AvAstiN
7th December 2009, 08:41 AM
چكيده مقاله
در آوريل سال ميلادي جاري شركت ساندوز به عنوان يكي از ژنريك‌سازهاي تابعه شركت Novartis ادعا كرد كه كميسيون اتحاديه اروپا با اجازه ورود به بازار فرآورده ژنريك سوماتوتروپين اين شركت موافقت كرده است. در حقيقت بعد از اصلاحاتي كه در نحوة ضوابط اجازة ورود به بازار (Marketing Authorisation) مربوط به فرآورده‌هاي دارويي در اتحاديه اروپا ايجاد شد، اين اولين محصول از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه (ژنريك)است كه اجازة ورود به بازار را اخذ مي‌نمايد. البته تاكنون اين تصميم توسط كميسيون اتحاديه اروپا علني نشده است.
متن مقاله
در آوريل سال ميلادي جاري شركت ساندوز به عنوان يكي از ژنريك‌سازهاي تابعه شركت Novartis ادعا كرد كه كميسيون اتحاديه اروپا با اجازه ورود به بازار فرآورده ژنريك سوماتوتروپين اين شركت موافقت كرده است. در حقيقت بعد از اصلاحاتي كه در نحوة ضوابط اجازة ورود به بازار (Marketing Authorisation) مربوط به فرآورده‌هاي دارويي در اتحاديه اروپا ايجاد شد، اين اولين محصول از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه (ژنريك)است كه اجازة ورود به بازار را اخذ مي‌نمايد. البته تاكنون اين تصميم توسط كميسيون اتحاديه اروپا علني نشده است.
اين تصميم در پي نظر مساعد كميته ارزيابي از داروها (CHMP) در آژانس ارزيابي داروها در اتحاديه اروپا(EMEA) بود كه در ژانويه سال 2006 در پي درخواست sandoz اتخاذ شد. در آن زمان EMEA نظر خود را مبني بر ارزيابي از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك ژنريك اعلام كرد. اين تصميم از طرف شوراي اتحاديه اروپا يعني قويترين مرجع قانونگذاري اروپا اعلام شد. نظر اين شورا از رأي كميته مشورتي FDA معتبرتر است. بدين ترتيب اولين biosimilar (فرآورده دارويي بيولوژيك مشابه) از هورمون رشد انساني از اتحاديه اروپا تاييديه اخذ كرد. تاييد يك ژنريك بيولوژيك در ماه هاي آينده تأثير خود را بر روي بازار بيوتكنولوژي اروپا خواهد گذاشت. شايد پس از ارزيابي از اين حركت در اروپا، FDA نيز قانوني را براي اجازة ورود به بازار براي محصولات follow- on protein (FOP) كه درحال در دستور كار FDA مي‌باشد صادر نمايد.
ضوابط بيوژنريك ها
آنچه كه براي Sandoz Omnitrope خواسته شد، دقيقاً همان منابع و اطلاعاتي بود كه براي ضوابط ورود به بازار (MA) هورمون رشد شركت Pfizer يعني Genotropin خواسته شده بود. طبق ضوابط اتحاديه اروپا ارزيابي از فرآورده‌هاي ژنريك مي‌تواند مختصرتر از فرآورده‌هاي اصلي باشد. اما آنچه كه مربوط به بيوژنريك‌ها مي‌شود آن است كه ضوابط ارزيابي اينها وسيعتر از آنچه است كه در مورد داروهاي با وزن مولكولي كوچك درخواست مي‌شود.
