تاريخچه،بازشناسي عوامل شيميايي وبيولوژيكي

[ریپورتر]

جنگ افزارهای شیمیایی ، بيولوژيكي و به کارگیری این مواد به صورت های مايع ، گازو یا جامد در میدان های جنگ و یا بیرون از مناطق چون زهر بر روی انسان اثر می گذارند. این جنگ افزارها علاوه بر انسان بر روی دیگر موجودات زنده و گیاهان نیز آثار مرگباری دارند. دگرگونی های حاصل از کاریرد جنگافزارهای شیمیایی در جهان موجب شد که در سال 1925 در کنفرانس ژنو با تصویب پروتکل ژنو به کارگیری هرگونه گازهای زهردار و خفه کننده و سایر گازهایی مانند این گازها و یا حتی به صورت مایع را منع کنند. این پیمان نامه در تاریخ مزبور به امضای بیش از 140 نماینده از کشورهای سراسر جهان رسیده است.
لازم به ذكر هست در ابتدا به نوع و خاصيت مواد شميايي پرداخته وسپس تاريخچه بكار گيري انرا مورد بررسي قرار خواهيم داد.

عوامل شيميايي
الف) عوامل اعصاب
*به صورت مايع و گاز بكار مي رود.
*از راه بيني ودهان و پوست وارد بدن ميگردد.
*بي رنگ بوده و گونه كمياب ان بويي شبيه ميوه يا كاقور دارد.
*از عوامل سمي بسيار خطرناك محسوب ميشود.

نشانه هاي دريافت عوامل اعصاب
1-جاري شدن اب بيني 2-احساس فشاردر سينه 3- تارشدن چشمها 4-خيره شدن چشمها
5-جاري شدن اب دهان 6-اشكال در تنفس 7-عرق زياد 8-تهوع 9- ادار غير ارادي
10-مالش معده 11-سرگيجه و سردرد 12- خواب الودگي وهزيان گويي 13- تشنج واغما
14-مرگ

كمكها واقدامات حفاظتي
1-حبس نفس و استفاده از ماسك حفاظتي
2-رفع الودگي از پوست و لباس
3-استفاده از اتوماتيك اتروپين به تعداد 3 عدد به فاصله زماني هر امپول 10 دقيقه

علايم و روش تعيين زمان ماسك هاي حفاظتي
اجزاء ماسك
1-قطعه صورتي 2-صافي ها 3-كيف حامل ماسك 4- لنزهاي چشم 5-درب فمفمه
درضمن ماسكهاي مختلف و امكانات انها متفاوت ميباشد.

مراحل پوشيدن ماسك
افراد بايستي قادر باشند در حداقل زمان ممكن 9ثانيه ويا 15 ثانيه از ماسك خود استفاده نمايند.
1- خارج نمودن ماسك از درون كيف حامل 2-حبس نفس و ماسك گذاري 3-اعلام خطر

ب) عوامل خون
*از گاز هاي سمي خطرناك بوده و امكان نفوذ از ماسك هم امكان دارد.
*در صورتيكه در معرض ان قرار گرفتيد ، فيلتر ماسك خود را به موقع تعويض نمايد.
*اين عامل در مناطق باز بويژه در شرايط باد پايدار و براي پرسنل مجهز به ماسك چندان ايجاد خطر نمي نمايد.
*شناخت اين عامل با استفاده از احساسهاي طبيعي انساني به سادگي امكان پذير نيست.
*عامل خون به صورت گاز بوده كه از راه سيستم تنفسي وارد بدن و پس از نفوذ از راه مويرگهاي شش به مجراي خوني راه يافته وبا هموگلبين خون تركيب شده و مانع رسيدن اكسيژن به بافتهاي ميگردد وبدين نحوصدوم بر اثر كمبود اكسيژن دچار خفگي شده وميميرد.
*اين عامل بوي شبيه بادام تلخ و ساير ميوه هسته تلخ مانند هلو زردالو و فندق دارد.

