شاهد کیست و چگونه باید در دادگاه حاضر شود؟

[hani2011]

شاهد کیست و چگونه باید در دادگاه حاضر شود؟ براساس قانون یکی از دلایل اثبات خواسته یا دعوی در دادگاه، شهادت شهود است. در شهادت، فردی امری را به نفع یکی از ۲ طرف دعوی و به زبان دیگر بیان می کند و به نوعی از وقوع خبری اطلاع می دهد. همان طور که گفته شد شهادت در دعاوی حقوقی و کیفری یکی از دلایل اثبات ادعاست. شهادت بر وقوع امری یا گواهی در دوران گذشته دارای ارزش غیرمحدودی بود و به وسیله آن هر دعوایی قابل اثبات بود.در حال حاضر در قوانین کشورها موضوع شهادت قسمتی از مواد قانونی را به خود اختصاص داده است. احضار گواه یا شاهد در دعاوی کیفری بر حسب درخواست شاکی یا متهم و به تشخیص قاضی انجام می شود. اما فردی که به عنوان شاهد برای بیان از وقوع رخدادی در دادگاه حاضر می شود باید دارای شرایط و ویژگی هایی باشد که در قانون به آن اشاره شده است.رئیس شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان در این باره می گوید: براساس ماده ۱۲۵۷ قانون مدنی «هر فردی که مدعی حقی باشد، باید آن را اثبات کند و مدعی علیه هرگاه در مقام دفاع مدعی امری شود که محتاج دلیل باشد اثبات امر به عهده اوست.»«عباس حاتم» با تاکید بر این که طبق این ماده قانونی هر فردی که ادعایی دارد باید آن را ثابت کند عنوان می کند: در بعضی از دعاوی امکان دارد خوانده مدعی امری شود که برای آن به دادگاه باید دلیل ارائه کند و براساس ماده ۱۲۵۸ قانون مدنی شهادت (گواه) یکی از ادله اثبات دعوی است.وی اضافه می کند: گواهی یا شهادت در معنای اعم به مفهوم ارائه اخبار فردی نزد مراجع قضایی از دیده ها، شنیده ها یا سایر آگاهی هایی است که به طور اتفاقی دیده یا به خواست دوطرف دعوی به دست آورده باشد.وی با اشاره به این که گواهی یا شهادت شهود چند نوع است، اظهار می دارد: یکی از انواع شهادت به طور مستقیم است که فرد شاهد (گواه)، شاهد رخ دادن واقعه ای بوده یا امر رخ داده را شنیده باشد (مانند: جاری شدن صیغه عقد) یا آن را لمس کرده باشد (مانند: لمس بسته ای اسکناس).وی ادامه داد: یکی دیگر از انواع شهادت، گواهی بر گواهی (شهادت بر شهادت شاهد) است که به گواهی (شهادت) فردی که امر مورد اختلاف دو طرف دعوی را ندیده، نشنیده و لمس نکرده باشد اما آن را از فردی که دیده، شنیده یا لمس کرده باشد، در دادگاه نقل قول می کند.وی با بیان این که طبق قانون گواهی بر گواهی معتبر است در صورتی که گواهی به شهادت فرد قابل اعتمادی باشد که به دلایلی در دادگاه نتوانسته حاضر شود، تصریح می کند: بر اساس ماده ۲۳۱ قانون آیین دادرسی مدنی «در تمام دعاوی که جنبه حق الناسی دارد اعم از امور جزایی یا مدنی به علت غیبت، بیماری، سفر، حبس و … که حضور گواه اصلی متعذر یا متعسر باشد گواهی به شهادت گواه اصلی قابل استماع است.»وی می افزاید: یکی از انواع شهادت شهود، اعلام آگاهی از تحقیق محلی است به این معنا که شاهد منعکس کننده واقعه ای باشد که دهان به دهان در محلی پیچیده باشد.وی درباره شرایط شاهد می گوید: اخبار و اطلاعات فردی زمانی به عنوان شهادت معتبر است که شرایط گواهی و شهادت را داشته باشد و طبق قانون شاهد باید شرایطی داشته باشد که این شرایط به چند دسته تقسیم می شود.