اين امر به طور جدي در ضوابط EMEA آورده شده است. اين ضوابط تحت عناوين مقررات مربوط به مطالعات مقايسه‌اي باليني و غير باليني، ضوابط كلي ارزيابي و ضوابط مربوطه كنترل كيفي مقايسه‌اي اينگونه پروتئين‌هاي حاصل از فرآيندهاي بيوتك، به عنوان مواد موثره آورده شده است. بنظر مي‌رسد كه نحوه ارزيابي از فرآورده‌هاي بيوژنريك نمي‌تواند بر مبناي نحوة ارزيابي داروهاي متداول باشد لذا ارزيابي از آنها نيازمند حضور ضوابط خاص براي اين نوع از فرآورده‌ها مي‌باشد. الحاقيه‌هاي مختلف براي اين ضوابط مي‌تواند در ارزيابي دسته‌هاي خاصي مانند هورمون رشد انساني (نوتركيب سوماتوتروپين) تكميل كننده باشد. كميته ارزيابي (CHMP) در اينگونه موارد مي‌تواند ابتدا به ساكن برآورد نمايد كه آيا اطلاعات كافي مورد نياز براي اخذ مجوز ورود به بازار اين نوع فرآورده‌ها فراهم شده است يا نه؟ اما از نظر قانوني راي كميته CHMP الزام‌آور نيست. بلكه از نظر قانوني اين حق براي اعضاء كميسيون اروپا (EC) محفوظ است كه آيا مي‌بايست نظر كميته CHMP اعمال شود و يا اطلاعات بيشتري همراه پرونده مي‌بايست ارسال شود. به اين نحو در گام دوم Sandoz توانست شرايط ورود به بازار را براي Omnitrope (ژنريك سوماتوتروپين) از اتحاديه اروپا اخذ نمايد. در حقيقت اين شركت پيشاپيش كليه اطلاعات دقيق مربوط به مطالعه مقايسه اي اين فرآورده را با Genotropin براي اخذ ورود مجوز اين بيوژنريك به بازار در سال 2001 به EMEA ارسال كرده بود. در سال 2003 كميته ارزيابي CHMP نظر مساعد خود را در مطالعه اوليه آن ابراز كرد. اما متعاقب آن كميسيون اروپا تصميم بر عدم پذيرش آن گرفت تا اينكه در مارس 2004 اين كميسيون با چاپ نظر خود در مجله رسمي اتحاديه اروپا ابراز نمود كه كاربرد اين فرآورده توسط كميته ارزيابي CHMP به نحو احسنت مورد مطالعه واقع نشده است. اما همزمان با آن پذيرفت كه نتايج مطالعه مقايسه‌اي (Comparability study) بايد ارائه شود. اعلام اين تصميم در سال 2004 باعث بروز واكنش از طرف Sandoz و اقامه دعوي در دادگاه اروپايي گشت. در دادخواست Sandoz به اين نكته اشاره شد كه تصميم كميسيون مبني بر ارائه نتايج مطالعات مقايسه‌اي نشان دهنده آن است كه مطالعات قبلي كه اين شركت بطور قانوني انجام داده است مورد قبول نبوده است.
در سال 2004 شركت Sandoz مجدداً پرونده Omnitrope را به EMEA ارسال مي‌كند. اين بار اين شركت به دو موضوع استناد مي‌كند، يكي به الحاقيه جديد ضوابط مربوط به ثبت و ورود به بازار اتحاديه اروپا و ديگري به تعريف فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه اشاره نمود. استناد دوم اين شركت در حقيقت قبل از اجرايي شدن قانون اروپا در كشورهاي عضو اتحاديه ارسال شده بود. به اين دليل CHMP مجدداً در سال 2006 با اين موضوع با نظر موافق برخورد مي‌كند. البته هنوز كسي نمي‌داند آيا درخواست دوم اين شركت مانند مرحله اول شامل بكارگيري تسهيل شده يك فرآورده ژنريك بوده يا نه. معذالك در ژانويه سال جاري ميلادي EMEA اعلام نمود كه براي فرآورده‌هاي بيولوژيك مشابه مي‌بايست كه اطلاعات مندرج در پرونده فراتر از داروهاي معمولي ارسال شود. اين به آن معني است كه مي‌بايست اطلاعات توكسيكولوژيك و مطالعات باليني آنها نيز همراه باشد. لذا به نظر مي‌رسد كه شركت Sandoz نه تنها اطلاعات متداول مربوط به داروهاي ژنريك را ارسال كرده باشد. بلكه اطلاعات تكميل كنندة مربوط به فرآورده‌هاي بيوژنريك در حدي كه توانسته باشد مراجع قانوني را قانع نمايد ارسال كرده است. برخورد مثبت كميته CHMP با Omnitrope موارد بحث برانگيزي را در پي دارد. از يك طرف در اين دوره ضوابط قانوني با افزايش الحاقيه‌هايي در اين خصوص تقويت شدند كه سبب بروز چنين تصميمي شد. از طرف ديگر موارد اختلافي ديگري نيز وجود دارد كه در زير به آنها اشاره مي‌شود. نكته اول اين است كه گويا EMEA زياد موافق كاربرد واژة ژنريك براي اينگونه مشابهات نيست. لذا به علت شرايط خاصي كه توليد اينگونه فرآورده‌ها دارد از نظر قانوني با آنها با احتياط برخورد شد.