نشانه دريافت عامل خون
1-سوزش چشم وسيستم تنفسي 2-سردرد وسرگيجه 3-سرخي شديد لبهاي پوست 4-اشكال در تنفس
5-تندشدن ضربان قلب 6-تشنج 7-بيهوشي 8-مرگ

كمكها واقدامات حفاظتي
1-حبس نفس و استفاده از ماسك .
2-استفاده از امپول استنشاقي اميل نيتريت تعداد 8 امپول به فاصله زماني هر دو امپول 4-5 دقيقه.
3- در صورت لزوم اجراي تنفس مصنوعي

پ) عوامل تاولزا
*عامل تاولزا به صورت مايع و گاز به كار مي رود.
*شكل مابع ان به وسيله خوراكيها ونوشيدني ها الوده به اين عامل از راه دهان وارد سيستم گوارش و بافت ميشود.
*بخارات از راه بيني وارد دستگاه تنفس و چشم گرديده و ايجاد ضايعه مي نمايد.
*عوامل تاولزا بيشتر به صورت مايع و گاز مي باشند وتيره رنگ هستند.
*وجود مايع و گازشكل اين عامل در روي پوست انسان را دچار سوختگي شديد شبيه سوختگي ناشي از افتاب *نموده كه اثاراين سوختگي نخست از قسمتهاي نمودار بدن مانند زيربغل وكشاله ران و اطراف بيضه ها نمايان و كم كم در ساير بخشهاي بدن اشكار مي شود.
* اين عامل بوي سير يا ماهي گنديده يا ميوه فاسد و گياه شمعداني دارد.

نشانه هاي دريافت عامل تاولزا
1-سوزش شديد در چشم و پوستچ.
2-درغلظت كم ضايع شدن پوست نظير افتاب سوختگي شديد ناشي از افتاب زدگي.
3-درغلظت زياد پيدايش تاول در روي پوست بويژه در نواحي نمودار بدن.
4-عفونت سيستم تنفسي.
5-عفونت در سيستم گوارش.
6-عفونت در سيستم تنفسي.
7-مرگ.

كمكهاواقدامات حفاظتي
1-حبس نفس واستفاده از ماسك و لباس هاي اغشته به مواد الودگي.
2-از تركاندن تاولها خوداري كرده ودر صورت تركيدن پانسمان نمودن ان همانند زخم.
3-شستن چشمها با اب.
4-استفاده از پماد ام.5

ت) عوامل خفه كننده يا شوك
*اين عامل پس از ورود به بدن از راه ششها با رطوبت ششها ايجاد اسيد مي نمايد براثر اين اسيد مويرگهاي خوني درون نايژه را نازك كرده موجب تراوش پلاسماي خون به درون ششها شده و ضمنا انها را براي تامين اكسيژن مورد نياز بدن محدود مي كند.
*اين عامل از هوا سنگين تر بوده و به همين انگيزه در سطح زمين يا درون حفره ها و دره ها باقي مي ماند.
*اين عامل به صورت گاز بوده، بوي شبيه چمن و سبزيجات دارد.

نشانه هاي دريافت عامل خفه كننده
1-احساس سوزش سطح پوست 2-سرفه سردرد 3-دل به هم خوردگي 4-تنگي نفس توام با نفسهاي كوتاه و درد الود 5-سرفه شديد و درد ناك 6-احساس فشار در سينه 7-استفراغ خون

كمك واقدامات حفاظتي
1-نفس را حبس كرده و از ماسك حفاظتي استفاده كنيد.
2-استراحت كنيد.
3-بدن را گرم كنيد.
4-درصورت نياز تنفس مصنوعي و استفاده از اكسيژن همانند ديگرمصدومان اجرا نماييد.
ث) عوامل كنترل اغتشاش
اين عامل بيشتر درسه مورد به كارگرفته مي شود.
1-فريب دشمن در مناطق جنگي و بيرون كشيدن نفرات دشمن از مخفيگاههاي موجود.
2- در تمرينات اعتماد ماسكهاي حفاظتي.
3-پراكنده نمودن اجتماعات غير قانوني.

