سفته ونحوه ی وصول آن(بخش اول)

[golden3]

سفته ،گواهی طلبكاری




گفتاری در معنی ،تعریف وتاریخچه سفته :

معنی و تعریف سفته :

واژه ی سفته اكنون در عرف به سه صورت ؛ به فتح سین ،به كسر سین و كمتر

به ضم سین رواج دارد.گر چه به لحاظ لغوی صحیح آن سفته به كسر سین است

در جامعه به صورت سفته به فتح سین استعمال دارد.

سفته به كسر سین به معنی ؛سخت ومحكم و استوار است.در لغت عرب آن

را سفتجه خوانند.ودر معنای متداول در موارد ذیل بكار می رفته است :

ـــ در دیرینه روزگاران ،گاهی شخصی مالی را در مبدا به دیگری می داده و او

مثل آن مال را در شهر مقصد توسط شخص ثالثی به وی می داده است.در

این حال ، مسافردستخطی را می گرفته وآن را در شهر مقصد به شخص ثالث

می داده و مال شبیه را تحویل می گرفته . این دستخط یا حواله را سفته

می نامیدند.

ــــ به تحفه ای می گفتند كه شخصی از شهری برای دیگری در شهر دیگر

می فرستاده است.

ـــ چون نام دیگر سفته ،فتهِ طلب ( فته بر وزن و معنی پته به فتح «پ» و كسر

« ت»)است و پته معنی جواز ،پروانه ،بلیط و سند را می دهد،چنانكه گفته اند:

پته گمركی (سند گمركی)،پته عبور (جواز عبور) ،پته مسافر(بلیط مسافر) .

می توان سفته را تصدیق كننده ی طلبكار دانست.

ـــ در اصطلاح بازرگانی فرمی است كه بدهكار مبلغ بدهی خود و موعد پرداخت

بدهی را در آن می نویسد و به طلبكار می دهد تا در سر رسید،طلب را ،

خود یا دیگری و یا بانك در یافت نماید.

ـــ بنا بر این و آنچه امروز در جامعه متداول است ،سفته،سند و گواهی و حواله

پرداخت بدهكاری است .(= سند طلب )

ـــ ماده 307 قانون تجارت واژه ی اصلی را فته طلب قرار داده و سفته را اینگونه


معرفی كرده است ؛‍[فته طلب (سفته) سندی است كه به موجب آن امضاء

كننده تعهد می كند مبلغی در موعد معین یا عند المطالبه در وجه حامل یا

شخص معینی ویا به حواله كرد آن شخص كار سازی نماید.].

توضیــــح :

1 ــ به موجب این تعریف ،سفته یك سند است و لازم است تمام شرایط

شكلی و قانونی یك سند را داشته باشد.

2 ــ از این تعریف بر می آید كه از آن می توان ؛

ـــ به عنوان سند بدهكاری و یا سند طلب استفاده شود.بدین نحو كه بدهكار

سفته ای به مبلغ بدهی به طلبكار می دهد تا در سر رسید ،وصول نماید

ـــ به عنوان حواله پرداخت مورد استفاده قرار گیرد.

ـــ به عنوان وثیقه حسن انجام تعهد مورد استفاده قرار گیرد .بدین ترتیب كه

متعهد بدون اینكه به گیرنده ی سفته بدهی داشته باشد ،به وی سفته ای

می دهد تا در صورت عدم انجام تعهد ، گیرنده سفته را به ضرر متعهد وصول

كند .مثــــلاً ؛دو نفر توافق می كنند كه یكی در آینده به میزان یك میلیون

تومان به دیگری كالا دهد تا به نمایندگی از او بفروشد و برای حسن انجام

تعهدی كه در آینده محقق خواهد شد ،نماینده ی فروش، قبلاً سفته ای با

مبلغی معلوم به آن شخص می دهد تا اگر به علت انجام تعهد فروش ،زیانی

متوجه ی صاحب كالا شود ،از محل آن سفته،زیان،جبران شود.مبلغ سفته به

رضایت و اراده ی طرفین تعیین می شود.

ـــ به عنوان سند پرداختی مدت دار و یا بدون مدت (عند المطالبه )بكار رود.

بدیهی است در صورت مدت دار بودن ،مبلغ سند در سر رسید قابل وصول

است.ولی وقتی در سفته«عندالمطالبه »درج شود،متعهد له (دارنده سفته)

هر گاه كه بخواهد می تواند در جهت وصول مبلغ سفته اقدام كند.

نكتــــــــــه :

به نظر می رسد اگر علت دادن سفته ،باز پرداخت قرض باشد،نمی توان آن

سفته را «عندالمطالبه» و بدون تاریخ دریافت كرد.به كار گیری عبارت ـــ

«عندالمطالبه »وقتی است كه از سفته به عنوان یك حواله (چیزی شبیه چك)

استفاده شود.و شبیه استفاده از برات در معاملات تجاری.

تاریخچه پیدایی سفته و كار برد آن :

همانگونه كه در معنای لغوی سفته بیان شد،از سفته به عنوان حواله ی دادن

وجه یا مالی استفاده می شده است.و همچون برات به علت خطر نقل و انتقال

پول بین تجار رواج داشته است.امروزه سفته به عنوان یك وسیله ی اعتباری در

سرمایه گذاریهای كوتاه مدت در واحد های تولیدی ،صنعتی ،تجاری و خدماتی

استفاده می شود.بانك هــــا اعتبار سفته را تضمین می كنند.

استفاده از سفته به شكل كنونی در ایران از زمان تصویب قانون تجارت در سال

1311 رواج یافته است .در ایران استفاده از سفته بیش از برات بوده است.

كار بـــرد سفته در موارد ذیل است :

ـــ وسیله پرداخت قیمت كالا در معاملات غیر نقدی.