نكتة دوم اين است كه گويا تعيين مراحل ثبت و اخذ مجوز ورود به بازار براي Omnitrope خيلي سهل نيز نبوده است و تنها دليلي كه Sandoz توانست به كمك آن وارد بازار شود مصوبه 2003/63/EC بود. اين مصوبه اصلاح شدة مصوبه 2001/83 مربوط به ضوابط به كارگيري فرآورده‌هاي دارويي است و در آن تنها به پيشرفت و توليد علمي يك محصول اشاره شده است نه به نوآوري يك محصول جديد. نكته ديگر آنست كه اساساً واژة فرآوردة دارويي بيولوژيك مشابه، تعريف مشخصي ندارد. با تلاش زيادي ممكن است اين نوع تعريف را بتوان در قالب ژنريك‌ها گذاشت ولي حقيقت آنست كه اين محصولات اصلاً ژنريك نيستند و از نظر قانونگذار گويا مدارك بيشتري مي‌بايست براي اخذ مجوز ورود آنها ارائه شود درست برعكس تصور كلي آنكه شايد در اين موارد بتوان از برخي از مدارك اغماض كرد. موافقت ورود به بازار اين فرآورده به اين نكته اشاره مي‌كند كه بكارگيري كد فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه، در مارس سال 2004 متداول شد، در حالي كه Sandoz آن را در ماه ژولاي براي اثبات ادعاي خود بكار برد. البته موضوع اعتماد ضمني به توليد كننده و اخذ مطالعات از وي نيز چيزي است كه سر جاي خود بحث برانگيز است. به نظر مي‌رسد كه ضوابط مربوط به biosimilar ها نپخته‌تر از آن باشد كه به كمك آن بتوان فرآورده‌اي را به بازار عرضه نمود. گويا Sandoz مطالعات مقايسه‌اي (Comparability exercise) خود را بر مبناي دستورالعمل‌هاي ICH انجام داده است. در حقيقت دستورالعمل مقايسه‌اي ICH ناظر بر اعمال مطالعات مقايسه‌اي محصولات درون شركتها است نه آنكه بر اساس آن بتوان مطالعات مقايسه‌اي بين شركتها را انجام داد. يعني به بيان ديگر ضوابط ICH در اين خصوص مربوط به يك توليد كننده‌اي است كه بر مبناي توليد خود بخواهد محصول جديدي را به بازار عرضه نمايد. مثلاً شركتي با Cell-line خاصي محصول خاصي را توليد مي‌كند، حال اين شركت بخواهد بعد از تغييرات از اين Cell-line محصول ديگري نيز بدست آورد مي تواند از اين ضوابط استفاده نمايد.
لذا ضوابط ICH در اين خصوص مربوط به مقايسه دو يا چند محصول در يك كارخانه توليدي مي‌باشد. از اين رو بنظر مي‌رسد زماني كه ضوابط اتحاديه اروپا براي چنين محصولي نوشته مي‌شد هدف قانونگذاري بسيار متفاوت‌تر از آنچه بوده است كه بتوان از آن براي تاييديه Omnitrope استفاده شود. اگر اين شركت بر مبناي حجم زيادي از كار كه بروي فرآورده خود به طور تحقيقي و مقايسه‌اي انجام داده است اعتماد كرده و درخواست خود را روانه كرده است، آنگاه بنظر خواهد آمد كه اعضاي CHMP و Sandoz هر دو با هم به اين باور رسيده‌اند كه نيازي به ارائه ضوابط جديد نيست.