*اين عامل سبب سوزش چشم و التهاب اعضاي بدن بويژه چشم و سيستم تنفسي گوارش شده موجبات اشك ريزي تهوع و سردرد را فراهم مي نمايد.
*يك نوع ان (سي.ان) نام دارد تنها باعث تحريك و سوزش چشمها مي گردد.
*نوع ديگران (سي.اس) مي باشد كه در غلظت بالا علاوه بر ضايعات مذكور موجب تهوع نيز مي گردد.

نشانه هاي دريافت عامل اشك اور
1-تحريك و سوزش چشم 2-ريزش فراوان اشك 3-جاري شدن اب از بيني 4-سرفه
5-احساس سوزش در بخشهاي نمدار بويژه در اطراف پلكهاي چشم و مجاري بيني 6-اشكال در تنفس

كمك ها نخستين
اين عامل گر چه نياز به درمان نداشته ولي بايد اقدامات زير را انجام داد:
1-در صورت توانستن چشمها را باز نگه داشته وبه ماموريت خود ادامه دهيد.
2-اشكهاي خود را پاك كرده و از مالش چشم خوداري كنيد.
3-با استفاده از اب چشمهاي خود را شستشو دهيد.
4-نفس خود را قطع كرده از ماسك حفاظتي استفاده كنيد.
5-در صورت نفوذ عامل به درون ماسك و چشم نفس عميق بكشيد، سپس نفس را قطع كنيد.ماسك را برداشته و دوباره چشمهاي خود را بشوييد و ماسك را به صورت بزنيد.

نشانه دريافت عامل تهوع
1-سرفه 2-عطسه 3-احساس درد در سينه، بيني وگلو 4-تهوع
كمكهاي نخستين
1-نفس را در سينه حبس نموده از ماسك حفاظتي استفاده كنيد.

ج) سم vx
*آثارvx بر روي اعصاب بسيار زياد بوده و عوارض آن مشابه سارين و سومان مي باشد.
* مقدار بسياركم بخاران از راه پوست جذب شده و در بدن نفوذ مي كند.
*همچنين عمل جذب از راه تنفس به ويژه از طريق چشم صورت گرفته و ايجاد مسموميت مي كند.
*مدت زمان زيادي آب را آلوده نگه مي دارد و استفاده از آبهاي آلوده خطرات جدي در پي خواهد داشت.
*مواد غذايي به عامل vx غير قابل استفاده مي باشند.
* بسيار پايدار،چسبندگي و قدرت نفوذ آن از سومان بيشترمي باشد.
* به صورت مايع شفاف بي رنگ و بي بو مي باشد.

كمكها و اقدامات حفاظتي
كمك به فرد مسموم شده با عوامل اعصاب در صورتي مفيد واقع مي شود كه سريع و به موقع انجام پذيرد.
1-استفاده از ماسك .
2-خارج ساختن فرد مسموم از محيط آلوده.

عوامل بيولو‍‍‍‍‍ژيكي
عوامل بيولوژيكي موجودات ريزي هستند كه سبب بيماري مي شوند.

انواع عوامل بيولوژيكي:
1-باكتريها كه باعث بيماريهاي سياه زخم ، تب مالت، ديفتري، خناق مي شوند.
2- قارچهاي بيماري زا باعث بيماري پوستي و فساد مواد غذاي ميشوند.
3- ويروسها ايجاد بيماري عفوني و رواني وابله و تب زرد ميكند.
4- سموم حاصل از ميكروب ها كه باعث ايجاد بيماري گوناگون ميشوند.

چگونگي پخش:
بوسيله مهماتي كه عامل بيولوژيكي درون انها قرار گرفته منطقه مورد نظر را با هواپيما وياحيوانات و پرندگان منتشرميكنند كه از
طريق هوا ، اب ، غذا ، لباس، بستر خواب ، فضولات ، اشخاص و حيوانات و حشرات از جمله وسايل نقليه منتقل ميشود.

