*FATIMA*
29th September 2013, 12:01 AM
اکولوژی
تعریف
بوم شناسی یا محیط شناسی و اکونومی از ریشه مشترک یونانی اویکوس (Oikos) به معنای خانه ، بستر زیست یا محل زندگی و لوگوس (Logos ) به معنی شناخت ، علم یا دانش و به عبارت دیگر " بررسی یا مطالعه موجودات زنده در بستر زیست خود " است . این واژه را اولین بار یک زیست شناس آلمانی به نام ارنست هکل در سال 1869 میلادی به کار برد .
اکولوژی آن بخش از بیولوژی است که با روابط متقابل میان موجودات زنده و همچنین میان موجودات زنده و محیط اطراف آن ها سر و کار دارد . زمانی که در مورد اکولوژی موجود زنده ای مطالعه می شود ، هدف این است که معلوم شود چرا آن موجود در محیط های خاص و در شرایط معینی زندگی می کند . ویژگی دانش اکولوژی بررسی تأثیر عوامل محیطی در شرایط طبیعی روی موجود زنده است زیرا در طبیعت عوامل بسیار زیادی با یکدیگر مرتبط اند و تغییر در یکی از آنها می تواند موجب بروز نوساناتی در دیگری شود .
در سال 1859 ، یعنی 10 سال پیش از وضع واژه اکولوژی توسط ارنست هکل ، سنت هیلر ، جانورشناس فرانسوی ، کلمه اتولوژِی را برای رشته ای که روابط بین محیط و موجودات زنده را بررسی می کند ، وضع و پیشنهاد کرده بود . واژه اتولوژی از کلمه یونانی "ethos " به معنای رفتار مشتق شده و بنابراین معنای اتولوژِی از لحاظ ریشه لغوی ، " رفتارشناسی " است . کشمکش و جدال درباره به کار بردن واژه های اکولوژی و اتولوژی و ترجیح یکی از آنها بر دیگری ، سالها ادامه داشته است ، تا آنکه با تصویب محامع علمی منعقده در طول سال های 1901 و 1902 ، کلمه اکولوژی به رسمیت پذیرفته شد
تقسیمات اکولوژیکی
1/ بر اساس نوع موجود زنده
به 3 شاخه اصلی تقسیم می شود :
الف / اکولوژی گیاهی ( Plant Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه گیاهان با محیط زیست خود
ب / اکولوژی جانوری ( Animal Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه جانوران با محیط زیست خود
ج / اکولوژی انسانی (Human Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه انسان با محیط زیست خود
2/ براساس تعداد موجود زنده
الف / اکولوژی انفرادی (Autecology ) : در این نوع مطالعه رابطه یک گونه ، تنها با محیط اطرافش بررسی می شود . در این بخش ، از آثار متقابل گونه مورد مطالعه و گونه های دیگر صرف نظر می گردد و به طور عمده حد تحمل موجود زنده در برابر عوامل اکولوژیکی و تأثیر محیط بر شکل ظاهری و خصوصیات فیزیولوژیکی و رفتاری موجود زنده ، بررسی می شود . برای مثال تعیین نیازهای یک گونه ما را قادر می سازد که بتوانیم محل استقرار ، پراکنش جغرافیایی ، میزان انبوهی و فعالیت آن را در محیط های مختلف تعیین کنیم
ب/ اکولوژی جمعی ( Synecology ) : در این نوع مطالعه ، رابطه میان افراد متعلق به گونه های مختلفی که در درون یک گروه یا یک گونه هستند با محیط دربرگیرنده آن ها را بررسی می کند . یعنی مطالعه اکولوژِی موجودات زنده در جمع موجودات دیگر
از نظر مفهوم ، این دو واژه در مکاتب فرانسوی و امریکایی اختلاف محسوسی با هم دارند .
از نظر مکتب فرانسوی اگر یک موجود زنده به تنهایی در ارتباط با محیط مطالعه شود و هیچ گونه ارتباطی با موجودات زنده دیگر در محیط نداشته باشد این نوع از مطالعه ، اتواکولوژی است . اما وقتی موجود زنده در کنار موجودات زنده دیگر شامل گونه ای واحد یا گونه های متعدد باشند ، مطالعه اکولوژی چنین موجودی جزء بحث های سین اکولوژی است .
مکتب امریکایی معتقد به همین تقسیم بندی با اندکی اخبلاف است . اگر در مورد موجود زنده ای به حالت منفرد و یا عده ای از افراد متعلق به یک گونه واحد در رابطه با محیط بررسی صورت گیرد ، این مطالعه اتوکولوژی است . ولی اگر موجود زنده یا موجودات زنده از یک گونه در جمع موجودات زنده دیگر مورد بررسی قرار گیرند مطالعه از نوع سین اکولوژی است .
3/ براساس نوع محیط
برای مثال اکولوژی دریاها ، اکولوژی آب های شیرین ، اکولوژی بیابان ها ، اکولوژِ روستایی ، اکولوژی شهری و سایر مناطق مورد مطالعه اند
4/ بر اساس تحولی و کارکردی
اکولوژی کارکردی عمدتاً به طرز کار سیستم های اکولوژیک توجه دارد در حالی که اکولوژی تحولی به بررسی مسیر تحولی سیستم ها و اجزای متشکه آنها می پردازد . این دو رشته با هم بیگانه نیستند و متقابلاً یکدیگر را تکمیل می کنند
منبع : اکولوژی عمومی نوشته دکتر علی اصغر نیشابوری
اکولوژی مناطق بیابانی نوشته عباس حنطه - علی اکبر دماوندی
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان
تعریف
بوم شناسی یا محیط شناسی و اکونومی از ریشه مشترک یونانی اویکوس (Oikos) به معنای خانه ، بستر زیست یا محل زندگی و لوگوس (Logos ) به معنی شناخت ، علم یا دانش و به عبارت دیگر " بررسی یا مطالعه موجودات زنده در بستر زیست خود " است . این واژه را اولین بار یک زیست شناس آلمانی به نام ارنست هکل در سال 1869 میلادی به کار برد .