اگر چنين امري صحيح باشد بنظر مي‌رسد كه نظر اتحاديه اروپا در طي چند ماه اخير در برخورد با اين موضوع از قبل نيز موافق بوده است. بنظر مي‌رسد كه موضع قيمت و مقايسه اين فرآورده با Genotropin در هريك از كشورهاي عضو مي‌تواند به طور مجزي نيز بررسي شود. البته نبايد از اين نكته غفلت كرد كه Omnitropin در هر يك از كشورهاي عضو مي‌تواند به طور مجزي بررسي شود. البته نبايد از اين نكته غفلت كرد كه Omnitropin توانسته است به هر حال از سد ضوابط ثبت و ورود به بازار اروپاي يكپارچه عبور نمايد. اما براي ساير فرآورده‌هاي biosimilar بنظر نمي‌رسد كه يك جامعيتي در اعضاء اتحاديه به چشم بخورد. در اين حال موضوع آنكه اين فرآورده در كشورهاي عضو آيا تحت پوشش حمايت قيمت‌گذاري قرار خواهد گرفت و يا آيا پزشكان و يا داروسازان مجاز به جايگزيني آن به جاي Genotropin هستند، نيز خود موضوعي است كه در هر كشور عضو مي‌بايست به صورت مستقل با آن برخورد شود.
پروتئين‌هاي FOP
در آمريكا موضع‌گيري اتلاف وقت گونه اي در FDA بر سر تعيين تكليف درخواست Sandoz مشكل ايجاد كرده است. البته بطور كلي بر سر موضوع تأييد پروتئين‌هاي FOP موضع‌گيري‌هاي ضد و نقيضي در FDA انجام شده است. در سال 1999 سازمان غذا- دارو آمريكا پيش‌نويس راهنمايي را منتشر كرد كه در بخش (2) (b) 505 آن اشاره شد كه اين سازمان اجازه دارد تا جهت تاييد آندسته از فرآورده‌هاي پروتئيني درمان كننده كه توسط توليد كنندگان و يا تهيه كنندگان مواد بيولوژيك پس از اعمال تغييراتي نسبت به محصول اوليه در آنها ايجاد مي‌كنند و اطلاعات مربوطه به مطالعات باليني آنها نيز همراه باشد اقدام نمايد. اين راهنما از چند جنبه با موارد نوآوري واقعي تفاوت داشت. به طور مثال سازمان بيوتكنولوژي صنعتي طي يادداشتي كه در آوريل 2003 به FDA تسليم نمود لزوم اطمينان از سلامتي فرآورده‌هاي بيوتكنولوژي مشابه را كه بدون طي مراحل مطالعات باليني و يا احياناً بعد از آن وارد بازار مي‌شوند را گوشزد نمود. در اكتبر همان سال FDA در جواب به اين نامه خواستار به تعويق افتادن پاسخ عملي به آن شد و خواستار بررسي بيشتر موضوع آن در آينده شد. در سال 2004 شركت Genetech طي يادداشتي به FDA خواستار آن شد تا در خصوص تاييد فرآورده‌هاي مشابه بيولوژيك، نظر يك موسسه بي‌طرف اخذ شود كه آيا اين تصميم كه يك محصول دارويي بيولوژيك مشابه مي بايست ‹‹ واقعاً شبيه›› يك فرآورده اصلي باشد يا فقط ‹‹ بنظر برسد›› كه شبيه به آن باشد كافي است، ابراز نظر شود. بنظر نمي‌رسد كه در آمريكا توليد پروتئين‌هاي FOP از وضعيت قانوني مناسبي در كوتاه مدت برخوردار شوند. در آينده شاهد برخورد قانوني FDA با موضوع بررسي توليد پروتئين‌هاي FOP به عنوان دسته مجزي يا فرآورده‌هاي ژنريك خواهيم بود. اين در حاليست كه اعضاي اتحاديه اروپا بزودي بر سر برخورد قانوني با موضوع biosimilar ها به توافق خواهند رسيد.