ويژگيهاي عامل بيلوژيكي:
مقداره اوليه ان كم هست اما منطقه وسيعي را در بر ميگيرد و اثار ان دير اشكار ميشود.
همواره ميتواند در همه جا راه پيدا كندوكشف و اشكار سازي عوامل ميكروبي مشكل هست.

نشانه هاي تك ميكروبي:
1- ديدن دود گاز و بخار از مايع ناشناخته
2- غير عادي بودن مزه و بوي خوراكيها
3-ديدن لاشه مرده جانوران به تعداد زياد

اقدامات حفاظتي در برابر تك ميكروبي:
1- استفاده از ماسك
2- استفاده از داروهاي ضد حشره كشها
3- پوشاندن تمام بدن و نشانه گذاري منطقه الوده
4- رعايت بهداشت

علايم ماسك گذاري
بدون فوت وقت افراد در شرايط زير بايد سريعا ماسك گذاري كنند.
1-استفاده از حواس پنچگانه در تشخيص عوامل در هنگام هرگونه بمباران هوايي
2-ديدن اتش توپخانه و هوتيزر خمپاره انداز، موشكهاي و راكت با حالت مخصوص
3-بمباران هوايي، سيستم پخش مواد بوسيله هواپيما
4-بخورد با مايعات مشكوك در منطقه به روي درختان و سبزيجات
5-متصاعد شدن هرگونه دود ايروسل از منابع مشكوك
6-احساي سوزش در چشم وبيني و گلو واحساس سردرد و سرگيجه و فشار در سينه
7-اعلام خطر الودگي بوسيله گروهي دستورات فرماندهان و اطلاع همكاران

روشن تعيين زمان ماسك برداري
1- به همراه داشتن كيف كاشف: پس از ازمايشات عملي و تاييد اينكه عوامل شميايي در منطقه وجود ندارد فرمانده 3 نفر را لنتخاب كرده ومدت 5 دقيقه ماسك برداري ماسك گذاري مي كندوپس از 10 دقيقه چنانچه اثري از مسموميت مشاهده نشد،فرمانده دستور ماسك برداري ميدهد.

2-بدون همراه داشتن كيف كاشف: فرمانده 2 يا 3 افراد ضعف جسه را انتخاب ميكند تا با حبس نفس 2 الي 3 ثانيه بدون ماسك چشم خود را در محيط باز نگه دارند.سپس ماسك گذاري به مدت 10 دقيقه زير نظر باشند.اگر علايمي مشاهد نشد،دوباره همان نفرات ماسكبرداري و دوتا سه بارنفس كشيده و مجددا ماسك گذاري مي نمايد.وبه مدت 10 دقيقه ديگر تحت نظر قرار مي گيرند،اگر مسموميتي ملاحظه نشد مجددا 3 تا 5 دقيقه ماسك برداري وپس از ماسك گذاري مدت 10 دقيقه تحت نظر و اگر اثري ديده نشد فرمانده دستور ماسك برداري مي دهد. ويا برداشتن ماسك به دستور ارشدترين نفر

