نارون1
2nd October 2013, 09:16 AM
"هيومن رايتز" كه مهمترين نماد آن اعلاميه جهاني‌اش است معادل مناسبي براي عبارت حقوق بشر نيست. واژه "رايت" (right) آنجا كه به عنوان صفت به كار رود به معناي درست، راست، صحيح، بجا و واقعي است، و آنجا كه به صورت اسم مورد استفاده قرار گيرد، به معناي "قانون" است، در نتيجه "هيومن رايتز" مي شود مجموعه قوانيني كه درباره انسان درست است يا بايد برقرار باشد.
تنوع فرهنگ ها در كنار بن مايه هاي فلسفي و عقيدتي ملل مختلف باعث شده كلمات هنگام ترجمه از زباني به زبان ديگر معناي اصلي خود را از دست داده و گاه به شكلي متفاوت از معناي حقيقي خود ترجمه شوند.
نتيجه ي اين امر بهم ريختگي معنايي و آشفتگي معرفتي در زبان مقصد است، چرا كه كار به يك ترجمه ي ساده محدود نمي شود بلكه با جايگزيني اشتباه يك مفهوم ساير مفاهيم مرتبط با آن نيز اشتباه ترجمه شده و در نهايت ممكن است يك حوزه ي مفهومي در فرهنگ مقصد به اشتباه جا بيافتد.
زبان فارسي نيز از اين دست اشتباهات و جايگزين كردن ها مصون نبوده است. از جمله عباراتي كه در فارسي به اشتباه ترجمه شده عبارت "هيومن رايتز" (Human rights) است كه در ايران از آن به "حقوق بشر گفته" تعبير مي شود.
"هيومن رايتز" كه مهمترين نماد آن اعلاميه جهاني اش است معادل مناسبي براي عبارت حقوق بشر نيست. واژه "رايت" (right) در حالت كه به عنوان صفت به كار رود به معناي درست، راست، صحيح، بجا و واقعي است، و آنجا كه به صورت اسم مورد استفاده قرار گيرد، به معناي "قانون" است، در نتيجه "هيومن رايتس" مي شود مجموعه قوانيني كه درباره ي انسان درست است يا بايد برقرار باشد.
"اعلاميه جهاني حقوق بشر" نيز اين دست اصول و قوانين را توصيف مي كند، قوانيني كه انسان "اومانسيم" آن ها را وضع و همگان را به رعايتشان ملزم نموده است. اما حق واژه اي قرآني بوده و در مقابل باطل است، و تعيين حدود و ثغور آن با خداست. هر حقي، با خود تكليفي را به همراه دارد اما درباره ي قوانين انساني اين گونه نيست.
معادل نبودن "هيومن رايتز" و "حقوق بشر" از يكسو باعث شده برخي افراد در داخل كشور تصور كنند اعلاميه حقوق بشر وحي منزلي است كه مبتني بر نيازهاي فطري انسان نگاشته شده و عدم تطابق با آن جرم بزرگي به حساب مي آيد.
اما واقعيت اين است كه "اعلاميه جهاني هيومن رايتز" نيز مانند هر قانون ديگري كه انسان وضع مي كند پر از نقص و ايراد بوده و نيز زيرپا گذاشتن آن پيگردي ندارد.پيگردي كه شايد اگر بر قرا مي بود، آمريكا زندان هاي خود را تاكنون تعطيل كرده بود.
در مجموع افرادي كه فريب ترجمه ي زيباي "هيومن رايتز" را خورده اند، تصور مي كنند مفاد اين اعلاميه، حقي است كه يكنفر بايد آن ها را بپردازد؛ همانند آنكه وقتي قانوني درباره ي ايستادن پشت چراغ قرمز وضع مي شود، اين به اين معنا نيست كه ايستادن پشت چراغ قرمز حقي است كه به فرد داده شده، كه حال فرد بخواهد آن را از افراد و حكومت مطالبه كند.
"هيومن رايتز" را انسان "اومانيسم" تعيين كرده و از آن به هر نحوه كه بخواهد عليه ساير ملت ها و فرهنگ ها استفاده مي كند بدون آنكه خود پايبندي سفت و سختي به مفادش داشته باشد، در حاليكه حقوق بشر را خداي انسان كه به زير و بم خلقت او واقف است تعيين مي كند، حقوقي كه از يكسو مزايايي براي انسان داشته و از سوي ديگر تكاليفي را براي طرف مقابل او تعيين مي كند مانند حق والدين بر فرزند و بالعكس، حقوق همسران بر يكديگر؛
اما درباره ي "هيومن رايتس" چنين نيست كه انسان "اومانيسم" خود را مقيد به برقراري مفاد آن براي ساير انسان ها چه در جامعه خود و چه در ساير جوامع بداند، در نتيجه طبيعي است كه هيچ ضمانت اجرايي براي آن وجود نداشته باشد.