نويسنده: دكتر مرتضي پيرعلي همداني
منبع: www.ipt.ir
در آوريل سال ميلادي جاري شركت ساندوز به عنوان يكي از ژنريك‌سازهاي تابعه شركت Novartis ادعا كرد كه كميسيون اتحاديه اروپا با اجازه ورود به بازار فرآورده ژنريك سوماتوتروپين اين شركت موافقت كرده است. در حقيقت بعد از اصلاحاتي كه در نحوة ضوابط اجازة ورود به بازار (Marketing Authorisation) مربوط به فرآورده‌هاي دارويي در اتحاديه اروپا ايجاد شد، اين اولين محصول از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه (ژنريك)است كه اجازة ورود به بازار را اخذ مي‌نمايد. البته تاكنون اين تصميم توسط كميسيون اتحاديه اروپا علني نشده است.
متن مقاله
در آوريل سال ميلادي جاري شركت ساندوز به عنوان يكي از ژنريك‌سازهاي تابعه شركت Novartis ادعا كرد كه كميسيون اتحاديه اروپا با اجازه ورود به بازار فرآورده ژنريك سوماتوتروپين اين شركت موافقت كرده است. در حقيقت بعد از اصلاحاتي كه در نحوة ضوابط اجازة ورود به بازار (Marketing Authorisation) مربوط به فرآورده‌هاي دارويي در اتحاديه اروپا ايجاد شد، اين اولين محصول از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه (ژنريك)است كه اجازة ورود به بازار را اخذ مي‌نمايد. البته تاكنون اين تصميم توسط كميسيون اتحاديه اروپا علني نشده است.
اين تصميم در پي نظر مساعد كميته ارزيابي از داروها (CHMP) در آژانس ارزيابي داروها در اتحاديه اروپا(EMEA) بود كه در ژانويه سال 2006 در پي درخواست sandoz اتخاذ شد. در آن زمان EMEA نظر خود را مبني بر ارزيابي از فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك ژنريك اعلام كرد. اين تصميم از طرف شوراي اتحاديه اروپا يعني قويترين مرجع قانونگذاري اروپا اعلام شد. نظر اين شورا از رأي كميته مشورتي FDA معتبرتر است. بدين ترتيب اولين biosimilar (فرآورده دارويي بيولوژيك مشابه) از هورمون رشد انساني از اتحاديه اروپا تاييديه اخذ كرد. تاييد يك ژنريك بيولوژيك در ماه هاي آينده تأثير خود را بر روي بازار بيوتكنولوژي اروپا خواهد گذاشت. شايد پس از ارزيابي از اين حركت در اروپا، FDA نيز قانوني را براي اجازة ورود به بازار براي محصولات follow- on protein (FOP) كه درحال در دستور كار FDA مي‌باشد صادر نمايد.
ضوابط بيوژنريك ها
آنچه كه براي Sandoz Omnitrope خواسته شد، دقيقاً همان منابع و اطلاعاتي بود كه براي ضوابط ورود به بازار (MA) هورمون رشد شركت Pfizer يعني Genotropin خواسته شده بود. طبق ضوابط اتحاديه اروپا ارزيابي از فرآورده‌هاي ژنريك مي‌تواند مختصرتر از فرآورده‌هاي اصلي باشد. اما آنچه كه مربوط به بيوژنريك‌ها مي‌شود آن است كه ضوابط ارزيابي اينها وسيعتر از آنچه است كه در مورد داروهاي با وزن مولكولي كوچك درخواست مي‌شود.