تاريخچه استفاده از عوامل شيميايي و بيولوژيكي
*در دوران جنگ‌هاي صليبي،‌ روش متداول در جنگ‌هاي بيولوژيك آلوده كردن چاهها با لاشه‌ انسان‌ها و حيواناتي بود كه در جريان بيماري واگيردار مرده بودند.
*در سال 1453 ميلادي كه تركان عثماني به قسطنطنيه آخرين سنگر روم شرقي (بيزانس) حمله بردند و به كندن گودال پرداختند، مدافعان شهر در همان گودال‌ها دود گوگرد پخش كردند و تركان دچار خفگي شدند.
*همچنين در سال 1456 ميلادي كه تركان به نواحي بلگراد حمله بردند، مردم آن منطقه بر روي موش‌ها پودر كشنده‌اي ريختند و آنها را آتش مي‌زدند و به سوي مهاجمان رها مي‌كردند.
*مهاجمان روس براي به زانو در آوردن لشكر سوئد در سال 1710 ميلادي از ميكروب طاعون استفاده كردند. پس از پايان جنگ اجساد طاعون زده سوئد‌ي‌ها برروي ديوارهاي ريوال پراكنده شده بود.
*در بعضي از اين مواقع استفاده از جنگ افزارهاي ميكروبي، بي سر و صداتر و در مواقعي، پنهاني صورت مي‌گرفت. به عنوان مثال در سال 1363 ميلادي انگليسي‌ها كه توسط واكسناسيون نسبت به آبله مصون شده بودند ملافه‌ها و پتوهاي بيماران مبتلا به ويروس آبله را براي رهبران متخاصم سرخپوستان شمال آمريكا در «اوهايو» بردند كه منجر به مرگ عده‌اي از سرخپوستان گرديد.
*ناپلئون بناپارت در سال 1797 ميلادي هنگامي كه در حال جنگ با ايتاليا بود تلاش كرد تا بيماري تب مرداب را به سربازان ايتاليايي سرايت دهد.
*به كار گيري عامل شيمياي در دوران معاصر از جنگ جهاني اول و از زماني كه آلمان در 22 آوريل 1915 گاز كلر را در مقابل فرانسوي‌ها در جبهه غربي دراپيرس بلژيك به كار گرفت، آغاز شد.سربازان بي‌حفاظ فرانسوي از اين حمله شيميايي متحمل حدوداً5000 كشته و15000 مصدوم شدند.
اولين گازهاي جنگي كه مورد استفاده قرار گرفتند مواد شيميايي آزمايشي بودند كه سيستم تنفسي را تحت تاثير قرار مي‌دادند.
دراين دوران تعداد زيادي گاز جنگي جديد به وسيله طرفين درگير به كار گرفته شد كه در نتيجه آن1205000 نفر مصدوم و 92000 نفر كشته شدند.
روسها متحمل بيشترين تلفات حدوداً 420000 مصدوم و 56000 كشته.

در سال 1917 ماسك گاز به قدري بهبود يافته بود كه به طور كامل حفاظت انفرادي در مقابل اين عوامل را انجام مي‌داد، و تنها قربانيان حملات شيميايي سربازاني بودند كه نمي‌توانستند به موقع از ماسك استفاده كنند يا كساني كه پس از حمله ماسكهايشان را زودتر از موعود بر مي‌داشتند.
براي مقابله با اين پيشرفت آلمانها در سال 1917 استفاده از گاز خردل را آغاز كردند كه حفاظت در مقابل آن جز با استفاده از ماسك‌هاي پيشرفته ضد گاز انجام پذير نيست.
خردل مايعي است كه علاوه بر تخريب سيستم تنفسي موجب تاول زايي پوست و سوزش چشم هم مي‌شود.
اولين حمله خردلي در مقياس وسيع در نيوپورت فرانسه به وسيله آلمانها بين 21 و 26 ژوئيه سال 1917 صورت گرفت نه تنها استفاده از ماسك‌هاي گاز سربازان را در مقابل خردل حفاظت نكرد بلكه تاول‌هاي ايجاد شده بر روي پوست و هم چنين جذب سريع از طريق پوتين و لباس، موجب افزايش تلفات گرديد.
در سال 1918 ايالات متحده براثر حمله شيميايي متحمل 71345 مصدوم و 1462 كشته شد.
*در سال 1965 كشور مصر در جنگ با يمن از گاز خردل استفاده كرد كه البته تا سالها پس از آن به طور بين المللي شناخته نشد. جنگ يمن 1967- 1963
*آمريكا به طور بسيار گسترده اي از عوامل ضد گياه به مقدار بيش از 50,000 تن استفاده نمودند كه در واقع اولين كاربرد آن در جنگهاي دنيا به شمار مي رفت. جنگ ويتنام 1968- 196
اين عوامل كه بر مبناي رنگ تحت عنوان عامل نارنجي، عامل سفيد و عامل آبي نامگذاري شده بود.
اين عوامل مخلوطي مختلفي از مواد ضد گياه بودند كه به منظور ريزش برگ درختان، تخريب جنگلها و خشكانيدن مزارع برنج مورد استفاده قرار مي گرفتند.
هدف آمريكاييها از اين كار از بين بردن پوشش استتار ويتناميها و نابود نمودن منابع غذايي آنها بود.
اين عوامل كه به صورت اسپري از هواپيما پخش مي شد، علاوه بر تاثير بر گياهان، آثار ديررسي هم بر انسانها گذاشت كه هنوز ملت ويتنام از آن رنج مي برد.
آمريكا همچنين در سال 1966 چندين مورد بمبهاي حاوي گاز BZ را به صورت آزمايشي در ويتنام به كار گرفت.
همچنين در جنگ ويتنام مقادير زيادي از گازهاي اشك آور و خفه كننده استفاده شد شد تا مبارزان ويتنامي مجبور به خروج از تونلهاي زير زميني شده و يا در آنجا از بين بروند.