وی ادامه می دهد: یکی از شرایطی که شاهد باید آن را داشته باشد که ضامن درک درست او از گواهی (شهادت) بر امری است رسیدن به سن بلوغ و عقل است. براساس ماده ۱۳۱۴ قانون مدنی «شهادت اطفالی را که به سن ۱۵ سال تمام نرسیده اند تنها ممکن است برای مزید اطلاع استماع کرد مگر در مواردی که قانون شهادت این اطفال را معتبر شناخته باشد.»وی با بیان این که سن شاهد باید ۱۵ سال تمام شمسی باشد، خاطرنشان می کند: شهادت افراد مجنون معتبر نیست اما افرادی که به جنون ادواری مبتلا هستند اگر در زمان سلامتی شهادت بر امری بدهند آن معتبر است و نیز شهادت فردی بر اثر کهنسالی یا بیماری که دچار فراموشی شده باشد، پذیرفته نیست.«حاتم» با بیان این که یکی از شرایط شاهد باید ایمان و عدالت باشد، می گوید: شاهد نباید سابقه فسق داشته باشد و نیز به فساد اخلاقی مشهور نباشد.وی اظهار می دارد: دور ماندن از اتهام و نداشتن نفع شخصی در دعاوی از دیگر شرایط شاهد است. طبق ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری شهادت فردی که نفع شخصی در دعوی داشته باشد، پذیرفته نیست. اگرچه داشتن عدالت و ایمان فرد را از شهادت دروغ باز می دارد اما در عین حال در دعوایی که نفع شخصی داشته باشد در مظان اتهام جانبداری از یکی از دو طرف قرار می گیرد.وی ادامه داد: نداشتن دشمنی میان شاهد و طرف مقابل، اشتغال نداشتن شاهد به تکدی گری و ولگردی از دیگر شرایطی است که شاهد باید آن ها را داشته باشد و طبق قانون مدنی، شهادت افرادی که تکدی را شغل خود قرار داده اند، معتبر نیست.رئیس شعبه سوم دادگاه تجدیدنظر استان تصریح می کند: داشتن طهارت مولد نیز از جمله شرایط شاهد است که بنا بر بند ۴ ماده ۱۵۵ قانون آیین دادرسی کیفری شاهد باید طهارت مولد داشته باشد که هدف از وضع این شرط قانونی، پرهیز از عمل منافی عفت و اخلاق است.وی نداشتن رابطه خویشاوندی شاهد با یکی از دو طرف دعوی ونداشتن رابطه خادم و مخدومی میان شاهد و یکی از دو طرف دعوی را از شرایط شاهد می داند و تاکید می کند: قاضی قبل از شروع به رسیدگی پرونده و تحقیق از شاهد باید درجه قرابت نسبی یا سببی و داشتن رابطه خادم و مخدوم را میان شاهد و دو طرف دعوی احراز کند.وی درباره شرایط شهادت (گواهی) شهود ابراز می کند: شهادت باید به طور قطعی و یقینی باشد و براساس ماده ۱۳۱۵ قانون مدنی «شهادت باید از روی قطع و یقین باشد نه به طور شک و تردید» این به آن معناست که شاهد آن چه را در دادگاه می گوید باید دیده، شنیده یا حس کرده باشد.وی عنوان می کند: شهادت شهود باید مطابق دعوی باشد. براساس ماده ۱۳۱۶ قانون مدنی «شهادت باید مطابق با دعوی باشد اما اگر در لفظ، مخالف و در معنی موافق یا کمتر از ادعا باشد ضرری ندارد.» هم چنین شهادت با آن چه مدعی در دادگاه اظهار می کند، باید مطابقت داشته باشد.وی با اشاره به ماده ۱۳۱۷ قانون مدنی بیان می کند: براساس این ماده قانونی «شهادت شهود باید در مفاد آن متحد باشد، اگر شهود به اختلاف شهادت دهند قابل اثر نخواهد بود مگر در صورتی که از مفاد اظهارات آن ها قدر متقینی به دست آید.» در دعاوی که تعداد شهود زیاد است باید میان مفاد شهادت شهود اتحاد باشد و در صورتی شهادت شهود معتبر است که همه به یک واقعه رخ داده شهادت دهند.وی اضافه می کند: معتبر بودن شهادت، مستلزم حضور شاهد در دادگاه است و شهادت نامه کتبی نمی تواند جایگزین آن شود.