اين امر به طور جدي در ضوابط EMEA آورده شده است. اين ضوابط تحت عناوين مقررات مربوط به مطالعات مقايسه‌اي باليني و غير باليني، ضوابط كلي ارزيابي و ضوابط مربوطه كنترل كيفي مقايسه‌اي اينگونه پروتئين‌هاي حاصل از فرآيندهاي بيوتك، به عنوان مواد موثره آورده شده است. بنظر مي‌رسد كه نحوه ارزيابي از فرآورده‌هاي بيوژنريك نمي‌تواند بر مبناي نحوة ارزيابي داروهاي متداول باشد لذا ارزيابي از آنها نيازمند حضور ضوابط خاص براي اين نوع از فرآورده‌ها مي‌باشد. الحاقيه‌هاي مختلف براي اين ضوابط مي‌تواند در ارزيابي دسته‌هاي خاصي مانند هورمون رشد انساني (نوتركيب سوماتوتروپين) تكميل كننده باشد. كميته ارزيابي (CHMP) در اينگونه موارد مي‌تواند ابتدا به ساكن برآورد نمايد كه آيا اطلاعات كافي مورد نياز براي اخذ مجوز ورود به بازار اين نوع فرآورده‌ها فراهم شده است يا نه؟ اما از نظر قانوني راي كميته CHMP الزام‌آور نيست. بلكه از نظر قانوني اين حق براي اعضاء كميسيون اروپا (EC) محفوظ است كه آيا مي‌بايست نظر كميته CHMP اعمال شود و يا اطلاعات بيشتري همراه پرونده مي‌بايست ارسال شود. به اين نحو در گام دوم Sandoz توانست شرايط ورود به بازار را براي Omnitrope (ژنريك سوماتوتروپين) از اتحاديه اروپا اخذ نمايد. در حقيقت اين شركت پيشاپيش كليه اطلاعات دقيق مربوط به مطالعه مقايسه اي اين فرآورده را با Genotropin براي اخذ ورود مجوز اين بيوژنريك به بازار در سال 2001 به EMEA ارسال كرده بود. در سال 2003 كميته ارزيابي CHMP نظر مساعد خود را در مطالعه اوليه آن ابراز كرد. اما متعاقب آن كميسيون اروپا تصميم بر عدم پذيرش آن گرفت تا اينكه در مارس 2004 اين كميسيون با چاپ نظر خود در مجله رسمي اتحاديه اروپا ابراز نمود كه كاربرد اين فرآورده توسط كميته ارزيابي CHMP به نحو احسنت مورد مطالعه واقع نشده است. اما همزمان با آن پذيرفت كه نتايج مطالعه مقايسه‌اي (Comparability study) بايد ارائه شود. اعلام اين تصميم در سال 2004 باعث بروز واكنش از طرف Sandoz و اقامه دعوي در دادگاه اروپايي گشت. در دادخواست Sandoz به اين نكته اشاره شد كه تصميم كميسيون مبني بر ارائه نتايج مطالعات مقايسه‌اي نشان دهنده آن است كه مطالعات قبلي كه اين شركت بطور قانوني انجام داده است مورد قبول نبوده است.
در سال 2004 شركت Sandoz مجدداً پرونده Omnitrope را به EMEA ارسال مي‌كند. اين بار اين شركت به دو موضوع استناد مي‌كند، يكي به الحاقيه جديد ضوابط مربوط به ثبت و ورود به بازار اتحاديه اروپا و ديگري به تعريف فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه اشاره نمود. استناد دوم اين شركت در حقيقت قبل از اجرايي شدن قانون اروپا در كشورهاي عضو اتحاديه ارسال شده بود. به اين دليل CHMP مجدداً در سال 2006 با اين موضوع با نظر موافق برخورد مي‌كند. البته هنوز كسي نمي‌داند آيا درخواست دوم اين شركت مانند مرحله اول شامل بكارگيري تسهيل شده يك فرآورده ژنريك بوده يا نه. معذالك در ژانويه سال جاري ميلادي EMEA اعلام نمود كه براي فرآورده‌هاي بيولوژيك مشابه مي‌بايست كه اطلاعات مندرج در پرونده فراتر از داروهاي معمولي ارسال شود. اين به آن معني است كه مي‌بايست اطلاعات توكسيكولوژيك و مطالعات باليني آنها نيز همراه باشد. لذا به نظر مي‌رسد كه شركت Sandoz نه تنها اطلاعات متداول مربوط به داروهاي ژنريك را ارسال كرده باشد. بلكه اطلاعات تكميل كنندة مربوط به فرآورده‌هاي بيوژنريك در حدي كه توانسته باشد مراجع قانوني را قانع نمايد ارسال كرده است. برخورد مثبت كميته CHMP با Omnitrope موارد بحث برانگيزي را در پي دارد. از يك طرف در اين دوره ضوابط قانوني با افزايش الحاقيه‌هايي در اين خصوص تقويت شدند كه سبب بروز چنين تصميمي شد. از طرف ديگر موارد اختلافي ديگري نيز وجود دارد كه در زير به آنها اشاره مي‌شود. نكته اول اين است كه گويا EMEA زياد موافق كاربرد واژة ژنريك براي اينگونه مشابهات نيست. لذا به علت شرايط خاصي كه توليد اينگونه فرآورده‌ها دارد از نظر قانوني با آنها با احتياط برخورد شد.