*گزارش هايي از كاربرد عوامل شيميايي توسط ويتنامي ها در كامبوج 1976 و لائوس 1979 نيز ثبت شد.
*در سال 1965 كشور مصر در جنگ با يمن از گاز خردل استفاده كرد كه البته تا سالها پس از آن به طور بين المللي شناخته نشد. جنگ يمن 1967- 1963
* مهمترين آزمايش سلاح هاي شيميايي توسط آمريكايي ها در شمال شرقي كشور برزيل در اكتبر 1984 انجام شد كه طي آن 7000 نفر كشته شدند.
در اين آزمايش علاوه بر اين كه دو طايفه بومي به طول كامل از بين رفتند، گياهان و جانوران منطقه نيز دچار ضايعات جبران ناپذيري گرديدن
&*در سال 1987 در ارتش امريكا با ابداع روش نوینی از دو نوع ماده شیمیایی به نسبت ترکیبی خاصی در گلوله هایی که به وسیله توپخانه تیراندازی می شوند استفاده می کنند.
*بنا به آمارهای موجود تنها در جنگ اول جهانی بیش از 100000 تن از انواع گازهای گوناگون به وسیله طرفین درگیر در جنگ مورد استفاده قرار گرفته و این نوع جنگافزار به عنوان بزرگترین و مخربترین سلاح برای خطوط پدافندی به شمار می آمد.
*درطول جنگ دوم جهانی استفاده از جنگافزارهای شیمیایی به صورت انبوه از سوی نیروهای طرفین درگیر در جنگ به دلیل زیر در طرحهای ستادی و عملیاتی گنجانیده نشده بود:
1-نظامیان طرفین بر این باور بودند که استفاده از سلاحهای شیمیایی آثار چندان قابل توجهی چون جنگافزارهای معمولی نخواهد داشت.
2-آثار این جنگافزارها در محیط های انسانی غیر نظامی بیشتر است.
3- فرماندهان نظامی بیزاری خود را از به کارگیری این گونه سلاحها به اطلاع همگان می رساندند و از طرفی پروتکل ژنو نیز مخالف استفاده از این گونه جنگافزارها بود.
*استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی پس از جنگ دوم جهانی به بیش از 200 مورد می رسد، گسترده ترين و فجيع ترين كاربرد عوامل شيميايي ثبت شده پس از جنگ جهاني اول كه عليه نوع بشر به كار رفته، در دهه 80 ميلادي به وسيله رژيم عراق بوده است.

دولت عراق در پي شكست هايي كه در خوزستان، مناطق مرزي سرپل ذهاب، قصر شيرين و كردستان متحمل شد؛ بارها از عوامل شيميايي عليه سربازان ايراني و همچنين مردم غيرنظامي استفاده نمود و از همه دهشت بارتر فاجعه بمباران شيميايي شهر حلبچه در اول مارس 1988 (25/12/1366) بود.
اين فجيع ترين ترين مورد به كارگيري سلاح شيميايي از زمان جنگ جهاني اول تاكنون بود كه طي آن 5000 نفر از اهالي حلبچه در اثر عوامل شيميايي جان باختند و 7000 نفر هم براي هميشه معيوب و فلج شدند.