ظرافت امر در آن است كه "حقوق بشر" به عنوان مجموعه "حق هايي" كه "خداوند" به انسان در جايگاه هاي مختلف مانند همسري، فرزندي، معلمي، كارگري، قضاوت و ... و در قالب احكام اعطاء كرده، هيچگاه و در هيچ موضعي با يكديگر تناقض نداشته و در كنار يكديگر يك كل واحد را بدون آسيب رسانده به حقوق ساير انسان ها تشكيل مي دهند؛
اما مفاد اعلاميه جهاني "هيومن رايتز" نه تنها در تناقض آشكار با يكديگر مي باشند، بلكه آزادي هاي بي حد و حصري كه در آن به انسان داده شده است به سادگي مي تواند آزادي هاي ديگران را با چالش مواجه كند.
به هرحال از آن رو كه انسان موجودي اجتماعي است پس دايره ي آزادي انسان هاي مختلف با يكديگر تداخل پيدا خواهد كرد و "اعلاميه جهاني هيومن رايتز" مجموعه آزادي هايي كه مي توان به انساني كه در محدوده ي قدرت الهي زيست نمي كند، داد و همچنين ابزاري براي بازخواست كردن جوامعي كه اين آزاديِ حيواني در آن ها موضوعيت ندارد، استفاده هاي سياسي صرف از اين اعلاميه مؤيد اين مطلب است.
اما "حقوق بشر" مجموعه كاملي است از موهبت هايي كه خداوند تبارك و تعالي به انسان اعطاء كرده و معادل گرفتنِ اين دو عبارت ظلم بزرگي است به مفهوم زيباي "حقوق بشر" كه متأسفانه در ادبيات سياسي و حقوقي جامعه ي فارسي زبان جا افتاده است، اصلاح انحرافاتي از اين دست به سال ها زمان و هزينه نياز دارد، البته نبايد فراموش كرد پذيرفتن اين معادل سازي از سوي برخي روشنفكران، تاكنون نيز هزينه هاي هنگفتي را براي جامعه در پي داشته است و اگر چه ما ناچار به نشخوار اين واژه در تقريب اذهان معلول جامعه بوده و هستيم...
منبع: مشرق
تنوع فرهنگ ها در كنار بن مايه هاي فلسفي و عقيدتي ملل مختلف باعث شده كلمات هنگام ترجمه از زباني به زبان ديگر معناي اصلي خود را از دست داده و گاه به شكلي متفاوت از معناي حقيقي خود ترجمه شوند.
نتيجه ي اين امر بهم ريختگي معنايي و آشفتگي معرفتي در زبان مقصد است، چرا كه كار به يك ترجمه ي ساده محدود نمي شود بلكه با جايگزيني اشتباه يك مفهوم ساير مفاهيم مرتبط با آن نيز اشتباه ترجمه شده و در نهايت ممكن است يك حوزه ي مفهومي در فرهنگ مقصد به اشتباه جا بيافتد.
زبان فارسي نيز از اين دست اشتباهات و جايگزين كردن ها مصون نبوده است. از جمله عباراتي كه در فارسي به اشتباه ترجمه شده عبارت "هيومن رايتز" (Human rights) است كه در ايران از آن به "حقوق بشر گفته" تعبير مي شود.
"هيومن رايتز" كه مهمترين نماد آن اعلاميه جهاني اش است معادل مناسبي براي عبارت حقوق بشر نيست. واژه "رايت" (right) در حالت كه به عنوان صفت به كار رود به معناي درست، راست، صحيح، بجا و واقعي است، و آنجا كه به صورت اسم مورد استفاده قرار گيرد، به معناي "قانون" است، در نتيجه "هيومن رايتس" مي شود مجموعه قوانيني كه درباره ي انسان درست است يا بايد برقرار باشد.
"اعلاميه جهاني حقوق بشر" نيز اين دست اصول و قوانين را توصيف مي كند، قوانيني كه انسان "اومانسيم" آن ها را وضع و همگان را به رعايتشان ملزم نموده است. اما حق واژه اي قرآني بوده و در مقابل باطل است، و تعيين حدود و ثغور آن با خداست. هر حقي، با خود تكليفي را به همراه دارد اما درباره ي قوانين انساني اين گونه نيست.