نكتة دوم اين است كه گويا تعيين مراحل ثبت و اخذ مجوز ورود به بازار براي Omnitrope خيلي سهل نيز نبوده است و تنها دليلي كه Sandoz توانست به كمك آن وارد بازار شود مصوبه 2003/63/EC بود. اين مصوبه اصلاح شدة مصوبه 2001/83 مربوط به ضوابط به كارگيري فرآورده‌هاي دارويي است و در آن تنها به پيشرفت و توليد علمي يك محصول اشاره شده است نه به نوآوري يك محصول جديد. نكته ديگر آنست كه اساساً واژة فرآوردة دارويي بيولوژيك مشابه، تعريف مشخصي ندارد. با تلاش زيادي ممكن است اين نوع تعريف را بتوان در قالب ژنريك‌ها گذاشت ولي حقيقت آنست كه اين محصولات اصلاً ژنريك نيستند و از نظر قانونگذار گويا مدارك بيشتري مي‌بايست براي اخذ مجوز ورود آنها ارائه شود درست برعكس تصور كلي آنكه شايد در اين موارد بتوان از برخي از مدارك اغماض كرد. موافقت ورود به بازار اين فرآورده به اين نكته اشاره مي‌كند كه بكارگيري كد فرآورده‌هاي دارويي بيولوژيك مشابه، در مارس سال 2004 متداول شد، در حالي كه Sandoz آن را در ماه ژولاي براي اثبات ادعاي خود بكار برد. البته موضوع اعتماد ضمني به توليد كننده و اخذ مطالعات از وي نيز چيزي است كه سر جاي خود بحث برانگيز است. به نظر مي‌رسد كه ضوابط مربوط به biosimilar ها نپخته‌تر از آن باشد كه به كمك آن بتوان فرآورده‌اي را به بازار عرضه نمود. گويا Sandoz مطالعات مقايسه‌اي (Comparability exercise) خود را بر مبناي دستورالعمل‌هاي ICH انجام داده است. در حقيقت دستورالعمل مقايسه‌اي ICH ناظر بر اعمال مطالعات مقايسه‌اي محصولات درون شركتها است نه آنكه بر اساس آن بتوان مطالعات مقايسه‌اي بين شركتها را انجام داد. يعني به بيان ديگر ضوابط ICH در اين خصوص مربوط به يك توليد كننده‌اي است كه بر مبناي توليد خود بخواهد محصول جديدي را به بازار عرضه نمايد. مثلاً شركتي با Cell-line خاصي محصول خاصي را توليد مي‌كند، حال اين شركت بخواهد بعد از تغييرات از اين Cell-line محصول ديگري نيز بدست آورد مي تواند از اين ضوابط استفاده نمايد.
لذا ضوابط ICH در اين خصوص مربوط به مقايسه دو يا چند محصول در يك كارخانه توليدي مي‌باشد. از اين رو بنظر مي‌رسد زماني كه ضوابط اتحاديه اروپا براي چنين محصولي نوشته مي‌شد هدف قانونگذاري بسيار متفاوت‌تر از آنچه بوده است كه بتوان از آن براي تاييديه Omnitrope استفاده شود. اگر اين شركت بر مبناي حجم زيادي از كار كه بروي فرآورده خود به طور تحقيقي و مقايسه‌اي انجام داده است اعتماد كرده و درخواست خود را روانه كرده است، آنگاه بنظر خواهد آمد كه اعضاي CHMP و Sandoz هر دو با هم به اين باور رسيده‌اند كه نيازي به ارائه ضوابط جديد نيست.