در جنگ عراق و ایران 1984- 1988 كه طي سندي كه توسط ايران به كنفرانس خلع سلاح ارايه شد، تعداد تك هاي شيميايي عراق از ژانويه 1981 تا مارس 1988، 242 مورد تك با حدود 44 هزار قرباني ذكر شده كه هنوز هم با گذشت بيش از يك دهه از پايان جنگ، شاهد مرگ دردناك جانبازان شيميايي سال هاي جنگ هستيم.

ابداع گلولهاي شيميايي توسط امريكا
*در سال 1987 در ارتش امريكا با ابداع روش نوینی از دو نوع ماده شیمیایی به نسبت ترکیبی خاصی در گلوله هایی که به وسیله توپخانه تیراندازی می شوند استفاده می کنند.
این مواد در درون گلوله به صورت کانستری آماده برای واکنش ترکیبی قرار داده می شوند و پس از اجرای تیراندازی گلوله، دو ماده شیمیایی با یکدیگر ترکیب شده و واکنش شیمیایی برای تشکیل گاز سمی آغاز می گردد.
این نوع گلوله ها بایستی در انبارهای مهمات و تدارکات جنگی در محل امنی نگهداری شوند و یا ممکن است آنها را در پایگاههای نظامی در امنیت کامل انبار کنند.
برای اینکه بتوان از این نوع گلوله ها بموقع استفاده کرد بایستی آنها را طوری ذخیره و انبار کنند که ضمن امنیت کامل قابل دسترس پایگاه و یا آماده حمل و نقل فوری باشند.
مقدار و چگونگی استفاده از گلوله های شیمیایی در اجرای ماموریت برای ایجاد حداکثر تاثیر در گستره زیاد بر روی هدف به وضع هوا بستگی دارد.
مقدار مواد شیمیایی درون گلوله شیمیایی برای نمونه سارین که بتوان حداکثر بهره گیری از آن را در یک فضای باز تقریباً 1 مایل مربع به عمل آورد، در حدود 10 تن مواد شیمیایی است که می تواند فضای مورد بحث را کاملاً آلوده کند و برای به کار بردن یک چنین حجمی از مواد شیمیایی با توپخانه 155 میلیمتری در حدود 100 - 3000 گلوله نیاز است.
مواد شیمیایی به کار گرفته شده در جنگ افزارهای شیمیایی امريكا واکنشهایی را با انباشتن بر روی سلولهای دفاعی بدن و ذخیره شدن در بلوک هایی از جمله در بخش مغز و اعصاب انجام می دهند که موجب کاهش و از بین رفتن توانایی رزمی افراد می گردد.

*جنگ افزارهای شیمیایی اتحاد جماهیر شوروی سابق با استفاده از vxو ماده سومن به بخشهای مغز و اعصاب آسیب و زیان کلی می رسانند و سیستم آن را از بین می برند.
مواد شیمیایی با انجام واکنشهای بسیار تند تمام مایعات موجود در سیستم عصبی را تبخیر کرده و به عنوان عامل بازدارنده اتیل کولین استراز در سلولهای عصبی عمل می کند و با انباشت در آنها سیستم را فلج می کند.
بدین ترتیب که اتیل کولین در سیستم عصبی موجب ارسال پیام می شود و آنزیم اتیل کولین استراز موجب حذف پیام می گردد اما با تاثیر مواد فوق آنزیم اتیل کولین استراز انباشته می شود و بدن را فلج می کند.
vxماده فراری است که در مرحله نخست برخورد محیط اطراف را زهر آگین و فاسد کرده و دستگاه تنفسی را با خطر رو به رو می کند.
با توجه به چگونگی سیستم عصبی انسان گاز خردل و گاز سی اس (C_ S) را که سوزش آور است به وسیله نیروهای پلیس مورد استفاده قرار می دهند. این گونه مواد شیمیایی را در جنگافزارها نیز به کار برده اند.
روسیه علاوه بر اینها از گاز سمی لوی سیت نوعی گاز سمی که از ترکیب استیلن و ارسنیک تری کلراید به دست می آید که یک گاز تاول زاست نیز استفاده کرده است.

