهش سريع وزن و رسيدن به رده وزني مورد نظر و رفع احتباس آب ناشي از استروئيدهاي آنابوليزان و همچنين پوشش دادن مصرف داروهاي غيرمجاز از داروهاي ادرار آور همچون فروزمايد و اسپيرونولاكتون استفاده ميكنند. از عوارض اين داروها ميتوان به مواردي نظير نارسايي كليه، قلب و همچنين گرفتگي عضلاني و احشايي اشاره كرد.
7- داروهاي بتابلاكر:
داروهاي بتابلاكر داروهايي هستند كه در رابطه با بيماريهاي قلبي و عروقي، فشارخون و درمان برخي از آريتميها بكار ميروند. ورزشكاران خاصي از اين دارو با هدف بيحركتي، كاهش ضربان قلب، كاهش استرس در ورزشهايي نظير تيراندازي و گاهي با هدف كاهش لرزش عضلاني ناشي از اضطراب در ورزشهاي فيزيكي شديد، سوء استفاده ميكنند. داروهايي مانند پروپرانولول، و آتنولول از جمله اين داروها محسوب شده و عوارض سوء شديدي مانند نارسايي قلبي، خستگي، تنگي برونش، افزايش مقاومت راه هوايي، توهم و كابوس شبانه را دارا ميباشد.
در اينجا لازم است اشاره گردد علاوه بر مصرف داروها گاه از روشهاي غيرقانوني نيز براي دوپينگ استفاده ميكنند كه از مهمترين آنها ميتوان به دوپينگ خون اشاره كرد.
دوپينگ خون به افزايش گلبولهاي قرمز با استفاده از روشهاي مصنوعي به منظور افزايش توانايي حمل اكسيژن خون و متعاقب آن افزايش دريافت اكسيژن توسط عضلات درگير در فعاليتهاي ورزشي اطلاق ميگردد. هدف از اينكار افزايش قدرت جسماني ورزشكار و عدم احساس خستگي وي ميباشد. اين روش با عوارض و پيامدهاي دردناكي همچون افزايش غلظت خون و عفونتهاي خوني پس از انتقال مانند HIV همراه ميباشد.
برخي سوالات رايج
نياز به حمايت تغذيهاي چگونه مشخص ميگردد؟
با گرفتن شرح حال كامل، بررسي تغذيهاي، معاينات باليني و آزمايشات پاراكلينيكي نيازهاي تغذيهاي واقعي ورزشكار تعيين ميشود. بدين صورت كه انرژي كامل مورد نياز شبانهروزي فرد با اعمال ضريب فعاليت، ضريب جراحت و بيماري محاسبه گرديده و براساس آن نوع رژيم و مقدار كالري و تركيبات غذايي مورد نياز ورزشكار مشخص ميگردد.
چرا نبايد به همه مكملهاي ورزشي اطمينان كرد؟
امروزه باتوجه به تقاضاي بالاي جوانان براي مكملهاي ورزشي، علاوه بر كارخانجات معتبر، برخي شركتهاي سودجو نيز به توزيع مكملهاي ورزشي با تركيبات دارويي غيرمجاز روي آوردهاند. با توجه به اينكه اين شركتها جهت فروش بيشتر، از برچسبهايي بر روي اين محصولات استفاده ميكند، كه گاه با محتويات واقعي محصولات كاملاً مغايرت دارد، لذا مصرف اين نوع محصولات نه تنها كمكي به ورزشكاران نميكند، گاه حتي عوارض بسيار شديدي را براي آنها بدنبال دارد. بنابراين لازم است ورزشكاران قبل از استفاده از اين مكملها از صحت اين محصولات كاملاً اطمينان حاصل كند. لازم به ذكر است كه برخي از مكملهاي ورزشي مانند ويتامينها و منيرالها از جمله داروهاي درماني محسوب شده و چون بر توليد آنها نظارت كامل اعمال ميشود، ورزشكاران ميتوانند به طور كامل به اين محصولات اعتماد كنند، اما در بقيه موارد چون احتمال آغشته شدن مكملها با بعضي از مواد غيرمجاز وجود دارد، بايد احتياط كرد.
آيا هر ورزشكاري نياز به مكمل دارد؟
در واقع هر ورزشكاري كه تغذيه متناسب با ورزش خود را داشته باشد، نياز خاصي به مكمل ندارد ولي اگر بر اين باور است كه تغذيه نميتواند او رابه كارايي لازم برساند با مشاوره متخصص تغذيه ورزشي و يا پزشك طب ورزشي ميتواند مكمل تائيد شده بدون آلودگي را استفاده كند.
بسياري از همتيميهاي من از داروهاي ممنوعه مانند استروئيد آنابوليزان استفاده ميكند ولي اتفاق خاصي هم رخ نداده است. چگونه آن را توضيح ميدهيد؟
عوارض داروهاي ممنوعه هميشه آني نيست و نسبت به دارويي كه استفاده ميشود، عوارض كوتاه مدت و بلند مدت دارند، مثلاً از عوارض بلندمدت استروئيدهاي آنابوليزان سرطان كبد، افزايش فشارخون، افزايش كلسترول است كه ظاهراً هيچ علائم خاصي هم براي ورزشكار ندارد.
آيا بدون دوپينگ و سوء مصرف مواد نيز ميتوان قهرمان شد؟
انچه واضح و مسلم است، آن است كه هر انساني داراي ظرفيتهاي خاصي است كه اگر تغذيه مناسب و تمرينات به موقع داشته باشد، ميتواند به حداكثر آن ظرفيتها برسد. از لحاظ علمي گفته ميشود كه اگر فردي تغذيه مناسب همراه با ورزش و شيوه تمرين مناسب داشته باشد، ميتواند به حداكثر كارايي و توانمندي جسماني وروحي خود دست يابد. هرچند، گاه لازم است به ازاي اضافه كردن شدت تمرينات به دليل اينكه نميتواند حجم بيشتري غذا دريافت كند، از ويتامينها و بعضي از مكملهاي مجاز استفاده نمايد. براي مثال، يك قرص 500 ميليگرم ويتامين C كه از نظر مقدار ويتامينها معادل 3 كيلو پرتقال است، لذا ميتوان در صورت ضرورت بجاي مصرف مقادير بالاي پرتقال از قرصهاي ويتامين C بعنوان مكمل استفاده كرد. بنابراين با در نظر گرفتن همه موارد فوق ميتوان نتيجه گرفت اگر ورزشكاران تمرينات اصولي و تغذيه مناسب داشته و در صورت لزوم از مكملهاي مجاز مصرف كنند، مسلماً ميتوانند به مقام قهرماني جوانمردانه و انساني برسند در غير اينصورت مانند گلادياتورهايي خواهند بود كه به منظور جذب تماشاگران و انتفاع برخي افراد سودجو، آلت دست آنان قرار گرفتهاند.