اکولوژی آن بخش از بیولوژی است که با روابط متقابل میان موجودات زنده و همچنین میان موجودات زنده و محیط اطراف آن ها سر و کار دارد . زمانی که در مورد اکولوژی موجود زنده ای مطالعه می شود ، هدف این است که معلوم شود چرا آن موجود در محیط های خاص و در شرایط معینی زندگی می کند . ویژگی دانش اکولوژی بررسی تأثیر عوامل محیطی در شرایط طبیعی روی موجود زنده است زیرا در طبیعت عوامل بسیار زیادی با یکدیگر مرتبط اند و تغییر در یکی از آنها می تواند موجب بروز نوساناتی در دیگری شود .
در سال 1859 ، یعنی 10 سال پیش از وضع واژه اکولوژی توسط ارنست هکل ، سنت هیلر ، جانورشناس فرانسوی ، کلمه اتولوژِی را برای رشته ای که روابط بین محیط و موجودات زنده را بررسی می کند ، وضع و پیشنهاد کرده بود . واژه اتولوژی از کلمه یونانی "ethos " به معنای رفتار مشتق شده و بنابراین معنای اتولوژِی از لحاظ ریشه لغوی ، " رفتارشناسی " است . کشمکش و جدال درباره به کار بردن واژه های اکولوژی و اتولوژی و ترجیح یکی از آنها بر دیگری ، سالها ادامه داشته است ، تا آنکه با تصویب محامع علمی منعقده در طول سال های 1901 و 1902 ، کلمه اکولوژی به رسمیت پذیرفته شد
تقسیمات اکولوژیکی
1/ بر اساس نوع موجود زنده
به 3 شاخه اصلی تقسیم می شود :
الف / اکولوژی گیاهی ( Plant Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه گیاهان با محیط زیست خود
ب / اکولوژی جانوری ( Animal Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه جانوران با محیط زیست خود
ج / اکولوژی انسانی (Human Ecology ) ، یعنی علم شناخت رابطه انسان با محیط زیست خود
2/ براساس تعداد موجود زنده
الف / اکولوژی انفرادی (Autecology ) : در این نوع مطالعه رابطه یک گونه ، تنها با محیط اطرافش بررسی می شود . در این بخش ، از آثار متقابل گونه مورد مطالعه و گونه های دیگر صرف نظر می گردد و به طور عمده حد تحمل موجود زنده در برابر عوامل اکولوژیکی و تأثیر محیط بر شکل ظاهری و خصوصیات فیزیولوژیکی و رفتاری موجود زنده ، بررسی می شود . برای مثال تعیین نیازهای یک گونه ما را قادر می سازد که بتوانیم محل استقرار ، پراکنش جغرافیایی ، میزان انبوهی و فعالیت آن را در محیط های مختلف تعیین کنیم
ب/ اکولوژی جمعی ( Synecology ) : در این نوع مطالعه ، رابطه میان افراد متعلق به گونه های مختلفی که در درون یک گروه یا یک گونه هستند با محیط دربرگیرنده آن ها را بررسی می کند . یعنی مطالعه اکولوژِی موجودات زنده در جمع موجودات دیگر
از نظر مفهوم ، این دو واژه در مکاتب فرانسوی و امریکایی اختلاف محسوسی با هم دارند .
از نظر مکتب فرانسوی اگر یک موجود زنده به تنهایی در ارتباط با محیط مطالعه شود و هیچ گونه ارتباطی با موجودات زنده دیگر در محیط نداشته باشد این نوع از مطالعه ، اتواکولوژی است . اما وقتی موجود زنده در کنار موجودات زنده دیگر شامل گونه ای واحد یا گونه های متعدد باشند ، مطالعه اکولوژی چنین موجودی جزء بحث های سین اکولوژی است .
مکتب امریکایی معتقد به همین تقسیم بندی با اندکی اخبلاف است . اگر در مورد موجود زنده ای به حالت منفرد و یا عده ای از افراد متعلق به یک گونه واحد در رابطه با محیط بررسی صورت گیرد ، این مطالعه اتوکولوژی است . ولی اگر موجود زنده یا موجودات زنده از یک گونه در جمع موجودات زنده دیگر مورد بررسی قرار گیرند مطالعه از نوع سین اکولوژی است .
3/ براساس نوع محیط
برای مثال اکولوژی دریاها ، اکولوژی آب های شیرین ، اکولوژی بیابان ها ، اکولوژِ روستایی ، اکولوژی شهری و سایر مناطق مورد مطالعه اند
4/ بر اساس تحولی و کارکردی
اکولوژی کارکردی عمدتاً به طرز کار سیستم های اکولوژیک توجه دارد در حالی که اکولوژی تحولی به بررسی مسیر تحولی سیستم ها و اجزای متشکه آنها می پردازد . این دو رشته با هم بیگانه نیستند و متقابلاً یکدیگر را تکمیل می کنند
منبع : اکولوژی عمومی نوشته دکتر علی اصغر نیشابوری
اکولوژی مناطق بیابانی نوشته عباس حنطه - علی اکبر دماوندی
تهیه و تنظیم : سایت علمی نخبگان جوان