پدافند دربرابرجنگ افزارهای شیمیایی
یکی از مهمترین وظایف در خطوط پدافندی حفاظت افراد و تجهیزات مستقر در خط در برابر حملات با جنگ افزارهای شیمیایی است بویژه این کار بایستی در برابر پرتوهای حاصل از این مواد نیز انجام شود.
برای این منظور می بایست سربازان و یگانهای عمل کننده با ماسک و لباسهای ویژه و با جنگافزارها و وسایلی مجهز شوند که از تحرک و قابلیت انعطاف لازم برخوردار باشند و یا از روپوشهای بسیار محکمی استفاده کنند.
ماسک ها و لباسهایی که به صورت روپوش پوشیده می شوند دارای فیلترهای محتوی زغال اکتیو و لایه ای از آن هستند که مواد شیمیایی و میکروبی را در بین خود به دام می اندازند و می تواند رطوبت را جذب کند. برای جذب رطوبت از کاغذهای ویژه ای نیز می توان استفاده کرد و اینک از سایر مواد نیز استفاده می شود.

ابداع یک نوع فیلتر ویژه از تمرکز و تاثیر مواد شیمیایی و بیولوژیکی و نیز از انجام واکنشهای شیمیایی می توان به مقدار زیادی جلوگیری کرد. در این راستا با بهره گیری از یک پدیده شیمیایی توانسته اند از آثار گازها به حد قابل توجهی بکاهند.
افراد یگانها به محض آگهی از به کارگیری مواد شیمیایی توسط دشمن می بایست در کمتر از 10 ثانیه ماسک های حفاظتی را به صورت بزنند و سپس لباس حفاظتی را به تن کنند.

با این لباس و وسایل حفاظتی در برابر مواد شیمیایی می توان مقاومت کرد، استراحت کرد یا خوابید. لباسها و تن پوشهایی که امروزه به وسیله کارخانجات تولید می شوند، طوری طراحی شده و از پودر زغال و سایر مواد جذب کننده کربنی در آن استفاده شده است، که بسیار راحت و تقریباً مثل جامه خود انسان است.

یک لباس کامل یک تکه ویژه حفاظتی دارای وزنی در حدود 2 کیلوگرم بوده و در آن می توان براحتی و به طور طبیعی تنفس کرد و در انواع جدید آن جریان عادی رطوبتی و عرق بدن هم دفع می شود. در شرایط آب و هوای گرم بایستی از اجرای کارهای تقریباً سنگین با این گونه لباسها خودداری کرد و می بایست از قرار گرفتن در تاثیر مستقیم گرما جداً خودداری کرده و حتی الامکان استراحت کرد. می توان با سبک کردن وسایل اضافی قسمتی از ژاکت حفاظتی را نیز باز کرد.

در کشورهای عضو اتحادیه اروپایی برای یگانهای نظامی تمرینات گوناگونی به طور روزمره با لباسهای حفاظتی انجام می گیرد.

برای پدافند در برابر عملیات شیمیایی از ابزارهای یابنده و سیستمهای هشدار دهنده بسیار حساس استفاده می کنند.
برای جلوگیری از زیانهای وارده به سیستم مغز و اعصاب و نیز مصون ماندن بدن از تاول زدن بایستی دستورات پیشگیری را به مورد اجرا گذاشت و از داروهایی که حاوی پاد زهرند استفاده کرد.
برای از بین بردن آلودگی محیط، مناطق و تاسیسات آن مناطق را بایستی به وسیله مواد مخصوص ضد آلودگی پالایش کرد.

منبع: military.ir