اگر چنين امري صحيح باشد بنظر مي‌رسد كه نظر اتحاديه اروپا در طي چند ماه اخير در برخورد با اين موضوع از قبل نيز موافق بوده است. بنظر مي‌رسد كه موضع قيمت و مقايسه اين فرآورده با Genotropin در هريك از كشورهاي عضو مي‌تواند به طور مجزي نيز بررسي شود. البته نبايد از اين نكته غفلت كرد كه Omnitropin در هر يك از كشورهاي عضو مي‌تواند به طور مجزي بررسي شود. البته نبايد از اين نكته غفلت كرد كه Omnitropin توانسته است به هر حال از سد ضوابط ثبت و ورود به بازار اروپاي يكپارچه عبور نمايد. اما براي ساير فرآورده‌هاي biosimilar بنظر نمي‌رسد كه يك جامعيتي در اعضاء اتحاديه به چشم بخورد. در اين حال موضوع آنكه اين فرآورده در كشورهاي عضو آيا تحت پوشش حمايت قيمت‌گذاري قرار خواهد گرفت و يا آيا پزشكان و يا داروسازان مجاز به جايگزيني آن به جاي Genotropin هستند، نيز خود موضوعي است كه در هر كشور عضو مي‌بايست به صورت مستقل با آن برخورد شود.
پروتئين‌هاي FOP
در آمريكا موضع‌گيري اتلاف وقت گونه اي در FDA بر سر تعيين تكليف درخواست Sandoz مشكل ايجاد كرده است. البته بطور كلي بر سر موضوع تأييد پروتئين‌هاي FOP موضع‌گيري‌هاي ضد و نقيضي در FDA انجام شده است. در سال 1999 سازمان غذا- دارو آمريكا پيش‌نويس راهنمايي را منتشر كرد كه در بخش (2) (b) 505 آن اشاره شد كه اين سازمان اجازه دارد تا جهت تاييد آندسته از فرآورده‌هاي پروتئيني درمان كننده كه توسط توليد كنندگان و يا تهيه كنندگان مواد بيولوژيك پس از اعمال تغييراتي نسبت به محصول اوليه در آنها ايجاد مي‌كنند و اطلاعات مربوطه به مطالعات باليني آنها نيز همراه باشد اقدام نمايد. اين راهنما از چند جنبه با موارد نوآوري واقعي تفاوت داشت. به طور مثال سازمان بيوتكنولوژي صنعتي طي يادداشتي كه در آوريل 2003 به FDA تسليم نمود لزوم اطمينان از سلامتي فرآورده‌هاي بيوتكنولوژي مشابه را كه بدون طي مراحل مطالعات باليني و يا احياناً بعد از آن وارد بازار مي‌شوند را گوشزد نمود. در اكتبر همان سال FDA در جواب به اين نامه خواستار به تعويق افتادن پاسخ عملي به آن شد و خواستار بررسي بيشتر موضوع آن در آينده شد. در سال 2004 شركت Genetech طي يادداشتي به FDA خواستار آن شد تا در خصوص تاييد فرآورده‌هاي مشابه بيولوژيك، نظر يك موسسه بي‌طرف اخذ شود كه آيا اين تصميم كه يك محصول دارويي بيولوژيك مشابه مي بايست ‹‹ واقعاً شبيه›› يك فرآورده اصلي باشد يا فقط ‹‹ بنظر برسد›› كه شبيه به آن باشد كافي است، ابراز نظر شود. بنظر نمي‌رسد كه در آمريكا توليد پروتئين‌هاي FOP از وضعيت قانوني مناسبي در كوتاه مدت برخوردار شوند. در آينده شاهد برخورد قانوني FDA با موضوع بررسي توليد پروتئين‌هاي FOP به عنوان دسته مجزي يا فرآورده‌هاي ژنريك خواهيم بود. اين در حاليست كه اعضاي اتحاديه اروپا بزودي بر سر برخورد قانوني با موضوع biosimilar ها به توافق خواهند رسيد.
نويسنده: دكتر مرتضي پيرعلي همداني
منبع: www.ipt.ir