معادل نبودن "هيومن رايتز" و "حقوق بشر" از يكسو باعث شده برخي افراد در داخل كشور تصور كنند اعلاميه حقوق بشر وحي منزلي است كه مبتني بر نيازهاي فطري انسان نگاشته شده و عدم تطابق با آن جرم بزرگي به حساب مي آيد.
اما واقعيت اين است كه "اعلاميه جهاني هيومن رايتز" نيز مانند هر قانون ديگري كه انسان وضع مي كند پر از نقص و ايراد بوده و نيز زيرپا گذاشتن آن پيگردي ندارد.پيگردي كه شايد اگر بر قرا مي بود، آمريكا زندان هاي خود را تاكنون تعطيل كرده بود.
در مجموع افرادي كه فريب ترجمه ي زيباي "هيومن رايتز" را خورده اند، تصور مي كنند مفاد اين اعلاميه، حقي است كه يكنفر بايد آن ها را بپردازد؛ همانند آنكه وقتي قانوني درباره ي ايستادن پشت چراغ قرمز وضع مي شود، اين به اين معنا نيست كه ايستادن پشت چراغ قرمز حقي است كه به فرد داده شده، كه حال فرد بخواهد آن را از افراد و حكومت مطالبه كند.
"هيومن رايتز" را انسان "اومانيسم" تعيين كرده و از آن به هر نحوه كه بخواهد عليه ساير ملت ها و فرهنگ ها استفاده مي كند بدون آنكه خود پايبندي سفت و سختي به مفادش داشته باشد، در حاليكه حقوق بشر را خداي انسان كه به زير و بم خلقت او واقف است تعيين مي كند، حقوقي كه از يكسو مزايايي براي انسان داشته و از سوي ديگر تكاليفي را براي طرف مقابل او تعيين مي كند مانند حق والدين بر فرزند و بالعكس، حقوق همسران بر يكديگر؛
اما درباره ي "هيومن رايتس" چنين نيست كه انسان "اومانيسم" خود را مقيد به برقراري مفاد آن براي ساير انسان ها چه در جامعه خود و چه در ساير جوامع بداند، در نتيجه طبيعي است كه هيچ ضمانت اجرايي براي آن وجود نداشته باشد.
ظرافت امر در آن است كه "حقوق بشر" به عنوان مجموعه "حق هايي" كه "خداوند" به انسان در جايگاه هاي مختلف مانند همسري، فرزندي، معلمي، كارگري، قضاوت و ... و در قالب احكام اعطاء كرده، هيچگاه و در هيچ موضعي با يكديگر تناقض نداشته و در كنار يكديگر يك كل واحد را بدون آسيب رسانده به حقوق ساير انسان ها تشكيل مي دهند؛
اما مفاد اعلاميه جهاني "هيومن رايتز" نه تنها در تناقض آشكار با يكديگر مي باشند، بلكه آزادي هاي بي حد و حصري كه در آن به انسان داده شده است به سادگي مي تواند آزادي هاي ديگران را با چالش مواجه كند.
به هرحال از آن رو كه انسان موجودي اجتماعي است پس دايره ي آزادي انسان هاي مختلف با يكديگر تداخل پيدا خواهد كرد و "اعلاميه جهاني هيومن رايتز" مجموعه آزادي هايي كه مي توان به انساني كه در محدوده ي قدرت الهي زيست نمي كند، داد و همچنين ابزاري براي بازخواست كردن جوامعي كه اين آزاديِ حيواني در آن ها موضوعيت ندارد، استفاده هاي سياسي صرف از اين اعلاميه مؤيد اين مطلب است.
اما "حقوق بشر" مجموعه كاملي است از موهبت هايي كه خداوند تبارك و تعالي به انسان اعطاء كرده و معادل گرفتنِ اين دو عبارت ظلم بزرگي است به مفهوم زيباي "حقوق بشر" كه متأسفانه در ادبيات سياسي و حقوقي جامعه ي فارسي زبان جا افتاده است، اصلاح انحرافاتي از اين دست به سال ها زمان و هزينه نياز دارد، البته نبايد فراموش كرد پذيرفتن اين معادل سازي از سوي برخي روشنفكران، تاكنون نيز هزينه هاي هنگفتي را براي جامعه در پي داشته است و اگر چه ما ناچار به نشخوار اين واژه در تقريب اذهان معلول جامعه بوده و هستيم...
منبع: مشرق