ـــ سند پرداخت وجه دین در سر رسید پرداخت دین.(در قرض های بین افراد )

ـــ بانك ها دراعطاء وام به مشتریان خود ،از آنان در قبال پرداخت وام سفته

مطالبه می كنند .

ـــ در قرار دادهایی كه بین شركت ها و موٴ سسات اداری با پیمانكاران منعقد

می شود ،از سفته می توان به عنوان تضمیین انجام تعهد پیمانكار استفاده

كــــــــــرد.

وصف شكلی سفته و مندرجات آن :

سفته در صورتی از اعتبار قانونی برخورداراست و می توان برای وصول آن از

طریق مراجع قانونی و قضایی اقدام كرد كه واجد وصف شكلی قانونی باشد .

به همین منظور فرم سفته توسط مرجع ذیربط چاپ ودر بانك ها به افراد فروخته

می شود.این سفته ها دارای نقش تمبر و شماره ی خزانه داری كل است.در

این فرمها،سقف مبلغ اعتبار سفته قید شده است.مثلا ؛اگر در حاشیه ی سفته

نوشته شده باشد؛«سفته تا مبلغ یك میلیون ریال»،بدین معناست كه متعهد در

این سفته فقط تا یك میلیون ریال تعهد پرداخت دارد.بنابراین عددی كه در ردیف

مبلغ سفته نوشته می شود نمی تواند بیش از یك میلیون ریال باشد .

بر روی سفته،بهای سفته درج شده كه هم نمایانگر قیمت برگ سفته است

وهم نشانگر سقف مبلغ اعتبار سفته.مثلا ؛اگر بر روی سفته درج شده باشد،

« پنج هزار ریال »برای خرید آن بایستی پانصد تومان به بانك بپردازد. ودر آن


سفته تا سقف یك میلیون ریال می توانید مبلغ بنویسید.

ماده 308 قانون تجارت اشعار می دارد؛[ فته طلب علاوه بر امضاء یا مهر باید

دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد :

1 ــ مبلغی كه باید تاٴدیه شود با تمام حروف

2 ــ گیرنده وجه

3 ــ تاریخ پرداخت

قید كلمه «سفته »برروی ورقه سفید به منظور آگاه ساختن اشخاص ذی نفع

از نوع سند تجارتی ضروری می باشد.].

( در صفحات پایانی تصویر یك سفته نشان داده می شود.)

*****************

چند نكتـــــــــــــة :

سر رسید پرداخت سفته :

بر روی سفته اینگونه درج شده ؛[ اینجانب متعهد می شوم كه در تاریخ .......

در مقابل این سفته به حواله كرد .........................].آنچه در مقابل تاریخ

نوشته می شود ،سر رسید و وعده پرداخت وجه سفته است.كه می تواند

به صورتهای زیر باشد :

1ــ اگر در مقابل تاریخ در سفته نوشته شود ؛«عندالمطالبه»یا «به رٶیت » بدین

معنی است كه متعهد سفته مكلف است به محض اراﺋه سفته از طرف دارنده

سفته (متعهد له/ ظهر نویس )مبلغ مندرج در سفته را به دارنده ی سفتــــــه

بپردازد.

2 ـــ می تواند در مقابل تاریخ اینگونه نوشته شود ؛( 10روز پس از رٶیت ).در این

صورت متعهد بایستی 10 روز پس از رٶیت سفته ،وجه آن را بپردازد.

3 ـــ ممكن است وعده پرداخت ،به نسبت تاریخ صدور سفته باشد.مثلاً،

بنویسیم ؛(6ماه پس از تاریخ صدور سفته ).بدین ترتیب الزام متعهد به

پرداخت وجه سفته 6ماه پس از تاریخ صدور سفته خواهد بود.

4 ــ وآخر اینكه،در مقابل تاریخ در سفته ،تاریخ معینی درج شود. مثلا،بنویسیم؛

(بیستم مهر ماه یكهزار و سیصد و نود).

نكتــــــــــه ها :

ـــ آخرین روز پرداخت وجه سفته ،یك روز تمام است.یعنی مهلت پرداخت ،

تا آخرین ساعت آن روز است.

ـــ اگر روز پرداخت وجه ،با روز تعطیل مصادف شود ،سر رسید،اولین روز غیر

تعطیل خواهد بود.

ـــ روز صدور سفته ،جزء مدت شروع وعده پرداخت محسوب نمی شود.

صلاحیت دادگاه رسیدگی كننده به دعوی مطالبه وجه سفته :

در سه محل می توان وجه سفته را از طریق مراجع قضایی مطالبه كرد :

ـــ دادگاه محل اقامت خوانده (متعهد پرداخت وجه سفته).

ـــ دادگاه محل وقوع عقدی كه به موجب آن سفته صادر شده.

ـــ دادگاه محل انجام تعهدی كه به موجب قرارداد،متعهد پرداخت سفته باید

آن تعهد را در آن محل انجام دهد.

مثلاً :شخصی در اهواز با دیگری قرارداد منعقد می كند كه آن شخص كالایی

را درشیراز به وی تحویل دهد.در قبال این خرید سفته ای به فروشنده داده

شده .خریدار ساكن اصفهان است.اگر متعهد سفته (خریدار) وجه را در سر

رسید نپردازد.فروشنده می تواند در دادگاه كدامیك از این سه شهر طرح

دعــــــوی نماید ؟.(پاسخ)

ـــ در شهر اهواز ،چون محل انعقاد قرارداد است.

ـــ در شهر شیراز ،چون محل انجام موضوع قرارداد یا تعهد است.

ـــ در شهر اصفهان ، چون محل سكونت خوانده (متعهد وجه سفته) است.

***************